Расширенный поиск
28 Марта  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Байлыкъдан саулукъ ашхыды.
  • Къарт бла баш аша, джаш бла аякъ аша.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Алтыда кюлмеген, алтмышда кюлмез.
  • Эри аманны, къатыны – аман.
  • Тау башында, тау болмаз, джангыз терек, бау болмаз.
  • Чомартны къолу берекет.
  • Тойгъа барсанг, тоюб бар, эски тонунгу къоюб бар.
  • Харам къарнашдан, халал тенг ашхы.
  • Абынмазлыкъ аякъ джокъ, джангылмазлыкъ джаякъ джокъ.
  • Атлыны ашхысы, ат тизгининден билинир
  • Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
  • Тойгъан джерден туугъан джер игиди.
  • Тенгинг джокъ эсе – изле, бар эсе – сакъла!
  • Чакъырылмай келген къонакъ сыйланмай кетер.
  • Насыблы элин сюер, насыбсыз кесин сюер.
  • Юй кюйдю да, кюйюз чыкъды, ортасындан тюйюш чыкъды.
  • Билимли ёлмез, билимсиз кёрмез.
  • Эртде тургъан джылкъычыны эркек аты тай табар.
  • Татлы сёз – балдан татлы.
  • Адамны артындан къара сабан сюрме.
  • Чоюнну башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
  • Джауумдан сора, кюн кюйдюрюр, ётюрюкден сора, айыб кюйдюрюр.
  • Ойнай билмеген, оюн бузар.
  • Ишленмеген джаш – джюгенсиз ат, ишленмеген къыз – тузсуз хант.
  • Башсыз урчукъ тюзюне айланмаз.
  • Онгсузну – джакъла, тенгликни – сакъла.
  • Тили узунну, намысы – къысха.
  • Эртде тургъан бла эртде юйленнген сокъуранмаз.
  • Эрине къаргъыш этген къатын, эрнин къабар.
  • Соргъан айыб тюлдю, билмеген айыбды.
  • Баланы адам этген анады.
  • Шайтан алдады, тюзлюк къаргъады.
  • Башда акъыл болмаса, эки аякъгъа кюч джетер.
  • Къумурсхала джыйылсала, пилни да джыгъадыла.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Адам къыйынлыгъын кёлтюрюр, зауукълугъун кёлтюрмез.
  • Къобан да къуру да къобханлай турмайды, адам да къуру да патчахлай турмайды.
  • Тай асырагъан, атха минер.
  • Сескекли кесин билдирир.
  • Аурууну келиую тынч, кетиую – къыйын.
  • Игилик игилик бла сингдирилиучю затды.
  • Ишни аллы бла къууанма да, арты бла къууан.
  • Зар адамны насыбы болмаз.
  • Акъылсызны джууукъгъа алма, акъыллыны кенгнге салма.
  • Биреуге аманлыкъ этиб, кесинге игилик табмазса.
  • Халкъны джырын джырласанг, халкъ санга эжиу этер.
  • Ариу сёз аурууунгу алыр.
  • Экеулен сёлеше тура эселе, орталарына барыб кирме.

Австрияда къарачайлыланы бушуу кюню

23.11.2015 0 4474  Юксел Къарачайлы

Драуда ауушханланы эсгертмеси

1945 джылда майны 14-чю кюнюнде Каринтия областны (Carinthia) Иршен эл (Irchen) бла Делла тийресинде (Dellah) Обердраубург талада (Oberdrauburg) къарачайлыланы лагерге джыядыла.

Лагерь, Гитлер Европагъа чабхан сагъатда, германлыла хорланнганларында, Британия аскерни оноууна къалады. Алайда Британия аскерчилени тамадасы Лондондан келген телеграмны окъуйду. Алай айтады: «Къазауат бошалды. Сизле Ата джуртугъузгъа къайтырыкъсыз». 7000 кавказлы терен къайгъыгъа киредиле. Бу хапарны эшитген къарачайлыла, была бизни ызыбызгъа иерикдиле деб, джанлар къайгъылы боладыла*. Кече лагерден 250 къарачай-малкъар эркишиси да, тиширыуу да, джанлайдыла. Алп таулада кечеледе джашыныб-бугъунуб, джюрюй-джюрюй бир талай заман сора Италия къралгъа джетедиле.

Лагерге эки кюнден сора Британия аскерни танклары келиб, тёгерекни къуршалайдыла. Алайда тиширыула къычырыкъ-сыйыт этиб, бизни ары иймегиз, ала бизни къырлыкъдыла деб, джалынадыла аскерчилеге. Ала да тынгыламай, юслерине танкланы сюредиле. Грузовиклеге минерге унамагъанланы къара зор бла атаргъа кюрешедиле ичине. 650 къарачайлы, тиширыуу, эркишиси да, сабийлери бла Драу кёлге мыллыкларын атыб, бууулуб, ёледиле, харибле. Лагерге аякъ тиреген къарачайлыланы Британия аскерчилери эки-юч сагъат ичинде ёлтюрюб къоядыла.

1948-чы джылгъа дери джанлаб къутулалгъанланы бир талайы Германиягъа кёчгюнчю болуб барадыла. Бир къаууму да, Египетни тамадасы Парук: «Аланы бери ийигиз, мен алагъа къарарыкъма», - деб, Италия къралгъа хапар ийгенден сора, ары кетеди. 1950-чы джылда Туркияны 2-чи тамадасы Мендерес: «Туркиягъа ийигиз», - деб, алагъа парламентде кёчгюнчюлюк джорукъ чыгъарыб, алады. Кёчгюнчюлени, алгъа Стампулгъа келтириб, алайдан да Анкара шахарны къатында Полатлы тийреге джыйыб, Тюфекчи бла Хаджиосманулу атлы эки элге орнатадыла.

Алайдагъы Тюрк къралны тамада джумушчулары къарачайлылагъа сый бериб, джылы тюбеб, барысына къой, къочхар, 250 гектар сабан бериб, къолларына да джетер чакълы ачхаланы да бериб, аламат асырайдыла. 1960-чы джылгъа дери ариу кечиниб джашайдыла. 1960-чы джыл Америка Кавказда туугъан бютеу къарачайлылагъа Вашингтонда парламентде кёчгюнчюлюк джорукъ чыгъарыб, ары чакъырады. Олсагъатда Эскишехирде Белпынар деген къарачай элде да кёб къарачайлы джууукъларында тургъан эдиле. Ол хапарны эшитгенлеринде, Германиядагъыла бла биргелей Америкагъа кетедиле. Америкада бусагъатха дери да бек ариу джашаб турадыла. 1960-чы джыл Гаджаланы Ибрахим Австрия Тыш Ишлени тамадалыгъына барыб, Драуда ауушханла ючюн къабыр эсгертмеси этдирирге джорукъ бла эркинлик алады. Арт джыллада ол эсгертмени этдириб, хунасыны аллына тюрк, ингилиз эмда немча тилледе: «Былайда эркин джашау ючюн 7000 кавказлы ауушханды. Алагъа кеси тилигизде дуа этигиз», - деб джаздыргъанды. Алайгъа баргъан муслиман миллетле дуа этедиле ауушханлагъа.

Энди Сыйлы Аллах биз къарачай миллетге быллай къыйынлыкъ, кёчгюнчюлюк, къазауат сынатмасын! Ариу джашайыкъ, къууанчлы болайыкъ!

*Джесирге тюшген Совет аскерчилени кёбюсю, Совет Союзгъа ызына къайытхан заманларында, джангыдан тюрмеге тюше эдиле. Талайын Совет кърал ёлтюрген да эте эди. Немча джесирден къутулгъан аскерчилени юйдегилери да бек къыйын, къоркъуулу халгъа тюше эдиле. 








Суратны Гаджаланы Ибрахим алгъанды.
Материалны хазырлагъан: Юксел Къарачайлы, Эскишехир (Туркия). 
Къайнакъ: «Birleşik Kafkasya» dergisi, № 5, 1965 дж.

Дагъыда бери къара: Хамит Боташ. Проклятая поляна



(Голосов: 2, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет