Расширенный поиск
28 Марта  2025 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Гыдай эчки суугъа къараб, мюйюзле кёрмесе, джашма алкъын, дегенди.
  • Ач къарынны, токъ билмез
  • Кийимни бир кюнню аясанг, минг кюннге джарар.
  • Сакъламагъан затынга джолукъсанг, не бек къууанаса, не бек ачыйса.
  • Джарашыу сюйген – джалынчакъ.
  • Эри аманны, къатыны – аман.
  • Ёлген эшек бёрюден къоркъмайды.
  • Бетинги сатма, малынгы сат.
  • Айран тёгюлсе, джугъусу къалыр.
  • Аш хазыр болса, иш харам болур.
  • Урама да – ёледи, сатама да – келеди.
  • Мал ёлсе, сюек къалыр, адам ёлсе, иши къалыр.
  • Мен да «сен», дейме, сен да «кесим», дейсе.
  • Къонакъ болсанг, ийнакъ бол.
  • Мураты болгъанны джюрек тебюую башхады.
  • Эшекни не къадар тюйсенг да, ат болмаз.
  • Ишлемеген – тишлемез.
  • Ата Джуртун танымагъан, атасын да танымаз.
  • Джарлы тюеге минсе да, ит къабар.
  • Билимден уллу байлыкъ джокъду.
  • Эки къатын алгъан – эки ташны ортасына башын салгъан.
  • Къанны къан бла джуума, аманны аман бла къуума.
  • Чакъырылмагъан къонакъ тёрге атламаз.
  • Акъылсызны джууукъгъа алма, акъыллыны кенгнге салма.
  • Рысхы – сют юсюнде кёмюк кибикди.
  • Хата – гитчеден.
  • Ёзденликни джайгъан – джокълукъ.
  • Ёлюк кебинсиз къалмаз.
  • Сёз къанатсыз учар.
  • Тилде сюек болмаса да, сюек сындырыр.
  • Арыгъан къош чамчы болур.
  • Айранын берсенг, челегин да къызгъанма.
  • Борчунг бар эсе, хурджунунга ойлаб узал.
  • Билим – акъылны чырагъы.
  • Тёзген – тёш ашар!
  • Кесинге джетмегенни, кёб сёлешме.
  • Тойгъанлыкъ къойгъа джарашады.
  • Тёрде – темир таякълы, къаяда – чыпчыкъ аякълы.
  • Джюрек кёзден алгъа кёрюр.
  • Ауузу бла къуш тута айланады.
  • Аманнга алтын чыдамаз.
  • Къатыны харакетли болса, эри къымсыз болур.
  • Чабакъсыз кёлге къармакъ салгъанлыкъгъа, чабакъ тутмазса.
  • Аш берме да, къаш бер.
  • Кенгеш болса, уруш болмаз.
  • Ашда – бёрю, ишде – ёлю.
  • Къолунгдан къуймакъ ашатсанг да, атаны борчундан къутулмазса.
  • Ёзденликни кёбю ётюрюк.
  • Сакъалы текени да бар, мыйыгъы киштикни да бар.
  • Керилген да, ургъан кибикди.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 5091  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет