Башлаланы Руслан джараштыргъанды

"Хар элни мал союуу башха" деб бизни къарачай-малкъар миллетни нарт сёзю барды. Былай, бир джыйылыу болгъан джерде бу мал союуну юсюнден ушакъ, ёчешиу тохтамайды.  Биз да сейир этген болмаса, бу ёчешиуню тохтатайыкъ деген иннетибиз джокъду. Ол себебден, билген адамладан да сора, китаблагъа да къарай къой мал санланы атларын тизгинлеб ачыкъларгъа кюрешейик . 

Хар сюекни, санны  аты болгъаны къойну джашауун тынч этмегенлигине, дараджалаб къурманлыкъда эркиши бла тиширыуну арасын къайтарыб энтда бир кере ачыкълайды.

Тамада эркишини аллына джау орун къалакъ бла  баш джарты, бири биринден артыкъ айырылмай салынады.

Баш джарты кеси юлюшге саналады: ол къартха сый бериу - "сен башса, сыйынг кимден да башды" дегенни кёргюзеди.

Эки тепси бар эсе, тамадаларына  бирер баш джарты бла бирер джау орун къалакъ салынады.

Андан аргъысына уа сыйлыракъ сюекле - юлюшле: джан сюек - терт кесеги барыда, ногъана, башлы иеги, шеше омрау, къысха илик, дагъыда башха юлюшле тамададан онг джанына берилиб тебрейдиле, къалгъан сюеклени этни джеткенине кере къошакъгъа да теджейдиле. Тамада тиширугъа - ногъана, андан арысына ашыкъ илик, джаякъ, башлы иеги, шеше омрау, базук, омраула - джетгенине кере салынадыла.

"Ання джиджджя бишемиди?" деб, артыкъсыз да бек сабий заманда, от джагъаны къатын сакълагъан кюнле бек кёб адамны эсинде тура болурла. Омрауланы биширгенден сора да аланы ашайбыз деб да кёб заманны ашыргъан да болурсуз. Сора ол омураула къойну сыртында къуру да ашар ючюн къуралгъанча,  адам кесича хар бёлегине биршер ат атаб биягъы тепсини джасайды.

Къойну омрауу "ашалыр ючюн" талай бир бёлекге  бёлюнеди. Айтыргъа, баш джанындан башлаб ийегиле башланнгынчынга дери омрауну бёлеклери бойун омрауладыла. Аланы татыулары алай иги болмагъанлары себебли сыйлары да алай уллу тюлдю. Артыкъсыз да бек, омрауну башгъа джалгъаннган, къойну кесген заманында бычакъ тийген джери.  

Дагъыда омрауну, ийегиле джалгъаннган джери болады.  Алайыны уа сыйы да иги татыуу да иги.Омрауланы атлары уа анданда иги - шеше омраула. Шеше омрауладан сора кегей омраула башланадыла. Аланы да джокъду бир хаталары. Кегей омраула бла къуйрукъну арасында дагъыда бир къауум омрау бёлекге къуйрукъ омраула дейдиле.

Омраула бёлеклеге юлешиннген кибик къойну эки къабыргъасы да ийегилеге юлешинедиле.  Сол къабыргъаны онг къабыргъадан алай уллу башхалыгъы джокъду (чам). Быланы да баш джанындан башлаб айтайыкъ:

Биринчи юч ийегини аты ногъана (1). Адамланы кёбюсюню айтыуларына кёре, ногъана тамада тиширыугъа салынады. Алай болгъанлыгъына бир къауумла эркишиге да салыргъа болады дейдиле.

Ногъанадан сора биринчи башлы ийегиле башланадыла (2). Андан сора экинчи башлы ийегиле (3). Биринчилени да, экинчилени да санлары экишер ийеги бла толадыла.

Аладан къалгъанларына быгъын не да джамыз ийегиле дейдиле (4).

АШЫГЪЫЗ ТАТЛЫ БОЛСУН!