Рахайланы Диана — эки назму китапны авторы («Къадарны этегинде..», «Сени ючюн»), Семенланы Исмайыл атлы адабият эришиуню лауреаты, «Алтын къаламны» лауреаты, журналист.
Теманы бу бёлюмде ачылгъаны да бошдан тюйюлдю: Къара чачлы ана тилибизге бир да сакъды, КЪМКЪУ–ну «Малкъар тил бла адабият» бёлюмюнде жетишимли окъугъаны анга шагъатды ( тюзю, форумда хар ачхан темасы да шагъатды анга).
* Темагъа ат Лайпанланы Билалны Диананы назмуларыны юсюнден статьясы бергенди.
Диананы жашауда да таныгъаным себепли, аны юсюнден бир–эки сагъышымы айтайым деп болгъан эдим, алай а керекмиди? Жазыучуну юсюнден эм иги аны чыгъармалары айтадыла...
РАХАЙЛАНЫ Диана
Тюймегиз!
Гитче заманымда мени угъай, къызын-жашын да мен тюйюучю эдим! Атам бир бек къууана эди! Нек десенг, ол жашчыкъ сюйгени себепли, мени жашбай къылыкъларым - аны кёлюн кётюре эдиле.
Ма Энди уа уллу жашаугъа кесим атлап чыкъгъанлы, акъылларым мени ортагъа алып, сабийлигингде тюйюлмегенинг ючюн, уллулугъунгда тюйюл деп, зая этедиле мени... Энди бише келген акъылчыкъла окъуна чимдип ачытыргъа кюрешедиле, шо мен ачыгъандан алагъа не тюше болур?
Абаданлары уа аякъларын созадыла, жыл санлары келгенликге, жашаудан тоймагъандыла да, манга табанларын ышыяллыкъларына жюреклери бла ийнанадыла. Жазыкъла.
Адамла бу дуниядан кетгенча, акъыллагъа да болса эди ёлген тёре.
Ансы была, мени жояр умут бла жашай, ауузларында суулары болмаса да, ауругъан окъуна этмейдиле.
Манга керек эди аллай саулукъ!
Былай халларына къарасанг, тюз да инсанлачадыла. Жангыз да бир иги ишлери барды, аладан айырмалы, "зарлыкъ" дегенден ангылаулары жокъду!
shaudan пишет:
Биринчиден кесини юсюнден талай сёз.
Рахайланы Диана
О, Диана!!!))) Санга да джетди кезюу!)))
Огъур бла башлайыкъ бу теманы!))
shaudan, сау бол!)) Къалай иги иш этдинг)), ансы Диана джашлай "великий поэт" болуб къалды да)), къалай эсе да тансыгъыбызны алалмай къалгъанча болуб тура эдик. Андан-мындан ишитгениме кере, кеси да телевидениеде энчи программасын бардыра болурму дейме? Билген билмегенлеге хапар айтыгъыз), кесине да салам айтыгъыз, бери чакъырыгъыз).
Мен Диананы эм бек Общественная палатагъа сайлаулада Тоторкулов Алийге чеб атхан сагъатда Апалистан деб бир татлы тенгчиги бла кюн сайын бир джангы хапарларын айтыб сайлаула бла байламлы, хар кимни келлерин келтюрюб, кез ачдырыб тургъанын эсимде тутама. Анда-мында "къызыл джыйрыкъ" кийген къызлагъа урушса да)), урушханы кезюме керюнмейди)), ол сайлауланы заманында джарыкъ керюнюб къалгъанын тутама кез туурамда. Алай бла не заманда да излеб турама джазарын, керюнюрюн Эльбрусоидни сайтыны бетлеринде, артыкъ да бек форумда)).
Сен айтдынг манга, халынг осал кюнчады деп... Мен ангыламадым. Сен тюбединг манга, шо бир айт, нени излеп? Мени ариу бла жангыз анам алдаялгъанды, аны да къылыкъ этип жилясам сабийликде, сёз бла бир жангыз атам уялталгъанды, сен а уялтыргъа онгунг жокъ, алдаргъа сылтауунг жокъ, сора не этгин? Жарсыма...
Мен сени сюйгенме.
Нек къарайса сен манга былай ачыуланып эм сейир этип? Къалай айтып ийди бу алай депми? Мен сени къууандырыр ючюн билдирмедим сюйгеними, кесим тынч жукълар ючюн...О, кёлюнгмю чыкъды? Ахшы. Сунма жилярыкъ сен мени, ол кюнле кетгендиле кери. Не бла жиляйым, кёз жашларым къуругъандыла. Угъай, угъай, сюймеклик ючюн жиляп угъай...
Къадарла ючюн...
Сен мени унуханса деселе, мен чагъа келген жюрегими къаты къысып, кёзлерими жабарма... Жюрек урургъа кюрешсе, излеп, суратынгы табарма. Ах, ол мен сюйген кёзле... Мени къууанчымы, мени насыбымы уялары... Ах, эсиме тюшер сени ышаргъанынг, къарамынг бла ийнакълай, умутла кёгюнде кёп учундургъанынг. Сен мени унутханса деселе, мен да нени да унутурма... Жашау тенгизинде, бузулгъан къайкъчыкъ батханча, жутулурма...
Сенсе сакъларыкъ мени... Сен менсе... Унутма кесинги...
Бичакъ иги кесмесе, аны билейдиле билеу бла… Алай бичакъны борчуду кесерге, ол аны ючюндю жашауда.
Машнаны дингили ашалса, ачылады темири, алай ол тохтап къалмаса да, барыргъа кюрешеди, бир да болмаса, башха чарх салырла.
Мени жюрегим кемирилип барады, ашалып, жутулуп, хар не да бош тырналгъандан башланнган эди, къан чыгъады дедиле да, энди хайда жырт, хайда сой!
Мен аны не бла алышырма, башха жюрек табылырмы?
Не жашырыу, мен эм бек Къара чачлыны миниатюраларын сюйгенме.
Къайыкъ...
Мен сууну бек сюеме, къоркъгъан да бек этеме. Къайыкълагъа уа жаным ауруйду.
Ала амалсыздан жюзедиле ансы, чырт жерлеринден тепмей турлукъ эдиле. Сиз къайыкъланы сууда керсегиз, сукъланмагъыз... Ала эки дунияны арасында боладыла. Кеслери да бир кишиден болушлукъ сакъламайдыла.
Къайыкъ бата тебиресе, аны иеси окъуна, башын алып, къачып кетеди. Ол суугъа кёмюлсе уа, къайыкъ жоюлду угъай, къыйыным зырафына кетди дейди.
Дагъыда, бир зат бла алгъышларгъа боллукъду батхан къайыкъны:
Малкёз иесинден айырылгъаны бла!
- Угъай, тынчды бизден санга,
Ёлген тёре да барды инсаннга.
Жокъду сени жюрегинг, сен ташса!
Насыблы кесинг, къачан да жашса!
- Жардан бир кетсенг, жюрек сынмазмы?
Хей, адам улусу, мени кёргеним азмы?
Сиз, келесиз, жашайсыз, кетесиз!
Ташны сырындан, о сиз, не билесиз?!
- Билеме, сен мени, мен да сени ангыламам,
Алай, энди ташха, жансызгъача къарамам.
Дагъыда, мен сукъланама сени къадарынга,
Ёмюрден ёмюрге сау-саламат баргъанынга.
- Берир эдим жашаууму насыбны бир кюнюне,
Болса эдим жанлы, къууаныр эдим тёлюме.
Бар журтум, жокъду ийманым, халкъым,
Сукъланаса, не болса да, ташды атым!
Если радость придет, радость прими
И не гордись, будь достоин ее.
Если горе придет, губы сожми
И не страшись, будь достоин его.
Теманы атында (къатында) Къара чачлы ким болгъаны бек кескин айтылыбды. Тургъаныча къалса да, бир хатасы джокъду.
Алай а, керти тукъуму, аты эм аллында джазылса керек эсе - уллу харифле бла (Дианагъа алай тыйыншлыды) - былай джазылса:
РАХАЙЛАНЫ ДИАНАНЫ (Къара чачлыны ) АКЪ СЁЗЮ. (Къалгъаны - джазылгъаныча. Алай а, теманы къурагъан Шаудан, табын кеси биле болур).
Бу темаланы ачханыгъыз нечик иги болду. Мен бир макале (статья) джаза тебрегенме. Аты: "ЮЧДЕН ДАГЪАН ТАЙМАЗ". Джаш поэзиябызны юч деменгили дагъаны - Айшат, Диана, Лаура. Келир джыл бу заманнга тамамлаяллыкъ болурма деб турама. Сёз бютеу къарачай-малкъар джаш поэзиябызны юсюнден барлыкъды. Аллай тинтиу ишни литературоведлерибизден ким болса да, менден алгъа джазыб къойса, бек къууанныкъма. Аллай иш джазылыргъа уа керекди. Джазылыб, мен билмей турургъа да боллукъма. Алай эсе, манга бир билдиригиз. Барыгъызгъа да - Игилик-Ашхылыкъ.
Охоооууу, манга? Тема? Мен аман зат эсем да, уялыргъа, бош жерде да ёчме, шендю дарман бла ёсген бир турмала бардыла, къыыып-къызылчыкъла, тюз ма алай болама. Хау, хау, эфирге чыкъсам, пудраны жартысы жоюлду алайда))))))).
Шаудан-Лаура, сау бол, бу да китапларымдан башха боллукъ тюйюлдю манга!)))
Ребекка, къалай иги эди ол Тоторкъулланы Алийге къолла жыйгъан заман, ох этген эдим Хасания бла Акъ сууда айланып, бир Холам-Бызынгы аууздан болгъан болса уа жууукълукъ чыгъарып))))))). Ол заманда мен Малкъарлыла ( Огъары Малкьардан) чыкьгьанла бир бирлерин Холам-Бызынгычыладан къаты тутханларын керюп, уялгъан эдим, сорма сен аланы!
Бир кере уа къарангы болуп къалады да, Акъ сууну башында тургъанлай, жаныбыз кетеди, Абузеит да бара турама деп, биз да сакълап (((((.
Ма бир кере уа сууубуз бошалып, Хасанияны бир терен орамында, тилибиз тартылгьан эди ариу... $)))))))
Иги кезиучюкле!
Ааааа унутуп къоя эдим:Алий Хасанович манга так и чурукьла алмады, хау, хау, ол заман мен бир пара балетка бла бир пара босоножка жыртханма, кстати 😃
Менден башханы
Алып,
Анда сюйгенинги
Табып,
Чакъырма тоюнга...
Мени кесимлей
Къоюп,
Умутуму кесип,
Жоюп,
Башханы къысып
Къоюнунга,
Барырмамы тоюнга?
Айтханымы буруп
Оюннга,
Сезимден къачып,
Барып да тоюнга,
Не этерме
Жарамы ачып?
Алгъан болсанг
Башханы,
Ачмайын тасхамы,
Келген жашладан
Мен да бирине барырма,
Жаш тууса атына
Атынгы атап алырма.
Мен жашымы
Сюерме экилеп,
Уллу сёлешмем
Анга!
Къызынг болса уа
Тилеп,
Келечини иерме санга!
Бу назму , "Къыйналма, Атам"деген назмудан сора эм сюйген назмумду...
Экинчи назму китабымы аты да былай аталыпды , китап мындан башланады.
Атам мени назмучулукъ ишимде баш жерни алады, мени Атам -мени дуниямды, хар нем да мени -Олду!
Не ишде да , хомух болма, хайт де, мен сениблама деп, билеклик этеди.
Мен онжети жылымдан башлап китап басмаларгъа хазыр эдим, къырал телерикди де да, создур да тур, алай бла эки жыл тас болуп, биринчи китабым 19-жылда чыкъды, ызы бла жыйырма жылыма экинчи. Аллах айтса, бу жылны ичинде энтта бир китап бла къууандырама.
Мен не союзгъа, не бир башхагьа ышанмайма, Аллаха Шукур, кесими къыйыныма китапларымы басмалайма.
Ол эки жыл тас болмаса, шендю ючюнчю китапны угъай, бешинчини да басмаларыкъ болур эдим, билген Аллахды...
"Бизни поэзияда бек кючлю назмуланы сафына къошуллукъду бу "Сени ючюн" деген назму. Бирер назмудан къуралгъан антология джыйыла тебиресе, бу назмуну уялмай, ары салыргъа боллукъду. Бек къууандым, Диана".
Кеси кесимли таныгъанлы бир адамны бир затына сукъланмагъанма!))) Мен аны да насыпха санайма.
Мен жангыз ёсгенликге, хар сюйген затымы алып бармагъандыла Атам бла Анам, аны ючюн да сау болугъуз дейме. Жангызма деп артыкъ кийиндирмегендиле, керек зат, артыкъ угъай !
Сабий ата бла анасы къалай ишлеп, кеси къыйынларына жашагъанларын керюп, ангылап ёссе, ол бек аламатды! Терен, тау элде туууп, ёсген эсем да, атамы халал къыйынына шагъатма, дин адамыды деп айталлыкь тюйюлме, алай бир чеп чакълы харам къыйын ол бизни юйге кийирмегенди, кеси да кёрмегенди, Аллах, санга минг кере Шукур!
Мени Атам ветврач болуп эллю жылгъа дери, шендю уа офицер -воспитатель болуп кадет школда ишлейди, Анам бийик билим алмагъанды, сау жашауу Бызынгыда, юй жумушлаблады.
Кесими таныгъанлы, бизни юйде ремонтду, бюгюн да))))). Бирле бир айгъа эки этаж юй сюеселе, Атам манга:
- сен алагъа сукъланма, байлыкь кишини жанын сакьламайды, сен да эрге кетерсе, анга бла манга гитче юйчюгюбюз да жетерикди, юйню бийиклигинде тюйюлдю насып,-дей эди. Мен аны Энди бек уста билеме, Атам, узакъ емюрлю бол!))))
Окъуугъа кирген жылымда, мени ишге чакъырадыла, барама, ишлеп башлайма. Алай бла биринчи курсдан тебиреп, онсегиз жылымдан, Атам бла Анамы къыйынларын алмайма, анамдан букъдуруп Энди Атам бериучюдю))))).
Аны айтханым, адам харам кьыйын бла хайырланмай, таза Ниет бла жашаса, насыпны толсун ол заман ангылайды!