Расширенный поиск
9 Июля  2025 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Чомарт къонакъ юй иесин сыйлар.
  • Кёкдеги болмаса, джердегин кёрмейди.
  • «Ма», - дегенни билмесенг, «бер», - дегенни билмезсе.
  • Ашлыкъны арба юйге келтирир, чана базаргъа элтир.
  • Ат басханны джер билед.
  • Адам къаллай бир ишленмесе, аллай бир кесин уллу кёреди.
  • Мени джылытмагъан кюн, меннге тиймесин!
  • Гугурук къычырмаса да, тангны атары къалмаз.
  • Тойгъан джерге джети къайт.
  • Ёнгкюч къууана барыр, джылай келир.
  • Байдан умут эте, джарлыдан ёгюз багъасы къорады.
  • Кёб ант этген, кёб ётюрюк айтыр.
  • Айтылгъан буйрукъ, сёгюлмез
  • Гитче джилтин уллу элни джандырыр.
  • Къонакъ аз олтурур, кёб сынар.
  • Алгъанда – джууукъ, бергенде – джау.
  • Кийим тукъум сордурур.
  • Акъыл аздырмаз, билим тоздурмаз.
  • Къобан да къуру да къобханлай турмайды, адам да къуру да патчахлай турмайды.
  • Джаш къарыу бла кючлю, къарт акъыл бла кючлю.
  • Ёлген ийнек сютлю болур.
  • Ёлюр джаннга, ёкюл джокъ.
  • Къулакъдан эсе, кёзге ышан.
  • Чабар ат – джетген къыз.
  • Суу ичген шауданынга тюкюрме.
  • Бир абыннган – минг сюрюнюр.
  • Чомартха Тейри да борчлуду.
  • Ишлемеген – тишлемез.
  • Кёб джашагъан – кёб билир.
  • Тюзлюк шохлукъну бегитир.
  • Эл бла кёргенинг эрелей.
  • Аджал соруб келмез, келсе, къайтыб кетмез.
  • Экиндини кеч къылсанг, чабыб джетер ашхам.
  • Къонакъ хазыр болгъанлыкъгъа, къонакъбай хазыр тюлдю.
  • Хунаны тюбюн къазсанг, юсюнге ауар.
  • Гырджын – тепсини тамадасы.
  • Тилчи бир сагъатха айлыкъ хата этер.
  • Къазанчы аман болса, къазаны къайнамаз.
  • Акъылсызны джууукъгъа алма, акъыллыны кенгнге салма.
  • Мен да «сен», дейме, сен да «кесим», дейсе.
  • Тура эдим джата, къайдан чыкъды хата?
  • Бет бетге къараса, бет да джерге къарар.
  • Сыфатында болмагъаны, суратында болмаз.
  • Термилгенинги табмазса, кюлгенинге тюберсе.
  • Нёгерсизни джолу узун.
  • Артына баргъанны, къатына барма.
  • Айтылгъан сёз ызына къайтмаз.
  • Тойгъан джерден туугъан джер игиди.
  • Сабийликде юретмесенг, уллу болса – тюзелмез.
  • Магъанасыз сёз – тауушсуз сыбызгъы.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 5258  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет