Войти на сайт
16 Июля  2025 года

 

  • Адамны сыфатына къарама, сёзюне къара.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Къолунгдан къуймакъ ашатсанг да, атаны борчундан къутулмазса.
  • Къазанда болса, чолпугъа чыгъар.
  • Ач да бол, токъ да бол – намысынга бек бол.
  • Адам къаллай бир ишленмесе, аллай бир кесин уллу кёреди.
  • Суу кетер, таш къалыр.
  • Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
  • Юре билмеген ит, къонакъ келтирир.
  • Эл тойса, тоймагъан, эл къойса, къоймагъан.
  • Джарлы тюеге минсе да, ит къабар.
  • Къалгъан ишге къар джауар.
  • Къыйынлы джети элни къайгъысын этер.
  • Накъырданы арты керти болур.
  • Адам сёзюнден белгили.
  • Кёлю джокъну – джолу джокъ.
  • Аш кетер да бет къалыр.
  • Чабакъгъа акъыл, табагъа тюшсе келеди.
  • Аман киши кеси юйюнде – къонакъ.
  • Нафысынгы айтханын этме, намысынгы айтханын эт.
  • Акъыл бла адеб эгизледиле.
  • Рысхысына кёре, джаш ёсер, къышлыгъына кёре, мал ёсер.
  • Къызын тута билмеген, тул этер, джашын тута билмеген, къул этер.
  • Нёгерсизни джолу узун.
  • Биреуге кёлтюрген таягъынг, кесинги башынга урур.
  • Тойчу джашха къарама, къойчу джашха къара.
  • Хоншуну тауугъу къаз кёрюнюр, келини къыз кёрюнюр.
  • Намыс болмагъан джерде, насыб болмаз.
  • Аджалсыз ёлюм болмаз.
  • Элни кючю – эмеген.
  • Ачыу алгъа келсе, акъыл артха къалады.
  • Илму – джашауну джолу.
  • Намысы джокъну – дуниясы джокъ.
  • Ашда уялгъан – мухар, ишде уялгъан – хомух.
  • Джылар джаш, атасыны сакъалы бла ойнар.
  • Къозулугъунда тоймагъан, къойлугъунда тоймаз.
  • Таякъ этден ётер, тил сюекден ётер.
  • Ат басханны джер билед.
  • Къан бла кирген, джан бла чыгъар.
  • Минг тенг да азды, бир джау да кёбдю.
  • Аджал соруб келмез, келсе, къайтыб кетмез.
  • Эл ауузу – элек, анга ийнаннган – халек.
  • Дуния аламаты сен эсенг да, игиме деб айтма.
  • Ётюрюкню къуйругъу – бир тутум.
  • Баш болса, бёрк табылыр.
  • Джашынгы кесинг юретмесенг, джашау юретир.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Атынг аманнга чыкъгъандан эсе, джанынг тамагъынгдан чыкъсын.
  • Билим насыб берир, билим джолну керир.
  • Эр абынмай, эл танымаз.

 

Страницы: 1
RSS
Орайда (с) Магомет Хубиев
 
ОРАЙДА

Орайда адет джырланы бир тюрлюсю болуб къалгъанды. Орайданы асламысына, келинни келтирирге бара, келинни алыб келе, келинни ауун алгъан кече, уллу юйге ющирген, чыгъаргъан заманда айтадыла. Кюеуню уллу юйге кийирселе да айтадыла орайданы. Келин алыб келген заманда орайданы ичинде ?ой алыб келебиз келинчикни? дегенча сёзле да айтыучандыла. Орайданы той-оюн да, келин, кюеу да болмагъанлай, айтханларын эшитирге да боллукъду.

Орайда къайдан чыкъгъан болур? Аны юсюнден та-лай тюрлю айтыу джюрюйдю. 1885-чи джыл Орусбийланы Исмаил согъуб, И. С. Танеев орайданы ноталарын джазгъанды. Орайданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды. Ол къарт болуб ауругъанында, ол ёлгенден сора, атын унутмаз ючюн не этерикбиз деб, халкъ кенгешиб, кесине сорургъа таукел болгъандыла. Увар алагъа бюсюреу да этиб, аны атын унутмаз ючюн, келин келген къууанчда джыр джырлай туругъуз дегенди. Энди андан бери къабартылылада, таулулада (къарачайлыла бла малкъарлылада?М. X.) тегейлиледе келин келген кюн орайда айтадыла?.1

""1 - С. С. Попов. ?Неизданные сочинения С. И. Танеева? С И,, Танеев, Личность, творчество, документы его жизни. Москва, 1935, 150-бет. .""

