Расширенный поиск
19 Мая  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Ашда – бёрю, ишде – ёлю.
  • Джашынгы кесинг юретмесенг, джашау юретир.
  • Кюлме джашха – келир башха.
  • Байны къызы баймакъ болса да, юйде къалмаз!
  • Сёз – кюмюш, джыр – алтын.
  • Насыб бютеу халкъны юлюшюдю.
  • Аллахдан тилесенг, кёб тиле.
  • Ариу – кёзге, акъыл – джюрекге.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Аманны эки битли тону болур, бирин сеннге кийдирир, бирин кеси киер.
  • Ёгюзню мюйюзлери ауурлукъ этмейдиле.
  • Мухар, кеси тойса да, кёзю тоймаз.
  • Къарт айтханны этмеген, къартаймаз.
  • Азыкълы ат арымаз, къатыны аман джарымаз.
  • Кёлсюзден сёзсюз тууар.
  • Акъыллы айтыр эди, акъылсыз къоймайды.
  • Адебсиз адам – джюгенсиз ат.
  • Адеби болмагъан къыз – тузсуз хант.
  • Къыйынлы джети элни къайгъысын этер.
  • Алим болгъандан эсе, адам болгъан къыйынды.
  • Ана – юйню кюн джарыгъы.
  • Ач къарынны, токъ билмез
  • Ёлмесенг да, къарт дамы болмазса?
  • Илму – джашауну джолу.
  • Биреуге аманлыкъ этиб, кесинге игилик табмазса.
  • Кёкдеги болмаса, джердегин кёрмейди.
  • Ишленмеклик адамлыкъды.
  • Гугук кесини атын айтыб къычыргъанча, мен, мен деб нек тураса?
  • Ана къолу ачытмаз.
  • Къыз тиширыу кеси юйюнде да къонакъды.
  • Ата – билек, ана – джюрек!
  • Юреннген ауруу къалмаз.
  • Ашхы болсанг, атынг чыгъар, аман болсанг, джанынг чыгъар.
  • Тёзген – тёш ашар!
  • Эки ойлашыб, бир сёлешген.
  • Джогъун бар этген, барын бал этген.
  • Ишлегенден, къарагъан уста.
  • Зар адамны насыбы болмаз.
  • Эм ашхы къайын ана мамукъ бла башынгы тешер.
  • Айраннга суу къош, телиге джол бош.
  • Зарда марда джокъ.
  • Билген билмегенни юретген адетди.
  • Окъумагъан сокъурду, сокъур ташха абыныр!
  • Билимли ёлмез, билимсиз кёрмез.
  • Келинин тута билмеген, къул этер, къызын тута билмеген, тул этер.
  • Хансыз джомакъ болмаз.
  • Ишни аллы бла къууанма да, арты бла къууан.
  • Кёб джат да, бек чаб.
  • Тёрени джагъы джокъ.
  • Адамны джюреги нени кёрюрге сюйсе, кёзю да аны кёрюрге ёч болады.

"Он крылья дал напевам старым. Он в нашу песню жизнь вдохнул"

11.05.2005 0 5984

 

Ощущение вечности жизни

   Омар Отаров выразил в своей песне всё богатство народного духа, посредством волшебных звуков сумел создать балкарский "Национальный образ мира". Мужественный, сильный голос певца даёт зримое представление о суровой судьбе народа, о её героических и трагических страданиях горестных и радостных днях.
   В песне Омара Отарова - твёрдость скал и щедрость земли родной. В голосе великого певца слышится мне вечная и неторопливая песнь наших горных рек, грозный грохот водопадов и величавое спокойствие горных вершин.
   Люблю слушать его песни, как можно любить живой огонь в очаге родного, отчего дома, дарующий тепло и ощущение вечной жизни.

Б.И. Тетуев,
заведующий кафедрой
зарубежной литературы КБГУ

Он родился певцом

Как-то во время проведения фольклорной экспедиции, (а это было в августе 1982 года) я спросила у известного карачаевского джырчи Абугали Узденова:
- Кто из современных певцов Вам нравится?
Абугали, не раздумывая, ответил:
-  Конечно, Омар Отаров.
-  Да, у него очень красивый голос, - сказала я.
- Красивых голосов много. Дело не в этом. Омар душу песни понимает. Многие поют, чтобы показать людям красоту своего голоса, а Омар поёт, чтобы передать красоту песни. Есть разница?!
Прошло много лет. Незабвенного Народного сказителя Абугали нет уже с нами (царство ему небесное), а я до сих пор помню его слова, потому что в них он сумел удивительно тонко передать феномен популярности Омара Отарова, который обладает великолепным даром передать "душу" песни. Общеизвестно, что этот дар у человека не от большой образованности, воспитания… Он - от Бога! Научиться петь так, как поёт Омар Отаров, в консерваториях невозможно. Таким певцом надо родиться. К сожалению, такие певцы рождаются не так часто… 

Р.А-К.Ортабаева,
зав. Карачаевским отделом КЧИГИ,
академик Международной Тюркской Академии



Омар Отаров

Он пел у нас в хоре радио. А мы, молодые тогда еще работники телевидения Кабардино-Балкарии, находились в комнатах, расположенных напротив студии, где проводились репетиции этого певческого коллектива.
   Я дружил со многими хористами: Сергеем Беппаевым, Белялом Каширговым, Сергеем Зарубиным... Да, собственно, со всем коллективом.
   Не знаю уж за что, но я и моя супруга Рина, приглянулись Омару Отарову. Этот суровый на вид человек всегда улыбался нам, говорил теплые слова на балкарском вперемешку с русским.
Как-то утром пришел в нашу редакционную комнату и протянул мне пакет.
-  Что это. Омар?
- Сыр. Настоящий. Балкарский. Я держу корову. Ну, иногда делаем дома сыр. Для себя. Вот принес для Вас с Риной.
Я был тронут до глубины души и однажды мне поручили снять фильм-концерт для Центрального телевидения. Работа, прямо скажем, не для меня. Я больше специалист по документальной лирической новелле. Но надо - так надо.
Предложил Омару принять участие в съемках. Он сразу согласился:
- Если ты скажешь, дорогой Володя, что я должен в твоем
фильме изображать камень на берегу реки, то и тогда соглашусь.
- Нет! Камень не надо. Спой народную балкарскую песню.
И он спел. Великолепно. По - народному. По - Отаровски.
Этот человек напоминает мне пахаря. Он - сеятель. И кажется мне, что, оторвавшись от плуга и косы, он в часы отдыха дает волю своим чувствам. И рождается мелодия, рождается песня. Настоящая, народная, балкарская. Песня, заставляющая всех нас еще больше любить горы и реки Балкарии, ее язык, и напевы.
Такой он для меня человек - Омар Отаров.


В.Х. Вороков,
кинорежиссер


Омару Отарову

Он крылья дал напевам старым,
Он в нашу песню жизнь вдохнул,
Он свой для всех Омар Отаров,
Гордиться каждый им аул.

Он спел "Голлу" и "Эрирей",
Он гордых нартов дух постиг,
Омар и песня не стареют,
Ведь веку равен песни миг.

Она - души его отрада,
Она - судьбы его звезда,
Его высокая награда
На все грядущие года.

Он вечен с песней нашей старой,
Он с ней и славен, и красив,
Он вечен наш Омар Отаров,
Как вечен Родины мотив.

Светлана Моттаева,
поэт

 

 

Отарлары жырлайдыла

Уллу жырчы уллу дунияны багъасыды, бетиди. Уллу жырчысы болгъан халкъ уллу, узакъ тарыхы болгъан халкъды. Аны биле, къууанабыз. Аз халкъны ырысхысыны да аз болууучусун эсге алсакъ, аны жыр жаны бла, хунерле жаны бла бир заманда кемлиги болмагьанды. Эшиги, Омар ёмюрле бла айтыла келген жырланы айтады, алагьа кеси ёмюрюню кюреш жолларын къоша эсе да! Аланы уа, ол буруннгу жырланы, Омар кибик жырчыла этгендиле; жашауну теренден кёре билген, уллу сермешлеге, батырлыкълагъа, къаргъашлыкъ, къоргъашлыкъ шартлагьа шагъат болгъан, халкълары бла бирге аллай ишлеге кеслери къатышхан закий адамла!
Жырла - уллу, узакъ тарыхны, миллетни ниет байлыгъыны шагьатыдыла деген заманыбызда, эсибизде ол турады, жырланы болгъан ишлеге аталып этилгенлери - кюйле, тарыгъыула, ийнарла, айтышла, батырлыкъ жырла, тарых, жортууул жырла, нарт батырланы сёнгмез, унутулмаз жортуууллары...

Уллу жырчы халкъ жырланы къаллайын айтханда да, тарыхха жан кирип, озгъан заманла, бюгюннгю кюнде жангыдан бола тургъанча, жырны батырларына, бушуулу, къууанчлы ишлерине кесибиз къатышханча алай кёребиз. Уллу жырчыны дагъыда бир энчи ишаны - ол жырлагъанда, кеси кёрюнмей, кеси жырны хауасына, табийгъатына толусунлай сингип кетип, бизни бла бетден бетге жаланда жыр кеси къалып къалады. Жаланда жыр! Жырлагъан дуния! Сермешген, халкъны къоруулагъан, кишилик этген адамла! Сюймеклик! Ажым! Той! Бушуу!

Отарланы Омар - ауазы жетип, жыр хунери кёрюнюп, алгъа бир арбазны, ызы бла бир элни, андан сора халкъны, ахырында - саулай дунияны аллында жырлап башлагъанлы хар таулуну, тюрк миллетден адамны жюреги учунуп, ёхтем болуп, ол инсан уллулукъну сезеди, сынайды.
Жырчы Омар, дегенде, акъылман Кязим, дегенча, закий Къайсын, дегенча, халкъыбыз кесини къыйынлы тарыхында, инсан уллулукъну, адамлыкъны бир заманда да кем этмей келген къадарында, Омар аны бары къыйынлыгъы ючюн Аллах берген саугьасыды, деп, мен алай къарайма. Азлыкъ, артыкълыкъ, юлюшсюзлюк, жер тарлыкъ не бек къыса, булчукларындан чёкдюре келген заманда да, къабар къабыны, ичер сууунлай, таркъайгъанда да, халкъыбызны жыргъа тынгылар къудурети болгъанды, аны бла къайгьыларын угъай эсенг, ачлыгъын окъуна унутургъа къолундан келгенди.

Бизни ёмюрюбюзде Омар эди халкъыбызгъа аллай къоргъашлыкъ этген, аны жырлары, сабыр адамлыгъы, таукеллиги, хар заманда бирча жашау тиричиликге, адам акъылыны хорларыгъына ийнаннганлай къалыучу таулу асыллыгъы! Сейир тюйюлмюдю, XX ёмюрню арасында, бир иш ахлусу таулу миллетни кюйсюз къадар аллай бир булгъагъанда, тюк-тюк, жик-жик этил, къум тюзлеге, таулагъа, къакъыракълагъа чачханда, уруш отуна атханда, инсан чюйреликлени ёртенлеринде юйютгенде, аны жырчысы ол уллу къара булгъаныуну эм аллында - зулмучуну къара къалагъыны тюз да огъурсуз учунда болуп тургъаны?! Аны ючюн тюйюлмюдю бюгюнлюкде малкъар миллети сау-эсен жашай эсе, тепсей эсе, жырлай эсе, сабан сюре эсе, юйле ишлей эсе, къызла, жашла ёсдюрюп, жангы юйюрле къурай эссе - аланы барысы ючюн бек алгъа анагьа, эмчек сютюн бир къара кюч да къуруталмагъан таулу тиширыугъа, ызы бла таулу жыргъа табу этгенибиз?

Миллет бетибизни сансынмагъан кезиулерибизде окъуна ол Ёмюрлюк Уллу Жырны - Миллетни Жанын - аз да кем этмей, ол угъай эсенг, бютюн Уллу, бютюн Бай, бютюн Жарыкъ эте келген Омар тюйюлмюдю? Жырны файгъамбары тюйюлмюдю ол?
Шукур болсун, жырчы Омарны бетинде халкъыбызны къууатлы бети кёрюнеди!
Шукур болсун, Омар жырлагъан жырлада халкъыбызны тарыхы жашайды, халкъыбызны жоллары ханс басмай турады. Бюгюнлюкде жырларгьа сюйгенле, жыр фахмулары болгъанла кёпден-кёп бола баргъанлары - ол а Омарны игилигинден тюйюлмюдю?

Омар жырлайды! Аны тукъуму жырлайды! Отарлары жырлайдыла! Кёп ёмюрлеге жырласынла!
Омар жырлайды. Аны халкъы жырлайды! Кёп ёмюрлени жырласын!
Жырны башын бир зулмучу кесалмады! Инша Аллах, ёмюрледе да кесалмаз!
Къачан эсе да бизни халкъыбызны жеринде, тёрюнде жыргъа деменгили эсгерме салыныр деп ийнанама! Ол эсгерме Омар сыфатлы боллукъ сунама!

Тёппеланы Алим


Халкъ жырчыбыз

Не жарыкъды жырчы Омарны арбазы!
Къалай ариу эшитиледи ауазы
Къулакъланы бир хычыуун ийнакълай
Таза кёкден Аллах ийген жарыкълай.
Омар жырлайд, халкъ этеди эжиуюн
Ким биледи, кимге иер кезиуюн.
Ёмюрлени ауазлары келелле
Ауазында тау юйлеге кирелле,
Биз кёрмеген нартланы да уята,
Жаныбызны къууандыра, сарната.
Ёню бла жан кийире сёзлеге,
Терсни сёге, махтау сала тюзлеге
Омар жырлайд Отарланы арбазда
Аллах анга энчи берген ауазда.
Къанатлыла анга эжиу этелле.
Ауазын да узакълагъа элтелле.
Эжиу эте барадыла суула да,
Сейирсинип тынгылайла буула да,
Ай да тохтап, къулакъ салып къарайды.
Къарт анам а къаллай насып сынайды.
Бир къууана, бир а ачы жиляйды
Омар айтхан нарт жырлагъа тынгылай,
Къыш кюнюнде келген суна анга жай.
Жырла, Омар, сен жырласанг арбазда
Тюркде, Арапда эртден, жассы намазда
Эшитилирча жырынг, жюрек жылыта.
Жырла, сенсе жырчылагъа тамата.
Мен а санга эжиу эте билялсам,
Макъамлагъа ёлмез сёзле салалсам.
Гирхожанда биз жюрюучю орамда
Биз кетгенде, биз жашагъан заманда
Жырыбызны къара ырхы элталмаз
Къара кюч да бизге узалып жетмез.
Айт, айт, Омар халкъыбызны  жырларын,
Кюннге ача тау жырланы жолларын.
Сюе болсанг, кючню бирге салайыкъ.
Къурайалсакъ аллай жырла къурайыкъ.
Жыр макъамы жер-жерлеге жетерча
Тау жырлагъа дуния эжиу этерча.
Зумакъулланы Танзиля

 

Жырчы Омаргъа

Алтмыш аууш ауалдым эсе,- баям,
Ёмюрюмю терк юзюлюр жолларын
Узартдыла, жанымы сакълап, аяп,
Халкъыбызны эрттегили жырлары.

Аланы сен айтсанг, таш да сёлешип
Башлар дедим, сейирге къалып алай,
Жырынг къысыр къаядан ачып эшик,
Мен бир башха дуниягъа   къарагъанлай.

Бюгюн да, бу жаз башы эрттенликде,
Ауазынга тынгылайма жангыдан,
Гирхожанда жел кёп тюйген терекле
Тынгылагъанча, шош жибий, жаууннга.

Ёнюнг алай эшитиледи манга,
Ёмюрлени жырып келгенча бери,-
Тар Бахсанда бегитилип ыраннга,
Болама мен Бийнёгерни нёгери.

Тюзлюк излей, энеме да тауумдан,
Къыйын чакъда къолума жетмей къамам,
Ай, не медет, сатхычлыкъны ууундан,
Къанаматныча, тёгюледи къаным.

Жараларым ачый-кюе тургъанлай,
Эски жырны макъамы бла бирге
Кёллендире бийик кёкде турнала,
Домалайгъа ашыгъама тюберге.

Чабырларын ёксюз жашчыкъгъа берген
Татаркъан да чакъырады кесине;
"Къошкъулакъны алама,- эрлай жерлеп,
Жау аскерни къууама биргесине."

Айжаякъны жырын", алгъынча, Къаспот
Къалай ариу айтады Учкуланда!
Мен эжиу этеме, жарыкъ жана от.
Не уа кесингми жыр тартаса анда.

Мында да, Омар? Хау, алайды, баям.
Халкъыбызны биз бек сюйген жырлары,
Хар палахдан сакълай, жанынгы аяп,
Узартсынла ёмюрюнгю жолларын!

     Магомет Мокъа


 


Из рукописи книги "Омар Отаров"
Составитель
Танзиля Хаджиева

 

ОТАРОВ ОМАР МАГОМЕТОВИЧ (1916 - 2002)
Певец, собиратель и популяризатор карачаево-балкарских народных песен.

(Голосов: 2, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет