Войти на сайт
29 Мая  2024 года

 

  • Джырчы джырчыгъа – къарнаш.
  • Къумурсхала джыйылсала, пилни да джыгъадыла.
  • Байлыкъ болгъан джерде, тынчлыкъ джокъду.
  • Арбаз сайлама да, хоншу сайла.
  • Кёлсюзден сёзсюз тууар.
  • Сагъышы джокъ – джукъучу, акъылы джокъ – къаугъачы.
  • Адамгъа аман кюн соруб келмейди.
  • Джангызны оту джарыкъ джанмаз!
  • Къарт болгъан джерде, берекет болур, сабий болгъан джерде, оюн болур.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Джахил болса анасы, не билликди баласы?
  • Кийимни бир кюнню аясанг, минг кюннге джарар.
  • Кёл – къызбай, къол – батыр.
  • Зар адамны насыбы болмаз.
  • Акъыллы башны – тили къысха.
  • Хар сёзню орну барды.
  • Башланнган иш битер, къымылдагъан тиш тюшер.
  • Аллахдан тилесенг, кёб тиле.
  • Берекет берсин деген джерде, берекет болур.
  • Джумушакъ терекни къурт ашар.
  • Эринчекге кюн узун.
  • Таукел къуру къалмаз.
  • Джаханимни кёрмей, джандетге кёл салмазса.
  • Билим насыб берир, билим джолну керир.
  • Къонакъ кёб келюучю юйню, къазаны отдан тюшмез.
  • Урама да – ёледи, сатама да – келеди.
  • Нафысынгы айтханын этме, намысынгы айтханын эт.
  • Керилген да, ургъан кибикди.
  • Къарны аманнга къазан такъдырма, къолу аманнга от джакъдырма.
  • Эртде тургъан джылкъычыны эркек аты тай табар.
  • Къарт бла баш аша, джаш бла аякъ аша.
  • Ёлген ийнек сютлю болур.
  • Алма терегинден кери кетмез.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Дууулдаса – бал чибин, къонса – къара чибин.
  • Сангырау къулакъ эл бузар.
  • Мен да «сен», дейме, сен да «кесим», дейсе.
  • Сормай – алма, чакъырылмай – барма.
  • Башы джабылгъан челекге, кир тюшмез.
  • Минг тенг да азды, бир джау да кёбдю.
  • Джауумдан сора, кюн кюйдюрюр, ётюрюкден сора, айыб кюйдюрюр.
  • Тойгъанлыкъ къойгъа джарашады.
  • Магъанасыз сёз – тауушсуз сыбызгъы.
  • Махтаннган къыз, тойда джукълар.
  • Ата Джуртча джер болмаз, туугъан элча эл болмаз.
  • Тюзлюк шохлукъну бегитир.
  • Ауузу аманнга «иги», деме.
  • Уллу атлама – абынырса, уллу къабма – къарылырса.
  • Эринчекни аурууу – кёб.
  • Намысы болмагъанны, сыйы болмаз.

 

Страницы: Пред. 1 2 3 4 5 6 ... 8 След.
RSS
Ана тилде ушакъ: Къарачай-Малкъар тил бла литератураны бюгюнгю болуму
 
Девушка гор


Тамбла сени тамангда анаи тилни юснден бу романдан юзюкле джазао турлукъма



асыры кёб халатчыкъланы этгенме мында..къарачы огъарлакъгъа,тюзетгенме))))

Ана тилни юсюнден эселе кеслерида. Мен да сюйюб окъурукъма.

тамам тилни юсюнден угъай, алай а бек ариудула...Тилин байлыгъы ачылады
 
Къанамат
Мен да, форумда къарачай-малкъар тилни сюйген, аны сакълагъан адамларыбыз да сакъларыкъбыз сени былайда джазарыгъынгы. Халатла этеме деб а къоркъма, барыбызда этебиз, сенге не айыб
 
Девушка Гор

 
Къанамат
Мен билгенге кёре, кёб турмайын экинчи ушак бардырыллыкъды бу теманы юсюнден. Ма мында джазайыкъ сорууларыбызны
 
Акъыллычыкъ

Алай болсун

____

1.

Тиллени грамматикасы аз-аздан тынчыракъ болады деб келеди кёлюме.
Кёб болмай форумда биз къарачай-малкъар тилни озгъан заманын юсюнден ушакъ этгенбиз.
"Баргъан эдим" "баргъанма"дан кёб форумчула айырмайдыла..
Алай бу эки заман бирча тюйюлдюле. "Баргъанма"- прошедшее неопределенное, "Баргъан эдим" давнопрошедшее..
Алай бюгюнлюкде бу эки заманны тюрлю магъанасын джюрютмейдиле къарайма да.. бир бирден айырмай, бирчадыла деб.
Дагъыда. "Барыучанма" бла "барыучу эдим" неди бу ?Биз, форумчулуа, барыбыз да билмейбиз.Бир заманны эки формасы неда эки заман?Эки заман эсе, нени бла бир бирден айырыладыла?Кимден эсе да "барыучанма" ходил не раз, "барыучу эдим" ходил постоянно деб магъаналары алайдыла деб эштгенме.
"Барыб эдим" киши да билмегенди. Алай а бу заманны " я тогда ещё ходил" деб магъанасы барды.

Бу битеу соруула ючюн форумчула ана тилни аман биледиле деб огъай, тилни грамматикасы тынчыракъ болуб барады деб келеди кёлюме.
Сёз ючюн, орус тилге къарасакъ, эски орус тилде талай озгъан заман болгъан эди: перфект,имперфект плюсквамперфект, аорист... энди уа думп болдула.
Къарачай-малкъар тил да алай тюрлене болурму?

Сорууларым кёбдюле окъуна. Шабат неда ыйых кюнде джазарыкъма.
 
Къанамат
Сеннге бир сорлугъум барды: къарачай тилни билиб, сен не этерге излейсе? Къарачай-малкъар суратлау чыгъармаланы орус тилге кёчюрюргеми излейсе, огъесе бир башха акъылынгмы барды?
Джууабынга кёре, сеннге джарар талай зат айтыргъа боллукъма.
 
Sabr

Къарачай тилге юйрене джукъ этерге излемеген эдим.Бош алай юйреннникме деб оноугъа кирген эдим. Мен аны джаратханымдан башха сылтау джокъ эди.Энди уа... билмейме. Хоу, кимни эсе да кёчюрюб кюрешир эдим, тюзю,къолумдан келликмиди, келлик тюлмюдю...деб билмейме...
Соргъанынг джаратханма.Сенден алгъа башхача соргъандыла, кертисин айтсам)) Нени ючюн тилге юйренесе? ФСБданмы болурса?Тохта, тохта, къызылджагъа, биз сени ачыкъландыргъанбыз!, чийинги ачханбыз деб!))
Неда..сен къайсы къарачайлы неда малкъарлы къызны сюйюб тураса?)) Тилге бош алай юйренмейсе,уллу сюймекликден юйренесе,ансы бу тил сенге нени ючюн керекди.. деб )))
 
Сорууларым кёбдюле окъуна. Шабат неда ыйых кюнде джазарыкъма.


джаза турама

2.

Къарачай-малкъар тил айныргъа керекди.
Бюгюнлюкде айныймыды, айнымаймыды?
Карачай-малкъар тил асыры кёб тыш сёзледен кирлене барады деб айтадыла...Сёз ючюн. Неди бу? сёзлюкню бир аччыгъыз! Аберрация, абстракция деген сёзледен башланады. Бизге керекмидиле быллай сёзле? деб.
Бир джанындан къарасакъ тил айнырча, бюгюнгю терминлесиз къалай къалыргъа боллукъду?башха джанындан уа.. асыры кёб тышдан келген сёзледен тил бузулады.. не этерге керекди? не амал табаргъа боллукъду?

_______
Ингирде энтда джаза турлукъма соруларымы
 
Къарачай-малкъар диалектлерине къалай къарайсыз?
Диалектле деген неди?
Тилни байлыгъы неда бирлигин бузар зат?


П.С. Сорууларым къурумагъандыа окъуна...Энтда боллукдула)
 
Къанаматдан сора кишини соруу джокъмуду?
 
Девушка Гор
"Къанаматдан сора кишини сорууу джокъмуду?"
Алай эсе, Къанаматдан сора, къарачайлы джокъду бу форумда. Алай болса да, мени бир талай сорууум барды.

1. Джылдан джылгъа къарачай тил бла адабиятдан (литературадан) дерслеге берилген заманны аздан аз этиб барадыла школлада. Алай нек болады, терслик кимдеди? Ол палахны тохтатыр ючюн сиз не этесиз?
2. Дерс китабла чыкъмагъанны орнундадыла. Школлада устазла не бла окъутургъа билмей, джылау этгенли 20 джыл. Быллай болумда тил айныгъан къой, сакъланныкъ да тюлдю. Бу проблемагъа уа не айтыб турасыз? Республиканы тамадалары, джууаблы адамла не дейдиле? Огъесе, къарачай тилни тюб этиу политикамы барады?
3. Сиз къарачай бла малкъарны бир халкъгъа санаймысыз? Санай эсегиз, китаблада "къарачай тилде" деб нек джазылады? Огъесе, малкъар тил башхамыды? Бир халкъ эсек, тилден дерс китабла эки джанында да джюрютюлюрча хазырланыргъа керек тюлмюдюле? Бу джаны бла бир иш этемисиз?
4. Тил къуруса - халкъ къуруду. Къуугъун этиб, сиз, университетни устазлары, джыйылыб, КЧР-ни башчыларына, президентине бу сорууну кёнделен салалмаймысыз? Сиз этмесегиз, сиз хазырлагъан устазла хахай этмеселе, ким этерикди бу ишни?

Бу соруулагъа толу джууаб алынса, биз да не этерге кереклисин билирбиз.
 
Sabr
 
Къанамат

Сен орус тилни, литератураны иги биле эсенг (ол сени усталыгъынг эсе), кёлюме келгенни айтайым. Орус тилге суратлау чыгъармаланы кёчюрюр ючюн, къарачайча билгенинг сеннге джетерикди. Бир гитче хапарчыкъны алыб, кёрюрменг кёчюрюб? Кесинг назму джазмай эсенг, назмуланы кёчюралмазса, прозагъа уа къарыуунг джетер. Ким биледи, алай эте келиб, бизни литературагъа бек керекли ишни баджарыб да къоярса.
 
Sabr

Бир гитче хапарчыкъны алыб, кёрюрменг кёчюрюб?

кёчюрюб кёрюр эдим.Хоу.

Назму джазама, алай а, кертсин айтсам, асыры фахумулу тюлме уб ишде.

прозагъа уа къарыуунг джетер.

Хоу, былайда кючлюрекме

къайсы гитче хапарчыкъла? интернетде бармыдыла?
 
Къанамат

Сен къарачай-малкъар адабиятны менден игирек болурса. Окъугъан китабларынгдан бир юзюкню кёчюрюб кёрсенг...

Назму да джаза эсенг - бек аламат. Бир назмуну кёчюр да, бир сыначы къарыуунгу. Сёз ючюн, ма бу тёрттизгинликни:

Магъана - гебенди,
Рифма уа - гырмык.
Назму - кёк биченди,
Поэзия уа - кырдык.
 
)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) )))
 
Sabr

Сен къарачай-малкъар адабиятны менден игирек болурса

Асыры кётюресиз деб келеди кёлюме))


Окъугъан китабларынгдан бир юзюкню кёчюрюб кёрсенг...

Орта кюнде "Алтын Хардар" деген китабдан мен кёчюрген юзюкню джазарыкъма.


Магъана - гебенди,
Рифма уа - гырмык.
Назму - кёк биченди,
Поэзия уа - кырдык.



Асыры "буквально" чыкъгъан болур..)
Копна- это значение,
Рифма-верева.
Сенаж-стихотворение
Поэзия -трава.
 
Sabr

3. Сиз къарачай бла малкъарны бир халкъгъа санаймысыз? Санай эсегиз, китаблада "къарачай тилде" деб нек джазылады? Огъесе, малкъар тил башхамыды? Бир халкъ эсек, тилден дерс китабла эки джанында да джюрютюлюрча хазырланыргъа керек тюлмюдюле? Бу джаны бла бир иш этемисиз?



Сейир сорууду.
Менде да анга ушаш соруу барды.
Тёртюнчюдю ол.

4.Малкъарлыла(балкарцы) кеслерине "таулула" деб атайдыла."Балкарец ли ты" деб сорур келсе, "Таулумуса?" деб сорадыла."Говорить по-балкарски"- тауча сёлеширге дейдиле.Ол тауча биледи- он знает балкарский яык. "Таулу халкъым" -мой балкарский народ, дагъыда аны кибик. Малкъарлы деген - къуру да Малкъар (Черек) ёзенден чыкъгъан адамды.Чегемли -Чегем ёзенден, холамлы, бызынгычы, бахсанлы -бары да таулуладыла.
Хар ким аланы ортасында болгъан, аланы бла сёлешген, халкъны аты таулула дерикди деб келеди кёлюме.
Сёз ючюн, бу кюз, мен Налчикде тёрт кюн болугъунчу, алай айтыргъа юйреннгенме. Тауча, таулу, таулу халкъ, дагъыда аны кибик.
Форумда къарачайлыла бла сёлеше бу сёзню джюрютгенме окъуна. Сора "бу къарачайлыла да!Ала бу сёзню джюрютмейдиле, къарачайча, къарачай халкъ дейдиле деб тюшдю эсиме.
Бу сёзню Къаракетланы Джатдай джашы Мурат сюймейди))) Сюймейди огъай...къысхасы, "таулула" деген бу халкъны аты тюлдю, халкъны джашар джерини шартыды дейди. Билмейме, ол неда КБРда бирда болмагъанды неда...ол излеген затны болгъан затха ушатады...)Алгъын болгъан ишлени юсюнден сёлеширге билим, мадарым джокъду.Алай а арсар болмай бирда болмаса бюгюнлюкде "таулула"деб бахсанлыла, чегемлиле, бызынгычыла, холамлыла, малкъарлыла кеслерине атайдыла.
Сорлугъум алайды. Сиз къалай бу сёзге къарайсыз?
 
b]Къанамат[/b]
Орусбийланы Къанамат!
Сени фахмунг - аламат.

Ойнамай айтсам да, сен фахмулу джашса. Даже это четверостишие ты сумел перевести, правда буквально. Вообще, я сторонник смыслового перевода. Тем не менее, аперим! Надо попытаться делать и обратные переводы - с русского на карачаевский. Это тоже пойдет на пользу. А может, станешь карачаевским поэтом. Это будет явлением. Попробуй перевести первую строфу из "Онегина" (Онегин добрый мой приятель...) на карачаевский. Твой карачаевский язык отшлифовать я помогу. Форумда джазгъанынгы халатларын тюзете барсам да, эки-юч айдан таза къарачай тилде джазарча боллукъса. Джолну джюрюген хорлайды. Алгъа!
 
Къанамат
Тёртюнчю сорууунг манга джораланмай эсе да, кёлюме келгенни айтыргъа излейме. Это принципиальный вопрос.

"Таулу" - в первую очередь показывает национальную принадлежность человека. "Таулумуса?" деб, я могу обратиться только к карачаевцам и представителям Пяти Горских Обществ (Малкъардан, Холамдан, Бызынгыдан, Чегемден, Басхандан чыкъгъанлагъа). Кому-то, наверно, очень хочется, чтобы мы забыли свое общее имя. К сожалению, некоторые горе-историки ошибочно считают понятие "таулу" чисто географическим. Если бы это было так, все живущие в горах автоматически стали бы "таулу". Но другие национальности мы "таулу" не называем. Другие горские народы носят свое национальное имя. Человек, который не знает нашу историю, может перевести "таулу" как "горец". Но как национальное имя, как национальность оно непереводимо. - Как твоя национальность? - Таулу (нельзя сказать "горец").

Считаю, что все, как дважды два, должны знать, что "таулу", как и "алан" общее национальное имя карачаево-балкарского народа. Знаменитая песня "Хасаука" заканчивается словами: "Таулучукъла сиз да ёсюб джетерсиз...". До 1940-х годов говорили "таулу къыз", но никак "къарачай къыз". Примеров сколько угодно.

"Карачаевский народ", "балкарский народ" более поздние явления. А "таулу" и "алан" наше общее национальное имя. Поэтому мы и обращаемя друг другу: "ой, алан", "таулумуса?" и т. д.

К сожалению, если всё будет так продолжаться, мы скоро забудем и свою историю, и свой язык, и имя своё.
 
Девушка Гор

Айыб этме, иги ангылаялмай турама: соруулагъа джууаб этерик адамла кимле боллукъдула? Мен ангылагъаннга кёре, тилден специалистле бла бирге, тарихчиле да къошулсала иги болур эди ушакъгъа.
 
Sabr
Джыйылгъан соруулагъа, Къарачай-Черкес кърал университетни, филология факультетини, къарачай-ногъай кафедрасыны заведующии - Батчаланы Алимурат джууабла берликди.
Тарихчилени юсюнден бир кесекчик сагъыш этерге тыйыншлыды, менге Кимни чакъырсакъ иги болур, сиз билгенле бар эселе, болушсагъыз а менге
 
Девушка Гор

Бу ишге Алимуратдан сора да, Байчораланы Сослан къошулса иги болурму эди? Тил, тарих джаны бла да терен билимли алимди. Хапаланы Светлана да чакъырылса хата болмаз эди деб келеди кёлюме. Тарихчи Кипкеланы Зарема ушакъгъа къошулургъа унамазмы? Биягъы Лайпанланы Нюр-Магомет а? Эсиме тюшгенле быладыла.

Малкъар джанындан Бегийланы Абдуллах, Будайланы Назир, Ёлмезланы Мурадин, Джуртубайланы Махти къошулургъа мадар табылмазмы?

Айтхан тынчды, бу адамланы бир джерге джыйгъан а бек къыйын болур. Алай болса да, мадарыгъызгъа кёре... Аллах кюч берсин.
 
Sabr
Байчораланы Сосланны, Хапаланы Светлананы да чакъырырбыз, огъай дерик болмазла ала. Лайпанланы Нюр-Магометге да сёлешиб кёреим.
 
Sabr

Cау бол)

Вообще, я сторонник смыслового перевода

Да, конечно. При буквальном переводе как бы это сказать...часто получается, как говорится, "чёрти-что и с боку бантик" ( кстати, как это выражение перевести на карачаево-балкарский язык?)))
Но в то же время, может, и ошибаюсь, но иногда для того, чтоб передать стилистику автора, характер произведения, стоит по мере возможности приблизиться к оригиналу. Переведенное четверостишие я не имею в виду. Но вот взять то же " Алтын Хардар". Действие происходит в 15-16 вв, история переплетается с мифологией, как можно судить по названию. Одни мужчина на ныгыше говорит другому:
-Нек манга битгенсе?Сакъалымда битними кёргенсе?

Я б в этом случае не стал бы искать эквивалентную русскую присказку.
Иначе сам сок присказки балкарской( возможно даже придуманной сами автором) потерялся бы. Я б перевел так:
-Что меня ты взглядом жжёшь? В бороде моей увидел вошь?




Попробуй перевести первую строфу из "Онегина" (Онегин добрый мой приятель...) на карачаевский. Твой карачаевский язык отшлифовать я помогу. Форумда джазгъанынгы халатларын тюзете барсам да, эки-юч айдан таза къарачай тилде джазарча боллукъса. Джолну джюрюген хорлайды. Алгъа!

Кёчюрюп кёрейим) Болушуругъунг ючюн бек сау бол
Страницы: Пред. 1 2 3 4 5 6 ... 8 След.
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам