Расширенный поиск
2 Июля 2025 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
Навигация
Словарь
  • Адам къаллай бир ишленмесе, аллай бир кесин уллу кёреди.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Чомарт къолда мал къалмаз.
  • Баш – акъыл ючюн, акъылман – халкъ ючюн.
  • Къыз тиширыу кеси юйюнде да къонакъды.
  • Джаш болсун, къыз болсун, акъылы, саны тюз болсун.
  • Ханы къызы буюгъа-буюгъа киштик болду.
  • Кесине гебен этелмеген, биреуге черен эте эди.
  • Чабакъгъа акъыл, табагъа тюшсе келеди.
  • Эринчекни эр алмаз, эр алса да, кёл салмаз, кёл салса да, кёб бармаз!
  • Махтаннган къыз, тойда джукълар.
  • Джаным-тиним – окъуу, билим.
  • Адам бла мюлк юлешмеген эсенг, ол адамны билиб бошагъанма, деб кесинги алдама.
  • Къолунгдан къуймакъ ашатсанг да, атаны борчундан къутулмазса.
  • Тенгинг джокъ эсе – изле, бар эсе – сакъла!
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Сагъышы джокъ – джукъучу, акъылы джокъ – къаугъачы.
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Аджашханны ызындагъы кёреди, джангылгъанны джанындагъы биледи.
  • Тойгъан джерден туугъан джер игиди.
  • Уллу сёзде уят джокъ.
  • Кёкдеги болмаса, джердегин кёрмейди.
  • Окъуусуз билим – джокъ, билимсиз кюнюнг – джокъ.
  • Аман эсирсе, юйюн ояр.
  • Эте билген, этген этеди, эте билмеген, юретген этеди!
  • Аман адамны тепсинге олтуртсанг, къызынгы тилер.
  • Намысы джокъну – дуниясы джокъ.
  • Айтханы чапыракъдан ётмеген.
  • Атадан ёксюз – бир ёксюз, анадан ёксюз – эки ёксюз.
  • Дуния аламаты сен эсенг да, игиме деб айтма.
  • Ана кёлю – балада, бала кёлю – талада.
  • Къызны минг тилер, бир алыр.
  • Зар адамны насыбы болмаз.
  • Бети – къучакълар, джюреги – бычакълар.
  • Къайгъыны сюйген, къайгъы табар.
  • Адеб этмеген, адеб кёрмез.
  • Иесиз малны бёрю ашар.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Алгъанда – джууукъ, бергенде – джау.
  • Къайтырыкъ эшигинги, къаты уруб чыкъма.
  • Къарны аманнга къазан такъдырма, къолу аманнга от джакъдырма.
  • Ауругъан – джашаудан умутчу.
  • Тиширыусуз юй – отсуз от джагъа.
  • Аман къатын сабий табса, бий болур…
  • Юйюнгден чыкъдынг – кюнюнгден чыкъдынг.
  • Тойну къарнашы – харс, джырны къарнашы – эжиу.
  • Бал чибинни ургъаны – ачы, балы – татлы.
  • Ишни аллы бла къууанма да, арты бла къууан.
  • Тенги кёбню джау алмаз, акъылы кёбню дау алмаз.
  • Кёл – къызбай, къол – батыр.

Статьи

Статьи / История и этнография / Карачаево-балкарцы
Translit

Тепена (Тепана)

18.01.2018 0 3130
Играет Азнаур Тоторкулов

Эртте заманладан бери «Тепана» малкъарлыланы сюйген тепсеўлери болгъанды.

Уллу отну къатында тепсеўню бардырыргъа биреў сюеледи. Къалгъанла, ненча болсала да, уллу отну тёгерегине гюрен туруп барадыла. Сюелген, тепсеў башчы, жырны биринчи тизгинин айтып барады, тёгерек тургъанла ўа экинчи тизгинин, тёредеча, тепсеп, кетип барадыла. 

Жыр башчыны, гюрендегилени да, аўазлары бирге келишселе бек тап, бир бирге келишип, эшитгенни къарагъанны да жюреклерин кётюреди. 

Аны тепсеп бошагъандан сора жашла тутушургъа, кюч-таш кётюрюрге, къурукъгъа минерге (оюнла) къатышадыла. Аллай оюнла эки-юч кюннге дери да бошламагъанлай, барып болгъандыла.

Тепанабыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Биз келгенбиз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа сыйлыды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы кёрюгюз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онгца, онгца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Сол аякъны алыгьыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Солца, солца барыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Онг аякъны алыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тобукъ башха — салыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнайбыз биз — кёлге асыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа уа — къара суў! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Ол заманда шапа къанганы келтиреди. Юсюнде уллу къара аякъ, ици сырадан толу (боза болса да) тёгерегинде зыякъ, эт юлюшле, хыцынле, улкъумла да. Олтуруф тургъанлай, зашла ашагъан, ицхен да этедиле, къара суўну да тартадыла да, жангыдан тефсеп башлайдыла. Андан сора дагъыда ма былай зырлап барадыла:

Аш да, суў да бердиле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Адам кибик кёрдюле! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы сордула! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа арымаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнамайын зарамаз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепананы айтыгъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана уа ойнайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Кюцюн аяф къоймайды! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепанагъа кюц, къарыў! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бу оюнсуз болмагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Ойнасагъыз — оюннга! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Бек болугъуз союмгъа! 
Ойра, ойра, Тепана! 
Тепана бла зашагъыз! 
Ойра, ойра, Тепана! 

Тепананы кеси анам Таўмурзаланы Зариятдан бла Гадийланы Мат-Герийден жазгъанма. Айтыўларына кёре, «Тепана» кёп жыр болгъанды¹.

____________

¹Таўмырзаланы Далхат, Голлу. Къарачай-Малкъар таўрухла. Нальчик, 1993. 150-чи б.
(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет

Популярные

за неделю за месяц

Последние комментарии