Войти на сайт
12 Октября 2024 года

 

  • Игини сыйлагъан адетди.
  • Ким бла джюрюсенг, аны кёзю бла кёрюнюрсе.
  • Ашхы атаны – джашы ашхы, ашхы ананы – къызы ашхы.
  • Кёзю сокъурдан – къоркъма, кёлю сокъурдан – къоркъ.
  • Ач отунчуну ачыуу – бурнунда.
  • Татлы тилде – сёз ариу, чемер къолда – иш ариу.
  • Берекет берсин деген джерде, берекет болур.
  • Джигер – джаннга къыйынлыкъ.
  • Тешик этген тынчды, аны джамагъан къыйынды.
  • Кёбден умут этиб, аздан къуру къалма.
  • Башланнган иш битер, къымылдагъан тиш тюшер.
  • Арбаз къынгырды да, ийнек сауалмайма.
  • Сибиртки да сыйлы болду, кюрек да кюнлю болду.
  • Нёгер болсанг, тенг бол, тенг болмасанг, кенг бол.
  • Къыйынлы джети элге оноу этер.
  • Насыблы элин сюер, насыбсыз кесин сюер.
  • Суугъа – чабакъ, къаягъа – ыргъакъ.
  • Сабий кёргенин унутмаз.
  • Аз сёлешген, къайгъысыз турур.
  • Джырчы джырчыгъа – къарнаш.
  • Бермеген къол, алмайды.
  • Адамны адамлыгъы къыйынлыкъда айгъакъланады.
  • Баш болса, бёрк табылыр.
  • Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
  • Ач уят къоймаз.
  • Ашлыкъны арба юйге келтирир, чана базаргъа элтир.
  • Джол бла сёзню къыйыры джокъ.
  • Окъ къызбайны джокълайды.
  • Кёлю джокъну – джолу джокъ.
  • Чабакъсыз кёлге къармакъ салгъанлыкъгъа, чабакъ тутмазса.
  • Бозанг болмагъан джерге, къалагъынгы сукъма.
  • Суу да къайтады чыкъгъан джерине.
  • Тойгъа алгъа да барма, тойда артха да къалма.
  • Кёрмегеннге кебек – танг, битмегеннге сакъал – танг.
  • Къартха ушагъан джаш – акъыллы, джашха ушагъан къарт – тели.
  • Намыс болмагъан джерде, насыб болмаз.
  • Уруну арты – къуру.
  • Джаш къарыу бла кючлю, къарт акъыл бла кючлю.
  • Акъыллы эркиши атын махтар, акъылсыз эркиши къатынын махтар.
  • Суу ичген шауданынга тюкюрме.
  • Тамчы таш тешер.
  • Чабакъгъа акъыл, табагъа тюшсе келеди.
  • Джетген къыз джерли эшекни танымаз.
  • Иги адам абынса да, джангылмаз.
  • Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
  • Чабар ат – джетген къыз.
  • Сормай – алма, чакъырылмай – барма.
  • Кимни – тили, тиши онглу, кимни – къолу, иши онглу.
  • Джуртун къоругъан озар.
  • Сёз – кюмюш, джыр – алтын.

 

Архив Форума » Бёлюмле :: Тематические разделы » Ана тилде :: Ana tilde
Страницы: 1 2 3 4 5 ... 12 След.
RSS
ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН САБИЙЛЕГЕ., назмула. элберле. жомакъла
 
#1
Джаратама1
13.12.2021 22:02:02
АКЪ КИШТИКЧИК

Бизни, билемисиз сиз,
Барды киштикчигибиз –
Чилле топ кибик акъчыкъ,
Бир ариучукъ, бир тапчыкъ.

Ма ол къыш кюн туугъанды,
Босагъада тургъанды,
Кетмегенди ол къачып.
Юсюне жаугъан къарчыкъ
Эримейин къалгъанды.

Акъ ма андан болгъанды.

1970
 
 
 
#2
Джаратама1
14.12.2021 18:36:29
С А У Ж Ы Л

АКЪТОН
Январь

Къаратал кёмюкча акъды,
Жер терен батып къаргъа.
Къап къара уа юй ожакъды,
Сора бусакъда къаргъа.

Курт да акъ айыуча акъды.
Бахчада антау да акъ.
Энди эл орам сокъмакъды,
Тал да оюулу къырпакъ.

Кюн тийсе да, жылыусузду,
Къарт аппа къочхар тонлу.
Кёл да, суу жагъа да бузду,
Акътонда сууукъ уллу.


БУРУЛ
Февраль

Балдражюз мыйыкъ бурады,
Жаз хорлатырыкъ сунуп.
Бурулда боран урады,
Жол баргъан ачыусунуп.

Огъурсузду да, талайды
Къутургъан селпича[1] ол.
Табанын зауукъ жалайды
Куркада жукълап хубол.

Балдражюз жаныйды хаман,
Курт басады арбазны.
Бузлатырма деме, аман,
Ийиси ура жазны.


БАЛДЫР
Март

Балдырда жылыу киреди,
Седирей жагъа бузу.
Кёк да, жер да кёгереди,
Сур къышны кетип усу.

Кечеден иги къорайды,
Аз-аз къошула кюннге.
Кюн да ышарып къарайды,
Жер да ачылып кенгнге.

Мыкъыриш[2] да кёрюннгенди,
Жанкъозчукъ да – ызындан.
– Эрикгенбиз, сур къыш, энди,
Кетчи хайда сен мындан.


ЛАККУР
Апрель

Кюн таугъа, тюзге къагъады,
Жылыта тереклени.
Бурунчукълары агъады
Чорбатда сюммеклени.

Къар эрийди, седирейди,
Суу халычыкъла болуп.
– Эйра[3], жаз жетгенди! – дейди
Тал да, чирчикден толуп.

Чыпчыкъчыкъ ариу жырлайды,
Энди ёлмейди ачдан.
Куркачыгъындан къарайды
Хуболчукъ да агъачда.


ГОТМАН
Май

Инжиликчикле[4] чагъалла,
Чирчикле да – эрикде.
Къанатчыкъларын къагъалла
Къарылгъашчыкъла кёкде.

Кюн да энди хычыуунду,
Готманда жууаш тийип,
Жарыгъын да, жылыуун да
Дуньягъа элпек ийип.

Эйра, школ жыл терк ётгенди,
Не узун эсе да ол.
Эйра, жай солуу жетгенди!
Эйра, жабылгъанды школ!


БАШКЪУСХАН
Июнь

Сур къыш къысталып къарлы
Таулагъа, къызыуду жай.
Эрттенлик – чыпчыкъ жырлы,
Къарт аппа малгъа къарай.

Башкъусхан жашил къайнай,
Гурт этеди гурт тауукъ.
Сабийле кёлде ойнай,
Эришедиле зауукъ.

Уруза, кимит гокка,
Бабунач, зурап[5] чагъып,
Баппахан кийген бокка,
Ой, учду аяз къагъып.



БУЗЧАЧАР
Июль

Тау эл чалгъыгъа чыгъады.
Ташыуулду аууру.
Кёк жашнайды, кёк чагъады,
Огъурсузду даууру.

Тау бетде чалгъы чалады
Жаш жыйын, сатыр туруп,
Къарт жыйын гебен салады,
Къызланы болушдуруп.

Бузчачар ауур озады.
Жыл бакъгъан кюнле – къыстау.
Мытырны иши осалды:
Сур къыш этерикди дау.


КЪЫРКЪАР
Август

Къыркъарда кёгет жетеди,
Кёгетни кюню къысха.
Тáлай къайнатма[6] этеди
Ыннака узун къышха.

Кюн татыуундан толады
Хар кёгет да, мол ёсе.
Жай перекетли болады,
Къол эринмей ишлесе.

Бахчагъа сюйюп барабыз,
Не кёгет сюйсенг да бар.
Жетерин сакълап турабыз,
Бек чомартды да къыркъар.


КЪЫРКЪАУУЗ
Сентябрь

Сабанла алтын болуп,
Чайкъаладыла желде.
Къыркъаууз жетсе, солуп
Турмайды киши элде.

Болмай эриннген, талгъан,
Эл ишни бирден алады.
Сабийле тансыкъ болгъан
Школ эшик да ачылады.

Къадалып сабан оралла,
Къууаналла тирликге.
Турнала кетип баралла,
Мудахлыкъ салып кёкге.


СОГЪУМ
Октябрь

Чыпчыкъла жырламай, шошду
Танг, эрттен, арбаз да.
Кюн жылыу да энди бошду,
Жарыгъы да азды.

Согъумда – шулпу, сууукъ,
Согъумда – туман, кирши.
Энди акъмыйыкъ жууукъ,
Ол да согъумну иши.

Киштикчик, жукъусурай,
Терезе кёзден къарайды.
Арбазда мудахды тай,
Жел жалкъачыгъын тарайды.


АРГЪЫШ
Ноябрь

Кюз арты газгаз[7] къонакъ.
Тау агъач керти жомакъ.
Акъ къайын ариу алтын
Жыйрыгъын кийип, омакъ.

Тал, элме, жёге, чынар,
Къарагъач, кюйрюч да – нар[8]
Тюрсюнлю. Ариуду кюз,
Неди, не къажар кюйюз?

Тюкъюзгю, чопал-чопал
Сыргъачыкъларын тагъып.
Энди халжардады мал,
Тау бетге къырау къагъып.


АЛТАЙГЪЫР
Декабрь

Жел, ура, боран болады,
Ёзенден суху жетип,
Черекге ыфсыл[9] салады
Суу бетин мукъур этип.

Тунтуяды, шошаяды
Сора, ачыуу татып.
Кюн да жарыгъын жаяды,
Тауланы жылтыратып.

Сабийле юйден къачалла,
Чаначыкъларын созуп,
Тик тёшден къызыу учалла,
Аязны, желни озуп.

2021­­




[1] Селпи – учуп баргъан балчибин жокку; пчелиный рой.


[2] Мыкъыриш – жаз башында эм алгъа чыгъыучу гюл.


[3] Эйра (межд.) – къууанч учунууну билдирген сёз.


[4] Инжилик – ландыш.


[5] Уруза, кимит гокка, бабунач, зурап – роза, фиалка, ромашка, нарцисс.


[6] Къайнатма – варенье.


[7] Газгаз – хагок; франт.


[8] Нар – кюн.


[9] Ыфсыл – буз кёпюр.
 
 
 
#3
Джаратама1
15.12.2021 18:50:58
КЪАНАТЛЫ ГЮЛЧЮК

Сакийчик – иги къызчыкъ
Суу ала къырыкъчыкъдан,
Бир сейир, ариу гюлчюк
Эследи кырдыкчыкъда.

Тюйрейим деп чачыма
Узалды да гюлчюкге,
Къанатчыкъларын къагъа,
Ол учуп кетди кёкге.

1970
 
 
 
#4
Джаратама0
16.12.2021 18:04:24
НЕМЕ

Неме деп бир тюрлю затчыкъ
Жашайды да бизде,
Сейир ишле боладыла,
Ийнан, юйюбюзде.

Киштикча, ол бир тауушсуз
Жюрюйдю ташатын.
Не кёрмейме, не билмейме
Аны атын-затын.

Столгъа жеталмайды; баям,
Гитчеди, юч къарыш.
Алай хилисинден юйде
Болгъан – къара къатыш.

Жабыу тюшюп, шинтик аууп,
Кийим да – чачылып.
Сынып харип илляучукъла,
Буфет да ачылып.

Жазады ол къабыргъада,
Бурмачыкъла буруп,
Кампетлени табады ол,
Турсам да букъдуруп.

Кёзден ташады да, юйде
Не этмейди, ой, не?
Адам къалай тутсун муну,
Къыстарча юйюне.

Къашыкъ бла ашамай ол,
Къайнатмадан тояды,
Кокаларын неге болса
Анга ышып къояды.

Китапланы, тефтерлени
Чачхан, жыртхан да – ол.
Къолу жетген затны оя,
Чапхан, жортхан да – ол.

Бузлатмадан бузчукъ алып,
Кампет кибик эмеди.
Тутуп эшик къолчакъладан[1]
Учхан да ол Немеди.

Ол диванда, ундурукъда,
Топчукъча секиреди.
Шифоньерни ичин тёгюп,
Ары кеси киреди.

Бу юй, ой, къутургъан бугъа
Кирген юйге ушайды.
Былай барса, юйюбюзню
Неме чачып бошайды.

Излеп табалмайма аны,
Биледи да бугъа.
Тоба, тутсам а бузукъну
Берликме Мамугъа!

Ой, жашчыкъ, ол сиркиу ючюн,
Сен нек мудах боласа?
Бузукъ Немеди, ансы хау,
Сен бек иги баласа!

06 01 21




[1] Къолчакъ – эшик сап.
 
 
 
#5
Джаратама0
17.12.2021 19:22:32
ТЕНГИМИ САУГЪАСЫ

Эйра-ра[1], манга алты
Жыл болгъанды энди.
Кёп тюрлю саугъа алып
Кёп тенгим келгенди.

Кёрчю, эм иги саугъа
Асланчыкъ этгенди.
Энди барды кючюгюм,
Не зауукъма энди.

Тамбла атам бла
Мен къошха барлыкъма,
Мен айыуталам бла
Къой кютюп турлукъма.

Къарарыкъма мен анга,
Ол уллу болгъунчу.
Сора бир кёрсюн бёрю
Къой элтип алгъынча!

1970




[1] Эйра (межд.) – выражающее радость, восторг.
 
 
 
#6
Джаратама0
18.12.2021 17:01:42
ЖАНГЫ ЖЫЛ

Уллу байрамды бюгюн,
Жарыкъ, зауукъ байрам.
Жомакъча жасалгъанды
Шахар майдан, орам.

Жангы жыл хош келгенди,
Узакъ эсе да жол.
Къууанч, кюлкю, оюн да
Алып келгенди ол.

Окъача жылтырайды
Уллу омакъ назы.
Къарачы, башында уа
Жанады жулдузу.

Нюрлю чыракъчыкъла да
Тюрлю-тюрлю жана,
Бютюн жарыкъ болады
Назы да, къууана.

Тепсейбиз, жыр айтабыз,
Жангы жылгъа тюбей.
– Хош кел, Жангы жыл, – дейбиз,
Уллу насып тилей.

2021
 
 
 
#7
Джаратама1
19.12.2021 18:25:39
КОСМОНАВТ БОЛМАСАМ

Кече, хыличи жашчыкъ
Кибик, жете келгенлей,
Оюнубузну чачып
Къояды, ёч этгенлей.

Энди жокъ башха мадар
Мен космонавт болмасам. –
Чюйюм, чёгючюм да бар,
Кюнню кёкге урмасам.

Бегитмесем, тепмезча,
Кече бир да келмезча.

1970
 
 
 
#8
Джаратама1
20.12.2021 18:34:43
ЧЕ, ЧЕ, ЧЕ!

– Че, че, чé! – деди бюрче, –
Кеч къаласа, хайда, че!
Ол къыстау жорт-жорт этди,
Билмей уругъа кетди.
Ой нечик, ой, нечик
Бек жиляйды бюрчечик.
Уруда уа Хамакур,
Сора къоркъма де да тур.

Тишханчыкъ чабып келди,
Жел эте жыйрыкъчыгъы.
Узатса да, бюрчеге
Жетмеди къуйрукъчугъу,
Болмагъанында чапды,
Ол кишиучукъну тапды.
Кишиучугъ’ а макъырды,
Гутчачыкъны чакъырды.

Ол иги гутча эди,
Тайчыкъдан къыл тиледи,
Сора чапханлай барды,
Бюрчечикни чыгъарды.
Къууанып жортду бюрче,
Чабырын жыртды бюрче:
– Че, че, че! – деп жырлады, –
Кеч къаласа, хайда, че!

31 12 20
 
 
 
#9
Джаратама1
21.12.2021 19:20:15
КЮМЮШ ЖАУУН

Жаз жауун жауду, жауду,
Букъа-башындан ауду.
Ол суучукъну жибитди,
Гылыучукъну жибитди.

Сакъ жауун – жазны жыры.
Анакадан жашырын
Чартлап чыкъдым арбазгъа,
Жауун чапхан арбазгъа.

Ары-бери жюрюдюм,
Ой, жибидим, жибидим.

Энди уа, юйге кирип,
Чачымы къурутайым.
Жомакъда жашчыкъ кибик,
Кюмюшчашчыкъ боланым,
Ариу жашчыкъ болайым!

1971
Изменено: elbars - 21.12.2021 19:20:52
 
 
 
#10
Джаратама1
22.12.2021 19:57:08
ТАРИХЛЕ

1
Кёкдю тау, къая уа – акъ.
Къой сюрюу отлай бара,
Къарт тутхан хыжы таякъ
1 тарихди, кёр, къара.

2
Кюн анамча ышара,
Къууанады. Энди жайды.
Къаз, кёлде жюзюп бара,
2-ге нечик ушайды.

3
3 а – «З»-е харфны эгиз
Эгечи – бурма затчкъды.
Ол да бир аламатчыкъды, –
Бек керекди билсегиз.

4
Ол шинтик – сыртлы шинтикди,
Тынчлыкълыды олтурсанг.
Аны баш тёбен бурсанг,
Шашмай 4 тарих кибикди.

5
5 унутулуп къалгъан
Оракъгъа къалай ушайды.
Школну бек иги бошайды
Дайым шуёху болгъан.
6
Кёр, 6 «б»-ны кесиди,
Бек ушайды, хау, неси да.
Барды да худурчугъу
Ач тюйюл быдырчыгъы.

7
Суу жагъа – жашил талады,
Чалгъычы чалгъы чалады.
Сабындан жерге чанчсанг,
Кёр, чалгъы 7 болады.

8
Къыптыны эки эгиз
Сапчыгъы эки тогъайды.
Бир къарачы, ол 8
Тариххе нечик ушайды!

9
Жылкъычы, сагъайтмай жукъ,
Жылкъыны къошха бурады.
Къолунда узун къурукъ
9-гъа ушап турады.

0
Дингилге ушайды 0.
Бошду, жукъ тюйюлдю ол.
Къатына барса уа, бир
Он болады. Ма сейир!

2015
 
 
 
#11
Джаратама1
23.12.2021 21:08:03
ЧАПДЫМ, ЧАПДЫМ

Кёк чагъады, жел урады,
Жаз жауун жауа турады.
Ол суусап къысхан жерни
Къандыра, къууандырады.

Мен юйден къарап кёреме:
Суу толкъунланып бара.
Ётюрюк айтады деме, –
Бир къарчы, бир къара.

Сакъ жауун, жылкъы жетгенча,
Терк жетди да, узайды.
Хар булут да, акъ желтенча[1],
Желпегин[2] керди, жайды.

Тышына чабып чыкъдым да,
Мен жалан аякъ чапдым.
Ой, чапдым, чапдым, чапдым да,
Хар кёлде да кюн тапдым.

1971




[1] Желтен – парусник


[2] Желпек – парус
 
 
 
#12
Джаратама1
24.12.2021 18:50:56
ХАМАКУР

Кюн батады. Дюн-дунья,
Къарангы,
Хар къайда да Хамакур,
Хамакур!
Ким не эталыр анга,
Ой, анга?
Эмеген окъун къоркъур,
Ой, къоркъур!

Хар жерден да жут къарай
Хамакур:
«Тутайыммы!» – деп марай
Хамакур,
Сен а къоркъма, юсюне
бар да тур.
Сен а къоркъма: кёз – къоркъакъ,
Кёл – батыр!

Хамакур а айыулай
Къымылдар,
Хамакур а огъурсуз
Хырылдар.
Аз да къоркъма, юсюне
бар да тур.
Тюз къоян кибик къачар
Хамакур.

2021
 
 
 
#13
Джаратама1
25.12.2021 18:44:51
ЭРТТЕ ТУРДУМ

Бюгюн мен турдум эртте,
Эртте турдум, эйра, мен!
Хакимни «чыгыр» этдим,
Алгъа къопдум Хакимден!

Къууана жылы жазгъа,
Чартлап чыкъдым арбазгъа.

Ой, жомакъ сейирлиги
Неди? Къарачы иги,
Кырдык жулдуздан толу,
Кырдык жулдуздан толу,
Бу сейир тюшюм болур?

Угъай, тюшюм тюйюлдю.

Бу тюшюм эсе, учхан
Нек этмейме да, атха,
Окъдан терк атха минип...
Не да къанатла битип?

Угъай, тюшюм тюйюлдю.

Баям, былай болгъанды:
бир уллу жел ургъанды,
жулдузчукъланы жерге
агъызгъанлай тургъанды.

1970
 
 
 
#14
Джаратама0
26.12.2021 18:38:09
ЧАНА

Аппа Саматха чаначыкъ ишлегенди,
Тюкен чанасын ол истемейди энди.
Учады тёшден гутчасы да жеталмай,
Аны аллына бир жашчыкъ да ёталмай.

Учады къызыу, кёмюледи къаргъа.
Тилейбиз да, бермейди ол учаргъа.
Бермесе – бермесин, биз да сансыз
Этип, бир зауукъ ойнагъанбыз ансыз.

2021
 
 
 
#15
Джаратама0
27.12.2021 20:35:02
ЖАУХАРЧЫКЪГЪА
БЕШИК ЖЫРЧЫКЪ

Жаухарчыкъгъа ляу-ляу,
Алимге да ляу-ляу.
Кяусарчыкъгъа ляу-ляу,
Халимге да ляу-ляу.

Ляу-ляу айыучукъгъа,
Баймакъ аякъчыкъгъа,
Чум бутакъда чыкъгъа,
Жулдуз тамчычыкъгъа.