Орайданы юсюнден X. У. Эльбердев да анга ушаш джазады. Алай а Эльбердев ол акъыллы къартны аты Уэри Даде болгъанды дейди.2 Бир къауумла да Орайда деген сёз Тьмутараканны бийи Мстислав бла тутуш-хан Редеди ёлгенинде, аны сыйы ючюн джырлаб ?Редеди? деб атын айта, орайда болуб кетгенди дейдиле. Редеди тиширыу болгъанды да дейдиле. Тмутараканны бийи Мстислав бла тутушхан джигит, огъурлу къабарты тиширыу Редедини сыйы ючюн келин алыб келе, джырлаб, ?Ва Ридада? деб эжиу этгендиле деб Н. А. Караулов алай джазады.3 Байрамукъланы Халимат ?Орайда? деген поэмасында таурухмуду, огъесе къачан эседамы эштгенме деб орайданы къайдан чыкъгъаныны юсюнден айтады. ?Аллахны келечиси? аскери бла Къарачайгъа келиб, кесине базыб муну бла ким тутушурукъду деб гёджебин чыгъаргъанды. Ол элде уа Орайда деб бир таулу къыз болгъанды. Ханны гёджеби бла тутушургъа Орайданы сюйгени Хасан чыкъгъанды. Алай а гёджеб Хасанны джыкъгъанды. Ол кёзюуде, киши да кёрмегенлей, Орайда алайдан кетиб, кесин билдирмей, эркишича кийиниб келиб, гёджеб бла тутушханды. Эрлай гёджебни да джыгъыб, кишиге кесин танытмаз ючюн а, атха да миниб, къачыб тебрегенди. Элни адамлары аны таныб, ызындан сюрюб, бери къайт, Орайда, деб къычыргъандыла:

Къайыт, Орайда,
Къайыт, Орайда,
Орайда-райда.
Орайданы бюгюн да
Къууанчда джырлайдыла.4


Орайданы чыкъгъаны бу айтылгьанладан башха тюрлю болургъа да боллукъду А. Марковну ?Заметка о припеве: ?Уреде-ди да-редедя? деген статьясына адам эс иерчады. XIX-чу ёмюрню биринчи джартысында орус джырланы джыя келиб, келин келген заманда джыр-ланнган ?Ой-реди-ди?, ? деб припеви бла бир джырны джазылгъанын айтады. Аллай припеви бла джыр Петербургу купецлерини тойларында джангыз бир болгъанды, Сибирде уа ол джыр тюрлю-тюрлю вариантлары бла джазылгъанды. Бу джыр Сибирден анда да Алтайны племеналарындан алыннган болур, аланы алгъыш джырларыны хар тизгйнинден сора ?орайды? деген припеви айтылады, вариантлада уа ?урей? деб Марков алай джазады.5 Эшта, орайда тюрк халкъладан чыкъгъан болур.

2 - Материалы научной сессии Кабардино-Балкарского научно-иследовательского института по проблемам периодизации, сбора и публикации адыгейского, балкарского, кабардинского, черкесского, карачаевского фольклора. Нальчик, 1964, 33-бет.
3 - Н. А. Караулов. ?Болкары на Кавказе?, СМОМПК, вып. XXXVI11, 1908, 146? 177-бетле.
4 - Орайда, Черкесск, 1963, 25 - бет.
5 - А.Марков. "Заметки о припеве", "Уре-де-ди-да-рередя". Этнографическое обозрение. ?1 - 2. Москва, 1899, 346 - бет.
 
райданы юсюнден Танеев былай айтады. ?Кёб заманны мындан алда Къабартыда Увар деб кесини иги ишлери бла халкъда уллу намысы, сыйы болгъан бир адам джашагъанды.
чистый комедия!!!!!!

и вообще ол керти болуб къалсада таулу адам аны къалай джазаргъа боллукъду джюзлебла чыгъарыкъ китабына???

малкъар бла къабартычыланы бир бирлеринден не излегенлерин ангылаялмагъанлай барама.
 
ALANULAN

Увар кимди?)))
 
??
 
Кстати тираж автора мизерный
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам