Войти на сайт
6 Июля  2025 года

 

  • Чомартны къолун джокълукъ байлар.
  • Эрине къаргъыш этген къатын, эрнин къабар.
  • Къызбайны юйюне дери сюрсенг, батыр болур.
  • Къарт айтханны этмеген, къартаймаз.
  • Акъыллы айтыр эди, акъылсыз къоймайды.
  • Джырына кёре эжиую.
  • Асхат ашлыкъ сата, юйдегиси ачдан къата.
  • Телини эшигин, махтау джабар.
  • Тилсиз миллет джокъ болур.
  • Ариу джол аджал келтирмез.
  • Къанны къан бла джуума, аманны аман бла къуума.
  • Эки элинги тыйсанг, джети элде махталырса.
  • Окъ къызбайны джокълайды.
  • Аш кетер да бет къалыр.
  • Башланнган иш битер, къымылдагъан тиш тюшер.
  • Билими азны – ауузунда кирит.
  • Чабакъсыз кёлге къармакъ салгъанлыкъгъа, чабакъ тутмазса.
  • Къарыусузгъа кюлме, онгсузгъа тийме.
  • Эки къатын алгъанны къулагъы тынгнгаймаз.
  • Ата – баланы уясы.
  • Окъугъан озар, окъумагъан тозар.
  • Сабыр джетер муратха, сабырсыз къалыр уятха.
  • Джиби бир къат джетмей эди да, эки къат тарта эди.
  • Бастасын ашагъан, хантусун да ичер.
  • Ач, тоймам, дейди, тойгъан, ач болмам, дейди.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Тёрени джагъы джокъ.
  • Эл ауузу – элек, анга ийнаннган – халек.
  • Тюзлюк шохлукъну бегитир.
  • Огъурлуну сёзю – суу, огъурсузну сёзю – уу.
  • Тынгылагъан тынгы бузар.
  • Чомарт къонакъ юй иесин сыйлар.
  • Ач уят къоймаз.
  • Къонагъы джокъну – шоху джокъ.
  • Джангызны оту джарыкъ джанмаз!
  • Насыблыны баласы кюн кюнден да баш болур, насыбсызны баласы, кюн кюнден да джаш болур.
  • Этни бети бла шорпасы.
  • Мал тутхан – май джалар.
  • Къатын къылыкъсыз, эр тынчлыкъсыз.
  • Айтылгъан буйрукъ, сёгюлмез
  • Уруну арты – къуру.
  • Телиге от эт десенг, юйюнге от салыр.
  • Терслик кетер, тюзлюк джетер.
  • Къонакъ болсанг, ийнакъ бол.
  • Чабакъ башындан чирийди.
  • Игилик игилик бла сингдирилиучю затды.
  • Ашын ашагъанынгы, башын да сыйла.
  • Шекер бла туз – бир болмаз, ушамагъан – юй болмаз.
  • От этилмеген джерден тютюн чыкъмайды.
  • Аз сёлеш, кёб ишле.

 

Страницы: 1
RSS
Орайда (с) Магомет Хубиев
 
ОРАЙДА

Орайда адет джырланы бир тюрлюсю болуб къалгъанды. Орайданы асламысына, келинни келтирирге бара, келинни алыб келе, келинни ауун алгъан кече, уллу юйге ющирген, чыгъаргъан заманда айтадыла. Кюеуню уллу юйге кийирселе да айтадыла орайданы. Келин алыб келген заманда орайданы ичинде ?ой алыб келебиз келинчикни? дегенча сёзле да айтыучандыла. Орайданы той-оюн да, келин, кюеу да болмагъанлай, айтханларын эшитирге да боллукъду.

Орайда къайдан чыкъгъан болур? Аны юсюнден та-лай тюрлю айтыу джюрюйдю. 1885-чи джыл Орусбийланы Исмаил согъуб, И. С. Танеев орайданы ноталарын джазгъанды. Орайданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды. Ол къарт болуб ауругъанында, ол ёлгенден сора, атын унутмаз ючюн не этерикбиз деб, халкъ кенгешиб, кесине сорургъа таукел болгъандыла. Увар алагъа бюсюреу да этиб, аны атын унутмаз ючюн, келин келген къууанчда джыр джырлай туругъуз дегенди. Энди андан бери къабартылылада, таулулада (къарачайлыла бла малкъарлылада?М. X.) тегейлиледе келин келген кюн орайда айтадыла?.1

""1 - С. С. Попов. ?Неизданные сочинения С. И. Танеева? С И,, Танеев, Личность, творчество, документы его жизни. Москва, 1935, 150-бет. .""

Орайданы юсюнден X. У. Эльбердев да анга ушаш джазады. Алай а Эльбердев ол акъыллы къартны аты Уэри Даде болгъанды дейди.2 Бир къауумла да Орайда деген сёз Тьмутараканны бийи Мстислав бла тутуш-хан Редеди ёлгенинде, аны сыйы ючюн джырлаб ?Редеди? деб атын айта, орайда болуб кетгенди дейдиле. Редеди тиширыу болгъанды да дейдиле. Тмутараканны бийи Мстислав бла тутушхан джигит, огъурлу къабарты тиширыу Редедини сыйы ючюн келин алыб келе, джырлаб, ?Ва Ридада? деб эжиу этгендиле деб Н. А. Караулов алай джазады.3 Байрамукъланы Халимат ?Орайда? деген поэмасында таурухмуду, огъесе къачан эседамы эштгенме деб орайданы къайдан чыкъгъаныны юсюнден айтады. ?Аллахны келечиси? аскери бла Къарачайгъа келиб, кесине базыб муну бла ким тутушурукъду деб гёджебин чыгъаргъанды. Ол элде уа Орайда деб бир таулу къыз болгъанды. Ханны гёджеби бла тутушургъа Орайданы сюйгени Хасан чыкъгъанды. Алай а гёджеб Хасанны джыкъгъанды. Ол кёзюуде, киши да кёрмегенлей, Орайда алайдан кетиб, кесин билдирмей, эркишича кийиниб келиб, гёджеб бла тутушханды. Эрлай гёджебни да джыгъыб, кишиге кесин танытмаз ючюн а, атха да миниб, къачыб тебрегенди. Элни адамлары аны таныб, ызындан сюрюб, бери къайт, Орайда, деб къычыргъандыла:

Къайыт, Орайда,
Къайыт, Орайда,
Орайда-райда.
Орайданы бюгюн да
Къууанчда джырлайдыла.4


Орайданы чыкъгъаны бу айтылгьанладан башха тюрлю болургъа да боллукъду А. Марковну ?Заметка о припеве: ?Уреде-ди да-редедя? деген статьясына адам эс иерчады. XIX-чу ёмюрню биринчи джартысында орус джырланы джыя келиб, келин келген заманда джыр-ланнган ?Ой-реди-ди?, ? деб припеви бла бир джырны джазылгъанын айтады. Аллай припеви бла джыр Петербургу купецлерини тойларында джангыз бир болгъанды, Сибирде уа ол джыр тюрлю-тюрлю вариантлары бла джазылгъанды. Бу джыр Сибирден анда да Алтайны племеналарындан алыннган болур, аланы алгъыш джырларыны хар тизгйнинден сора ?орайды? деген припеви айтылады, вариантлада уа ?урей? деб Марков алай джазады.5 Эшта, орайда тюрк халкъладан чыкъгъан болур.

2 - Материалы научной сессии Кабардино-Балкарского научно-иследовательского института по проблемам периодизации, сбора и публикации адыгейского, балкарского, кабардинского, черкесского, карачаевского фольклора. Нальчик, 1964, 33-бет.
3 - Н. А. Караулов. ?Болкары на Кавказе?, СМОМПК, вып. XXXVI11, 1908, 146? 177-бетле.
4 - Орайда, Черкесск, 1963, 25 - бет.
5 - А.Марков. "Заметки о припеве", "Уре-де-ди-да-рередя". Этнографическое обозрение. ?1 - 2. Москва, 1899, 346 - бет.
 
райданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды.
чистый комедия!!!!!!

и вообще ол керти болуб къалсада таулу адам аны къалай джазаргъа боллукъду джюзлебла чыгъарыкъ китабына???

малкъар бла къабартычыланы бир бирлеринден не излегенлерин ангылаялмагъанлай барама.
 
ALANULAN

Увар кимди?)))
 
??
 
Кстати тираж автора мизерный
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам