- Акъыллы айтыр эди, акъылсыз къоймайды.
- Сагъыш – къартлыкъгъа сюйюмчю.
- Уллу сёлешме да, уллу къаб.
- Зарда марда джокъ.
- Юй кюйдю да, кюйюз чыкъды, ортасындан тюйюш чыкъды.
- Элиб деген, элге болушур.
- Адам сёзюнден белгили.
- Адамгъа аман кюн соруб келмейди.
- Ханнга да келеди хариблик.
- Иги сеники эсе да, сюйген кесимикин этеме.
- Тюзлюк тас болмайды.
- Ата Джуртча джер болмаз, туугъан элча эл болмаз.
- Нёгер болсанг, тенг бол, тенг болмасанг, кенг бол.
- Элге къуллукъ этмеген, элге ие болмаз.
- Хазыр ашха – терен къашыкъ.
- Къатыны харакетли болса, эри къымсыз болур.
- Баш болса, бёрк табылыр.
- Акъдан къара болмаз.
- Башда акъыл болмаса, эки аякъгъа кюч джетер.
- Гырджын – тепсини тамадасы.
- Тик ёргени, тик энгишгеси да болады.
- Сакъламагъан затынга джолукъсанг, не бек къууанаса, не бек ачыйса.
- Баш – акъыл ючюн, акъылман – халкъ ючюн.
- Сёлеш деб шай берген, тохта деб, сом берген.
- Эртде тургъан бла эртде юйленнген сокъуранмаз.
- Ашатыргъа иш – ашхы, ишлетирге аш – ашхы.
- Тамбла алтындан бюгюн багъыр ашхы.
- Ана къолу ачытмаз.
- Мал ёлсе, сюек къалыр, адам ёлсе, иши къалыр.
- Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
- Чакъырылмагъан къонакъ – орунсуз.
- Юйлю уругъа ит чабмаз.
- Халкъгъа джарагъан, джарлы къалмаз.
- Кёб джашагъан – кёб билир.
- Бал чибинни ургъаны – ачы, балы – татлы.
- Ата – баланы уясы.
- Акъыллы башны – тили къысха.
- Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
- Айыбны суу бла джууалмазса.
- Къартны сыйын кёрмеген, къартлыгъында сыйлы болмаз.
- Итли къонакъ джарашмаз.
- Чабар ат – джетген къыз.
- Башланнган иш битер, къымылдагъан тиш тюшер.
- Джеринден айырылгъан – джети джылар, джуртундан айырылгъан – ёлгюнчю джылар.
- Тойгъанлыкъ къойгъа джарашады.
- Ач къалгъандан, кеч къалгъан къолай.
- Кёбден умут этиб, аздан къуру къалма.
- Арбаз къынгырды да, ийнек сауалмайма.
- Эшекге миннген – биринчи айыб, андан джыгъылгъан – экинчи айыб.
- Кийиминг бла танылма, адамлыкъ бла таныл.
КЪАРАЧАЙ-МАЛКЪАР БАСМАДАН
Ответы
28.07.2020 02:52:05
Armiyanı Generali Semenlanı Vladimir'ni
1991 cıl Sentyabr (Eylül) 20. kün Karaçay gazetada çıkhan uşağı... |
|
|
|
13.12.2020 18:59:59
Я самая классная на форуме))))))))))))))
|
|||
|
|
20.12.2020 22:51:37
Геуюрге кюн, абустолну арт айы (декабрь), 15,2020 жыл
Интернет-версия: gazeta.zamankbr.ru ЗАМАН Эсде тутуу Огъурлу, унутулмазлыкъ ыз къоюп кетгендиле Жашау бара-баргъанда бир затны ангылайса - ол тюбешиуледен къуралгъанын. Бютюн да ол сен таныгъан, хурмет этген адамланы ызлары седирей башласа, ол затны шарт сезесе. Бирле унутулмаз ыз къоядыла жюрегингде, бирле уа кетедиле, этген ишлери, сыфатлары да унутулуп. Чочайланы Абусаламны жашы Масхут, керти таулу киши, миллетин, анатилин сюйген адам, мени эсимде огъурлулугъу бла жашайды. Ол, аны тамата къарындашы Магомет да, халкъыбызгъа келген къыйынлыкъ - кёчгюнчюлюк сабийликлерин сыйыргъанда да, таукелликлерин тас Этмеген тёлюден эдиле. Къадарны кёп сынауларындан бетлерин сакълап, мангылай жарыкълы, таза ниетли, ариу умутлу болуп ётгендиле. Аланы жашау жолларын урунууну ариулугъу жарытханды. Таурухла айтханнга кёре, Кёнделен эл жетинчи кере къуралгъанда, ары Бызынгыдан кёчгенлени араларында Чочайланы Кичибатыр деген киши болгъанды. Аны жашы Абусалам анда туугъанды, колхозла къурала башлагъанда, жетген жаш болуп, ара мюлкню аягъы юсюне этиуге къатышханды. Абусалам бла юй бийчеси Доттуланы Мадинахан тёрт сабий къууанчын кёргендиле. Алагъа юч жаш бла къыз туугъандыла; Зейтун, Магомет, Масхут эмда Мариям. Уллу Ата журт уруш башланырны аллында, ол игиле азап сынагъан жыллада, Абусалам жалгъан дау бла тутулгъанды. Алай бла кёчгюнчюлюкге Мадинахан къолунда тёрт сабийи бла атланнганды. Ала Къыргъызстанда Джалал-Абад жанына тюшгендиле. Алгъа Мариям бла Зейтун, ызы бла 1945 жылда Мадинахан дунияларын алышхандыла. Бирине - сегиз, бирсине алты жыл болгъан Магомет бла Масхут - эки ёксюз кеслери къалгъанларын эшитип, ахлулары Маглуланы Кезибан аланы кеси жашагъан жерге - Фрунзе тийресинде Чапаев атлы колхозгъа - кёчюргенди. Магомет анда жети классны бошагъанлай, ара мюлкде не жумуш айтсала, жерге салмай, ишлеп башлагъанды; чюгюндюр сабанлада, маллада уруннганды, тирликлени сугъарыу ишде жарагъанды. Андан эки жылгъа кичи Масхут да къарындашына болушургъа кюрешгенди. Ата журтха къайтханда, ала туугъан эллеринде тохтагъандыла. Магомет жау-бишлакъ заводда ишлеп башлагъанды. Алай ол заманда Тырныауузда тау-металлург комбинатха ишчиле керек болуп, ары чакъыргъанда, аягъы юсюне теркирек турур умут бла, къарындашын да алып, арсарсыз ары кёчгенди эм анда шахтада ишлеп тургъанды. Аны анда къалай махтаулу уруннганыны юсюнден эски газетледе кёп кере айтылгъанды. Басмадан 1980 жылда чыкъгъан “Тырныаузский характер» деген китапда уа аны урунуу жолундан тынгылы хапар айтылады. Жер тюбюнде шахтачылагъа жол ызлагъанда, кёп зат билирге керек болады. Ол жаны бла Магомет эсли эди. Болсада