Войти на сайт
7 Июля  2025 года

 

  • Къарнынг къанлынга кийирир.
  • Хар зат кесини орнуна иги.
  • Тамбла алтындан бюгюн багъыр ашхы.
  • Эртде тургъан джылкъычыны эркек аты тай табар.
  • Ауурну тюбю бла, дженгилни башы бла джюрюген.
  • Тин – байлыгъынг, терен саулугъунг.
  • Мухардан ач ычхынмаз.
  • Къыз чыгъаргъан – къызыл къымжа.
  • Кёб джат да, бек чаб.
  • Кёб ашасанг, татыуу чыкъмаз, кёб сёлешсенг, магъанасы чыкъмаз.
  • Тенги кёбню джау алмаз, акъылы кёбню дау алмаз.
  • Чакъырылмагъан къонакъ къачан кетерин сормаз.
  • Ана – юйню кюн джарыгъы.
  • Юйлю уругъа ит чабмаз.
  • Тойгъа алгъа да барма, тойда артха да къалма.
  • Кёб джашагъан – кёб билир.
  • Аман эсирсе, юйюн ояр.
  • Акъыл къартда, джашда тюйюлдю – башдады.
  • Бир онгсуз адам адет чыгъарды, деб эштирик тюлсе.
  • Экеу тутушса, биреу джыгъылыр.
  • Кийимни бир кюнню аясанг, минг кюннге джарар.
  • Адам къыйынлыгъын кёлтюрюр, зауукълугъун кёлтюрмез.
  • Билим къая тешер.
  • Этек чакъмакълары баш джаргъан, сёлешген сёзлери таш джаргъан.
  • Дууулдаса – бал чибин, къонса – къара чибин.
  • Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
  • Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
  • Харам къарнашдан, халал тенг ашхы.
  • Керилген да, ургъан кибикди.
  • Ашыкъгъанны этеги бутуна чырмалыр.
  • Ётюрюк хапар аякъ тюбю бла джюрюйдю.
  • Аджалсыз ёлюм болмаз.
  • Эр абынмай, эл танымаз.
  • Суу кетер, таш къалыр.
  • Ачыкъ джюрекге джол – ачыкъ.
  • Адеб джокъда, намыс джокъ.
  • Хатерли къул болур.
  • Аз сёлеш, кёб ишле.
  • Къонакъ аман болса, къонакъбай джунчур
  • Ата джурт – алтын бешик.
  • Адамны аты башхача, акъылы да башхады.
  • От этилмеген джерден тютюн чыкъмайды.
  • Ата Джуртун танымагъан, атасын да танымаз.
  • Чабакъ башындан чирийди.
  • Кесине гебен этелмеген, биреуге черен эте эди.
  • Кёб къычыргъандан – къоркъма, тынч олтургъандан – къоркъ.
  • Ач къарным, тынч къулагъым.
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Джылкъыдан – ат чыгъар, тукъумдан – джаш чыгъар.
  • Чёбню кёлтюрсенг, тюбюнден сёз чыгъар.

 

Страницы: 1
RSS
Орайда (с) Магомет Хубиев
 
ОРАЙДА

Орайда адет джырланы бир тюрлюсю болуб къалгъанды. Орайданы асламысына, келинни келтирирге бара, келинни алыб келе, келинни ауун алгъан кече, уллу юйге ющирген, чыгъаргъан заманда айтадыла. Кюеуню уллу юйге кийирселе да айтадыла орайданы. Келин алыб келген заманда орайданы ичинде ?ой алыб келебиз келинчикни? дегенча сёзле да айтыучандыла. Орайданы той-оюн да, келин, кюеу да болмагъанлай, айтханларын эшитирге да боллукъду.

Орайда къайдан чыкъгъан болур? Аны юсюнден та-лай тюрлю айтыу джюрюйдю. 1885-чи джыл Орусбийланы Исмаил согъуб, И. С. Танеев орайданы ноталарын джазгъанды. Орайданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды. Ол къарт болуб ауругъанында, ол ёлгенден сора, атын унутмаз ючюн не этерикбиз деб, халкъ кенгешиб, кесине сорургъа таукел болгъандыла. Увар алагъа бюсюреу да этиб, аны атын унутмаз ючюн, келин келген къууанчда джыр джырлай туругъуз дегенди. Энди андан бери къабартылылада, таулулада (къарачайлыла бла малкъарлылада?М. X.) тегейлиледе келин келген кюн орайда айтадыла?.1

""1 - С. С. Попов. ?Неизданные сочинения С. И. Танеева? С И,, Танеев, Личность, творчество, документы его жизни. Москва, 1935, 150-бет. .""

Орайданы юсюнден X. У. Эльбердев да анга ушаш джазады. Алай а Эльбердев ол акъыллы къартны аты Уэри Даде болгъанды дейди.2 Бир къауумла да Орайда деген сёз Тьмутараканны бийи Мстислав бла тутуш-хан Редеди ёлгенинде, аны сыйы ючюн джырлаб ?Редеди? деб атын айта, орайда болуб кетгенди дейдиле. Редеди тиширыу болгъанды да дейдиле. Тмутараканны бийи Мстислав бла тутушхан джигит, огъурлу къабарты тиширыу Редедини сыйы ючюн келин алыб келе, джырлаб, ?Ва Ридада? деб эжиу этгендиле деб Н. А. Караулов алай джазады.3 Байрамукъланы Халимат ?Орайда? деген поэмасында таурухмуду, огъесе къачан эседамы эштгенме деб орайданы къайдан чыкъгъаныны юсюнден айтады. ?Аллахны келечиси? аскери бла Къарачайгъа келиб, кесине базыб муну бла ким тутушурукъду деб гёджебин чыгъаргъанды. Ол элде уа Орайда деб бир таулу къыз болгъанды. Ханны гёджеби бла тутушургъа Орайданы сюйгени Хасан чыкъгъанды. Алай а гёджеб Хасанны джыкъгъанды. Ол кёзюуде, киши да кёрмегенлей, Орайда алайдан кетиб, кесин билдирмей, эркишича кийиниб келиб, гёджеб бла тутушханды. Эрлай гёджебни да джыгъыб, кишиге кесин танытмаз ючюн а, атха да миниб, къачыб тебрегенди. Элни адамлары аны таныб, ызындан сюрюб, бери къайт, Орайда, деб къычыргъандыла:

Къайыт, Орайда,
Къайыт, Орайда,
Орайда-райда.
Орайданы бюгюн да
Къууанчда джырлайдыла.4


Орайданы чыкъгъаны бу айтылгьанладан башха тюрлю болургъа да боллукъду А. Марковну ?Заметка о припеве: ?Уреде-ди да-редедя? деген статьясына адам эс иерчады. XIX-чу ёмюрню биринчи джартысында орус джырланы джыя келиб, келин келген заманда джыр-ланнган ?Ой-реди-ди?, ? деб припеви бла бир джырны джазылгъанын айтады. Аллай припеви бла джыр Петербургу купецлерини тойларында джангыз бир болгъанды, Сибирде уа ол джыр тюрлю-тюрлю вариантлары бла джазылгъанды. Бу джыр Сибирден анда да Алтайны племеналарындан алыннган болур, аланы алгъыш джырларыны хар тизгйнинден сора ?орайды? деген припеви айтылады, вариантлада уа ?урей? деб Марков алай джазады.5 Эшта, орайда тюрк халкъладан чыкъгъан болур.

2 - Материалы научной сессии Кабардино-Балкарского научно-иследовательского института по проблемам периодизации, сбора и публикации адыгейского, балкарского, кабардинского, черкесского, карачаевского фольклора. Нальчик, 1964, 33-бет.
3 - Н. А. Караулов. ?Болкары на Кавказе?, СМОМПК, вып. XXXVI11, 1908, 146? 177-бетле.
4 - Орайда, Черкесск, 1963, 25 - бет.
5 - А.Марков. "Заметки о припеве", "Уре-де-ди-да-рередя". Этнографическое обозрение. ?1 - 2. Москва, 1899, 346 - бет.
 
райданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды.
чистый комедия!!!!!!

и вообще ол керти болуб къалсада таулу адам аны къалай джазаргъа боллукъду джюзлебла чыгъарыкъ китабына???

малкъар бла къабартычыланы бир бирлеринден не излегенлерин ангылаялмагъанлай барама.
 
ALANULAN

Увар кимди?)))
 
??
 
Кстати тираж автора мизерный
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам