Расширенный поиск
27 Июля  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Адамгъа аман кюн соруб келмейди.
  • Къарнынг къанлынга кийирир.
  • Таякъ этден ётер, тил сюекден ётер.
  • Эл бла кёргенинг эрелей.
  • Ёгюзню мюйюзлери ауурлукъ этмейдиле.
  • Окъдан джара эртде-кеч болса да бителир, сёз джара, ёмюрге къалыр.
  • Айырылгъанланы айю ашар, бёлюннгенлени бёрю ашар.
  • Адам туугъан джеринде, ит тойгъан джеринде.
  • Айтхан – тынч, этген – къыйын.
  • Къулакъдан эсе, кёзге ышан.
  • Къыйынлы джети элге оноу этер.
  • Бек анасы джыламаз.
  • Аякъларынгы джууургъанынга кёре узат.
  • Нёгерсизни джолу узун.
  • Чыкълы кюнде чыкъмагъан, чыкъса къуру кирмеген.
  • Миллетни бойну – базыкъ, аны бла кюрешген – джазыкъ.
  • Ишлегенден, къарагъан уста.
  • Кесине оноу эте билмеген, халкъына да эте билмез.
  • Азыгъы аз, алгъа къабар, аты аман, алгъа чабар.
  • Джангызны оту джарыкъ джанмаз!
  • Сескекли кесин билдирир.
  • Ашхы тенг джолгъа салыр, аман тенг джолдан тайдырыр.
  • Эринчекни аурууу – кёб.
  • Ачыкъ джюрекге джол – ачыкъ.
  • Къарнынг ауруса, ауузунгу тый
  • Кёбден умут этиб, аздан къуру къалма.
  • Ариу сёз аурууунгу алыр.
  • Тойгъандан сора, ашны сёкме.
  • Тенги кёбню джау алмаз, акъылы кёбню дау алмаз.
  • Ашхы адам – халкъ байлыгъы, ашхы джер – джашау байлыгъы.
  • Аш иеси бла татлыды.
  • Ач къарным, тынч къулагъым.
  • Ёгюзню мюйюзюнден тутадыла, адамны сёзюнден тутадыла.
  • Байлыкъ адамны сокъур этер.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Чомартха хар кюн да байрамды.
  • Ёксюзню тилеги къабыл болур.
  • Юре билмеген ит, къонакъ келтирир.
  • Керек ташны ауурлугъу джокъ.
  • Мадар болса, къадар болур.
  • Айтылгъан буйрукъ, сёгюлмез
  • Аман адам элни бир-бирине джау этер.
  • Бёрю да ач къалмасын, эчки да ашалмасын.
  • Тыш элде солтан болгъандан эсе, кесинги элде олтан болгъан игиди!
  • Кёб джашагъан – кёб билир.
  • Джырчы джырчыгъа – къарнаш.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Акъыл бла адеб эгизледиле.
  • Айран ичген – къутулду, джугъусун джалагъан – тутулду.
  • Алгъанда – джууукъ, бергенде – джау.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4673  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет