Расширенный поиск
21 Мая 2018 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
Навигация
Словарь
  • Ишлемеген – тишлемез.
  • Къатыны харакетли болса, эри къымсыз болур.
  • Бетинги сатма, малынгы сат.
  • Этек чакъмакълары баш джаргъан, сёлешген сёзлери таш джаргъан.
  • Ач да бол, токъ да бол – намысынга бек бол.
  • Къазанны башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
  • Келинни – келгинчи, бёркню кийгинчи кёр.
  • Бюгюн дуния кибик, тамбла ахыратды.
  • Ашлыкъ – бюртюкден, джюн – тюкден.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Сабий болмагъан джерде, мёлек болмаз.
  • Мен да «сен», дейме, сен да «кесим», дейсе.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Ётюрюкню башын керти кесер.
  • Кечеси – аяз, кюню – къыш, джарлы къаргъагъа бир аш тюш!
  • Ким бла джюрюсенг, аны кёзю бла кёрюнюрсе.
  • Болджал ишни бёрю ашар.
  • Нарт сёз – тилни бети.
  • Игилик игилик бла сингдирилиучю затды.
  • Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
  • Къозулугъунда тоймагъан, къойлугъунда тоймаз.
  • Кюн – узун, ёмюр – къысха.
  • Кёб джашагъан – кёб билир.
  • Акъыл неден да кючлюдю.
  • Тешигини къатында, чычхан да батыр болур.
  • Джерни букъусу кёкге къонмаз.
  • Сибиртки да сыйлы болду, кюрек да кюнлю болду.
  • Ашха уста, юйюнде болсун
  • Орну джокъну – сыйы джокъ.
  • Бозаны арты дауур болур.
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Джангызны оту джарыкъ джанмаз!
  • Ач къалгъандан, кеч къалгъан къолай.
  • Тынгылагъан тынгы бузар.
  • Сакъ юйюне сау барыр.
  • Акъыл сабырлыкъ берир.
  • Ачны эсинде – аш.
  • Къазанчы аман болса, къазаны къайнамаз.
  • Ашатыргъа иш – ашхы, ишлетирге аш – ашхы.
  • Джарлыны тону джаз битер.
  • Айтылгъан сёз ызына къайтмаз.
  • Билген билмегенни юретген адетди.
  • Гырджын – тепсини тамадасы.
  • Эринчекге кюн узун.
  • Аманны тукъумуна къарама, игини тукъумун сорма.
  • Адебсиз адам – джюгенсиз ат.
  • Эркиши – от, тиширыу – суу.
  • Ач бёрюге мекям джокъ.
  • Ёлмесенг да, къарт дамы болмазса?

Статьи

Статьи / История и этнография / Карачаево-балкарцы
Translit

Тепена (Тепана)

18.01.2018 0 360
Играет Азнаур Тоторкулов

Эртте заманладан бери «Тепана» малкъарлыланы сюйген тепсеўлери болгъанды.

Уллу отну къатында тепсеўню бардырыргъа биреў сюеледи. Къалгъанла, ненча болсала да, уллу отну тёгерегине гюрен туруп барадыла. Сюелген, тепсеў башчы, жырны биринчи тизгинин айтып барады, тёгерек тургъанла ўа экинчи тизгинин, тёредеча, тепсеп, кетип барадыла. 

Жыр башчыны, гюрендегилени да, аўазлары бирге келишселе бек тап, бир бирге келишип, эшитгенни къарагъанны да жюреклерин кётюреди. 

Аны тепсеп бошагъандан сора жашла тутушургъа, кюч-таш кётюрюрге, къурукъгъа минерге (оюнла) къатышадыла. Аллай оюнла эки-юч кюннге дери да бошламагъанлай, барып болгъандыла.

Тепанабыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Биз келгенбиз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа сыйлыды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онгца, онгца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Сол аякъны алыгьыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Солца, солца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онг аякъны алыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха — салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнайбыз биз — кёлге асыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа уа — къара суў! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Ол заманда шапа къанганы келтиреди. Юсюнде уллу къара аякъ, ици сырадан толу (боза болса да) тёгерегинде зыякъ, эт юлюшле, хыцынле, улкъумла да. Олтуруф тургъанлай, зашла ашагъан, ицхен да этедиле, къара суўну да тартадыла да, жангыдан тефсеп башлайдыла. Андан сора дагъыда ма былай зырлап барадыла:

Аш да, суў да бердиле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Адам кибик кёрдюле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы сордула! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа арымаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнамайын зарамаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы айтыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа ойнайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Кюцюн аяф къоймайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа кюц, къарыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бу оюнсуз болмагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнасагъыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бек болугъуз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана бла зашагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Тепананы кеси анам Таўмурзаланы Зариятдан бла Гадийланы Мат-Герийден жазгъанма. Айтыўларына кёре, «Тепана» кёп жыр болгъанды¹.

____________

¹Таўмырзаланы Далхат, Голлу. Къарачай-Малкъар таўрухла. Нальчик, 1993. 150-чи б.
(Нет голосов)

  • Нравится

Комментариев нет

Популярные

за неделю за месяц

Последние комментарии