- Бети – къучакълар, джюреги – бычакълар.
- Тили узунну, намысы – къысха.
- Аякъларынгы джууургъанынга кёре узат.
- «Ёгюз, джаргъа джууукъ барма, меннге джюк боллукъса», - дегенди эшек.
- Къарт бла баш аша, джаш бла аякъ аша.
- Кийимни бир кюнню аясанг, минг кюннге джарар.
- Джауумдан сора, кюн кюйдюрюр, ётюрюкден сора, айыб кюйдюрюр.
- Бойнуму джети джерден кессенг да, мен ол ишни этеллик тюлме.
- Тыш элде солтан болгъандан эсе, кесинги элде олтан болгъан игиди!
- Асхат ашлыкъ сата, юйдегиси ачдан къата.
- Джылыгъа джылан илешир.
- Эркишини аманы тиширыуну джылатыр.
- Тулпарлыкъ, билекден тюл – джюрекден.
- Ата Джуртча джер болмаз, туугъан элча эл болмаз.
- Ёпкелегенни ашы татлы болады.
- Сакъалы текени да бар, мыйыгъы киштикни да бар.
- Атынг аманнга чыкъгъандан эсе, джанынг тамагъынгдан чыкъсын.
- Сангырау къулакъ эл бузар.
- Абынмазлыкъ аякъ джокъ, джангылмазлыкъ джаякъ джокъ.
- Рысхы – сют юсюнде кёмюк кибикди.
- Суу да къайтады чыкъгъан джерине.
- Ариу сёз – джаннга азыкъ, аман сёз – башха къазыкъ.
- Терслик кетер, тюзлюк джетер.
- Тамбла алтындан бюгюн багъыр ашхы.
- Ашатыргъа иш – ашхы, ишлетирге аш – ашхы.
- Тойчу джашха къарама, къойчу джашха къара.
- Джыйырма къойну юч джыйырма эбзе кюте эди.
- Иги адамны бир сёзю эки болмаз.
- Тик ёргени, тик энгишгеси да болады.
- Билим къая тешер.
- Кёзюнде тереги болгъан, чёбю болгъаннга кюле эди.
- Нёгер болсанг, тенг бол, тенг болмасанг, кенг бол.
- Чомартха Тейри да борчлуду.
- Тёрде – темир таякълы, къаяда – чыпчыкъ аякълы.
- Ёнгкюч къууана барыр, джылай келир.
- Экиндини кеч къылсанг, чабыб джетер ашхам.
- Адам къыйынлыгъын кёлтюрюр, зауукълугъун кёлтюрмез.
- Эки элинги тыйсанг, джети элде махталырса.
- Ашхы тенг джолгъа салыр, аман тенг джолдан тайдырыр.
- Иесиз малны бёрю ашар.
- Кимни – тили, тиши онглу, кимни – къолу, иши онглу.
- Джерни букъусу кёкге къонмаз.
- Чыкълы кюнде чыкъмагъан, чыкъса къуру кирмеген.
- Ашына кёре табагъы, балына кёре къалагъы.
- Сормай – алма, чакъырылмай – барма.
- Мен да «сен», дейме, сен да «кесим», дейсе.
- Уллу сёзде уят джокъ.
- Хоншуну тауугъу къаз кёрюнюр, келини къыз кёрюнюр.
- Кёлю джокъну – джолу джокъ.
- Башынга джетмегенни сорма.
"Бусагъатдагъы къарачай-малкъар тилни проблемалары"
24.04.2010 15:15:21
Ана тилибизни юсюнден ушакъны андан ары бардырайыкъ...
![]() Илму жаны бла къарасакъ, къарачай-малкъар тилде кёп тюрлю темала тинтилгендиле. Бирси тюрк миллетледен артха къалабыз дерча да тюйюлдю. Алай орус тил бла тенглешдиргенде, алыкъа иш кёпдю. Алай аны бла чекленип къалмай, сёлешиу тилибизни да тазалай сакъларгъа керекбиз. Жарсыугъа, бюгюнлюкде сабийлени бир къаууму ана тиллерин билмейдиле, сёлеширге ылыкъгъанла да бардыла ... Проблемала кёпдюле, форумубузда да ол соруугъа уллу эс бурулурун сюйгенле уа, насыпха, андан да кёпдюле. Тюрлю-тюрлю темаланы къозгъагъанлай турадыла, бир къауум магъаналы соруулагъа эс бёлюннгенди: КАК НАМ СОХРАНИТЬ РОДНОЙ ЯЗЫК? УНУТУЛА БАРГЪАН СЁЗЛЕРИБИЗ Ана тилде ушакъ: Къарачай-Малкъар тил бла литератураны бюгюнгю болуму Нужно ли писать и читать на карачаево-балкарском языке? Смерть языков. Стоит ли учить и сохранять карачаево-балкарский? Спасти национальные языки! Бир къауум иги ишни санайым... Форумубузда жангы " Ана тилибизде" бёлюм ачылгъанды ![]() Аллах разы болсун, бу Раздел Википедии на карачаево-балкарском языке деген бёлюмге къолларындан келгенча болушханлагъа, бу ишни башлагъанлагъа! ![]() Жангы оюмла: Пипл ЭльбрусВОРД - составим вместе! Дагъы да бир аламат темачыкъ... ИГРА ИГРА ИГРА Для тех кто владеет родным языком... со словарем и без ![]() |
|
|
|
24.04.2010 15:33:51
erkin
Эльбрусоид # Дата: 19 Мар 2010 06:29 мираж Сабийлени бег иги куандыргансыз. Етген ишлеригизни кёрюб алгышлайма барыгызныда . Бу заманда миллетибизге ем керекли иш ана тилин билип, ана тилинде сёлешмекликди. Аны ючюнге 19 Мартта етеригигиз Форумга адамланы чакыра туруб "Етген ишинги кой да кел!" -деб айтсагыз да боллук еди. Алайга келлик илму иш бла кюрешген юстазлага ем да келген халкга, Тюркийадан салам береме. ... Унескону репортларына караб, мен кёзюмю коркутмайма. Нек десенг, Тюрк Тилни Тамыры бег теренди, тамыры теренге барган бу терекге, бир уллу от тюшмегенден сонра аны джашаууу аллына баррыкды. Бизни ана тилибиз ол терекни бир бутагыды, бутагын кой есенг ёзеги огунады. Нег дегенге: Дюнийада билингген ем есги маданийат Сюмер Маданийатыды (джиуилизатион). Мундан 5500 джыл алга Сюмерлиле : ешикге - ешик жауга - жау/джау егечге - егеч ерге - ер кызга - кыз кушха - куш уатха - уат жарыкга - жарык/джарык жазга - жаз/джаз жюнге - жюн/джюн жолга - жол/джол жырга - жыр/джыр жарымга - жарым/джарым Чолпанга - Чолпан чибингге - чибин кадауга - кадау канга - кан сангга - сан бузга - буз юзер ючюн - юз (джыджымны юз) сюзерге - сюз (сютню сюз) сенге да -сен -деб айтхалары бизге ес джыйдырырчады. Бу сёзлеча 168 сёз бугюн да джюрютюледи. Дюнийа кюнгге бурулуб айланганыча, Аллах айтса бу сёзле да бизни аузубузда кыйаматха дери джашар, ахыр дюнйабызда да, ол бизни ерттегили сыйлы - ата-аналарыбызга Джаннетде тюбер, ала бла да, ана тилде сёлеширбиз. Аллах'ны джаратмаклыгы юсюнден айтуу, ем да, УНУХ Туфан'ны юсюнден айтуу биринчи болуб Сюмерлиледен чыкганды. Туфанны юсюнден биринчи Сюмерлиле айта есе, сора, Аллах'ны сууга кёмюб ёлтюрмей джашатганы кауум бла Сюмерлилени бир байламлыгы болурга керек еди. Сюмерлиле бла да бизни Тил байламлыгыбыз, ёргеде берилген юлгюледен бег таб анггылашылады. 5500 джылдан бери бу байламлык, ендиге дери нег тас болмай калганды!? - Тамыры терен болганы ючюн. Сюмерлилени таурухларын (Туфан) биз бугюн Хз.Муссаны колу бла Теураттан, Хз.Иссаны колу бла Инджилден, Хз.Мухамматны колу бла да Кур-ан'дан (УНУХ Туфаны) окуй келиб, Сюмерлилени бу таурухун, таурухдан озуб керти болганын англайбыз. Менгге кёре Сюмерлиле джашауларыны ал сюреминде Аллах'ны бирлигин билген кауум еди. Джюзле бла мингле бла джыл ётюб барганда, шайтан да шайтанлыгын ете келиб, тинлерин бузганды, миллетликлерин да заман бла тюрлендиргенди. Аны ючюн Чууут (Йахудилик) Дин, ызы бла Хыристийан Дин, аны да бузганларында, ахырсы бла Муслиман Дин келгенди. Барыда Аллахны катында Ислам Дингге саналады. Сорууум (тилегим): Тил бла кюрешген илмучу билим адамларыбыз, Тилибизни Тарихи юсюнден ортак бир билдириюу етерле ми? 5500 джыл алга Сюмерледен башлаб, кюнюбюзден 1000 джыл алга Кашгарлы Махмут'ну, араб харфле бла джазыб, атына "Диуан-ы Люгат-ит Тюрк" деб атаганы, Тюркче Сёзлюкден да юлгюле келтириб. ... Кашгарлы Махмут (1008-1105) ат сыртында\ тюрк кауумлу миллетлени айланыб, Тюрк Ауузлары (Аксентлери) Сёзлюгюн джазганды. 1000 джыл алга айтылган бир талай сёз бугюн бизни тилибизге ушаб турады. Джангыз бу сёзлюк иги тинтилиб бошамаганды. Тил билимчиле бир-бир сёзлени маганаларын, не билалмагандан, не да излеб табалмагандан, алай болса былай боллукду, былай болса алай боллукду деб ойумла келтиредиле. Сёзлюкге карай келеме бир сёзню, алимни бири, енг алга "териш-ти" деб окуганды, андан сонрагы алим есе аны терс болганын, ол сёзню "тепрешди" деб окурга керек болганын айтыб, ол да "тепрешди" деб басмалаганды (Бесим Аталай, 1943). Текноложиден хайырланыб, быллай сёзлени маганаларын тюз орнуна тохтатыр ючюн, сёзлюк интернетге салынганды, билген адамланы ойумун алырга излейбиз деб да айтхандыла. Сёз ючюн: "Тамга" (tamga) деб кирсек ма былайы чыгады: http://www.tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=tamg a&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas ... Былайга уа "книга" (kinga) деб кирсегиз, Тюрк Тилли миллетлени ол сёзню каллай тюрлендириб айтханлары бериледи. Карачай-Малкар Тил, бир тил болганын дюнийага билдирсек, аны бла да бу сайтда кеси орнун алса нечик иги болур еди. http://www.tdk.org.tr/lehceler/Default.aspx (ТЮРК ЛЕХЧЕЛЕРИ СЁЗЛЮĞЮ - Тюрк Аузланы Сёзлюгю) ... ТЮРК ТИЛИ: ДЮНИЙА ТИЛИ - джазуудан бир еки джер бериб бошайма: Проф. Др. Шюкрю Халûк Акалын Тюрк Дил Куруму Башканы (Тюрк Тил Офис'ни Таматадасы) Уллу Атлас Тенгизден, Кытайны ичлерине дери 220 милйон Тюрк Тилли Адам: 1-бир 2-ики 3-юч 4-дёрт/тёрт 5-беш 6-алты 7-йеди/йедди/джети 8-секиз/сегиз 9-докуз/токуз 10-он -деб санайды. Дюнийада ем кёб сёлешилген тиллени тизиминде Тюрк Тил 5.нчи орунну алады: 1-Чиндже 1.300.000.000 Сегиз аузлары бла бирге 2-Ингилиздже 427.000.000 3-Испанйолджа 266.000.000 4-Хинт Тили (Индиан) 260.000.000 Битеу аузлары ем Урду Тил бла бирге 5-Тюрк Тили 220.000.000 Битеу аузлары бла бирге 6-Арапча 181.000.000 Битеу аузлары бла бирге 7-Портекиздже 165.000.000 8-Бенгалдже 162.000.000 9-Русча 158.000.000 10-Жапонджа 124.000.000 11-Алманджа 121.000.000 12-Франсызджа 116.000.000 http://www.tdk.org.tr/TR/dosyalar/Turk%20Dili%20Du nya%20Dili.pdf |
|
|
|
Читают тему (гостей: 1)