Войти на сайт
15 Июля  2025 года

 

  • Ашхы атаны – джашы ашхы, ашхы ананы – къызы ашхы.
  • Тулпарлыкъ, билекден тюл – джюрекден.
  • Къазанчы аман болса, къазаны къайнамаз.
  • Тил джюрекге джол ишлейди.
  • Билеги кючлю, бирни джыгъар, билими кючлю, мингни джыгъар.
  • Чакъырылгъанны аты, чакъырылмагъанны багъасы болур.
  • Билим къая тешер.
  • Къууут – джелге, берне – бошха.
  • Эркишини аманы тиширыуну джылатыр.
  • Сёз садакъдан кючлюдю.
  • Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
  • Окъ къызбайны джокълайды.
  • Махтаннган къыз, тойда джукълар.
  • Ашда уялгъан – мухар, ишде уялгъан – хомух.
  • Адамны адамлыгъы къыйынлыкъда айгъакъланады.
  • Келинни – келгинчи, бёркню кийгинчи кёр.
  • Ачлыкъда тары гырджын халыуадан татлы.
  • Джумушакъ сёз къаты таякъны сындырыр.
  • Керти сёзге тёре джокъ.
  • Атадан ёксюз – бир ёксюз, анадан ёксюз – эки ёксюз.
  • Иги – алгъыш этер, аман – къаргъыш этер.
  • Ач къарынны, токъ билмез
  • Адам бла мюлк юлешмеген эсенг, ол адамны билиб бошагъанма, деб кесинги алдама.
  • Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
  • Ауузу аманнга «иги», деме.
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Баргъанынга кёре болур келгенинг.
  • Айтылгъан сёз ызына къайтмаз.
  • Къолунгдан къуймакъ ашатсанг да, атаны борчундан къутулмазса.
  • Тил бла келеди джыр да.
  • Борчунг бар эсе, хурджунунга ойлаб узал.
  • Тойгъа барсанг, тоюб бар, эски тонунгу къоюб бар.
  • Кесинг сынамагъан затны, адамгъа буюрма.
  • Къонакъ хазыр болгъанлыкъгъа, къонакъбай хазыр тюлдю.
  • Тели турса – той бузар.
  • Соргъан айыб тюлдю, билмеген айыбды.
  • Айтханы чапыракъдан ётмеген.
  • Юреннген ауруу къалмаз.
  • Таукелге нюр джауар.
  • Къайтырыкъ эшигинги, къаты уруб чыкъма.
  • Къанны къан бла джуума, аманны аман бла къуума.
  • Азыгъы аз, алгъа къабар, аты аман, алгъа чабар.
  • Къуллукъчума, деб махтанма, къуллукъ – хаух джамчыды!
  • Къайгъы тюбю – тенгиз.
  • Тюзлюк шохлукъну бегитир.
  • Ёпкелегенни ашы татлы болады.
  • Кесине оноу эте билмеген, халкъына да эте билмез.
  • Иги адамны бир сёзю эки болмаз.
  • Аууздан келген, къолдан келсе, ким да патчах болур эди.
  • Хазыр ашха – терен къашыкъ.

 

Страницы: 1
RSS
Орайда (с) Магомет Хубиев
 
ОРАЙДА

Орайда адет джырланы бир тюрлюсю болуб къалгъанды. Орайданы асламысына, келинни келтирирге бара, келинни алыб келе, келинни ауун алгъан кече, уллу юйге ющирген, чыгъаргъан заманда айтадыла. Кюеуню уллу юйге кийирселе да айтадыла орайданы. Келин алыб келген заманда орайданы ичинде ?ой алыб келебиз келинчикни? дегенча сёзле да айтыучандыла. Орайданы той-оюн да, келин, кюеу да болмагъанлай, айтханларын эшитирге да боллукъду.

Орайда къайдан чыкъгъан болур? Аны юсюнден та-лай тюрлю айтыу джюрюйдю. 1885-чи джыл Орусбийланы Исмаил согъуб, И. С. Танеев орайданы ноталарын джазгъанды. Орайданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды. Ол къарт болуб ауругъанында, ол ёлгенден сора, атын унутмаз ючюн не этерикбиз деб, халкъ кенгешиб, кесине сорургъа таукел болгъандыла. Увар алагъа бюсюреу да этиб, аны атын унутмаз ючюн, келин келген къууанчда джыр джырлай туругъуз дегенди. Энди андан бери къабартылылада, таулулада (къарачайлыла бла малкъарлылада?М. X.) тегейлиледе келин келген кюн орайда айтадыла?.1

""1 - С. С. Попов. ?Неизданные сочинения С. И. Танеева? С И,, Танеев, Личность, творчество, документы его жизни. Москва, 1935, 150-бет. .""

Орайданы юсюнден X. У. Эльбердев да анга ушаш джазады. Алай а Эльбердев ол акъыллы къартны аты Уэри Даде болгъанды дейди.2 Бир къауумла да Орайда деген сёз Тьмутараканны бийи Мстислав бла тутуш-хан Редеди ёлгенинде, аны сыйы ючюн джырлаб ?Редеди? деб атын айта, орайда болуб кетгенди дейдиле. Редеди тиширыу болгъанды да дейдиле. Тмутараканны бийи Мстислав бла тутушхан джигит, огъурлу къабарты тиширыу Редедини сыйы ючюн келин алыб келе, джырлаб, ?Ва Ридада? деб эжиу этгендиле деб Н. А. Караулов алай джазады.3 Байрамукъланы Халимат ?Орайда? деген поэмасында таурухмуду, огъесе къачан эседамы эштгенме деб орайданы къайдан чыкъгъаныны юсюнден айтады. ?Аллахны келечиси? аскери бла Къарачайгъа келиб, кесине базыб муну бла ким тутушурукъду деб гёджебин чыгъаргъанды. Ол элде уа Орайда деб бир таулу къыз болгъанды. Ханны гёджеби бла тутушургъа Орайданы сюйгени Хасан чыкъгъанды. Алай а гёджеб Хасанны джыкъгъанды. Ол кёзюуде, киши да кёрмегенлей, Орайда алайдан кетиб, кесин билдирмей, эркишича кийиниб келиб, гёджеб бла тутушханды. Эрлай гёджебни да джыгъыб, кишиге кесин танытмаз ючюн а, атха да миниб, къачыб тебрегенди. Элни адамлары аны таныб, ызындан сюрюб, бери къайт, Орайда, деб къычыргъандыла:

Къайыт, Орайда,
Къайыт, Орайда,
Орайда-райда.
Орайданы бюгюн да
Къууанчда джырлайдыла.4


Орайданы чыкъгъаны бу айтылгьанладан башха тюрлю болургъа да боллукъду А. Марковну ?Заметка о припеве: ?Уреде-ди да-редедя? деген статьясына адам эс иерчады. XIX-чу ёмюрню биринчи джартысында орус джырланы джыя келиб, келин келген заманда джыр-ланнган ?Ой-реди-ди?, ? деб припеви бла бир джырны джазылгъанын айтады. Аллай припеви бла джыр Петербургу купецлерини тойларында джангыз бир болгъанды, Сибирде уа ол джыр тюрлю-тюрлю вариантлары бла джазылгъанды. Бу джыр Сибирден анда да Алтайны племеналарындан алыннган болур, аланы алгъыш джырларыны хар тизгйнинден сора ?орайды? деген припеви айтылады, вариантлада уа ?урей? деб Марков алай джазады.5 Эшта, орайда тюрк халкъладан чыкъгъан болур.

2 - Материалы научной сессии Кабардино-Балкарского научно-иследовательского института по проблемам периодизации, сбора и публикации адыгейского, балкарского, кабардинского, черкесского, карачаевского фольклора. Нальчик, 1964, 33-бет.
3 - Н. А. Караулов. ?Болкары на Кавказе?, СМОМПК, вып. XXXVI11, 1908, 146? 177-бетле.
4 - Орайда, Черкесск, 1963, 25 - бет.
5 - А.Марков. "Заметки о припеве", "Уре-де-ди-да-рередя". Этнографическое обозрение. ?1 - 2. Москва, 1899, 346 - бет.
 
райданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды.
чистый комедия!!!!!!

и вообще ол керти болуб къалсада таулу адам аны къалай джазаргъа боллукъду джюзлебла чыгъарыкъ китабына???

малкъар бла къабартычыланы бир бирлеринден не излегенлерин ангылаялмагъанлай барама.
 
ALANULAN

Увар кимди?)))
 
??
 
Кстати тираж автора мизерный
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам