Расширенный поиск
27 Июля 2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
Навигация
Словарь
  • Къыз келсе, джумуш эте келеди, къатын келсе, ушакъ эте келеди.
  • Иги – алгъыш этер, аман – къаргъыш этер.
  • Бети – къучакълар, джюреги – бычакълар.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Ушамагъан – джукъмаз.
  • Бет бетге къараса, бет да джерге къарар.
  • Окъуу – билимни ачхычы, окъуу – дунияны бачхычы.
  • Адам туугъан джеринде, ит тойгъан джеринде.
  • Аллахдан тилесенг, кёб тиле.
  • Ишлегенде эринме, ишде чолакъ кёрюнме.
  • Оюмсуз атлагъан, аджалсыз ёлюр.
  • Танг атмайма десе да, кюн къоярыкъ тюйюлдю.
  • Джангызны оту джарыкъ джанмаз!
  • Махтаннган къыз, тойда джукълар.
  • Ач – эснер, ат – кишнер.
  • Кёзню ачылгъаны – иги, ауузну джабылгъаны – иги.
  • Айыбны суу бла джууалмазса.
  • Ёлюк кебинсиз къалмаз.
  • Байлыкъ тауусулур, билим тауусулмаз.
  • Миллетни бойну – базыкъ, аны бла кюрешген – джазыкъ.
  • Таукел тауну аудурур.
  • Айраннга суу къош, телиге джол бош.
  • Алим болгъандан эсе, адам болгъан къыйынды.
  • Окъ къызбайны джокълайды.
  • Билим ат болуб да чабар, къуш болуб да учар.
  • Джумушакъ сёз къаты таякъны сындырыр.
  • Тау башында, тау болмаз, джангыз терек, бау болмаз.
  • Атадан ёксюз – бир ёксюз, анадан ёксюз – эки ёксюз.
  • Аман адам элни бир-бирине джау этер.
  • Накъырда – кертини келечиси.
  • Аман адамны тепсинге олтуртсанг, къызынгы тилер.
  • Эр абынмай, эл танымаз.
  • Уллу суу бла уллу ауруудан башынгы сакъла.
  • Ач уят къоймаз.
  • Арбаз сайлама да, хоншу сайла.
  • Арба аугъандан сора, джол кёргюзтюучю кёб болур.
  • Окъугъанны бети джарыкъ.
  • Тойгъа барсанг, тоюб бар, эски тонунгу къоюб бар.
  • Джюрекден джюрекге джол барды.
  • Шайтан алдады, тюзлюк къаргъады.
  • Дуния аламаты сен эсенг да, игиме деб айтма.
  • Тенги кёбню джау алмаз, акъылы кёбню дау алмаз.
  • Кёрмегеннге кебек – танг, битмегеннге сакъал – танг.
  • Къатын байлыкъны сюер, эр саулукъну сюер.
  • Орну джокъну – сыйы джокъ.
  • Кюлме джашха – келир башха.
  • Чёбню кёлтюрсенг, тюбюнден сёз чыгъар.
  • Тил – кесген бычакъ, сёз – атылгъан окъ.
  • Адам къыйынлыгъын кёлтюрюр, зауукълугъун кёлтюрмез.
  • Къуллукъчума, деб махтанма, къуллукъ – хаух джамчыды!

Статьи

Статьи / История и этнография / Карачаево-балкарцы
Translit

Тепена (Тепана)

18.01.2018 0 2874
Играет Азнаур Тоторкулов

Эртте заманладан бери «Тепана» малкъарлыланы сюйген тепсеўлери болгъанды.

Уллу отну къатында тепсеўню бардырыргъа биреў сюеледи. Къалгъанла, ненча болсала да, уллу отну тёгерегине гюрен туруп барадыла. Сюелген, тепсеў башчы, жырны биринчи тизгинин айтып барады, тёгерек тургъанла ўа экинчи тизгинин, тёредеча, тепсеп, кетип барадыла. 

Жыр башчыны, гюрендегилени да, аўазлары бирге келишселе бек тап, бир бирге келишип, эшитгенни къарагъанны да жюреклерин кётюреди. 

Аны тепсеп бошагъандан сора жашла тутушургъа, кюч-таш кётюрюрге, къурукъгъа минерге (оюнла) къатышадыла. Аллай оюнла эки-юч кюннге дери да бошламагъанлай, барып болгъандыла.

Тепанабыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Биз келгенбиз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа сыйлыды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онгца, онгца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Сол аякъны алыгьыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Солца, солца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онг аякъны алыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха — салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнайбыз биз — кёлге асыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа уа — къара суў! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Ол заманда шапа къанганы келтиреди. Юсюнде уллу къара аякъ, ици сырадан толу (боза болса да) тёгерегинде зыякъ, эт юлюшле, хыцынле, улкъумла да. Олтуруф тургъанлай, зашла ашагъан, ицхен да этедиле, къара суўну да тартадыла да, жангыдан тефсеп башлайдыла. Андан сора дагъыда ма былай зырлап барадыла:

Аш да, суў да бердиле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Адам кибик кёрдюле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы сордула! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа арымаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнамайын зарамаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы айтыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа ойнайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Кюцюн аяф къоймайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа кюц, къарыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бу оюнсуз болмагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнасагъыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бек болугъуз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана бла зашагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Тепананы кеси анам Таўмурзаланы Зариятдан бла Гадийланы Мат-Герийден жазгъанма. Айтыўларына кёре, «Тепана» кёп жыр болгъанды¹.

____________

¹Таўмырзаланы Далхат, Голлу. Къарачай-Малкъар таўрухла. Нальчик, 1993. 150-чи б.
(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет

Популярные

за неделю за месяц

Последние комментарии