Хурметли къарындашларым, багъалы эгечлерим! Бугюнлюк дунияда барыбызны да ауара этип тургъан бир уллу къыйынлыкъ барды. Ол да ана тилибизни унутулуп баргъаныды. Мен да, къайсы биригизча, аны юсюнден кёп сагъыш этеме.Телевидение, радио, газетле, интернет тилибизни ахыры да ырбыннга тыйып къойгъандыла, хау. Алай терслик кесибизде да барды: ана тилибизге алай уллу кёллю болургъа керек тюйюл эдик. Бизни осал дерслик китапларыбыз, болмачы устазларыбыз, фахмусуз жазыучуларыбыз, журналистлерибиз, уллу кёллю ата-анала да алагъа къошулуп, кеси сабийлерибизни ана тилибизден айырыр ючюн не этмедик? Аланы алларында бизни бырыбызны да гюнахыбыз кемсиз уллуду. Сабийин сюйген ана баласына ёз тилинде бешик жырла, жомакъла, элберле айтады, тауча сёлешеди. Ол алай къыйын иш тюйюлдю да!Тилин билмеген сабий артда тау адетден айырылады, аны себепли, ата-анасына, халкъына да суууйду. Къысхасы, ана тилин билмеген адам учуз болады, Бюгюнлюкде биз анга кесибиз шагъатбыз. Орусча къайгъы сёз бергенлени аз кёрмейбиз, тойда орусча тепсегенни къой да.Ана тилибиз къарыусузду, эршиди, бюгюннгю жашауну сурамына келишмейди деп жалан да ана тиллерин билмегенле айтадыла. Алай, Аллахны ашхылыгъындан, тилибизни шатык билгенле, ариу сёлешгенле алыкъа кёпдюле.Бу эки къауумгъа да атап, малкъар поэтлени ийнар назмуларындан «Сюймеклик китабын» жарашдыргъанма да, аз-аздан сизни аны бла шагъырей эте турлукъма. Мен, иш этип, поэтлерибизни жалан да тынч, ариу окъулгъан назмуларын къошханма бери. Китап сейир-аламат ийнарларыбыз бла ачылады. Аланы окъуп чыкъгъан таулу адам тилибизни ариулугъун, шатыклыгъын да сезмей амалы жокъду. Ким биледи, муну окъугъандан сора сагъыш этерикле да болурла. Нек эсе да, мен алай сунама.
Хурметли окъуучула, назмула юзюлмей барыр ючюн, ёз акъылыгъызны бери жазмазыгъызны тилейме, модераторла да анга эс бурурла деп ышанама. Алайсыз бу иш, татыуу чыкъмай, базарлыкъ болуп къаллыкъды.
ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН, Къабарты-Малкъар Республиканы Къырал саугъасыны лауреаты
*** Мен сени жарыгъынгдан Башха жарыкъ кёрмейин Къалсам да, турурма мен Къарангыды демейин.
Жашайма мен кесими Санай сени къулунга. Энтда болуш жашаргъа, Къыйын кюн бер къолунгу!
Билмейме мен боллугъун, Не айтайым мен санга? Ханым, жашайма сени Мен насыбыма санап!..
*** Сюйдюм сени насыплы этерге, Аны кесиме къууанчха тергеп. Мен санга не айтайым, не дейим? Сени насыплы къалай этейим? –
Сыртладан аууп кетген жауунлай, Кетдиле мен жаш, мен кючлю жылла!.. О, санга не айтайым, не дейим? Сени насыплы къалай этейим?..
*** Къууанч да, азап да – сен, Гюлюм, хансым да ёсе, Сен – къайгъымы ауазы, Насып келтирген жазым, Къууанч аугъан ауушум, Жарсыу келтирген къышым, Алай болдум ыразы: Не десенг да, сен – жазым!
*** О кечги жарыгъым, артыкъ Багъалыса энди сен – Кёп куртланы къоя артда, Бюгюннге жетдим эсен!
О мени кечги жарыгъым, Кёбюрек тур биргеме! Тур ашхам жулдузча жанып, Насыбым жокъду демем!..
*** Арыгъанма, бир бек арыгъанма.
Жашаудан къаты менми болгъанма?
Жюрегим, тюнгюлюп, сууугъанды.
Ачылгъанды кёзюм, ачылгъанды.
Магъана, магъана излегенме.
Мен жаланда мынга тюшюннгенме:
Хар бир зат да, сорулмай, жетеди,
Башланады, барады, ётеди.
Барыуун а жеталманды окь да...
Магъана уа, излемегиз, жокъду.
*** Алайды, хау, хар ким тёзеди.
Жарсыма бош. Аллах кёреди.
Да жыгъылгъан ёрге турады,
Ёрге тургъан а жыгъылады.
Хата чыгъады чёпчюкден да,
Аны сынай келеме мен да.
Къаргъыш ашыгъмайын жетеди.
Кимни да амалсыз этеди.
Жашау алайды, ол – тёреди.
Алай Аллах... Аллах кёреди...
*** Жюрек сюеди. Недиле сёзле?
Ах, бир бирге къарайдыла кёзле.
Киргенча жаныма ол къарамынг,
Турады жюрекде сени атынг. Сен жашауум, сен - содугъан хауам.
Сени сау дуньягъа да алышмам.
Тилейме, кетме, кетме ёмюрде:
Сенсиз болмаз тынчлыкъ манга жерде.
Кюн жарытып, болса да булутсуз,
Сенсиз боллукъду хар кюнюм мутхуз.
Жазда шаптал, балли да чакъсала.
Сенсиз мени жарытмазла ала. Мен не бек кюрешсем да жазалмам
Ичимдегин битеу чыгъаралмам.
Айтмаз назму мени жюрегими.
Ансыз да бил сени сюйгеними.
*** Санга жазгъан назмуланы,
Отдан аямай, кюйдюреме.
Ала бош кюнмейле. угъай,
Ала бла кесим кюеме.
Жанып барадыла ала.
Манга жаланда кюл къалады. Болса да кюл сени атынг,
Манга неден да ол багъады.
Бирге болалмайбыз, угъай,
Башха къадар буюрулгъанды.
Унутургъамы? Да къалай?
Кесин а ким хорлаялгъанды?
Къалай сюе эдим, мен къолунгдан тутуп,
Ичимдегин санга кёзюм бла айтыргъа.
Бу ай кече жулдузлагъа тынгыларгьа
Къалай сюе эдим, нени да унутуп.
Алай къадар деген аямайды бизни.
Жарсымай ууатады ол экибизни.
Турабыз тюбешсег а биз ышаргъанлай, Къалай насыплылабыз дей ётюрюкге. Ол заманла уа бир къыйынды жюрекге... Билебиз биз, билебиз бир бирни алдай.
*** Жауун тюбюнде сюеле эдик биз,
Бара эдиле адамла ашыгъып.
Тура эдик биз бир бирге ышарып,
Сёзсюз билине эди сюйгенибиз.
Жауунча таза эди ниетибиз.
Аны жюрекде букъдура, жашыра,
Сабий жылланы узакъгъа ашыра,
Жауун тюбюнде сюеле эдик биз.
Заман а барады. Чегем да алай
Барады ташны, агъачны да талай...
Хорлатмай турдукъ экибиз.
Этип нёгерлик бир бирге жашауда,
Барабыз сыйлы Аллахны къолунда, Сёзсюз билине сюйгенибиз.