- Уллу сёлешме да, уллу къаб.
- Кёзю сокъурдан – къоркъма, кёлю сокъурдан – къоркъ.
- Ач – эснер, ат – кишнер.
- Ашхылыкъ джерде джатмайды, аманлыкъ суугъа батмайды.
- Эски джаугъа ышанма.
- Тин – байлыгъынг, терен саулугъунг.
- Джырына кёре эжиую.
- Босагъа таш юйге кирмей эди, тыбыр таш эшикге чыкъмай эди.
- Бал – татлы, балдан да бала – татлы.
- Тойгъа алгъа да барма, тойда артха да къалма.
- Ётюрюкню башын керти кесер.
- Ёлюк кебинсиз къалмаз.
- Эр сокъур болсун, къатын тилсиз болсун.
- Ашлыкъ – бюртюкден, джюн – тюкден.
- Ишленмеклик адамлыкъды.
- Эл элде бирер малынг болгъандан эсе, бирер тенгинг болсун.
- Баш – акъыл ючюн, акъылман – халкъ ючюн.
- Кёзюнде тереги болгъан, чёбю болгъаннга кюле эди.
- Джерни букъусу кёкге къонмаз.
- Билген билмегенни юретген адетди.
- Адам сёзюнден белгили.
- Ким бла джюрюсенг, аны кёзю бла кёрюнюрсе.
- Тешигини къатында, чычхан да батыр болур.
- Ашхы адам – халкъ байлыгъы, ашхы джер – джашау байлыгъы.
- Бастасын ашагъан, хантусун да ичер.
- Суу кетер, таш къалыр.
- Элиб деген, элге болушур.
- Джаз бир кюнню джатсанг, къыш талай кюнню абынырса.
- Кёл ашады да, кеси ашады.
- Тыш элде солтан болгъандан эсе, кесинги элде олтан болгъан игиди!
- Ашарыкъда сайлагъаннга – чий гырджын.
- Ёгюзню мюйюзюнден тутадыла, адамны сёзюнден тутадыла.
- Бал ашаргъа сюе эсенг, чибин ургъаннга тёз.
- Сютню башын джалагъан къутулур, тюбюн ичген тутулур.
- Таукел къуру къалмаз.
- Акъыл неден да кючлюдю.
- Ауузу аманнга «иги», деме.
- Аз сёлеш, кёб ишле.
- Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
- Арба аугъандан сора, джол кёргюзтюучю кёб болур.
- Адамны адамлыгъы къыйынлыкъда айгъакъланады.
- Байлыкъдан саулукъ ашхыды.
- Гыдай эчки суугъа къараб, мюйюзле кёрмесе, джашма алкъын, дегенди.
- Ишлемеген – тишлемез.
- Билгенни къолу къарны джандырыр.
- Келинни – келгинчи, бёркню кийгинчи кёр.
- Ёлген аслан – сау чычхан.
- Малны кют, джерни тюрт.
- Къызгъанчдан ычхыныр, мухардан ычхынмаз.
- Эл ауузу – элия.
КЪАРАЧАЙ-МАЛКЪАР БАСМАДАН
Ответы
23.12.2020 03:23:54
18 декабря, 2020 - 20:00 Жамауат Бюгюн биз сизни 1980 жылда белгили фольклорчу эм жазыучу Таумырзаланы Далхат Хозаланы Хусейден (1895 ж.т.) жазып алгъан эсгериулени бир кесеги бла шагъырей этереге сюебиз. Черекни боюнунда Мухол башында бир жарты къала турады. «Ол кимники болгъанды? Аны нек ойгъан болурла?» - деп, мен Къоспарты таба чыгъып баргъан сары шинли, келбетли кишиге сордум. Башындагъы шынтагы халыдан эшилген бёркчюгю бла терлеген бетин сюрте, ол сабыр жуууап къайтарды: - Аллай кёп къалала эсгерилмей турадыла. Ол да аладан бириди. Мен аны хапарын билеме. Уллу кюн къыздыргъан къара ташха олтуруп, Хусей хапарын башлады: - Былайдан къала иги кёрюнеди. Артында оюлгъан туркъулары энтта да турадыла. Ала кеси заманында бийлик этген кишини юйлери эдиле. Энди уа жер бла тенг болгъандыла. Адам жашагъанды мында деп айтхан да къыйынды анга. 20-чы ёмюрню 20-чы жылларында бийиклиги он метр чакълы болгъан къаланы къабыргъанлары сау эдиле. Шёндю уа аны бийиклиги юч метр бла жарым болгъан къабыргъасы турады. Къала гыйы ташладан ишленнгенди, тытыр бла юзмез къатышдырылып къаланнганды. Къабыргъасыны къалынлыгъы бир метр чакълыды. Аны эки эшиги болгъанды: бири уллу юйюню ичинден кирип, къаланы тюбю бла чыкъгъанды, экинчи эшиги бла къаладан чыгъа келгенинглей, тереклеге айланнган жанында, ариу, кенг арбазгъа тюшерге болады. Анда бий, тукъумун жыйгъан заманда, уллу той-оюн этип болгъанды. Огъарымалкъарлыла алайдан тёбен жанына «Къаладан тёбен» дегендиле. Абайлада Салал деген жашчыкъ туууп ёсгенди. Кюннюм башындагъы къаялада ол жетмеген жер болмагъанды. Не къыйын жерге да кийик кибик ёрлеп кетгенди. Кюнлени биринде ол элли жашчыкъла бла айланыргъа кетгенди. Сора жол бла ёргеден ёрге кире, Салал не ёрге баралмай, не энишге тюшалмай къалгъанды. Тенглери келип юйюнде айтхандыла. Жашчыкъны атасы терк окъуна элде мараучулагъа бла къаячылагъа билдиргенди. Ала мычымайын жетгендиле. Ала кеч болгъунчу аны къутхарыуну оноуу этгендиле. Алай жашчыкъны ызындан киши киралмагъанды. - Жанларым, кёзлерим, башха амал жокъмуду? Кеч болгъанлай сабийни жукъу басып, анларын бошайтыр, сора ол энишге жыгъылыр, - деп жарсыгъанды атасы. Ол заманда Хоугамлада ашыгъып келген биреуленнге адамланы кёзлери илиннгендиле. «Ярабий, ол келгенден бир болушлукъ иш боллукъ болмазмы, бери тартхан кёрюнеди да?- дегенди халкъ. Келген хар такъыйкъадан жууукълаша, аны кёрюмдюсю уллудан уллу кёрюне тебирегенди. - Мен таныдым аны. Келген Шауурдат тюбюндеги акъ къаланы иеси Бий-Мырзады. Биз таныгъан таулада ол кирмеген къая болмаз. Ол аллай кишиди. Энди андан бир болушлукъ болмазмы, - дегенди жашчыкъны атасы. Бий-Мырза къая тюбюне жетгенде, кюнню кёзю Чегет жанында Къызыл къаядан юзюлгенди. Андан сора терк окъуна таула ичи къарангы бола башлагъанды. Ол, адамлагъа кёзю-къашы бла салам берип, ёрлеп башлагъанды. Жухдан жухха секире, кёзден секирмеге къутула, бир уллу къая ыранны кёнделен тартып башлагъанды. Ырандан да къутулуп, бауур кибик бир сыйдам бетни ётюп башлагъанды. Энди адамла жашчыкъны бла Бий-Мырзаны аралары къысхара баргъанын эслегендиле. Алай бираздан ала кеслери да кёрюнмезча къарангы болгъанды. Насыпха, Къызыл къая башында толгъан ай кёрюндю. Кюнча жарыкъ этмесе да, къаяда къол тутар, аякъ басар жерчиклени табаргъа онг бере эди. Ашыгъып, асыры терк баргъандан, арыгъан Бий-Мырзаны терлеген аркъасына чепкен кёлеги жабышып, юсюндеги къара къапталы да ауурлукъ эте башлагъанды. Къаягъа сыртын берип, аны да тешип алгъанды. - Салал! Къайдаса? – деп къычыргъанды. - Мындама, Мырза. Сол жанынга тарт. Алайда ыран барды. Андан бауурланмай ёталмазса. Ырандан къутулсанг, мен тургъан жерге къарап къаллыкъса, - дегенди жашчыкъ. «Къудуретни жаратхан Тейри, бу бери чыкъгъан да къалай этгенди! Бек батырды. Бу мындан къутулуп, ёсюп, заманына жетсе, ол жерде ол деп айтылыр», - деп келгенди Бий-Мырзаны кёлюне. Баргъаны боллукъду. Къасымаланы Аминат. |
|
|
|
23.12.2020 03:25:31
16 декабря, 2020 - 08:00 Север полярный гюренни огъары жанында халал хайыуан болуп шимал буудан уллу жокъду. Северде жашагъан халкъланы эпосларыны, жомакъларыны, нарт сёзлерини, жырларыны, хапарларыны асламысында буу баш жерни алады, аламат хайыуанча, акъыллы жаныуарча, ырысхыны, байлыкъны мурдоруча кёргюзтюледи. Кертиси бла да алайды. Северде жашагъан чукчаланы, корякланы, ненецлени, эвенклени, эвенлени, энцлени, юкачирлени эм башха ууакъ миллетлени жашаулары, ишлери да бу хайыуан бла байламлыды. Тюрк тилли бу халкъланы бир - бирлери шимал буугъа карибу дейдиле. Бу малны тюгю къаралдым - морду. Ол себепден атагъандыла анга карибу (къарабуу) деп. Ол ат Север Американы север буз океанны жагъаларында жашагъан халкъланы араларында жюрютюледи. Кийик север буула сюрюуле болуп жашау этедиле. Ашлары-ягельди (кладония тукъумлу габу). Къыш айлада буу тукъум габу кёп болгъан жерлени излей, буу сюрюуле узакъ жолланы къыдырадыла, гышмылары бла къарны къазып, чучхуп, габуну тапхынчы излейдиле. Эркек, тиши бууланы да аламат ариу мюйюзлери бардыла, мюйюзле жыл сайын тюшедиле, аланы орунуна жангылары бек терк ёседиле. Бу хайыуанны мюйюзлерини узунлукълары 150 сантиметрге дери жетедиле, кеслери да бутакълыдыла. Терилери къалын тюклюдю, север жаныуарланыча, аны тюбюнде къуу тюгю барды. Ол себепден бу мал сууукълагъа бек тёзюмлюдю. Тиши буула жылгъа бир улакъ (бузоу) табадыла, аланы ал айлада сют бла кечиндиредиле. Ягель тауусулгъандан сора, отлау жер излей, жолгъа тюшген сюрюуде тиши буула бла буу балала алда барадыла, къалгъанлары, эки-юч кюнден сора аланы ызларындан тебирейдиле. Ол алай жыртхыч жаныуарла (бёрюле, кийик итле, айыула) буу сюрюулени ызларындан болмаса, алларында бармагъанлары ючюн этиледи, дейдиле специалистле. Сюрюуню ызындан 2-3 кюнден сора тебиреген, къарыулу эркек бууладан къуралгъан къауум а жыртхыч жаныуарлагъа къажау турады эм алай бла алгъа кетген къарыусуз сюрюуню (тиши бууланы бла улакъланы) къоруулайды. Север гюренни огъары жанында тундрада жашау этген халкъла шимал бууну къолгъа юйретиу бла ёмюрлени теренинден бери кюрешедиле. Бу ишде артыкъда бек буулу эвенкле ахшы жетишимле болдургъандыла: ала айырыу амалны хайырланып, энчи къумалы, кёп сютлю эм ахшы этли буу жайгъандыла. Бир эвенкли буу ючюн чукчала, коряклыла эм башхала кеслерини бууларындан экисин бергенлери да анга шагъатлыкъ этеди. Къолгъа юйретилген север буула кенг халда хайырланыладыла: аланы чанагъа да жегедиле, минип да айланадыла, ала бла жюк да ташыйдыла. Къолгъа юйреннген бууладан 25-30-сун бирикдирип, сюрюуле этедиле. Ол сюрюулени итсиз кютедиле. Бууланы сютлери игиди, аны чийлей, къайнатып, уютуп да хайырланадыла, башын алып, жау да чайкъайдыла, андан бишлакъ да этедиле. Бууну этинден, къанындан къыймала да этедиле, къанны биширип да ашайдыла, жылы къанны алайлай да ичедиле. Север бууну териси бек багъалыды – аны бла чумну (юртаны) юсюн жабадыла, кюйюзча да хайырланадыла, андан юс эм аякъ кийимле тигедиле, къулакълы бёркле этедиле. Мюйюзлеринден бичакъ, адыр сапла, башха ариу затла этедиле, къабыргъагъа тагъып, илкишча да хайырланадыла. Бу малны териси, мюйюзю, эти товарча да жюрютюледи. Ол себепден северде жашагъан халкъланы жашауларында кийик буугъа уугъа жюрюуню магъанасы бек уллуду. |
|
|
|
23.12.2020 03:27:24
16 декабря, 2020 - 16:33 Биз сабийлигибизде терк – терк эшитип тургъанбыз Огъары Малкъарда тилек этген жер болгъанын. Сабийлери болмагъан тиширыула ючюн билгич ол жерге барып тилек айтханды. Битеу башха къыраллада да бардыла аллай сыйлы жерле. Сёз ючюн, Петрич шахардан сегиз километр узакълыкъда Рупите элни къатында къабырлагъа дунияны кёп жерлеринден келген адамла жыйыладыла. Рупите Кожух деген жер эрттегили уллу вулканны кратериди. Шёндюге дери да андан бюркюп чыгъып турады тылпыулу гара суу. Ахыр жыллада билгич тиширыу вулканны тамагъында жашагъанды эм адамлагъа да алайда къарап болгъанды. Былайны нек сайлагъансыз деп соргъанларында, манга огъаргъыдан былайда жаша деп билдиргендиле, былайы манга кюч - къарыу береди,бир кезиуледе былайда уллу от къайнап тургъанды, бу сыртны тюбюнде уллу жашырынлыкъ зат да барды, дегенди Ванга. Кимге да баямды .жер башында болгарлы билгич Вангача адамла бек аздыла. Нальчикни уа хар кварталында кеслерин аллайгъа санагъан юч - тёрт адам барды. Ол жалгъан билгичлеге халкъ жюрюйдю, ахчаларын, заманларын да къората. КъМР-ни Муслийманларыны дин управлениясыны башчысыны орунбасары Отарланы Хызыр айтханнга кёре, билгичлик бла кюрешиу ислам динде бек уллу гюняхды. Къадарымы билеме деп баргъаннга да, аны айтыргъа кюрешгеннге да. Билгичле шайтанла бла ишлейдиле. Кёпле шайтанланы болгъанларына ийнанмайдыла. Алай «шайтан» деген сёз Къуранда 85 кере айтылады, болмагъан зат битеу дунияда да бек сыйлы китапладан биринде аллай бир кере къайтарыллыкъмы эди? «Билгичге барып, анга къадарын ышаннган, андан болушлукъ излеген адам тобагъа къайтыргъа керекди. Жаланда Аллахха ышаныргъа, андан болушлукъ сакъларгъа керекди»,-дейди Отарланы Хызыр. Алай бла кесин муслийманнга санагъан адам билгичге бармазгъа керекди, жангылып, бу гюняхлы ишни этген эсе уа, тобагъа къайтып, жюрегин тазаласа, саулугъуна игиди. Табийгъатны бузулуууну юсюнден тохтаусуз айта эди
Ётюрюк билгичликни бизнес этерге кюрешгенлени айтмасакъ, не десек да, анда – мында сейирлик, озгъан, келлик заманланы да кёрген адамла боладыла. Сёзсюз, Ванга аладан бириди. Экология болумну юсюнден айтханда уа, озгъан ёмюрню 50-чи жылларында окъуна, жер башында хауа болумланы тюрлениулерини юслеринден киши да тийишлисича сагъыш этмеген заманда, билгич битеулю иссилик жерни къысарыгъын сезгенча эди. «Сууукъ жерле жылынырыкъдыла, алада папоротникле ёсерикдиле. Вулканла уянырыкъдыла. Уллу толкъун адамдан толу уллу жагъаны, шахарланы басарыкъды, болгъан суу тюбюне кетерикди, къайда эсе да тенгизде жер кётюрюллюкдю». Ванганы айтханына кёре, хауа эм жер тебиуле битеу планетаны къалтыратырыкъдыла, аны хатасындан дуния тюрленирикди. Бусагъатда битеу къыраллада да алимле экологияны юсюнден айтханлай турадыла, битеудуния уруш болмаса да, экология катастрофала биз таныгъан дунияны гунч этерге боллукъдула. Чыранла эрип башлагъандыла, сууукъ жерле жылыдан жылы боладыла жылдан жылгъа адам улуну заводларыны, фабрикаларыны хаталарындан, тенгизле кирленнгендиле. Адам улу эссизлиги, жутлугъу бла, жаланда ахча излегени бла тёгерегинде ёсген битимлени, жаныуарланы, жерни кесин да тюп этип баргъанын Ванга айтханлай тургъанды. Бусагъатда бизни республикада кёпле череклеге канализацияларын тюзюнлей чыгъарып къоядыла, алгъын а тау элледе арыкъ сууну тазалыгъына сейир этер эдинг. Агъачланы тохтаусуз къырадыла. Не сууну, не терекни, не жаныуарны сакъларгъа сюймеген, болгъанны къыргъан, кирлендирген, бузгъан адам не игилик сакъларыкъды кесине? Ким билсин, къыйын аурууланы жайылып баргъанлары адамны эссиз, эриши къылыкълары бла байламлы болурму? Нальчик шахарда жашагъан бир «билгич» алгъын школда ингилиз тилден устаз болуп ишлеп тургъанды, артда уа картла салып башлагъанды. Аны юсюнден кеси былай айтады: «Мен устаз болгъан заманымда биринчи эрим бла жашай эдим. Ол ичгичи эди. Аны, кёп жерлеге элтип, бакъдырыргъа кюрешгенме, алай бир зат да тюрленмегенди. Жашчыгъым атасын кеф болуп тургъанлай кёреди деп, жюрегим бек къыйналыучу эди. Эримден айырылгъанымдан сора да, не сейир, мен ким бла шуёхлукъ жюрютюп башласам да, ол ичгичи болуп чыгъа эди. Ма ол заманда психологиядан китапланы окъуп башлайма. Таро картла психология илмуну кесегидиле. Алгъа школда устаз тенглериме картла салгъанма. Артда аланы шуёхлары келип башлайдыла манга. Ол кезиуде жашауум тюрленеди. Школдан кетип, билгичлик бла кюрешип башлайма. Хар келгенни жанын эшитирге кюрешеме. Психология жаны бла билимим бек болушады. Алгъын къуру жиляп туруучу эдим, энди жилямайма. Экинчи кере эрге баргъанма, ол ичгичи тюйюлдю. Бусагъатда кесими юсюмден насыплыма деп айталлыкъма. Билемисиз, гитчелигимден да актриса болургъа сюе эдим. Ол умутум да толгъанды. Жашым Москвада окъуйду да, мен да кёбюсюнде Нальчикде угъай, Москвада турама. Анда Останкиногъа юйюмеча жюрюйме. Сериаллада ойнайма, бериулеге къатышама». Ушакъ этерге адам тапхан къыйынды
Сёзсюз, кёпле билгичлеге ушакъ этерге барадыла. Аланы жашауда жюреклерине жууукъ адамлары жокъду. Биз аллай дунияда жашайбыз: атала – анала окъуна балаларындан бек узакъдыла. Эгеч къарындашны, къарындаш эгечни ангыламайдыла. Билгичлени кёбюсю уа психологладыла, ала тынгылай, ангылай да биледиле. Жылла бла битеу айтырыгъы ичине жыйылып тургъан адам билгич бла ушакъ этгенинден сора женгил болады, кесин бек насыплыгъа санайды. Нальчикде бир башха «билгични» хапарындан: « Манга бир тиширыу келеди. Ол, ракдан ауруп, химиотерапия сеансланы да бошап, бек къыйналгъан кезиую эди. Бу адам къалай жашагъанын айтханында, мен сейир этгенме. Юйюрюнде эгечлерине, къарындашларына болушханлай, аланы жарсыуларын жалчытыргъа кюрешгенлей, кесине уа ахырысы бла да эс бурмай тургъанды. Мен анга:«Сиз кесигизни къыйнап жашайсыз. Адам кесин да бир кесек сюерге керекди. Сюйгенигизни ашагъыз, кийигиз, жашагъыз, сиз да адамсыз!Адамны жаны къыйналгъанлай турса, ол аурумай къалмайды. Сизни жаныгъыз а къыйналгъанлай турады. Кесигизни къууандырыргъа, къууанып жашаргъа юйренигиз. Ракдан ауругъанлай, адам ёлюп къалмайды, башха тюрлю жашап башласагъыз, ёмюрюгюз узунуракъ боллукъду»,- дейме. Ол тиширыу манга, эки жылдан сора келип, жюрек ыразылыгъын билдиргенди». Шагъатлыкъла
Мен танышларыма: «Сиз жашауугъузда билгич бла тюбешгенмисиз?»-деп соргъанымда, кёбюсю хау дегендиле. Ала айтхан хапарлагъа, кертиси бла да, сейир этерчады. «Сабий садда балам терк-терк жыгъылып башын теше эди. Бир къабартылы киши билгичди деп, аны адресин бередиле. Барсам, арбазы халкъдан толу. Сакълайма тюшге дери. Кирсем отоугъа, столунда уа – Къуран. Ол: «Сабийинг сау кюнню китап окъуп, группада къалгъанла да, устазла да анга тынгылап турадыла. Тёртжыллыкъ балачыкъ кётюралмайды ол къадар анга къарагъан кёзлени. Садикде юйретиучюге айтыгъыз аны юсюнден. Кеси окъусун китапланы, къыйнамасын сабийни. Сен кесинг да быйыл фатар сатып аллыкъса», - дейди. Сейирге къалама, ахчам болмагъанын айтама. Ол а ахча да, фатар да чыгъарыкъларын къайтарып айтады. Дууала да береди окъургъа. Не сейир, андан сора балам бир да жыгъылмады. Жууукъ заманда уа адамларым оноулашып, манга деп ахча жыйдыла, фатар сатып да алдыла. Андан бери бек кёп заман озгъанды. Бек барлыкъ эдим башха соруула бла ол адамгъа. Алай алгъаракъда ёлгенди деп эшитгенме. Жаннетли болсун». «Мен студент жылларымда бир жаш бла тюбеше эдим. Бир жол тенг къызым бла билгичге барып, бизни тюбешиулерибиз не зат бла бошаллыкъдыла деп сорама.Ол а: «Айырыллыкъсыз»,- дейди. Мен ичимден ийнанмайма дейме. Ол а: «Ийнанмаймыса? Алыкъа, сиз айырылгъандан сора да, биз бир кере тюбеширикбиз»,- дейди. Бир талай айдан биз айырылабыз. Мен ол билгични экинчи кере орамда кёреме. Тюбешгенибизлей: «Болгъанды да мен айтханлай?»- деп сорады. Титирейме, алай бир зат да айтмайма анга. Андан бери кёрмегенме ол адамны». «Тенгизде солуй эдим жайда. Бир кюн чыганлы къатын, къатыма келип, бетиме къарайды да: «Къоркъма, сюдде хорларыкъса, артда уа бир угъай, юч тюкенинг боллукъду»,- дейди. Кертиси бла да, тенгизден къайтханымлай, сюд башланнган эди. Бир тюкен сатып алгъан эдим да, аны алгъын иеси кесине къайтарыргъа сюе эди. Сюд мени жанлы болду. Бусагъатда уа дагъыда эки гитче тюкенчик сатып алгъанма. Энди бир угъай, юч тюкеним барды». «Мен эрге барыргъа кёлленип тура эдим. Билгичге барама да, ол а жашны юй бийчеси да, сабийлери да бардыла, дейди. Ийнанмайма айтханына. Артда жаш бла сёз болабыз да, мен аны бла юйюр къурар акъылны къояма. Бу кюнледе уа бир танышым (жашны жууугъу) аны, кертиси бла да, юй бийчеси, сабийи да барды, дегенди.Тюз шёндю айырылгъандыла ала. Баям, мени тас этерге къоркъуп, букъдургъанды ол бу ишни. Къалай болса да, ол билгични усталыгъына уа сейир этгенме». «Мен Терекде бир билгичге баргъанма. Жашауумда битеу болгъан затланы, бир ажашдырмай айтхан эди. Мени анам оруслуду, атам а къабартылы. Билгич мени христиан динни тутханымы, жашчыгъым а муслийман болгъанын окъуна билген эди. Къайдан «окъуйдула» ала адамны ичин? Бек сейирди ол». «Къара тенгизде солуй эдик. Манга уа жаланда жыйырма жыл. Кюнлени бир кюнюнде бир чыганлы илинеди манга. Ахча бермезлигими айтама. Ол, не сейир, излемей эди ахча. «Сен эрге барып, эки сабий табарыкъса. Жарсыугъа, жаланда кесинг ёсдюрлюксе аланы. Къол аязынгда тутуп. Ариу, акъыллы сабийле боллукъдула, къыйналсанг да, къыйынынгы магъанасы чыгъарыкъды», - дейди. Оздула жылла, тюз ол айтханча болду. Къалай сейирди ол. Келлик дунияланы ким ачады билгичлеге?» Ахыр сёз
Таулула адамны къадары мангылайында жазылыпды, дейдиле. Сезебиз кёп зат къолубуздан келмегенин. Жазыугъа къажау бир адам да сюелалмагъанды. Алай къолубуздан келгенни этсек – ишлесек, таматалагъа хурмет - сый берсек, къатыбыздагъыланы жюреклерин къыйнамасакъ, биреуню ачытмасакъ, ким биледи, кесибиз да ачымай къалыр эсег а… БАЙСЫЛАНЫ Марзият. |
|
|
|
27.01.2021 04:12:14
2020 дж. эндреуюк айны 29 КЪАРАЧАЙ
Ахлуларыбызны алгьышлары «КЪАРАЧАЙ» ГАЗЕТНИ БАГЬАЛЫ ОКЬУУЧУЛАРЫ! Келе тургъан Джангы 2021-чи джыл бла алгьышлайма! Озуб баргъан 2020-чы джылда СОVID-19 деген джукъгъан ауруу къралыбызгъа да, саулай дунияны башына да уллу заран салды. Кесини тарихинде кёб тюрлю джарсыуланы кёре келген къарачай халкъыбыз кёлсюз болуб къалмай, къыйын болумладан сыйы бла, намысы бла чыгъа келгенди. Аллах айтса, бу джукьгъан аурууну да, экономика джаны бла да джетишмеген затланы да хорлаб, саулугьубуз бла, эсенлигибиз бла мелхумлукъда джашаб башларбыз деб ышанама. Хар ашхы ахлуму да сыйын кёреме, хар бирине да салам береме. Атала, анала сабийлерини къууанчларын кёре, туугьан джуртларында чууакь кёкню тюбюнде терен кьартлыкъгъа дери джашасынла! Джангы джыл бла, багьалы джердешлерим! СЕМЕНЛАНЫ Владимир, армияны генералы, 1999-чу - 2003-чю джыллада КъЧР-ни Президенты. СЫЙЛЫ КЪАРАЧАЙЫМ, ДЖИГИТ КЪАРАЧАИЫМ! Джангы джыл огъурлу джыл болуб келсин, барыбызны да къууандыра, бир-бирибизден тансыгьыбызны алдыра. Алкъын юйдегили болмагъанла кьысха заманда насыбларын табсынла. Сабийлери болмагъьанланы сабийлери бола, бютеу ашхы муратлары толсунла! Къыйын джыл эди быйыл, ол тарихде къалсын, мындан ары хар не да онгуна айлансын. Къарачайны сюйгенле да, Къарачайны сюймегенле да Къарачай сюйгенлей болсунла! Билмей тургъанлай, меннге джукь болгъаны болса, бюгюн айтырыгьым былайды: джанымдан эсе артыкъ сюйген Къарачайым-Малкъарым, сыйлы ахлуларым, тау джуртугъузну анагьызныча сюйюгюз. Не осал, не ашхы кюнюгюзде, джылыгьызда, ёмюрюгюзде да Эресейден башха биз бир кишиге да керек болмагьаныбызны эсгергенлей туругъуз. Биз аны не къадар алгъа ангыласакъ, ол къадар терен бегирикдиле бизни насыбыбызны тамырлары. Бу Джангы 2021-чи джылда уа хар кьыйын джолдан махтау бла, сый бла ёте, джаш тёлюню халкъыбызны ашхы адетлерине юрете, башха миллетле бла шохлукь джюрюте, онглу онгсузну эсгере, эм бек сюйген адамларыгъызны къууанчларын кёре, саулугъугъуз, эсенлигигиз бла джашагъыз! ЗАЛИХАНЛАНЫ Михаил, Социалист Урунууну Джигити, РАН-ны академиги, РФ-ны Кърал Думасыны депутаты, спортну халкъла арасы дараджалы устасы. «КЪАРАЧАЙ» ГАЗЕТНИ БАГЬАЛЫ ОКЪУУЧУЛАРЫ! Джангы джылыбыз огъур бла келсин! Халкъыбызгъа, кьралыбызгъа, сау дунияны башына да рахатлыкъ келтирсин! Шахарлагъа, эллеге, хар бир юйдегиге да рысхы, берекет берсин! Джангы джылда бу аман ауруу бир адамыбызгъа да джетмесин! Аллах бизни сыйлы къартларыбызсыз этмесин! Джаш тёлюбюз ата-аналары эмда кеслери сюйгенча болсунла, санлары саулукьдан, кючден, ангылары уа акъылдан, билимден толсунла! Ашхы адетлерибизни тута, намысларын сакълай, абынмай атласынла. Хар заманда Уллу Эресей кьралыбызны ичинде халкъыбызгъа сый, махтау келтиргенлей турсунла! Къадарыбыз бетибизни джерге къаратмасын, ёлгенлерибизни унутур ачыуну Аллах сынатмасын. Хар бир ахлубуз да кьолундан келгенича республикабызгъа, Эресей къралыбызгъа таза къуллукъ этсин. Къобан суу Азау тенгизге джетген кибик, халкьыбыз ашхы муратларына джетсин! Бир-бирибизге таза болсун джюрек сырыбыз! Огъур бла келсин Джангы джылыбыз! ТЕМРЕЗЛАНЫ Бориспий, РФ-ны махтаулу врачы, Шохлукъну орденини кавалеры, КьЧР-де Багъыу-реабилитацион аралыкъны баш врачы. «КЪАРАЧАЙ» ГАЗЕТНИ ХУРМЕТЛИ ОКЬУУЧУЛАРЫ! Келе тургъан 2021-чи Джангы джыл бла таза джюрекден алгьышлайма! Озуб баргьан 2020-чы джылыбыз бир кесек мутхузуракъ болду. Алай болса да, кёб джарсыуланы кёрюб чыныкъгъан халкьыбыз, бу джукъгъан аурууну да хорларыгъына мен ийнанама. Елгенлерибиз джандетли болсунла, ауруб тургьанларыбыз къысха заманны ичинде сау болсунла, сауларыбызгъа да Аллах сюек саулукь берсин. Бу Джангы джылда дуниягъа уллу насыб келсин. Халкъыбызны ашхы адетлерин сакьлай, ана тилибизни, таза динибизни джакълай, сабийлеригизни, туудукьларыгъызны къууанчларын кёре, хар ашхы адамгъа джылы салам бере, тутхан ишигизде мийик дараджагъа джете, Уллу Эресей къралыбызгьа халал къуллукь эте, къууанчдан, насыбдан тола, терен къартлыкьгъа дери джашаргъа буюрсун Уллу Аллах! Джангы джыл бла, багъьалы ахлуларым! КЪАРАКЕТЛАНЫ Салис, РАН-ны академиаги, химия ипмуланы доктору, «Щёлково Агрохим» компанияны баш директору, П.А. Столыпин атлы миплет аграр саугъаны лауреаты.
Изменено: |
|
|
|
27.01.2021 05:08:49
2020 дж. эндреуюк айны 29 КЪАРАЧАЙ
Бугьаны джылы СЫЙ ТАБЫБ ИШЛЕЙДИ Къарачайны керти адамларыны тизиминде болуб, джигер урунууда фахмусу джолун джарыта джашайды урунууну ветераны, белгили фермерлени бири Батчаланы Ахмат. Ол 1950-чи джыл, халкьыбыз кёчгюнчюлюкде болгъан заманда, Къазахстанда туугъанды. Эркинлик берилиб халкъь Джуртуна къайтхандан сора, Батчаланы юйюрлери Сторожевой стансеге тюшгендиле. Ахмат алайда школну бошаб, андан сора аскерге барыб Полышада аскер къуллугъун сый бла толтуруб къайтханды. Андан сора Адыге-Хабль районда «Спарта» колхозда къарыусуз тууар мал бла кюрешген базада ишлегенди. Алайда сегиз джылны ичине атын махтау бла айтдырыб, кьралдан талай Хурмет грамота, Бюсюреу къагьыт алгъанды. Андан Сторожевойгъа къайтыб келиб ишлей тургьанлай совхоз чачылыб, ол энчи мюлк къураргъа оноу этиб «Батча» деб фермер мюлк кьурайды. Алгъы бурун къойла бла кюрешеди, талай джылдан тууар малланы кёб этеди. Бусагьатда Ахматны мюлкюнде 70 тууар малы барды: ийнекле, бугъала, къунаджинле, бугъагъа турула, танала, бузоула. Малла къыш элден узакь болмай кюнбетде орналгьан фермада турадыла. Джай Пхиягъа джууукъда эркин тау джайлыкьда кютюледиле. Ахматха юй бийчеси Фатима, кюёйю Хапаланы Алим болушадыла. Къышха ашны кеслерихазырлайдыла, джетмегенин сатыб аладыла. Ахмат къарыусузгъа, онгсузгъа чомарт къолун узата, кьарнашлыкъгъа, шохлукьгъа кенг джол бере, юлгюлюлени джолунда элчиледен, башхаладан сый табыб ишлейли. Батча улу Джангы джылда Джуртубузгъа, халкьыбызгъа былай алгьыш айтады. -Уллу Аллах Джуртубузда, халкьыбызны арасында мамырлыкь, рахатлыкь орнатсын. Хар адамны джюрек къылы игиликни согъа керек кюнде бир-бирине болушурча болсун. Адеб, намыс, атабабадан келген ашхы адетле хар юйдегини тёрюнде джашасынла. Джаш тёлюбюз ариу халили, фахмулу, билимли болуб ёссюн. Бугьаны джылында миллетни малы кёб болуб, адамла джукъ керекли болмай джашасынла. Аллах барыбызгъа да бу дунияны игиликлерин берсин! Амин! Батчаланы Ахматха Джангы джылны аллы бла, эндреуюк (декабрь) айны З1-де, 70 джыл толлукьду. Ол аллай бир заманны ичинде адамлагъа игилик этиб джашагьанын аны таныгъанла айтадыла. Ахматны ашхы юбилейи бла юй бийчеси, сабийлери, биз да алагъа къошуЛуб алгьышлай, мындан ары даанга кючлю саулукъ, узакъ ёмюр, къууанч, насыб теджейбиз. УЗЕИРЛАНЫ Хусей.
Изменено: |
|
|
|
Читают тему (гостей: 1)