Австрияда къарачайлыланы бушуу кюню

23.11.2015 0 3098 Юксел Къарачайлы

Драуда ауушханланы эсгертмеси

1945 джылда майны 14-чю кюнюнде Каринтия областны (Carinthia) Иршен эл (Irchen) бла Делла тийресинде (Dellah) Обердраубург талада (Oberdrauburg) къарачайлыланы лагерге джыядыла.

Лагерь, Гитлер Европагъа чабхан сагъатда, германлыла хорланнганларында, Британия аскерни оноууна къалады. Алайда Британия аскерчилени тамадасы Лондондан келген телеграмны окъуйду. Алай айтады: «Къазауат бошалды. Сизле Ата джуртугъузгъа къайтырыкъсыз». 7000 кавказлы терен къайгъыгъа киредиле. Бу хапарны эшитген къарачайлыла, была бизни ызыбызгъа иерикдиле деб, джанлар къайгъылы боладыла*. Кече лагерден 250 къарачай-малкъар эркишиси да, тиширыуу да, джанлайдыла. Алп таулада кечеледе джашыныб-бугъунуб, джюрюй-джюрюй бир талай заман сора Италия къралгъа джетедиле.

Лагерге эки кюнден сора Британия аскерни танклары келиб, тёгерекни къуршалайдыла. Алайда тиширыула къычырыкъ-сыйыт этиб, бизни ары иймегиз, ала бизни къырлыкъдыла деб, джалынадыла аскерчилеге. Ала да тынгыламай, юслерине танкланы сюредиле. Грузовиклеге минерге унамагъанланы къара зор бла атаргъа кюрешедиле ичине. 650 къарачайлы, тиширыуу, эркишиси да, сабийлери бла Драу кёлге мыллыкларын атыб, бууулуб, ёледиле, харибле. Лагерге аякъ тиреген къарачайлыланы Британия аскерчилери эки-юч сагъат ичинде ёлтюрюб къоядыла.

1948-чы джылгъа дери джанлаб къутулалгъанланы бир талайы Германиягъа кёчгюнчю болуб барадыла. Бир къаууму да, Египетни тамадасы Парук: «Аланы бери ийигиз, мен алагъа къарарыкъма», - деб, Италия къралгъа хапар ийгенден сора, ары кетеди. 1950-чы джылда Туркияны 2-чи тамадасы Мендерес: «Туркиягъа ийигиз», - деб, алагъа парламентде кёчгюнчюлюк джорукъ чыгъарыб, алады. Кёчгюнчюлени, алгъа Стампулгъа келтириб, алайдан да Анкара шахарны къатында Полатлы тийреге джыйыб, Тюфекчи бла Хаджиосманулу атлы эки элге орнатадыла.

Алайдагъы Тюрк къралны тамада джумушчулары къарачайлылагъа сый бериб, джылы тюбеб, барысына къой, къочхар, 250 гектар сабан бериб, къолларына да джетер чакълы ачхаланы да бериб, аламат асырайдыла. 1960-чы джылгъа дери ариу кечиниб джашайдыла. 1960-чы джыл Америка Кавказда туугъан бютеу къарачайлылагъа Вашингтонда парламентде кёчгюнчюлюк джорукъ чыгъарыб, ары чакъырады. Олсагъатда Эскишехирде Белпынар деген къарачай элде да кёб къарачайлы джууукъларында тургъан эдиле. Ол хапарны эшитгенлеринде, Германиядагъыла бла биргелей Америкагъа кетедиле. Америкада бусагъатха дери да бек ариу джашаб турадыла. 1960-чы джыл Гаджаланы Ибрахим Австрия Тыш Ишлени тамадалыгъына барыб, Драуда ауушханла ючюн къабыр эсгертмеси этдирирге джорукъ бла эркинлик алады. Арт джыллада ол эсгертмени этдириб, хунасыны аллына тюрк, ингилиз эмда немча тилледе: «Былайда эркин джашау ючюн 7000 кавказлы ауушханды. Алагъа кеси тилигизде дуа этигиз», - деб джаздыргъанды. Алайгъа баргъан муслиман миллетле дуа этедиле ауушханлагъа.

Энди Сыйлы Аллах биз къарачай миллетге быллай къыйынлыкъ, кёчгюнчюлюк, къазауат сынатмасын! Ариу джашайыкъ, къууанчлы болайыкъ!

*Джесирге тюшген Совет аскерчилени кёбюсю, Совет Союзгъа ызына къайытхан заманларында, джангыдан тюрмеге тюше эдиле. Талайын Совет кърал ёлтюрген да эте эди. Немча джесирден къутулгъан аскерчилени юйдегилери да бек къыйын, къоркъуулу халгъа тюше эдиле.