Ляу-ляу аязчыкъгъа,
Кёк къанатлычыкъгъа,
Сыртда назычыкъгъа –
Кеси жангызчыкъгъа.

Ляу-ляу гылыучукъгъа –
Тап къылыкълычыкъгъа,
Кийик улакъчыкъгъа –
Къуртакъулакъчыкъгъа.

Ляу-ляу тюлкючюкге –
Алтын тюключюкге,
Ариу киштикчикге –
Темир тишличикге.

Ляу-ляу, ляу-ляу.
Ляу-ляу, ляу-ляу.

1970
 
 
 
#16
Джаратама0
28.12.2021 20:19:45
ЖАНГЫ ЧУРУКЪЧУКЪЛА

Жап-жангы чурукъчукъла,
Яра жортурукъчукъла,
Тёзмей зауалгъа[1] дери,
Чапдыла ары-бери.

Чурукъла ичлеринде уа
Ол эки да какачыкъ.
Какала юслеринде уа –
Хыпияр Билякачыкъ.

Жюйрюкчюкле, тиричикле,
Сиркиучюкле, жигитчикле
Анакалагъа жетип
Къайтдыла, букъу этип.

2015




[1] Зауал – кеч эрттен.
 
 
 
#17
Джаратама0
29.12.2021 18:55:06
АУАНА

Кюн – къызаргъан арауан,
къыстагъанлай кечени
Башлагъанды ауана
Хаман эриклеп мени.

Кет дейме да кетмейди,
кетмейди, къыста да тур.
Айтханынгы этмейди,
Шуууртгу бла да ур!

Мен аны къоюн кетер
Умут этип, къачама.
Бетими басып тин-тер,
Амалсызгъа къалама.

Алай жокъду магъана.
Чабып ол бир талмайды.
Не, ызымдан айлана,
Ажашып да къалмайды.

Ариу айтып тиледим,
Айырмады ауана.
Юсюм тозурап келдим,
Энди не айтыр анам?

Киргенимлей а юйге,
Къалдым уллу сейирге –
Ауаначыкъ тас болуп.

Баям, ол да, ач болуп,
Дорбунуна кетгенди.
Баям, алай этгенди.

1970
 
 
 
#18
Джаратама0
30.12.2021 21:42:13
БИЛЛЯЧА
Элбер харфлыкъ
Элдарчыкъгъа
А

Къап-къара булут атчыкъ
Къой жолда чаба кетди,
Акъ туягъындан алтын
Налчыгъын ол тас этди.
Аны Кече тапды,
Жулдуз чюйге такъды.
(Ай.)

Б

Тишим жюз.
Ишим тюз.

Арбазгъа чыкъдым да кюз,
Тарт-соз этдиле мени,
Сыйыралмай бир-бирден.

Ачыуланып, эменни
Тёммек-тёммек этдим мен.
(Быхчы.)

В

Ёгюз тюйюлме, –
Мюйюзлерим а бар.
Ат да тюйюлме, –
Иерим а бар.
Тайчыкъ да тюйюлме, –
Къонгуроуум а бар.
Къамчи тийирмей,
Ёзенгимден басар
Манга миннген,
Ойнаргъа сюйген.
(Велосипед.)

Г

Арбазны «эрке жашы»,
Бек ёхтемди атлашы.
Ариу кийим киеди,
Махтаныргъа сюеди.
Ачыуланса — кёбеди,
Бир арсарсыз тебеди.
(Гура.)

Гъ

Дарманлыгъы бар аны,
Излеген – табар аны.
Тауда, тюзде да ёседи.
Билчи энди аты неди?
(Гъыйгъа.)

Д

Къымылдамай, тепмей,
Таш сарыуек жатады.
Кюн сайын, кем этмей,
Бир къой сюрюу жутады.
(Дорбун.)

Е
Сёзлюк алып, изледим,
Кёзлюк салып, изледнм,
Сёз табалмадым «Е»-ге.
Миндим да къарт текеге,
Атландым узакъ жолгъа.
Жетгенлей Темрез къолгъа,
Бёрю бизни къууду да,
Къарт текени бууду да,
Мен юйге жаяу кетдим,
«Е» элберге дау этдим.
(…?)

Ё

Кюч эди заманлада,
Ишледи сабанлада.
Этди ишни ауурун,
Аямады къарыуун.

Энди салкъыннга кирип,
Жатады, ышныр эте,
Къаты бла, «ёкюрюп»,
Темир шуёху ёте.
(Ёгюз.)

Ж

Къолуна тигиу алды
Жюзаякъ кенг арбазда, –
Суу жамаучукъла салды
Чунгурчукълагъа жазда.
(Жауун. )

З

Къырыу-къырыу! Къанат къагъа,
Жазны алып кетебиз?
Къырыу-къырыу! Жанкъоз чагъа,
Артха алып жетебиз.
(Зурнукла.)

И

Ариу темир кемечигим
Жюздю да быстыр суда, –
Угу-жугу кёлекчигим
Болду жап-жангы, сыйдам.
(Иту.)

Й

Бертчик къолун тырнатды
Чюйге.
Чапды, элни къаратып,
Юйге

Анасы жакъды дарман,
Жиляса да ол аман
Къаты
Айтчы сен манга аны,
Не эди ол дарманны
Аты?
(Йёд.)

К

Киштик тюйюлдю,
Тишхан тутса да.
Агъач юйюдю,
Жууаш болса да.
Бёрю анга не!
Айыу да неди!
Къачмаз юйюне:
Юсю ийнеди.
(Кирпи.)

Къ

Бек эринип къымылдайды,
Учуп бара – зууулдайды.
Топуракъдан топ этип,
Кеси аллына ойнайды.
(Къамыжакъ.)

Л

Ананг тылы басды да,
Отха къазан асды да, –
Мен чёплеу жауда бишдим,
Сени аузунга тюшдюм.

Бар эдим да, –
Жокъ болдум.
Ач эдинг да, –
Токъ болдунг!
(Лёкъумла.)

М

Ма ол, ма ол
Кётюрюр он
Арба жюгюн.
Сейирди да?!
Сау бол, сау бол!
Къысхады жол,
Дингилжюген,
Сени бла.
(Мешина.)

Н

Уудукъ, уудукъ, сууурдукъ,
Жез къазанда къууурдукъ.
Къууут этдик, тартдырып.
Ашадыкъ, бал татдырып.
(Нартюх.)

Нг

Тогъуз ай сагъыш этдим,
Басханнга чабып жетдим,
Бызынгыгъа да бардым,
Ючкуланнга да ётдим.

«Нг» харфха башланнган
Сёз табалмай келеме.
Сабийчикле, билгеннге
Минги тауну береме!
(…?)

О
Къазан къара – къашында,
Олтуруп юй башында,
Жауунда, къарда да
Ол тютюн тартады.
(Ожакъ.)

П

Зоопаркга Сюлемен
Бла барып, бюгюн мен
Сейир-тамаша кёргенме.

Быргъы бурну – анга къол,
Жерде бек уллу да ол.
Мен анга алма бергенме!
(Пил.)

Р

Ой, алай да омакъ кюбюрчек,
Ой, алай да жомакъ кюбюрчек –
Толуду сыйлы алтындан:
Жырдан, хапардан, акъылдан.
(Радио.)

С

Кюйрюч атчыкъ,
Жюйрюк затчыкъ,
Къанга жолда
Чаба-жорта.

Чаба-жорта
Къанга жолда...
Ызы агъач
Букъу болду.
(Сюрме.)

Т

Тот, топ, топ этди,
Суудан секирип ётдю.
Алимден да къутулду,
Салимден да къутулду.
Туталмадым мен да.
Тапсанг къойма сен да!
(Топ.)

У

Агъач къалпагъын кийди,
Хайнух ауруу тийди.
Башы айланып жыгъылды,
Тыгъырыкъгъа тыгъылды.
(Урчукъ.)

Ф

Бири биринден иги –
Ала – онеки жигит.
Алай аладан бири,
Тюзю – экинчилери –
Ёчдю суху жетерге,
Буз кёпюрле этерге.
(Февраль.)

Х

Аны бузгъа иедиле,
Къамчи бла тюедиле,
Зууулдайды,
Дууулдайды.
Неди? Билчи хайда!
(Хайнух.)

Ц

«Бир, эки», – деп ит юреди,
Айыу мешина сюреди.
Ат ойнайды топ бла,
Къарт къаплан а – от бла.

Бир аягъына туруп,
Сюеледи пил.
Айтмайма жукъну буруп,
Ёчешеме, – бил!
(Цирк.)

Ч

Жулдузла жана чыкъда,
Ол кюнлюм бетге чыкъды.

Толкъунлана, бурула,
Тизилдиле дурула.
(Къол чыракъ.)

Ш

Къазан кибик къайнайма,
Жерни тюбюнден ура.
Улакъчыкъча ойнайма,
Билмесем да макъыра.

Бюгюн айыу балачыкъ
Бийикден бери энди.
Сейир этди баймакъчыкъ,
Кесин кёрдю да менде.
(Шаудан.)

Щ
Зыбыр чачлыбыз биз,
Ушайбыз кирипилеге,
Бизни сюйген – кирсиз.
Даучубуз кирлилеге.
(Щёткала.)

Ы

Жетегейча жети жаш,
Жети туугъан къарындаш,
Жетиси да ишчиле:
Ташчыла, темирчиле,
Агъашчыла, къойчула,
Оюнчула, тойчула.
Адай а бизни Нухчукъ
Кичилерин сюеди.
Некми? Ол кюн хомухчукъ,
Дерсде угъай – юйдеди.
(Ыйыкъ бла ыйых кюн.)

Ь, Ъ

Харфлыкъда эки къарындаш.
Бири – къаты, бири – жууаш.
Билгеннге – хумжу хычин,
Билмегеннге – зукку чибин!
(Къабы белги бла жумушакъ белги.)

Э

Минг тешиги...
Къалай алай минг тешиги?
Къар тёшеди...
Къалай алай къар тёшеди?
Ол къар тюйюл,
Агъарырча таш-агъач:
Санга – гюттю,
Манга – галау,
Анга – къалач!
(Элек.)

Ю

Жау, жауун, жау!
Этмебиз дау,
Сен а кир бери!

Булут тозар,
Жауун озар,
Тёз ары дери!
(Юй.)

Я

Ёгюзге ушайды ол кийик,
Таулада жашайды ол кийик.
Ол минсенг – атлыкъ этеди,
Ол тюе жюгюн элтеди.
Тюбеген жери – Тибетди.
Билчи, билчи сагъыш эт да!
(Як.)

1982
 
 
 
#19
Джаратама0
31.12.2021 18:22:54
БУЛУТЛА КЪАЛАЙ БОЛАЛЛА?

Булутла къалай болалла?
Жауундан а нек толалла?
Бармыды аналары?
Учаргъа – чаналары?
Минерге – тайчыкълары?
Ичерге – шайчыкълары?
Ойнаргъа – топчукълары?
Киерге – тончукълары?
Окъургъа – школчукълары?
Чабаргъа – жолчукълары?
Айтыргъа – жырчыкълары?
Жашырын сырчыкълары?
Бир бирде уа нек къаралла?
Дауурдан да нек къыралла?

Кече уа къайда къалалла?
Булутла къалай болалла?

2013
 
 
 
#20
Джаратама0
01.01.2022 19:34:34
ШАР


Маликаны шарчыгъы,
Сукъланама мен анга.
Баучугъундан тутаргъа
Иш да къоймайды манга.

Къоймаса уа – къоймасын,
Тау башына ёрлейим,
Мен кюнню баучугъундан
Тутуп, алып келейим.

1970
 
 
 
#21
Джаратама0
02.01.2022 18:46:01
КЪАТЫШ НАЗМУ

Къоянчыкъ батыр затчыкъды,
Бёрюню къуууп барады.
Сенгирчге – жашил атчыкъды,
Ол кишнейди, шиш турады.

Къаргъачыкъ мамукъча акъды,
Ол жилянча сюркеледи.
Кирпичиг а – жумушакъды,
Агъачдан учуп келеди.

Мурсагъа кирсенг – зауукъду,
Гюл а отча кюйдюреди.
Ол таууш этген тауукъду,
Гаккычыкъ табып юреди.

Жабалакъ къурум къарады,
Боркъулдап къайнайды буз.
Ат кибик жортуп барады
Мешина, ызсыз, жолсуз.

Диваннга батып, газет
Атамы окъуй турады…
Бу назмучукъгъа къара да,
Терс жерчиклерин тюзет.

2011
 
 
 
#22
Джаратама0
03.01.2022 18:32:01
КЪЫШ

Тауну, тюзню агъартып,
Къыш сууугъу жетгенди.
Жагъа сууну бузлатып,
Миялача этгенди.

Чёрчек жашчыкъ къууанып,
Тёшден къызыу учады.
Аязчыгъ а, уянып,
Терекден къар чачады.

Чачады, къар къагъады,
Ойнай тургъан къызчыкъгъа,
Сора, кюле, бугъады
Бош тургъан уячыкъгъа.

1973
 
 
 
#23
Джаратама0
04.01.2022 19:24:04
БАГУШ ХАННЫ
КИППЕ-КИРЛИ КЪЫРАЛЫНДА

Ж о м а к ъ

Жети да тауну артында
Бир кирли аслан жашагъанды.
Ол, къолун-бетин жуумай,
Ашын алай ашагъанды.
Хан эди кеси да,
Бар эди неси да:
Бийик тахы, уллу аскери,
Къыйырсыз, чексиз – жери.
Бар эди алтын къаласы,
Эки да сюйген баласы.

Жашыны аты Тухур эди,
Эсе да, Тыкыр эди.
Къызыны аты Буттукъ эди,
Эсе да, Буштукъ эди.
Кесини аты уа – Баккуш.
Угъай! Баккуш угъай, – Багуш.

Жауун жауса, аны жаны
Тамагъына тыгъылгъанды.
Къачама деп абыннганды,
Сюрюннгенди, жыгъылгъанды.
Алай керек эди анга,
Киппе-Кирли ханнга!

Тишхан аула басып къала мюйюшлерин,
Кюе кесип кийизлерин, кюйюзлерин.
Хан да, къызы да, жашы да,
Къатыны, къарауашы да,
Мугут этип юслери,
Ийис этип кеслери,
Кирлеринде бише эдиле,
Дагъыда уллу сёлеше эдиле.

«Сапын» дегенни сатып ие эдиле.
«Таракъ» дегенни таргъа тыя эдиле,
Уруп-тюйюп, кепге жыя эдиле.

«Сибиртги» дегеннге уа,
Итле кибик юргендиле,
Сибиртгисин отха атып,
Кесин Сибирге сюргендиле.

Жаныуарла бу зорлукъдан безгендиле.
Да не этерик эдиле? Тёзгендиле!

Жукъ айтханны талап къойгъанды
Багуш хан.
Аз жаныуарнымы жойгъанды
Багуш хан!

Кирли ёзюрлерине ариу сёлешгенди,
Бек кирлилерине майдалла юлешгенди.
Барын да къаты-къаты къучакълагъанды,
Уппа-чуппа этгенди, ийнакълагъанды.

Жуууннган не болгъанын унутханды хан.
Тёшегине, тешинмей, жатханды хан.
Шимир тону юсюнден, чирип, тюшгенди.
Чабырларын а – чачылсала, тешгенди.

Бир кюн ханны-къызы тойгъа къуралгъанды.
Ол, кюзгюге къарап, къубулгъанды, къууаннганды:

«Эки кёзюм хикки болуп,
Къулакъларым кирден толуп,
Юсюм-башым тозурап,–
Бир да тоймайма, къарап!
Токъсан тогъуз къой багъасы
Жыйрыгъымы – минг тамгъасы!
Эки женгим сёгюлюп,
Гызмаларым тёгюлюп.
Менден тапчыкъ болмаз жерде,–
Бир кир къапчыкъ болмаз жерде.
Ариума бахча гинжиден
М-е-е-е-е-е-ен!»

Тойгъа-сыйгъа ханны жашы да тебрегенди,
Сымарлана, махтана, терлегенди:

«Мен кимден да кирлиме,
Кесимден да кирлиме!
Шимир къатып женглерим,
Сукъланалла тенглерим!
Мени бла эришелле,
Озаргъа бош кюрешелле!
Той боллугъун билгенме,
Кюлге аунап келгенме!
Кошт бала да сукъланыр,
Аузу ачылып къалыр.
Ариума бахча гинжиден
Ме-е-е-е-е-ен!»

Ханны къатыны Хыштара уа
Ашын ёретин ашагъанды.
Аны къатында Къарт Къуртха
Мёлекге ушагъанды.
Къайры болса – ары тюкюргенди,
Бурнун, этеги бла сюртгенди.
Жууулмай табакълары, къашыкълары.
Уф! Уф! Уф!
Айталмайма андан ары.

Бир кюн Суусарчыкъ сууда жуууннганды,
Аны бир жан да кёрмезлик суннганды.
Тилчи Чыкъинжиг’а кёрюп тургъанды,
Ол ханнга баргъанды да, баш ургъанды.

«Былай-былай...» – дегенди да тил этгенди.
Ханны мыртазакъларына жол юйретгенди.

Суусарчыкъны тутаргъа буюргъанды хан,
Тар зинданнга атаргъа буюргъанды хан.

Харип Суусарчыкъны тутхандыла да,
Элтип, тар зиднданнга атхандыла да,
Эшигине ма былллай кирит такъгъандыла,
Ай балталы къалауур да салгъандыла.

Бу зорлукъну Суу бла Сапын эшитгендиле,
Суусарчыкъны къутхарыр оноу этгендиле:

Тёзюмюбюз къалмады энди ханнга! –
Дегендиле да,–
Бир ачы къапдырайыкъ биз анга! –
Дегендиле да,
Экиси да Киппе-Кирли Къыралгъа атланнгандыла,
Къан къазауатха, къыраннга атланнгандыла.

Багуш ханны аскери юзмезден аз тюйюл эди,
Багуш ханны миннген аты – пил эди.

Багуш хан ёзюрлерин чакъыртханды,
Багуш хан акерлерин чакъыртханды.

– Суу бла Сапынны чекден бери ётдюрмегиз,
Тутсагъыз а – мен баргъынчы ёлтюрмегиз! –
Дегенди ол. –
Кёл кенгдире, сууну къумгъа жутдурлукъма,
Сапынны уа сарыуегиме жутдурурма! –
Дегенди ол.

Алайлай, «шуу-шуу!» этип, Суу жетгенди,
Сапын да бир къалын кёмюк этгенди.
Кёзлерине кирип, аман ачытханды.
Абызырагъандыла аскер да, хан да.

Сапын кёмюк аланы –
Аман хыштараланы
Кёзлерине кирип, алай ачытханды,
Алай ачытханды –
Ёкюртюп-ёкюртюп, жилятханды.

Сора Сапын бла Суу айтхандыла ханнга,
Ол Киппе-Кирли аманнга:
– Хыштараны, Буштукъну, Тыкырны да ал да,
Къуруп кет бу жерледен артал да!

Хан къачханды, алай къачханды,–
Къанатлы кибик учханды!
Жан-жаныуар бары къууаннгандыла,
Сау айны аяусуз жуууннгандыла.

Къаз да, агъаз да,
Кукук да, уку да,
Жур, жугъутур да,
Къоян, жубуран да,
Биттир, демметтир да,
Къамжакъ, байрымжакъ да,
Къаплан да, тишхан да,
Зурнук, гумулжук да,
Айыу да, бёрю да, суусар да –
Хар къанатлы, хар жаныуар да
Ашларын, къол-бет жуууп,
Ашайдыла энди.
Киппе-Кирсиз Къыралда
Жашайдыла энди.

1993
 
 
 
#24
Джаратама1
05.01.2022 21:11:58
ЖУКЪУЧУКЪНУ ЖЫРЧЫГЪЫ

Айыу жукълайды кенг куркасында,
Чыпчыкъ – бийик уясында.
Тишхан терен тешигинде,
Бала – жылы бешигинде.
Булутчукъда жукълайды жауунчукъ,
Къамилчикде – ырдауунчукъ.
Чёпде жукълайды чыкъ,
Тёшегинде – гитче къызчыкъ,
Тюшле кёре, къыйнамай жукъ…

Жукъламайды жаланда услучукъ.

2013
Изменено: elbars - 05.01.2022 21:13:18
 
 
 
#25
Джаратама0
09.01.2022 09:43:19
Цитата
elbars пишет:
ЖУКЪУЧУКЪНУ ЖЫРЧЫГЪЫ

Айыу жукълайды кенг куркасында,
Чыпчыкъ – бийик уясында.
Тишхан терен тешигинде,
Бала – жылы бешигинде.
Булутчукъда жукълайды жауунчукъ,
Къамилчикде – ырдауунчукъ.
Чёпде жукълайды чыкъ,
Тёшегинде – гитче къызчыкъ,
Тюшле кёре, къыйнамай жукъ…

Жукъламайды жаланда услучукъ.
Бу назмуда билмеген сезлерим:
Айыу
Куркасында
Тишхан (къарачайча чычхан дейдиле, по смыслу догадываюсь, что мышь)
Къамилчикде
Ырдауунчукъ
Услучукъ
((
Я самая классная на форуме))))))))))))))
 
 
 
Страницы: 1 2 3 4 5 ... 12 След.
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам

Фонд «Содействие развитию карачаево-балкарской молодежи «Эльбрусоид»

© 2003-2024 Elbrusoid.org  |  Все права защищены Законами Гор.