Расширенный поиск
19 Апреля  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Эки итни арасына сюек атма, эки адамны арасында сёз чыгъарма.
  • Абынмазлыкъ аякъ джокъ, джангылмазлыкъ джаякъ джокъ.
  • Акъыллы – эл иеси, тели – эл баласы.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Эркишини аманы тиширыуну джылатыр.
  • Мен да «сен», дейме, сен да «кесим», дейсе.
  • Алтыда кюлмеген, алтмышда кюлмез.
  • Къонакъ аз олтурур, кёб сынар.
  • Адеб этмеген, адеб кёрмез.
  • Таш ата билмеген, башына урур.
  • Ач келгенни – тойдур, кеч келгенни – къондур.
  • Керилген да, ургъан кибикди.
  • Окъдан джара эртде-кеч болса да бителир, сёз джара, ёмюрге къалыр.
  • Телиге акъыл салгъандан эсе, ёлгеннге джан салырса.
  • Чакъырылмагъан къонакъ – орунсуз.
  • Сууда джау джокъ, кёб сёзде магъана джокъ.
  • Аджаллыгъа окъсуз шкок атылыр.
  • Баш болса, бёрк табылыр.
  • Ургъан суудан башынгы сакъла.
  • Сагъышы джокъ – джукъучу, акъылы джокъ – къаугъачы.
  • Адеб базарда сатылмаз.
  • Джырчы ёлсе, джыры къалыр.
  • Болджал ишни бёрю ашар.
  • Этни бети бла шорпасы.
  • Тилчиден кери бол.
  • Сескекли кесин билдирир.
  • Сабий кёргенин унутмаз.
  • Насыблы элин сюер, насыбсыз кесин сюер.
  • Джарлы эскисин джамаса, къууаныр.
  • Урунуу – насыбны анасы.
  • Таукелге нюр джауар.
  • Итли къонакъ джарашмаз.
  • Байлыкъ адамны сокъур этер.
  • Чомартны къолу берекет.
  • Ач отунчуну ачыуу – бурнунда.
  • Адам сёзге тынгыла, акъыл сёзню ангыла.
  • Ач уят къоймаз.
  • Насыблыны баласы кюн кюнден да баш болур, насыбсызны баласы, кюн кюнден да джаш болур.
  • Ана – юйню кюн джарыгъы.
  • Зар адам ашынгы ашар, кесинги сатар.
  • Аман къатын сабий табса, бий болур…
  • Байма, деб да, къууанма, джарлыма, деб да, джылама.
  • Биреу ашаб къутулур, биреу джалаб тутулур.
  • Ашхы – джыяр, аман – джояр.
  • Минг тенг да азды, бир джау да кёбдю.
  • Ашатыргъа иш – ашхы, ишлетирге аш – ашхы.
  • Кёб джашагъан – кёб билир.
  • Джашынгы кесинг юретмесенг, джашау юретир.
  • Игиге айтсанг – билир, аманнга айтсанг – кюлюр.
  • Гырджын – тепсини тамадасы.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4462  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет