Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Адам бла мюлк юлешмеген эсенг, ол адамны билиб бошагъанма, деб кесинги алдама.
  • Тамырсыз терекге таянма – джыгъылырса.
  • Сютден ауузу кюйген, суугъа юфгюре эди.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Орну джокъну – сыйы джокъ.
  • Джаралыны джастыгъында сау ёлюр.
  • Тенги кёбню джау алмаз, акъылы кёбню дау алмаз.
  • Хатерли къул болур.
  • Джюрекден джюрекге джол барды.
  • Кесинг сынамагъан затны, адамгъа буюрма.
  • Ач келгенни – тойдур, кеч келгенни – къондур.
  • Эки къатын алгъанны къулагъы тынгнгаймаз.
  • Ач – эснер, ат – кишнер.
  • Болджал ишни бёрю ашар.
  • Ариу сёз джыланны орнундан чыгъарыр.
  • Окъугъан – асыу, окъумагъан – джарсыу.
  • Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
  • Иесиз малны бёрю ашар.
  • Къулакъдан эсе, кёзге ышан.
  • Хар ишни да аллы къыйынды.
  • Акъыл неден да кючлюдю.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Аджашханны ызындагъы кёреди, джангылгъанны джанындагъы биледи.
  • Ойнаб айтсанг да, эслеб айт.
  • Нёгер болсанг, тенг бол, тенг болмасанг, кенг бол.
  • Айранны сюйген, ийнек тутар.
  • Джарлы джети элни сёзюн этер.
  • Тёрде – темир таякълы, къаяда – чыпчыкъ аякълы.
  • Кёл – къызбай, къол – батыр.
  • Чалманны аллы къалай башланса, арты да алай барады.
  • Эл тойса, тоймагъан, эл къойса, къоймагъан.
  • Адамны аманы адамны бети бла ойнар.
  • Экеу тутушса, биреу джыгъылыр.
  • Адам туугъан джеринде, ит тойгъан джеринде.
  • Аш хазыр болса, иш харам болур.
  • Башы джабылгъан челекге, кир тюшмез.
  • Алтыда кюлмеген, алтмышда кюлмез.
  • Къыз чыгъаргъан – къызыл къымжа.
  • Къарнынг тойгъунчу аша да, белинг талгъынчы ишле.
  • Ана кёлю – балада, бала кёлю – талада.
  • Кёзню ачылгъаны – иги, ауузну джабылгъаны – иги.
  • Чакъырылмагъан къонакъ тёрге атламаз.
  • Элиб деген, элге болушур.
  • Ашлыкъ – бюртюкден, джюн – тюкден.
  • Аман къатын сабий табса, бий болур…
  • Окъугъанны бети джарыкъ.
  • Сютню башын джалагъан къутулур, тюбюн ичген тутулур.
  • Тойгъан джерден туугъан джер игиди.
  • Аллахха ийнаннган кишини, Аллах онгдурур ишин.
  • Эм уллу байлыкъ – джан саулукъ.

 

Страницы: 1
RSS
Орайда (с) Магомет Хубиев
 
ОРАЙДА

Орайда адет джырланы бир тюрлюсю болуб къалгъанды. Орайданы асламысына, келинни келтирирге бара, келинни алыб келе, келинни ауун алгъан кече, уллу юйге ющирген, чыгъаргъан заманда айтадыла. Кюеуню уллу юйге кийирселе да айтадыла орайданы. Келин алыб келген заманда орайданы ичинде ?ой алыб келебиз келинчикни? дегенча сёзле да айтыучандыла. Орайданы той-оюн да, келин, кюеу да болмагъанлай, айтханларын эшитирге да боллукъду.

Орайда къайдан чыкъгъан болур? Аны юсюнден та-лай тюрлю айтыу джюрюйдю. 1885-чи джыл Орусбийланы Исмаил согъуб, И. С. Танеев орайданы ноталарын джазгъанды. Орайданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды. Ол къарт болуб ауругъанында, ол ёлгенден сора, атын унутмаз ючюн не этерикбиз деб, халкъ кенгешиб, кесине сорургъа таукел болгъандыла. Увар алагъа бюсюреу да этиб, аны атын унутмаз ючюн, келин келген къууанчда джыр джырлай туругъуз дегенди. Энди андан бери къабартылылада, таулулада (къарачайлыла бла малкъарлылада?М. X.) тегейлиледе келин келген кюн орайда айтадыла?.1

""1 - С. С. Попов. ?Неизданные сочинения С. И. Танеева? С И,, Танеев, Личность, творчество, документы его жизни. Москва, 1935, 150-бет. .""

Орайданы юсюнден X. У. Эльбердев да анга ушаш джазады. Алай а Эльбердев ол акъыллы къартны аты Уэри Даде болгъанды дейди.2 Бир къауумла да Орайда деген сёз Тьмутараканны бийи Мстислав бла тутуш-хан Редеди ёлгенинде, аны сыйы ючюн джырлаб ?Редеди? деб атын айта, орайда болуб кетгенди дейдиле. Редеди тиширыу болгъанды да дейдиле. Тмутараканны бийи Мстислав бла тутушхан джигит, огъурлу къабарты тиширыу Редедини сыйы ючюн келин алыб келе, джырлаб, ?Ва Ридада? деб эжиу этгендиле деб Н. А. Караулов алай джазады.3 Байрамукъланы Халимат ?Орайда? деген поэмасында таурухмуду, огъесе къачан эседамы эштгенме деб орайданы къайдан чыкъгъаныны юсюнден айтады. ?Аллахны келечиси? аскери бла Къарачайгъа келиб, кесине базыб муну бла ким тутушурукъду деб гёджебин чыгъаргъанды. Ол элде уа Орайда деб бир таулу къыз болгъанды. Ханны гёджеби бла тутушургъа Орайданы сюйгени Хасан чыкъгъанды. Алай а гёджеб Хасанны джыкъгъанды. Ол кёзюуде, киши да кёрмегенлей, Орайда алайдан кетиб, кесин билдирмей, эркишича кийиниб келиб, гёджеб бла тутушханды. Эрлай гёджебни да джыгъыб, кишиге кесин танытмаз ючюн а, атха да миниб, къачыб тебрегенди. Элни адамлары аны таныб, ызындан сюрюб, бери къайт, Орайда, деб къычыргъандыла:

Къайыт, Орайда,
Къайыт, Орайда,
Орайда-райда.
Орайданы бюгюн да
Къууанчда джырлайдыла.4


Орайданы чыкъгъаны бу айтылгьанладан башха тюрлю болургъа да боллукъду А. Марковну ?Заметка о припеве: ?Уреде-ди да-редедя? деген статьясына адам эс иерчады. XIX-чу ёмюрню биринчи джартысында орус джырланы джыя келиб, келин келген заманда джыр-ланнган ?Ой-реди-ди?, ? деб припеви бла бир джырны джазылгъанын айтады. Аллай припеви бла джыр Петербургу купецлерини тойларында джангыз бир болгъанды, Сибирде уа ол джыр тюрлю-тюрлю вариантлары бла джазылгъанды. Бу джыр Сибирден анда да Алтайны племеналарындан алыннган болур, аланы алгъыш джырларыны хар тизгйнинден сора ?орайды? деген припеви айтылады, вариантлада уа ?урей? деб Марков алай джазады.5 Эшта, орайда тюрк халкъладан чыкъгъан болур.

2 - Материалы научной сессии Кабардино-Балкарского научно-иследовательского института по проблемам периодизации, сбора и публикации адыгейского, балкарского, кабардинского, черкесского, карачаевского фольклора. Нальчик, 1964, 33-бет.
3 - Н. А. Караулов. ?Болкары на Кавказе?, СМОМПК, вып. XXXVI11, 1908, 146? 177-бетле.
4 - Орайда, Черкесск, 1963, 25 - бет.
5 - А.Марков. "Заметки о припеве", "Уре-де-ди-да-рередя". Этнографическое обозрение. ?1 - 2. Москва, 1899, 346 - бет.
 
райданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды.
чистый комедия!!!!!!

и вообще ол керти болуб къалсада таулу адам аны къалай джазаргъа боллукъду джюзлебла чыгъарыкъ китабына???

малкъар бла къабартычыланы бир бирлеринден не излегенлерин ангылаялмагъанлай барама.
 
ALANULAN

Увар кимди?)))
 
??
 
Кстати тираж автора мизерный
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам