Ырысла, белгиле, илишанла, жоралаула.

• Агъазны ёлтюрсенг, юйюнге игилик келмез.
• Адамны сибиртги бла урса - обур болур неда къаратон къалыр.
• Атланнган адамны ызындан юйню тюбюн сыйпап тёкселе, жолу болмайды.
• Атны башына ургъан - ырысды.
• Байрым кюн иш ишлесенг, хайыры жукъмайды.
• Байрым эркекни ёлтюрген бек ырысды.
• Адам башын жюлюсе, чачын басдырмай къойгъан ырысды.
• Башынгы жуугъан сууунгу кече эшикге тексенг, башынг аурур.
• Бетин уруп жуугъан ырысды.
• Бёрюню неда аман адамны аты сагъьнылса, отха салам ат.
• Бешикни къурлай тебиретсенг - сабий ёлюр.
• "Бисмилля", - демей ашасанг, ашынг берекетсиз болур.
• Босагъада олтурса неда кёнчегин ёретинлей кийсе - жарлы болур.
• Бууаз къатын жюнню юсю бла атласа - сабийи жиляуукъ болады.
• Бууаз къатын не затха кюлсе, сабийи анга ушар.
• Бууаз къатынны къатында аурууну сагъынсанг, сабийи ол ауруудан ёлюр.
• Бууаз тиширыу ёртеннге къараса - сабийини жыягъы кьара болур.
• Гитче сабийни юсю бла атласанг, ёсюмю тыйылыр.
• Гитче сабийни кёпюрден неда суудан ётдюре туруп, суугъа жумуртха атмасанг, ол сабийни ёлюмю суудан болур.
• Гыржын ургуланы аякъ тюпге атып малтасанг, юйюнге ачлыкъ кирир.
• Жаз башында уугъа баргъан - ырысды.
• Ёлгенде кемлик этген ырысды.
• Ёлюкге сарнап жилягъан аманды, аны ючюн ол къабырда азап чегеди.
• Ёлюк юйден чыкъгъынчы, ючайлыкъ къарны болгъан къатын ары барса, ырыс этгендиле. Ёлгенлени санагъан - ырысды.
• Ёлюкню юйден башын алгъа чыгъарсала, аны ызындан да адамла ёледиле.
• Ёретинлей ашагъан ырысды.
• Ётмекге бичакъны чанчып къойгъан ырысды, мирзеуню къачы урады.
• Ётмекни, мирзеуню аякъ бла басхан ырысды.
• Жайлыкъдан айран бла келген гыбытха гыржын салмай ийген ырысды.
• Жатып ашагъан ырысды.
• Жауурун къалакъны сындырмай атсанг, ыстауатха палах келеди.
• Жолгъа тебиресенг - тигерге жарамайды.
• Жолоучуну жолун кессенг, аны жолу болмаз.
• Жолоучуну ызындан къычырсанг - аны иши къуралмаз.
• Жыгъылгъанны тегерегин ызламасанг - анга жин зараны жетер.
• Ийнекни бир саугъан сютюн, бёлмей, башха адамгъа берсенг - ийнек къуруйду.
• Келин гумугъа кирсе неда от башында олтурса, къайын анасы ёлюр.
• Келин къайын анасыны неда къайьн атасыны атларын айтса, тиши аурур.
• Кесилген тырнакъ басдырылмай къалса, къыямат кюн даучы болады.
• Кече бёрю сагъьнылса - ыстауатха бёрю чабар.
• Кече тырнакъ кесген ырысды.
• Кече юйню тюбюн сыйпаса - жарлылькъ жетер.
• Кечегиде чайыр чайнагъан ырысды.
• Кёк кюкюрегенде къатынга итни къойма, элия урур.
• Кийимни чюйресине кийген ырысды.
• Къайгъы сёзге неда дууагъа баргъанлай, башха юйге къайтсанг, ол юйге да палах келир.
• Къабырланы бармагъынг бла кёргюзтген ырысды.
• Къабырны малтасанг, къабырынгда от жанар.
• Къайгъы сёздан къайтхан, бетин жуумай, юйюне кирсе, юйдегиден адам ёлюр.
• Къайнар сууну жерге тексе, шайтанны, жинни кюйдюрюр, ала уа палах этерле.
• Жаз башында кырдык чыгъа туруп эм ашхамда урчукъ ийирген ырысды.
• Къаргъала жыйын болуп къычырсала - ырысды.
• Къойну ургъан - ырысды.
• Къой къыркъгъанда иеси къолларын жуууп ашаса - малыны берекети кетер.
• Къолунгу тыш жаны бла юй тюбюн сыйпасанг - ырысды.
• Къоншулукъ баргъан табакъ къурлай къайтса, арагъа гурушхалыкъ тюшер.
• Къумгъанны суусуз къойгъан ырысды.
• Лакъырда бла адамгъа къаргъыш сёз айтма, къабыл болуп къалгъан кезиую болады.
• Малгъа, сабийге да сейирсинип къарагъанда: "Тфу, машаллах", - демесенг, кез тиеди.
• Макъаны ёлтюргеннге жарлылыкъ келеди.
• Малны къуйрукъ къылын кесип, жерге атсанг, ол мал урланыр.
• Малны сатханда, жибин, тыягъын биргесине берген ырысды.
• Отда къуру сууну керексиз къайнатып турсанг, ол юй къуру болур.
• Сабан бек битсе - ырысды.
• Сабий адам бюйрек ашаса - губус чыгъар.
• Сабий атасына не анасьна бек ушаса - ырысды.
• Сатхан неда берген малынг артха къачып келсе, аны ызына къайтарма - ыстауатынг къурур.
• Сатылгъан малны тюгюнден юзюп асырамасанг - къалгъан маллагъа зырафлыкъ жетер.
• Суусапны ёре туруп ичген ырысды.
• Сют мыдыхха тёгюлсе, ийнекни желини аурур.
• Сютню бергенде, ырыслап, башы бла къуймай, бир зат бла алып къуйгъандыла.
• Тауукъ, юйге айланып, хоразча къычырса, аны кесип къояргъа керекди.
• Тёлюде тиши мал кёп тууса - ырысды.
• Тирликни башындан ач адам ашаса - мирзеуню татыуу кетеди.
• Тирменден келген унну башындан адамгъа берсе, къалгъаны берекетсиз болур.
• Узакъ жолгъа атлансанг - садакъа бер.
• Халал малгъа тонгуз десенг, аны этин ашаргъа жарамайды.
• Чачынгдан отха атсанг - башынг ауруучу болур.
• Чыккырны айран жугъусун жуусанг, юй берекетсиз болады.
• Эки дос адам бир бирини тырнагъын кесселе, араларына кёлкъалдылыкъ тюшер.
• Эки жууукъ бир бирлерине турма саугъа этселе - араларына бузукълукъ тюшер.
• Эки къолу бла эки жыягъына тыянып олтурса - атасы, анасы ёледи.
• Эм алгъа сол къолундан, сол аягъындан кийиннген ырыс болады.
• Эснегенде, адам къолу бла ауузун жапмаса, ауузуна шайтан киреди.
• Юй анасыны юлюшюн къоймасанг, юйге берекет кирмез.
• Юйде къарылгъач уяны бузсанг, ийнегинги сютю таркъайыр.
• Юйде сызгъырсанг - юйге аманды.
• Юйню эшигин къыбылагъа бурмай салсанг - ырысды.

                                   ***

• Тёрт туягъы акъ, мангылайы акъ, кёзлери чагъыр болгъан атха минерге ырыслагъан этгендиле. Аллай ат жинле къатышхан, терс къанлы атды дегендиле.
• Укуну кёзюнде къуран аяты барды деп, аны ёлтюрселе, бек ырыслагъандыла.
• Къочхар къошханда ушкок атхандыла. Ушкок атылмай чарласа: "Малда чалпыууллукъ боллукъду", - ден, ырыслагъандыла.
• Койланы кютген заманда, аланы бёдене юркютсе, ырыс эт¬гендиле. "Бёдене къойланы аздырды",- дегендиле.
• Кьочхар къошхандан башлап, жангы тёлю алгъынчы, сюрюучю баш, сакъал жюлюмегенди, ырыслап. Чач кесилген кибик, мал къырылады дегендиле.
• Тёлю алгъан заманда, кеслери хайырланнгынчы, башха адамгъа къой берген ырысды.
• Тёлюню башын экинчи тёлю болгъунчу кесмегендиле.
• Козуну алты айы толгъунчу кесерге ырыслагъандыла. "Къарны бетин  кёргюнчю, къозуну кесмейдиле", - деген сёз да барды.
• Къой къыркъгъанда, ишчилеге хычинлени саламгъа  салып ырыслагъан этгендиле.
• Къой къыркъгъанда лёкум этмегендиле, аны да ырыслап болгъандыла.
• Къой къыркъгъан заманда, къыркъып бошай туруп: "Келтир къыркъарыкъ", - деселе, къойланы байлап бергенле: "Аллах берсин къыркъарыкъ", - дегендиле. "Жокъду, бошалдыла", - дерге аны ырыслагъан этгендиле.
• Къошну эшигинден къара эчки, къошха айланып, макъырса аны ырыслагъан этгендиле.
• Эски налны юйюнгден тышына кече атсанг, юйюнгде атха миннген адамынг къорайды. Неда атьшг абыныучу болады деп ырыслагъандыла.
• Юйюнгю малы кесинги арбазынгдан неда ыстауатьнгдан кетип. биреуну арбазында не ыстауатында жатыучу болса: "Малым анга кёчерикди", - деп ырыслагъандыла.
• Сабаннга урлукъну ким сепсе да: "Тюшге дери урлукъ жерге тюшсюн", - дегендиле. Тюшден сора урлукъну жерге, ырыслап, атдыртмагъандыла.
• Алгъын урлукъну жаш адамгъа сепдиртгендиле. Къарт адам сепсе, сабан иги боллукъ тюйюлдю деп ырыслагъандыла.
• Сабаннга азыкъны къыз тиширыу элтсе, дурус этмегендиле.
• Хар тукъумну кесини ырысы болгъанды. Гыдылары жилянны ёлтюрмегендиле: "Уллу атабызны юсюнде жилян жатханды", - деп. Гогуйлары малны къулагъьн ашамагъандыла: "Тукъумдан биреуюбюзню къулагъы бек аурурукъду", - деп. Журтубайлагъа басдырылгъан хазна (клад) жарашмагъанды.
• Узакъгъа  кетген жолоучуну ызындан жилягъан ырысды.
• Отну суу къуюп ючгюлтсенг, ырысды: ырысхынг ызына кетеди.
• Экинди бла ахшам арасында тиксенг - ырысды. Ол быстырны кийген  адамны жашауу аны жыртхынчы  мудахлыкъда кетеди.
• Адам жангы тигилген кийимни кийгинчи, аны къумачындан аз журунчугъу окъуна отда кюйсе ырысды. Ол адам чалпымай къалмайды дегендиле.
• Алгъын тиширыу эр кишиии атын айтса, аны кючю сынады деп, ырыслап, атын жашыртхандыла.
• Къол бармакъланы чалишдирирге ырыслагъан этгендиле.
• Кече сабийни бешик быстырларын эшикде, ырыслап, къоймагъандыла.
• Ахшам бла жассыны ортасында сабийни эшикге жиберирге ырыслагъан этгендиле: "Сары тангда сарыуекле сарнайдыла, кёк ахшамда кёк бёрюле улуйдула", - дегендиле къартла.
• Къарны болгъан неда къагъанакъ сабийи болгъа " тиширыуну къабырланы ичи бла угъай, жаны бла окъуна, ырыслап, жибермегендиле.
• Ючайлыкъ къарны болгъан тиширыу, ёлген жерге, ёлюк чыкъгъынчы барса, ырыс болгъанды. Анасыны къарнында сабийге жан тёрт ай бла беш кюнде киреди, дегендиле. Ары дери барса уа, ол ёлген адамны жаны сабийге айланып киреди, деп ийнаннгандыла.

                                        ***

• Адам ёлсе, ёлчеу чыбыгъын сындырып,  къабырына  салмасанг, чакъырыучу болады.
• Адамланы  кюндюзгю кюнде жукъулары  келсе - кюн  бузулур.
• Адамны чачы жангы ай чыкъгъанда къыркъылса -терк ёседи эм къалын да болады.
• Адамны этеги къайырылса - тюйюшген этер.
• Арбазда ушкок атылса, къатын тынч къозлар.
• Атланнганда атынг эснесе - жолунг иги болур.
• Аллынга толу челекле бла чыкъсала - жолунг иги боллукъду.
• Айны тёгереги гюрен тартылса, кюн бузулур.
• Атланнганда адам темир тапса - иши онгар.
• Ат кишнеп турса - къонакъ келеди.
• Ашагъанда, тилин ким къапса - aны къайда эсе да сёгедиле.
• Адамны аягъы кичисе-жолоучу болады, къолу кичисе - ырысхы тюшеди, бети кичисе - жилягъан этер.
• Биреу хапар айта тургъанлай, адам чючгюрсе - хапарны кертилигин билдиреди.
• Бичакъ къолунгдан тюшсе, ол юйге эр киши къонакъ келир.
• Бичакъны ауузу ёрге айланса, мал ёледи.
• Бурнунгу онг жаны кичисе, сюйген адамынг келеди.
• Бурнунгу сол жаны кичисе, сюймеген адамынг келеди.
• Ёксюзню къаргъышы къабыл болады.
• Елюрге жууукъ адамны къылыгъы тюрленеди.
• Жана тургъан кесеулени бир бирге урсанг - кюн бузулады.
• Жангы ишни жангы ай бла башласанг-ишинг онгар.
• Желине кёре жаууну.
• Жатханлай чючгюрсенг, экинчи кече башха жерде жатарыкъса.
• Жилянла жайылсала - кюн бузулады.
• Жолгъа атланнганда, аллынга элде огъурсузгъа саналгъан адам чыкъса, жолунг болмаз.
• Жылы жел уруп башласа - жауун жауар.
• Илкер батмай - кюн атмаз.
• Ингирде булутла чачылып тебиреселе - кюн аязыр.
• Ингирде къургъакъ булутла болсала, эрттенликге иги кюн болур.
• Кёкде къара булутла тырмы-тырмы  къьмылдасала - кюн бузулур.
• Кёп ёкюрген ийнек сютсюз болады.
• Киштик онг аягъы бла бетин жууса - кюн иги болур.
• Киштик сол аягъы бла бетин жууса - кюн бузулур.
• Кюз артында кёк кюкюресе - къышы сууукъ болур.
• Кюз чыкъгъан жюжек къозлаучу болур.
• Кюкюреген булутну - жаууну аз.
• Къаз келсе - жаз келир, къаргъа келсе - къар келир.
• Къар кёп жауса, битим кёп болур.
• Къара чибинле къадалып къапсала - кюн бузулур.
• Къара (къарсыз) къыш ауруулу болур.
• Къартланы беллери ауруп башласала - хауа тюрленир.
• Къатын къозлагъан заманда, босагъагъа кёнделен жатдырып шишни салсала - анга  жин зараны жетмез.
• Къойну сатсанг - жел кюн сат.
• Къош чачылыргъа тебиресе, къотур улакъ башчы болур.
• Къумурсха тёбени къазсанг - кюн бузулур. 
• Къыпты къолунгдан жерге тюшсе - тиширыу къонакъ келир.
• Къыбыла жанындан жел уруп башласа - кюн бузулур.
• Къыз чоюнну тюбюн кёп къырса, тоюнда къар жауар.
• Къышны аллы зыбыр болса, арты жумушакъ болур.
• Минги тауну башына булут къонса, хауа тюрленир.
• Къуйрукълу жулдуз учса-не уруш, не бир къайгъы болады.
• Кьумурсхала азыкъларын кюннге чыгъара эселе - кюн иги болур, тёбелерине ташый эселе уа - кюн бузулур.
• Малла къадалып отласала - кюн бузулур.
• Мангылай кичисе - тукъумдан неда  юйюнден адам ёлюр.
• Мыдых кёксюл жанса - кюн бузулур.
• Онг къулагъынг къызса-къайда эсе да махтайдыла, сол къулагъынг къызса -къайда эсе да сёгедиле.
• Онг къулагъынг чюуюлдесе - иги хапар эшитириксе, сол къула¬гъынг чюуюлдесе - аман хапар эшитириксе.
• Отда жинк ёрге сюелсе, ол юйге къонакъ келир.
• Отда отунла  "чуу-чуу" этселе - от шишлик тилейди.
• Сабий чыпсыз кёп ойнаса - жилямай къалмайды.
• Сабий эки бут ортасы бла къараса - ол юйге къонакъ келир.
• Сибиртги бла адамны сыртына урсанг - не обур болур, не да къаратон къалыр.
• Суу бек шууулдап акъса, кюн бузулур.
• Суу сынсыгъан таууш этип барса - элде адам ёледи.
• Сюймегенинги атын ушхууур артында сагъын.
• Тагъылып тургъан ат арт аягъын узатып керилсе - узакъ жолоучу болур.
• Тауукъ къумда "жууунса" - кюн бузулур.
• Тауукъла кеслерин къазып башласала - кюн бузулур.
• Таякъ жауун кёпге бармаз.
• Туман кюн ингирлик болса, эчкилени кёзлери тёгерек болур.
• Туманла кёп басып, бийиклеге къар жауса - кюн аязыр.
• Тиширыу сабийден къутулалмай бек къыйналса, эри, къамичисин да къолуна алып юйдегисини юсю бла ары-бери секирсе, ол терк къутулады деп ийнаннгандыла.
• Туманла кюн батханнга барсала-кюн аязыр,  кюн чыкъгъан  жанына барсала - кюн бузулур.
• Тунгучну тилеги къабыл болады.
• Тууарла салкъын кюн къатели этселе - кюн бузулур.
• Чаукала "чау-чау" этип, жыйын болуп айлансала - кюн бузулур.
• Уку къычырса, элде бир уллу къайгъы болады.
• Ууакъ шулпу узакъ барыр.
• Чукук этгенни - ким есе да сагъынады.
• Чырдыдан губу ау бла салынса, ырысхы тюшеди.
• Эгизле экиси бирге хазна жашап къалмайдыла.
• Эрни кичисе - эт ашайды.
• Эрттенликде  къызыл  булутла  жайылсала - кюн  бузулады.
• Эшек къулакъларын къакъса - кюн бузулады.
• Эшек кюлде аунаса, кюн бузулады.
• Эрттенликде жауун  жауса - кёпге  бармаз,  ингирликде жауун жауса - кёпге барыр.
• Эрттеннги булут къызарса - ингири жауун болур, ингирги булут къызарса - эрттени ариу болур.
• Эрттени бузуллукъ болса, ингирде кюн къызарып батар.

                                     ***
• Аллах кюнню ючге бёлгенди: ишлерге, солургъа, Аллахха къуллукъ этерге, дегендиле къартла.
• Жангы ишни баш кюн, орта кюн неда ыйых кюн башлагъандыла.
• Баш кюн не ишни да башласанг, баш боласа, дегендиле.
• Баш кюн ийне тутмагъыз, тигиу этмегиз, малгъа бёрю чабады, дегендиле къартла.
• Баш кюн, орта кюн кийим бичмеклик игиди. Бараз кюн ауур кюндю, деп кийим бичмегендиле.
• Геуюрге кюн эм  бараз  кюн жолгъа  чыкъгъанны артыкъ сайламагъандыла.
• Геуюрге кюн терек салыргъа эм жангы юйню ишлеп башларгьа эркин этмегендиле къартла.
• "Къызгъанч  кюндю",- деп, геуюрге кюн сабаннга чыкъмагъандыла.
• Бараз кюн къош кёчюрюу ырысха саналгъанды.
• Жангы чыкъгъан айны бараз кюнюнде сабий тууса сюймегендиле. Аны нек зсе да ырыслап болгъандыла.
• Келинни келтирирге байрым кюннге тюшсе сюйгендиле.
• Байрым кюн ишлемегендиле. Артыгъыракъ да урчукъ ийирмегендиле.
• Байрым кюн башы ачылып къалгъан ашны ашасанг, юй чалпыгъан этеди, деп ийнаннгандыла.
• Сабийни атын ыйых неда шабат кюн атасанг, насыплы болады,
• дегендиле.
• Ыйых кюн, кюн бузулса, ыйыкъгъа дери барыр.
• Шабат кюн юйден от берсенг, юйдегинг тюйюшюучю болады, ырысхьнг таркъаяды, деп ийнаннгандыла.
• Тырнакъларынгы шабат кюн кессенг, ырысхьнг артха кетеди, дегендиле.
• Ахшамны бек сыйлагъандыла - иш этмегендиле.
• Бир къауум тукъум: "Шабат кюн мал кессенг, малынга бёрю чабарыкъды",- деп, ол кюн, ырыслап, мал кесмегендиле.
• Таулула, иш онгуна айланырькъды, терк битерикди деп, не гитче, не уллу ишлерин да жангы ай бла башлагъандыла. Бошала тургъан ишлерин да эски айны ахыр кюнлеринде тамамласала сюйгендиле.
• Сабийни башын биринчи кере жангы ай чыкъгъанда жюлюрге излегендиле.
• Толгъан айны заманында ачыуланыргъа, тюйюшюрге жарамайды, деп, аны бек ырыслагъандыла.
• Юй тюп салгъан заманда, бир гоппан сууну ол жерге салып къоюп, сора ол эрттенликге толулай чыкъса: "Бу жер огъурлу, иги жер¬ди",- деп, юй ишлеп башлагъандыла. Жарты болуп чыкъса уа, юйню алайда салмагъандыла.
• Ишленип бошагъан юйню уллуракъ этеме деселе, ал жанындан къошхандыла, юйню арт жанындан къошсанг, юйден байлыкъ, насып кетеди деп ийнаннгандыла.
• Отлап тойгъан мал бир жерде, ышныр этип, жатаргъа ёч болса, ол  жерде журт салгъан  тийишлиди, деп  ийнаннгандыла.
• Юй саллыкъ жерге боза къазанны сала эдиле. Ол бек къайнаса иги жерди, деп, юйню алайда ишлеп башлай эдиле.
• Къызны эрге бере туруп, от жагъаны тёгерегине онг жанындан солгъа тёгерек айландырып чыгъарсанг, ол эри бла айырылмай жашарыкъды, дегендиле.
• Хыйны болмазча, той къурманлыкъны къаны жерге тамгъынчы,. аны къызны бла жашны этлерине жетдирирге керекди, дегендиле.
• Юйдегини адамларьна жин заран жетмез ючюн, темир къысхач бла от жагъаны тёгерегин ызлагъан этгендиле.
• Элде къозлагъан къатын болса, тирменни тыйгъандыла, урчукъланы юэмелтлерин юзгендиле.
• Бурулгъан зат иги тюйюлдю, деп ийнаннгандыла.
• Жилян бла макъаны айыргъан адам, къозларгъа къыйналгьан  къатынны юсю бла ары - бери ётсе, себеп болуп, терк къутулады. Ол къатын артда ол кишиге сый этерге борчлу болады.
• Сабийден бек ауругъан къатын терк къутуллукъду деп, аны жыйрыгъыны этегине арпа къуюп, атха ашатхандыла.
• Къозларгъа къыйналгъан тиширыуну ожагъьндан энишге жумуртханы атхандыла.
• Келин, сабий таба туруп къыйналса, къайьн анасы бир дарий затны юсюне тёгерек айландырып: "Менден да бош, Аллахдан да бош",- деп жыртса, келин терк къутулады, дегендиле.
• Келин адам биринчи сабийин табып къопса, ол кирген юйде аны аягъына суу къуйгъандыла.
• Хычин этгенде, хычин зугул болса: "Элде жаш сабий тууа турады",- дегендиле.
• Сабийни киндикчиги сау болуп, тюшсе, аны быстырчькъгъа тюйюп, юйде букъдурадыла. Сабий жиляуукъ болса уа, анасы аны кесини жукка сютюне салып ичиргенди.
• Сабий туугъанда анга биринчи кере адетли, огъурлу, ауузу татлы болгъан тиширыуну жуккасын тартхандыла. Алай болмаса, огъурлугъа саналгъан тиширыу бармагъына бал жагъып, сабийини ауузуна салгъанды. Къартла: "Огъурсузгъа сабийни ауузун жуудурма",- дегендиле.
• Сабий туугъанда, аны киндигин кесген заманда, чыкъгъан къанчыкъны жыякъларына сюртсенг, къызыл уууртлу, ариу сабий болады, дегендиле.
• Сабий туууп бошагъандан сора, ётене чыгъады. Аны жуууп, бюртюк-бюртюк чыкъгъанларын ёрге айландырып, кисейчикге чулгъап басдыргъандыла: "Энтда сабий кеп болсун",- деп. Энишге ай¬ландырып салсанг а, андан сора сабий туумай къалады, деп ийнаннгандыла.
• Къыз сабий тууса, аны билекчиклерине, бутчукъларына эм къолтукъ тюплерине жангы бёдене жауну сюртсенг, тюк битмейди дегендиле.
• Сабийни бешикге биринчи кере киндигин кесген къатын салса, ол чалпыусуз ёседи, деп ийнаннгандыла.
• Сабийни бешигини башына киргоши ийнесин салсанг, ол жукъдан да элгинирик тюйюлдю, дегендиле.
• Сабийге къурманлыкъ этсенг, мангылайына сойгъан малны къанын жакъмасанг, этген къурманлыгъынг къабыл болмайды, дегендиле.
• Сабийни атын эр киши атаса, ахча бергенди, тиширыу атаса, кёлеклик бергенди. Ала алай этселе, атагъан атлары ол сабийге иги жарашады, сабий узакъ ёмюрлю, насыплы болады, дегендиле.
• Эр киши сабий сиялмай къыйналса, бёрюню тюгюн алып, сабийни къууугъу болгъан жерине салып байлагъандыла.
• Сабийни тулусу къатмай кёп турса, анга "таш" деген сёзню кёп кере айтдырыргъа керекди, дегендиле.
• Сабий жиляуукъ болса, аны бешик башына ит жыякъны сюегин такъгъандыла. Неда аны итлик кёлегине мирзеучюк къуюп, элтип тирменни чархына ургъандыла. Артда андан гыржынчыкъ этип, анасы бла аналыгъына ашатхандыла.
• Сабий эркегырыуну атын айтып тилленсе, аны огъурлулукъгъа санагъандыла.
• Къызла туууп турсала, артда туугъан къызны атын тюрлендиргендиле. Бирге ушагъан атла атамагъыз къызлагъа, дегендиле.
• Туугъан сабийни къаш ортасында тамырчыгъы кёк болса, анасы аны ызьндан жаш табарыкъды.
• Сабийни желкеси бек чунгур болса, къызгъанч боллукъду.
• Жашны къашлары къош болсала - жууукъ жерден къатын аллыкъды, дегендиле.
• Сабийни тишлери чыгъып башласала, жырна этип, башындан чачмасанг, ала хириш, къуртлу боллукъдула.
• Кёз тийгеннге къара байталны сютюн ичирирге керекди, дегендиле неда быстырдан бир журунчукъ алып, аны кюйдюрюп ийисгетсенг, кёзню кетереди, деп ийнаннгандыла.
• Башы жюлюнюрюк сабийни чачын жаз башында, жангы кырдык чыкъгъан заманда жюлюсенг, терк ёсерикди, къалын боллукъду, деп ийнаннгандыла.
• Сабийле чечекден аурумаз ючюн, дуппур жерни къазып, тешик этип, аланы аны ичи бла ётдюрюрге керекди.
• Юйде ауругъан болса, тышындан отну алмагъандыла. Тышына уа бергендиле - аурууну къызыуу кетеди деп.
• Ашхамдан сора ашай тургъанлай, аууз къабынынг жерге тюшсе, аны сыйпап ашаргъа керекди, рысхынг чарпымазча.
• Тышына, арауун деп келгеннге берсенг, сют бузулады.
• Ырысхынгы башындан юйдегинге башлап, тышына алай чыгъарыргъа керекди, дегендиле.
• Сютню чийлей берсенг, ырысхынг кетеди.
• Ёнкюч алгъан ахчаны къайтара туруп, ахчангы башындан бир эки-юч къагъытны кесинге къоймай берсенг, къалгъан ачханг берекетсиз болады.
• Ингирде биреуге ахча берсенг, ырысхынг кетеди.
• Кесинг урлукъ сепгинчи башхагъа берсенг, бахча иги битмейди, дегендиле.
• Эки адамны ортасы бла от ётдюрсенг, ала жау боладыла.
• Урчукъ сап бла отха тийсе, адамны бети, къолу чагъады.
• Соханны, сарымсахны, жумуртха къабукъну отха атхан адамны кёзюне арпа чыгъады, деп ийнаннгандыла.
• Адамны жукълап тургъанлай, элгендирип уятыргъа жарамайды: адамны эки жаны болады да, ол жукъласа, бири кетген этеди. Элгенип уянса уа, экинчи жаны анга келгинчи, адам ёлюп къалыргъа боллукъду, деп ийнаннгандыла буруннгулула.
• Сауула тургъан ийнекни эмчегинден къан чыкъса, аны сютюн .къабынып тургъан кесеуню юсюне саугъандыла.
• Къочхар къошхандан сора, жангы тёлю болгъунчу, юйде, къошда болса да, гыржынны жукъа этмегендиле: малла жукъаргъан этерикдиле, жангы тёлю ёлюучю боллукъду деп.
• Отха туз атсанг, малынг чалпырыкъды, дегендиле.
• Жюнню отха атып кюйдюрсенг, мал къорагъан этеди.
• Гуртха жумуртхаланы сабийге салдыртхандыла: "Сабий ёсюп, алллына баргъанча, бу иш да ангуна барлыкъды",  деп.
• Тёлю башын кесген заманда, анга атап, боза этгендиле. Ол бозаны башындан тёрге тёкгендиле, алгъышлап: "Былай тёгюлсюн экинчи жылда къозула",  деп. Аллай алгъыш къабыл болады деп, бек йнаннгандыла.
• Къочхар къошханда, къурманлыкъгъа кёкбаш, кёк-ала, акътуякъ ирикни сойсанг, къойла эгиз-эгиз табарыкъдыла, ала да чарпыусуз ёсерикдиле, дегендиле.
• Эм алгъа туугъан къозуну (тёлю башын) сылап, онг къулагъын ийнек сют бла жууаргъа керекди.
• Мал ажашса, бёрю тиймезча, бычакъны (къаманы) къынындан •чыгъарып, ызына терс жаны бла салгъандыла.
• Ауругъан адам мажюсю къабыргъа барып, андан таш алып, аркъасына кётюрсе, иги болуп къалады, дегендиле.
• Босагъагъа башсыз чюй урсанг, ол мукъладисча (магнитча) сени юйюнге келган аман адамны ууун алып къояды, деп ийнаннгандыла.
• Адам ёлсе, сабийлеге темир къапдыргъандыла, алагъа заран жетмесин, деп.
• Юйден биреу узакъгъа кетсе, анга заран жетмезча, отдан кесеуню алып, къабыргъада  кёмюр тартып:  "Къач этдим", - дегендиле.
• Акъ жин таза жерни сюеди, къара жин а - кирли жерни сюеди, дегендиле.
• Алмастыны чачын алып, тыпыр ташны тюбюне басдырсанг, алмасты не айтханынгы да этип айланады, не жумушунга да барады, дегендиле.
• Жин заран жетгенди деселе, адамны, кесини узунлугъуна тенг болгъан бир къамишни алып, дууа окъуп, артда аны ауругъан адамны эски кийимлерине чырмап, юйню огъары жанында басдыргъандыла. Алай этсенг, жин заран адамны юсюнден кетген этеди, деп ийнаннгандыла.
• Адам агъачда, тауда не башха адамла болмагъан жерде кеси бара тургъанлай: "Эй, эй", деп къычырыкъ эшитсе, хахай этип: "Хойт, хойт", - дерге керекди. Аллай таууш эшитилиннген жер шайтан къозлагъан жерди, дегендиле. Адам ол тауушну эшитип, жукъ айтмай озса, шайтан: "Ал туугъан сабийинг тели болсун, къалгъаны ёлю болсун", - деп къаргъагъан этеди, дегендиле.
• Мамыр кечеледе узакъдан сабий жилягъан таууш эшитилсе, шайтанны сабийин бёрю ашайды, дейдиле.
• Сабий аурумагъанлай, арыкъдан-арыкъ болуп барса: "Аны ач ёлюк ашайды", - дегендиле. Иги этер ючюн, агъач аякъ бла агъач къашыкъ алып, юч да гитче гюттючюк этип, къабырлагъа элтип, анда къоюп кетгендиле.
• Жерге исси суу тёксенг, жин кюеди да, ёчюгюп, сабийге заран этеди, дегендиле.
• Чыракъны юфгюрюп ёчюлтсен, шайтан: "Ырысхынг алай ёчюлсюн", - деп, къаргъайды, дегендиле.
• Акъ жилян  жан алыучуду, деп ийнаннгандыла. Адам аны кёрсе, кёп турмай ёледи, дегендиле.
• Акъ жилянны ёлтюрген бек аманды деп, анга тиймегендиле.
• Уучу, уугъа барлыкъ кюнюн да, къайры барлыкъ жерин да, айтса, жолум боллукъ тюйюлдю деп, жашыргъан этгенди.
• Уугъа, танг атмагъанлай, адам кёзю кёрмесин кетгенибизни деп,.танг атхынчы кетгендиле.
• Уучуну аллына не къоян, не киштик чыкъса, ол уугъа бармай, ызына къайтып кетгенди.
• Уугъа жууунуп бармасанг, жолунг болмайды, дегендиле.
• Алгъын уучула окъну юйде салып, тилек этип, уугъа алай чыкъгъандыла.
• Уучулукъ букъдургъан ишге саналгъанды. Кетип баргъан уучугъа: "Къайры бараса?" - деп сорса биреулен, ол артха къайтып къалгъанды: "Жолум боллукъ тюйюлдю", - деп.
• Уучуну жолгъа ашырсала, юйде адамлары: "Къолунг - толу, башынг - сау, ахшы жолгъа бар", - деп ашырыргъа керекдиле.
• Уугъа чыкъгъанда, жарамагъан кюнлеге ийнаннгандыла. Ол хар адамны бир кюню болгъанды, кесини ийнаныуу бла.
• Мараучу: "Кёз тийгенди, ёлтюралмайма алгъынча", - деп гурушха этсе, молладан дууа алып, дууа суу этип, аны ушкогуну быргъысына: "Аллах, манга заран жетдиргенни къурама, атханымы (жаныуарланы, кийиклени) къаны былай тёгюлсюн", - деп чачханды.
• Уучу, кийик ёлтюрюп, ызына къайтса, анга тюбеген адамла: "Эй, чокъ, чокъ, чокъ, къуру да жолунг мамукдан болсун, юйюнг зауукъдан толсун!" - деп, жол жанындан хансчыкъланы не чёпчюклени жыртып, аны юсюне атхандыла.
• Уучу тюбеген адамгъа (уудан къайтып келе) жоллукъ эмда хоншулукъ, аз-кёп болса да, юлюш бермесе, ырысхысы артха кетеди, деп ийнаннгандыла.
• Уучулагъа кийик этден харам адамгъа юлюш берирге жарамагьанды. Ол тёрени бузсанг, Апсаты чамланады, дегендиле.
• Уугъа жюрюген адам мингден сора кийик ёлтюрсе, аны жарлылыкъ къысады, не, Апсатыны къаргъышы жетип, ол ажымлы ёледи, дегендиле.
• Кюн къысса, ючлю атны баш сюегин алып, анга дууа жазып, суугъа атсанг, жауун жауады, деп ийнаннгандыла.
• Кюн бузулуп кёп тургъандан сора, кече уку къычырса, кюн аязады.
• Къой (жылкъы) жол къыбылагъа тартса, жауун боллукъ тюйюлдю, тюз болса, жауарыкъды.
• Боюнса жулдузла тюз болсала, кюн бузулмайды, къынгыр неда башха тюрлю болсала, кюн бузулады.
• Къой жол кёкде ачыкъ ариу кёрюннген жылны огъурлулукъгъа санагъандыла. Хар неде да монглукъ болады, халкъла арасында тынчлыкъ болады, деп къууаннгандыла.
• Жаз башында кёк биринчи кере къыбыла жанындан кюкюресе, битимли жыл боллукъду, дегендиле.
• Тейри эшиги ачылгъан заманда не алгъыш этсенг да, ол къабыл: болады, деп ийнаннгандыла.
• Тейри къылычны тюбю бла озсанг, къыз эсенг - жаш боласа, жаш эсенг - къыз боласа, дегендиле.
• Илкерле, Боюнсала (жулдузла) эртте чыкъсала, жыл жылы болады.
• Жаз башында "балдражюз", "къара къая", "оба кирген", "аман-кёз" деген кюнле кетгинчи, кюн жайыкъмайды, дегендиле. Бу кюнле (ала ючюшер боладыла) март эмда апрель айлада боладыла.

                                          ***

• Тюшюнгде айран, сют эмда  башха  акъны кёрсенг, игиди.
• Кесинги бийик жерде кёрсенг, къууанырыкъса.
• Мешхут, адам кирле, битле - ырысхыгъа кёрюнедиле.
• Жилян,  гылыу чычхан, бёрю - жауларынгдыла, сакъ болургъа: керексе.
• Чачынг узун болуп кёрсенг - къууанырыкъса. Жюлюнюп, не къыркъылып кёрсенг - жарсырыкъса.
• Кирсиз суу, чыракъ жаннган, кюн тийген, ариу азыкъ ашагъан --къууанчха.
• Кир суу - къайгъыгъа, ушакъгъа, сёзге кёрюнеди.
• Минчакъла тагъып кёрсенг - жилягъан этериксе.
• Къочхар - жангы къуллукъгъа кёрюнеди.
• Аракъы, сохан, сарымсах кёрсенг - къыйналгъан этериксе.
• Арбазынгда терекни кесилип кёрсенг - юйден адам ёледи.
• Азыу тишинг тюшюп кёрсенг - къысха жууугъунг ёледи.
• Ал тишинг тюшсе - кенг жууугъунг ёледи.
• Тюшюнгде ёлген адам санга бир зат берсе - ырысхы тюшер, сенден алса уа - ахлунг ёлюр.
• Бычакъ жашчыкъ тууарыкъ болса кёрюнеди, къыпты уа - къызчыкъгъа кёрюнеди.

 
("Къарачай-малкъар фольклор. Хестоматия". 
Хаджиланы Танзиля жараштыргъанды)