Эльбрусоид :: Форум :: Къарачайны гёджеблери, тулпарлары!

Къайтырыкъ эшигинги, къаты уруб чыкъма.
Насыб бютеу халкъны юлюшюдю.
Къарнынг къанлынга кийирир.
Окъугъанны бети джарыкъ.
Билген билмегенни юретген адетди.
Баланы адам этген анады.
Ауругъанны сау билмез, ач къарынны токъ билмез.
Сабий кёргенин унутмаз.
Къыз келсе, джумуш эте келеди, къатын келсе, ушакъ эте келеди.
Накъырданы арты керти болур.
Аш хазыр болса, иш харам болур.
Орну джокъну – сыйы джокъ.
Къарнынг бла ёч алма.
Башланнган иш битер, къымылдагъан тиш тюшер.
Ёлмесенг да, къарт дамы болмазса?
Берекет берсин деген джерде, берекет болур.
Душманны тышы – акъ, ичи – къара.
Джырчы джырчыгъа – къарнаш.
Игини сыйлагъан адетди.
Къыйынлы джети элге оноу этер.
Ана – юйню кюн джарыгъы.
Кютгени беш эчки, сызгъыргъаны уа, джерни джарады.
Къазанны башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
Мени джылытмагъан кюн, меннге тиймесин!
Тёгюлген тюгел джыйылмайды.
Бал чибинни ургъаны – ачы, балы – татлы.
Минг тенг да азды, бир джау да кёбдю.
Кечеси – аяз, кюню – къыш, джарлы къаргъагъа бир аш тюш!
Эки къатын алгъанны къулагъы тынгнгаймаз.
Олтуруб кёрюнмей эди да, ёрге туруб кёрюне эди.
Хантына кёре тузу, юйюне кёре къызы.
Уллу суу бла уллу ауруудан башынгы сакъла.
Къызгъанчдан ычхыныр, мухардан ычхынмаз.
Бичгенде ашыкъма, тикгенде ашыкъ.
Джуртун къоругъан озар.
Атлыны кёрсе, джаяуну буту талыр.
Келинни – келгинчи, бёркню кийгинчи кёр.
Кёзюнде тереги болгъан, чёбю болгъаннга кюле эди.
Хансыз джомакъ болмаз.
Сёлеш деб шай берген, тохта деб, сом берген.
Билим къая тешер.
Джаралыны джастыгъында сау ёлюр.
Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
Джумушакъ сёз къаты таякъны сындырыр.
Ариу – кёзге, акъыл – джюрекге.
Шапа кёб болса, аш татымсыз болур.
Бет бетге къараса, бет да джерге къарар.
Айран ичген – къутулду, джугъусун джалагъан – тутулду.
Ашда уялгъан – мухар, ишде уялгъан – хомух.
Къуру гыбыт бек дыгъырдар.

RSS

Къарачайны гёджеблери, тулпарлары!

Девушка Гор

Гость

Джаратама0

07.12.2010 09:47:36

Кавказ таула! Таза табийгъатлы Къарачай таула! Ол таза табийгъатда джашагъандыла таза иннетли, кийик саулукълу къарачайлыла. Ол себебден, бизни миллетде кючлю адамла, тулпарла кёб болгъандыла, бюгюнда тюбейдиле. Бу темада аланы юслеринден барлыкъды хапар.

Айбазланы Аубекирни джашы Сеит-Умар 1927-чи джыл туугъанды. Аллах берген джашау болджалы 73 джыл болгъанды. Джаш заманында кёчгюнчюлюкню къыйын джылларын сынагъанды. 1957-чи джыл миллети бла бирге Кавказгъа къайтханында, Джёгетей Аягъы районда Важный элде, андан сора кёб джылланы Красногорка станседе джашагъанды. Совхозда къойчу болуб ишлегенди. Иги ишлегени ючюн, кёб кере саугъала алыб тургъанды совхоз тамадаладан. Юч джаш бла эки къызны ёсдюргенди. Ол мийик, саубитген, чырайлы адам эди. Аны атны кёлтюргенин Къарачай элледе бюгюн да айтханлай турадыла къартла. Сеит-Умарны хыйлалыкъсыз таза къара кюч бла этген оюнлары кёб болгъанды. Аладан экисин айтайыкъ: Сеит-Умарны атны кёлтюрюб, тойда тебсеген оюну болгъанды. Бир джолда атны юсюне бир сюйген тенгин миндириб, ат бла бирге кёлтюрюб тебсегенди.
Экинчи хапары былайды: бир нёгери да, Сеит- Умар да ?Газ - 53? бортовой машина бла бара тургъанлай, машина кюртге батады. Не ары, не бери тебмей тохтайды. Алайда болушурча техника кюч болмайды. ?Таукел тауну аудурур?, дегенлей, Сеит- Умар арам-къарам этмей, машинаны арт джанындан кёлтюрюб, 180 градусха айландырыб кёлтюрюб салады.

Девушка Гор

Гость

Джаратама0

07.12.2010 11:00:05

1923-чю джыл Джазлыкъда Батчаланы Юсюпню юйдегисине джашчыкъ тууады. Аны атына Азрет атайдыла. Тири джашчыкъ кюнден кюннге ёсюб, айныб башлайды. ?Атагьа ушаб, улан тууар, анагъа ушаб, къыз тууар?, дегенлей, гитче заманында огъуна Азрет атасыча, къарыулу адам боллугъу билине башлайды.
Къызыл кёпюрню агъач кёпюр заманында бир джанын кёлтюрюрге керек болуб, талай адам кёлтюралмай тургъанлай, Азретни атасы Юсюп джангыз кеси имбашы бла кёлтюрюб алгъанды. Юсюп Къумушда биринчи колхозну къурагьанды. Аны председатели болуб ишлегенди юйдегисин да Къумушха кёчюргенди. Алай бла андан сора Азрет къумушчу болады. Эл школну окъуб бошайды. Джылы джетиб, аскер къуллукъгъа чакъырылады. Аны бошаргъа, Ата Джурт къазауат башланады да, ары кетеди. Санын-джанын аямай, Ата Джурт ючюн къазауат этеди. Кърал саугъала алады. Джаралы болуб, ызьша ашырылады. Келсе, элде киши джокъ. Къалгъан къарачай элле да къуу-шуу болуб тура. Хапар биледи, адамларын излеб Азиягъа джол тутады. Пахта-Аралда, Къыбыла Къазахстан областда юйлерин табады. Анда окъуб зоотехниклик билим алады. Пахта-Арал мамукъ хазырлагьан пунктда отдел сбытаны тамадасы болуб ишлейди. 1956-чи джыл Палина деб кьазах тиширыугъа юйленеди. Палина врач-терапевт болуб ишлегенди. Азрет, ауурлугъу 125 кг болгьан узун адам эди. Спортну бек сюйгенди. Тау элледе къол таш атаргьа аны киши озмагъанды. Тутушда киши сыртын джерге салмагъанды. Азрет бир кере циркде айю бла тутушханды. Айюню кёлтюрюб алыб, джерге ургьанында, табсыз таууш этдиргенди. Тыш къралдан келген Франгут деб бир гёджебни да джыкъгъанды.

1957-чи джыл къарачайлыла Кавказгъа кечген заманда, бир къарачай юйдеги нЗис-5" маркалы машинагъа хапчюклерин джюклеб келе тургъанлай, машинаны бир арт чархы батыб, алты-джети адам чыгъаралмай тургъанларына келеди Азрет. Плащын тешиб, мен да бир керейим, деб, имбашы бла кёлтюрюб чыгъарыб джибереди. Тергеуге кёре, тоннагьа джууукъ ауурлукъну кёлтюргенди Азрет.

StudioImran

Гость

Джаратама0

07.12.2010 11:11:48

Девушка Гор
Тергеуге кёре, тоннагьа джууукъ ауурлукъну кёлтюргенди Азрет.

да ол алай болсун

ма черкесскийде Осман деб бир къарачай джаш барды. джаш дегенимеда 50ден артыкъ болгъанды. Манипулятор кранда ишлейди кеси. Ол огъуна кёлтюргенди тоннагъа джетген промышленный вязальный машинаны. так что аллай гёджеблерибиз бюгюндеда аз тюйюлдю машаАллах!

Девушка Гор Гость	#4 Джаратама0 07.12.2010 11:20:59 StudioImran так что аллай гёджеблерибиз бюгюндеда аз тюйюлдю машаАллах! МашаАллах Сиз таныгъан, билген тулпарла бар эселе джазыгъыз бери Барыбызда билеик!

Sabr

Гость

Джаратама0

07.12.2010 16:00:55

Бек аламат тема.

120 джыл джашаб, 1964-чю джыл ауушхан Тамбийланы Джюсюбден эшитгеним:
Къарачай джаратылгъанлы Ёзденланы тулпар Алийден къарыулу адам, онглу гёджеб да чыкъмагъанды. Сынташлыкъгъа джарар деб, ол тик ёрге кёлтюрюб чыкъгъан ташны ауурлугъу тонна бла эки джюз кг болады дейдиле. Таш бюгюн да кимни эсе да арбазында сакъланады. Видеосу да барды - Адилханны сайтында кёрген болур эдим дейме.

Экинчи бек къарыулу адамгъа Дууутчу Къочхар (тукъумун унутханма) саналады. Ол къучагъында 21 пудлукъ бал бёчкени кемеден портха тюшюргенди. Къочхарны туудукъларындан бирине Америкада тюбеген эдим.

Тиширыулада тулпарлыгъы болгъан Сылпагъарланы Доммайчыны анасы болгъанды. Аны юсюнден Лайпанланы Сейит къарачай газетде 1970 джыллада уллу статья джазгъан эди. Доммайчыны союндан доктор Мустафа Доммайчыгъа Измирде тюбеген эдим.

Бу адамланы туудукълары табылыб, тулпар ата-бабаларыны юслеринден кеслери хапар айтсала, бек иги боллукъ эди.

Девушка Гор

Гость

Джаратама0

08.12.2010 14:59:44

Айюню айю ашамаз
Эки джаш эки джол айырылгъан джерде малларына къараб, къошда джашагьандыла. Эркиши адам болуб, алайтын озгьанны къошха чакъырыб, аллына ашарыкъны кёб салыб ашаб боша, деб, бошаялмаса, ашамагъанны биз былай этебиз деб, аякъларьгадан тагьыб къаядан энгишге салындырыб къыйнаб тургъандыла. Аланы ол этгенлерин эшитиб, Токъланы Байгю (Байрамукъ да дегендиле) барады.

Джашла аллына ашарыкъ салыб, аша, дейдиле. Байгю бир-эки къабыб тохтайды, джашла, аша, деб, ашамагьанында, этиучюлерин эте башлайдыла. Байгю аланы экисин да къолларын, аякъларын да байлаб, къаядан энгишге салындырады. Энди кишиге тиймезбиз, дегинчи бир тутуб, ызына алай алады. Байгю кетеди. Андан сора джашланы аман къылыкълары тюзеледи.
Базарда бир адам багъыр къазанланы былай айтыб сата тургьанды:
-Бу къазанла багъыр да, джез да, кюмюш да къошулуб этилгендиле. Башын тюбюне айландырыб юсюнде тепсесенг да, табанынг бла урсанг да батарыкъ тюлдюле...
Байгю барады да, анга:
-Бармагъым бла басыб батдырсам не бересе? -дейди.
Къазан сатыучу:
-Батдыргъан къазанынга дагъыда бирни къошуб береме. Батдыралмасанг, сен багъаларын бересе, -дейди.
Байгю, баш бармагьы бла басыб, къазанны тюбюн иги огъуна батдырады.
Къазанчы:
-Сёзюбюз сёз, экисин да ал да бар, - дейди.
Байгю:
-Мени къазан кереклим джокъду. Сен а ётюрюклени айтыб къычырыб, адамланы алдаб турма! - деб кетиб къалады,
Байгю да биргелерине болуб, къарачай джашла Къабартыгъа къыз тилей барадыла. Къызны адамлары былагъа;
-Юч эришиуде хорласагьыз къызны элтесиз, алай болмаса, келгенигизча кетесиз, - дейдиле. Была огьай демегенлерин билдиредиле. Эки джаны да къарыуларын аямай къол таш атышадыла, тутушадыла. Эки эришиуде да Байгюню кючю бла къарачай джашла хорлайдыла. Ахыр эришиуде эки дюкгючню къатына эки мырышкы агъачны саладыла, ким алгъа джаралса да деб, балталары да алайда. Бири арыса, бири джарыргъа эркинлик барды. Къарачай джашлада балтаны сабы хаман чыгъаргъа къалады. Аны кёрюб, Байгю ачыуланады. Бир кесеги джарылгъан мырышкыны къыйырындан тутуб, арлакъда бир уллу ташха керилиб урады. Агъач чачуу-къучуу болады. Бизникиле хорлагъаннга саналады. Алай бла къабарты къызны алыб къайтадыла.
Байгю хаджи ат бла Мара ёзенде келе тургъанлай, кёгет ашай тургьан айю секириб атыны аллына миниб, Байгюню бууады. Башха мадары болмайды да, бу да аны белинден буууб, бар кючю бла кесине къысады. Айю къоркъуб, атны джалына да кир этиб, атдан тюшюб кьачады. Бу джетиб къама бла уруб айюню ёлтюреди. Союб терисин алады. Аны элтиб Петрусевичге береди, хапарын да айтады. Этген джигитлиги ючюн Петрусевич Байгю хаджиге 10 десятина джер бергенди.
Токъланы Байгю хаджи 1842-чи джыл Къартджуртда туугъанды, 87 джыл джашагъанды.

Девушка Гор

Гость

Джаратама0

10.12.2010 15:04:39

Дуния иеси адамды

Элкъанланы Элкъан мазаллы, къарыулу, адамгъа хыянаты болмагъан, тынч, огьурлу, кесини халал къыйыны бла джашагъан, джамагъат сыйын кёрген адам болгъанды. Джангы Къарачай элде джашагъанды. Фыргъауун тамада къарачайны законсуз кёчюрюб Азиягьа ашыргьан заманда, Элкъанны анда тюшген джери былай болады: Къазах ССР, Джамбул область Свердлов район, село Будёновка. Элкъан анда тракторист болуб ишлейди.
Бир джолда ол элге бютеу къралгъа белгили тулпар гёджеб Бедило келеди. Ол, этиучю оюнларын этиб, ахырында беш джыл болгьан мазаллы бугъаны мюйюзлеринден тутуб джыгьыб, былай эталлыкъ бармысыз, дейди. Талай адам басыб кёредиле, алай а къарыу эталмайдыла. Элкъан бугъаны джыгъады бек да къыйналмай. Бедило Элкъанны къолун тутуб: ?Сен тутуш бла кюрешсенг, дуниягъа айтылгъан гёджеб боллукъ эдинг", - дегенди.
Гаражда, ишге джыйылгьан джерде бир кюн джергили къазахла къарачайлылагъа къыйсыкъ-мыйсыкъ сёзле айта башлайдыла. Артда джарашханлыкъгъа, ал джыллада аллай къылыкълары бар эди. Элкъан алагъа тёзалмайды. Уруш-тюйюш этсе, закон аланы джанында болдугъун биледи. Алай болса да, джарашыулукъну сюйген адам ортаны тик этерге излемейди да, былай этеди: "ХТЗ" тракторну юсюне да эки адамны миндириб, ал джанын кёлтюрюб ары-бери бурады, муну чархларын аушдурургъа керекди, деб. Аны кёргенлей, ол къыйсыкъ-мыйсыкъ сёлешген къазахла алайдан джанлаб кетедиле.
Элкъан универсал "У-2" тракторну уа арт джанын да кёлтюргенди. Циркде айю бла джыгъышыб хорлагьанды.
Элкъанча адамларыбыз кёчгюнчюлюкню къыйын джылларында миллетибизге джарагъандыла, таянчакъ-багъана болгъандыла.

qarachayli Гость	#8 Джаратама0 11.12.2010 12:52:00 Экинчи бек къарыулу адамгъа Дууутчу Къочхар (тукъумун унутханма) саналады. Къочхар Абайханладан болгъанды!

Читают тему (гостей: 1)

Логин:
Пароль:
	Запомнить меня на этом компьютере

Забыли свой пароль?
Регистрация