табийгъат адамдан къатыды, ёгмезча жерлеге да тюбейдиле тауда проходчикле. Аллай болумлада да тапханды онг Чочайланы Магомет. Ол Моллаланы Шарафутдин бла бирге да ишлегенди. Аны бригадасына бир жол аз заманны ичине къаялы жерде 170 метр жол ызларгъа керек болгъанды. Мукулан карьерге келтирлик жолну атына “Алтынчы рудоспуск» дегендиле. Ол ишни Чочай улуну бригадасы, бек къыйналса да, болжалдан сегиз кюн алгъа тынгылы этгенин журналист Наталья Черемисина жазады ол аллында сагъынылгъан китапда. ОЛ заманлада Магомет спорт бла да кюрешгенди. Аны къой, Тутушууда Тырныауузну жыйымдыкъ командасында кёп махтаулагъа, сыйлы къагъыт-лагъа, ыразылыкълагъа тийишли болгъанды. Штанга кётюрюпда ол кёплеге хорлатмагъанды. Футбол ойнаргъа да сюйгенди. Магомет Ахметланы Хасанбийни къызы Соня бла бир юйюр къурагъанды. Ала юч аламат сабий ёсдюргендиле. Юйюр тамата Арсен Нальчикде эл-мюлк академияны бошагъанды. Гидромег заводда механик болуп ишлейди. Аны бла юй бийчеси Отарланы Людмиланы эки жашлары барды; Ануар бла Шамиль. Магометни кичи жашы Аслан КъМКъУ-ну къурулуш факульгетин тауусуп, бир къурулуш биригиуде усталыгъына кёре урунады. Ол Ёзденланы Халимат бла бир юйюр къурагъанды. Ала эки жаш бла къыз ёсдюредиле; Мариям, Муслим, Зейтун. Юйюр ийнагъы Фатима уа, Магометни жангыз къызы, жашауун медицина бла байламлы этгенди. Ол баш иеси Метланы Керим бла эки жаш бла къыз ёсдюреди; Ази-за,Аслан,Омар. Абусаламны бу жашы башда сагъынылгъан комбинатны шахта управлениясыны къурулуш биригиуюнде уруннганды. Аскерде юч жылны ичинде къуллукъ этип къайтхандан сора да артха кесини коллективине келгенди. Кёп жылланы ол бригадагъа кеси таматалыкъ этип да тургъанды. Масхут бек тынгылы адам эди, иши да анга кёре болгъанды аны. Кёп махтаугъа жетишгенди ол урунуу жолунда - къарындашыча, майдалла, сыйлы къагъытла да алгъанды. Аны къолдан усталыгъын кёпле эслеринде тутадыла бюгюн да. Масхут Журтубайланы Кезибан бла бирге жаш бла эки къыз ёсдюргенди. Сабийле жаланда бу юйюрню угъай,саулайда малкъар халкъны ёхтемлигидиле. Аминат, Асият, Ахмат - ючюсю да школну алтын майдалла бла бошагъандыла. Таматалары Аминат медицина илмуланы докторуду.Тиширы-угъа бир да къыйын усталыкъны сайлагъанды ол - нейрохирургду. Мында университетни бошагъандан сора Республикалы клиника больницада ишлеп тургъанды. Ол уруннган бёлюмге тюшген саусузла бир да къыйын болгъандыла, авариядан, башха чырмыкъладан сора. Алагъа операция этерге бёлюмню Таматасы Борис Бе-лимготов кёп кере да Аминатха ышаннганды. Илму иш бла да кюреше, мында онбеш жылгъа жууукъ ишлегенден сора Аминат Санкт-Петербургга кетип, анда МЧС-ни Экстренный эм радиация медицинаны битеуроссей арасында иш-леп тургъанды. Тюркде жашагъан Къарачайлы жаш Чомаланы Суат бла бирге къыз бла жаш ёсдюреди; Тайбат бла Мухаммат. Быйыл ол доктор диссертациясын къоруулап, къууандыргъанды аны таныгъанланы, танымагъанланы да. Кичи къызы Асият а физико-математика илмуланы канди-датыды. Кёп жылланы Къабарты-Малкъар къырал университетде доцент болуп ишлегенди. Бусагъатлада ол Москвада “Консультант-Плюс» биригиуде окъуу-методика бёлюмню таматасыды. Доктор диссертациясы да къорууланыргъа хазырды. Ахмат КъМКъУ-да прикладной математиканы факультетин эмда Пятигорскда Мтравленияны экономика институтун тауусханды. Ызы бла Москвада тыш къыралла бла сатыу этиу жаны бла битеуроссей академияда окъугъанды. Ахмат аны да айырмалы бошагъанды. Аны юй бийчеси Абайланы Асият КъМКъУ-ну филология институтунда студентлеге дерсле береди. Масхутну огъурлулугъу, ол кетгенде да, жаннет ахлусу болсун, аны юйюнде орналып къалгъан мамыр болумдан билинеди. Жашау Нёгери - жылыулу, ырахатлы, кимге да онг тапдырыргъа излеген Кезибан бла бирге ала элли жылгъа жууукъ атлагъ-андыла, женглери женглерине тие. Ол насыплы жарты ёмюрню ичинде бир бирге бет тюрлен-дирип къарамагъандыла. Ариу жашагъандыла. Журтубайланы къызлары, баш иеси, аны къарындашы да сынагъан ёксюзлюкню эсинден кетермей, аны унутдурургъа кюрешгенди алагъа. Къартлыкъларында экиси да бирге газет, китап окъугъандыла, бир бирге оюмларын айтхандыла, туудукълагъа къууаннгандыла. Масхут дуниясын алышхандан сора къолунда тутхан китабында юй адамы Кезибанны сураты чыкъгъаны аланы араларында къаллай ариу сезимле болгъанларына шагъатлыкъ этеди. Сабийлери ата-аналарын, жууукъ-ахлуланы да бирча къууандыргъандыла окъуулары, ишлери бла. Масхут кесин насыплыгъа са-нагъанды. Аллах аны, Магометни да артда онгнганладан этгенине ийнанып жашагъанды. МУСУКАЛАНЫ Сакинаг.
Изменено: |
|
|
|
20.12.2020 23:21:49
Геуюрге кюн, абустолну арт айы (декабрь), 15,2020 жыл
Интернет-версия: gazeta.zamankbr.ru ЗАМАН Эсде тутуу Огъурлу, унутулмазлыкъ ыз къоюп кетгендиле Жашау бара-баргъанда бир затны ангылайса - ол тюбешиуледен къуралгъанын. Бютюн да ол сен таныгъан, хурмет этген адамланы ызлары седирей башласа, ол затны шарт сезесе. Бирле унутулмаз ыз къоядыла жюрегингде, бирле уа кетедиле, этген ишлери, сыфатлары да унутулуп. Чочайланы Абусаламны жашы Масхут, керти таулу киши, миллетин, анатилин сюйген адам, мени эсимде огъурлулугъу бла жашайды. Ол, аны тамата къарындашы Магомет да, халкъыбызгъа келген къыйынлыкъ - кёчгюнчюлюк сабийликлерин сыйыргъанда да, таукелликлерин тас Этмеген тёлюден эдиле. Къадарны кёп сынауларындан бетлерин сакълап, мангылай жарыкълы, таза ниетли, ариу умутлу болуп ётгендиле. Аланы жашау жолларын урунууну ариулугъу жарытханды. Таурухла айтханнга кёре, Кёнделен эл жетинчи кере къуралгъанда, ары Бызынгыдан кёчгенлени араларында Чочайланы Кичибатыр деген киши болгъанды. Аны жашы Абусалам анда туугъанды, колхозла къурала башлагъанда, жетген жаш болуп, ара мюлкню аягъы юсюне этиуге къатышханды. Абусалам бла юй бийчеси Доттуланы Мадинахан тёрт сабий къууанчын кёргендиле. Алагъа юч жаш бла къыз туугъандыла; Зейтун, Магомет, Масхут эмда Мариям. Уллу Ата журт уруш башланырны аллында, ол игиле азап сынагъан жыллада, Абусалам жалгъан дау бла тутулгъанды. Алай бла кёчгюнчюлюкге Мадинахан къолунда тёрт сабийи бла атланнганды. Ала Къыргъызстанда Джалал-Абад жанына тюшгендиле. Алгъа Мариям бла Зейтун, ызы бла 1945 жылда Мадинахан дунияларын алышхандыла. Бирине - сегиз, бирсине алты жыл болгъан Магомет бла Масхут - эки ёксюз кеслери къалгъанларын эшитип, ахлулары Маглуланы Кезибан аланы кеси жашагъан жерге - Фрунзе тийресинде Чапаев атлы колхозгъа - кёчюргенди. Магомет анда жети классны бошагъанлай, ара мюлкде не жумуш айтсала, жерге салмай, ишлеп башлагъанды; чюгюндюр сабанлада, маллада уруннганды, тирликлени сугъарыу ишде жарагъанды. Андан эки жылгъа кичи Масхут да къарындашына болушургъа кюрешгенди. Ата журтха къайтханда, ала туугъан эллеринде тохтагъандыла. Магомет жау-бишлакъ заводда ишлеп башлагъанды. Алай ол заманда Тырныауузда тау-металлург комбинатха ишчиле керек болуп, ары чакъыргъанда, аягъы юсюне теркирек турур умут бла, къарындашын да алып, арсарсыз ары кёчгенди эм анда шахтада ишлеп тургъанды. Аны анда къалай махтаулу уруннганыны юсюнден эски газетледе кёп кере айтылгъанды. Басмадан 1980 жылда чыкъгъан “Тырныаузский характер» деген китапда уа аны урунуу жолундан тынгылы хапар айтылады. Жер тюбюнде шахтачылагъа жол ызлагъанда, кёп зат билирге керек болады. Ол жаны бла Магомет эсли эди. Болсада табийгъат адамдан къатыды, ёгмезча жерлеге да тюбейдиле тауда проходчикле. Аллай болумлада да тапханды онг Чочайланы Магомет. Ол Моллаланы Шарафутдин бла бирге да ишлегенди. Аны бригадасына бир жол аз заманны ичине къаялы жерде 170 метр жол ызларгъа керек болгъанды. Мукулан карьерге келтирлик жолну атына “Алтынчы рудоспуск» дегендиле. Ол ишни Чочай улуну бригадасы, бек къыйналса да, болжалдан сегиз кюн алгъа тынгылы этгенин журналист Наталья Черемисина жазады ол аллында сагъынылгъан китапда. ОЛ заманлада Магомет спорт бла да кюрешгенди. Аны къой, Тутушууда Тырныауузну жыйымдыкъ командасында кёп махтаулагъа, сыйлы къагъыт-лагъа, ыразылыкълагъа тийишли болгъанды. Штанга кётюрюпда ол кёплеге хорлатмагъанды. Футбол ойнаргъа да сюйгенди. Магомет Ахметланы Хасанбийни къызы Соня бла бир юйюр къурагъанды. Ала юч аламат сабий ёсдюргендиле. Юйюр тамата Арсен Нальчикде эл-мюлк академияны бошагъанды. Гидромег заводда механик болуп ишлейди. Аны бла юй бийчеси Отарланы Людмиланы эки жашлары барды; Ануар бла Шамиль. Магометни кичи жашы Аслан КъМКъУ-ну къурулуш факульгетин тауусуп, бир къурулуш биригиуде усталыгъына кёре урунады. Ол Ёзденланы Халимат бла бир юйюр къурагъанды. Ала эки жаш бла къыз ёсдюредиле; Мариям, Муслим, Зейтун. Юйюр ийнагъы Фатима уа, Магометни жангыз къызы, жашауун медицина бла байламлы этгенди. Ол баш иеси Метланы Керим бла эки жаш бла къыз ёсдюреди; Ази-за,Аслан,Омар. Абусаламны бу жашы башда сагъынылгъан комбинатны шахта управлениясыны къурулуш биригиуюнде уруннганды. Аскерде юч жылны ичинде къуллукъ этип къайтхандан сора да артха кесини коллективине келгенди. Кёп жылланы ол бригадагъа кеси таматалыкъ этип да тургъанды. Масхут бек тынгылы адам эди, иши да анга кёре болгъанды аны. Кёп махтаугъа жетишгенди ол урунуу жолунда - къарындашыча, майдалла, сыйлы къагъытла да алгъанды. Аны къолдан усталыгъын кёпле эслеринде тутадыла бюгюн да. Масхут Журтубайланы Кезибан бла бирге жаш бла эки къыз ёсдюргенди. Сабийле жаланда бу юйюрню угъай,саулайда малкъар халкъны ёхтемлигидиле. Аминат, Асият, Ахмат - ючюсю да школну алтын майдалла бла бошагъандыла. Таматалары Аминат медицина илмуланы докторуду.Тиширы-угъа бир да къыйын усталыкъны сайлагъанды ол - нейрохирургду. Мында университетни бошагъандан сора Республикалы клиника больницада ишлеп тургъанды. Ол уруннган бёлюмге тюшген саусузла бир да къыйын болгъандыла, авариядан, башха чырмыкъладан сора. Алагъа операция этерге бёлюмню Таматасы Борис Бе-лимготов кёп кере да Аминатха ышаннганды. Илму иш бла да кюреше, мында онбеш жылгъа жууукъ ишлегенден сора Аминат Санкт-Петербургга кетип, анда МЧС-ни Экстренный эм радиация медицинаны битеуроссей арасында иш-леп тургъанды. Тюркде жашагъан Къарачайлы жаш Чомаланы Суат бла бирге къыз бла жаш ёсдюреди; Тайбат бла Мухаммат. Быйыл ол доктор диссертациясын къоруулап, къууандыргъанды аны таныгъанланы, танымагъанланы да. Кичи къызы Асият а физико-математика илмуланы канди-датыды. Кёп жылланы Къабарты-Малкъар къырал университетде доцент болуп ишлегенди. Бусагъатлада ол Москвада “Консультант-Плюс» биригиуде окъуу-методика бёлюмню таматасыды. Доктор диссертациясы да къорууланыргъа хазырды. Ахмат КъМКъУ-да прикладной математиканы факультетин эмда Пятигорскда Мтравленияны экономика институтун тауусханды. Ызы бла Москвада тыш къыралла бла сатыу этиу жаны бла битеуроссей академияда окъугъанды. Ахмат аны да айырмалы бошагъанды. Аны юй бийчеси Абайланы Асият КъМКъУ-ну филология институтунда студентлеге дерсле береди. Масхутну огъурлулугъу, ол кетгенде да, жаннет ахлусу болсун, аны юйюнде орналып къалгъан мамыр болумдан билинеди. Жашау Нёгери - жылыулу, ырахатлы, кимге да онг тапдырыргъа излеген Кезибан бла бирге ала элли жылгъа жууукъ атлагъ-андыла, женглери женглерине тие. Ол насыплы жарты ёмюрню ичинде бир бирге бет тюрлен-дирип къарамагъандыла. Ариу жашагъандыла. Журтубайланы къызлары, баш иеси, аны къарындашы да сынагъан ёксюзлюкню эсинден кетермей, аны унутдурургъа кюрешгенди алагъа. Къартлыкъларында экиси да бирге газет, китап окъугъандыла, бир бирге оюмларын айтхандыла, туудукълагъа къууаннгандыла. Масхут дуниясын алышхандан сора къолунда тутхан китабында юй адамы Кезибанны сураты чыкъгъаны аланы араларында къаллай ариу сезимле болгъанларына шагъатлыкъ этеди. Сабийлери ата-аналарын, жууукъ-ахлуланы да бирча къууандыргъандыла окъуулары, ишлери бла. Масхут кесин насыплыгъа санагъанды. Аллах аны, Магометни да артда онгнганладан этгенине ийнанып жашагъанды. МУСУКАЛАНЫ Сакинат
Изменено: |
||||
|
|
|||
Читают тему (гостей: 1)