Расширенный поиск
21 Октября 2018 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
Навигация
Словарь
  • Тойгъанлыкъ къойгъа джарашады.
  • Ёнгкюч къууана барыр, джылай келир.
  • Адамны артындан къара сабан сюрме.
  • Бичгенде ашыкъма, тикгенде ашыкъ.
  • Къыз чыгъаргъан – къызыл къымжа.
  • Насыб бютеу халкъны юлюшюдю.
  • Къаллай салам берсенг, аллай джууаб алырса.
  • Бастасын ашагъан, хантусун да ичер.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Зарда марда джокъ.
  • Ачылгъан эт джабылыр, кёрген кёз унутмаз.
  • Аз сёлеш, кёб ишле.
  • Билмейме деген – бир сёз
  • От этилмеген джерден тютюн чыкъмайды.
  • Иги болса, тамадама – махтау, аман болса, меннге – айыб.
  • Рысхы – сют юсюнде кёмюк кибикди.
  • Нарт сёз – тилни бети.
  • Бал чибинни ургъаны – ачы, балы – татлы.
  • Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
  • Азыгъы аз, алгъа къабар, аты аман, алгъа чабар.
  • Къонагъынгы артмагъын алма да, алгъышын ал.
  • Билгенни къолу къарны джандырыр.
  • Джыланны къуйругъундан басарынг келсе, аны башы болгъанын унутма.
  • Иги бла джюрюсенг, джетерсе муратынга, аман бла джюрюсенг, къалырса уятха.
  • Тюз сёз баргъан сууну тыяр.
  • Тёзген – тёш ашар!
  • Байлыкъ келсе, акъыл кетер.
  • Аууздан келген, къолдан келсе, ким да патчах болур эди.
  • Суугъа – чабакъ, къаягъа – ыргъакъ.
  • Элни кючю – эмеген.
  • Сабыр джетер муратха, сабырсыз къалыр уятха.
  • Джюз элде джюз ёгюзюм болгъандан эсе, джюз джууугъум болсун.
  • Итли къонакъ джарашмаз.
  • Къоркъакъны кёзю экили кёрюр.
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Хоншуну тауугъу къаз кёрюнюр, келини къыз кёрюнюр.
  • Къарын къуру болса, джюрек уру болур.
  • Бети – къучакълар, джюреги – бычакълар.
  • Эр абынмай, эл танымаз.
  • Ётюрюкню къуйругъу – бир тутум.
  • Этим кетсе да, сюегим къалыр.
  • Джарлыны тону джаз битер.
  • Рысхы джалгъанды: келген да этер, кетген да этер.
  • Ариу – кёзге, акъыл – джюрекге.
  • Ачны эсинде – аш.
  • Ата Джуртуму башы болмасам да, босагъасында ташы болайым.
  • Эте билген, этген этеди, эте билмеген, юретген этеди!
  • Тёзгеннге, джабылгъан эшик ачылыр.
  • Баргъанынга кёре болур келгенинг.
  • Джылкъыдан – ат чыгъар, тукъумдан – джаш чыгъар.

Статьи

Статьи / История и этнография / Карачаево-балкарцы
Translit

Тепена (Тепана)

18.01.2018 0 486
Играет Азнаур Тоторкулов

Эртте заманладан бери «Тепана» малкъарлыланы сюйген тепсеўлери болгъанды.

Уллу отну къатында тепсеўню бардырыргъа биреў сюеледи. Къалгъанла, ненча болсала да, уллу отну тёгерегине гюрен туруп барадыла. Сюелген, тепсеў башчы, жырны биринчи тизгинин айтып барады, тёгерек тургъанла ўа экинчи тизгинин, тёредеча, тепсеп, кетип барадыла. 

Жыр башчыны, гюрендегилени да, аўазлары бирге келишселе бек тап, бир бирге келишип, эшитгенни къарагъанны да жюреклерин кётюреди. 

Аны тепсеп бошагъандан сора жашла тутушургъа, кюч-таш кётюрюрге, къурукъгъа минерге (оюнла) къатышадыла. Аллай оюнла эки-юч кюннге дери да бошламагъанлай, барып болгъандыла.

Тепанабыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Биз келгенбиз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа сыйлыды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онгца, онгца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Сол аякъны алыгьыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Солца, солца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онг аякъны алыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха — салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнайбыз биз — кёлге асыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа уа — къара суў! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Ол заманда шапа къанганы келтиреди. Юсюнде уллу къара аякъ, ици сырадан толу (боза болса да) тёгерегинде зыякъ, эт юлюшле, хыцынле, улкъумла да. Олтуруф тургъанлай, зашла ашагъан, ицхен да этедиле, къара суўну да тартадыла да, жангыдан тефсеп башлайдыла. Андан сора дагъыда ма былай зырлап барадыла:

Аш да, суў да бердиле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Адам кибик кёрдюле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы сордула! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа арымаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнамайын зарамаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы айтыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа ойнайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Кюцюн аяф къоймайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа кюц, къарыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бу оюнсуз болмагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнасагъыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бек болугъуз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана бла зашагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Тепананы кеси анам Таўмурзаланы Зариятдан бла Гадийланы Мат-Герийден жазгъанма. Айтыўларына кёре, «Тепана» кёп жыр болгъанды¹.

____________

¹Таўмырзаланы Далхат, Голлу. Къарачай-Малкъар таўрухла. Нальчик, 1993. 150-чи б.
(Нет голосов)

  • Нравится

Комментариев нет

Популярные

за неделю за месяц

Последние комментарии