http://new.09biz.ru/2010/03/27/zajavlenie-koordina cionnogo-soveta.html
Россияны президенти Д.А.Медведевге
Россиияны президентини Администрация башчысы С.Е.Нарышкиннге
Россияны президентини келечиси, Шимал Кавказ федерал округну башчысы
А.Г. Хлопониннге
Къарачай-Черкес республиканы президенти Б.С.Эбзеевге
Къарачай-Черкес республиканы джамагъат организацияларыны
Координацион Советини
Заявлениеси
Республикагъа 20 джылны бир миллетни адамлары башчылыкъ этгенлери туудургъан этнократия КЧР-ни экономикасын, джамагъат-сиясет турумун да катастрофа халгъа келтиргенди. Республикада миллетле арасы болумну, джамагъат-сиясет халны да иги джанына тюрлендирир ючюн бу ишлени этерге кереклиге санайбыз:
1. Федерал аралыкъ да къошулуб, Миллетле арасы комиссия къураргъа ? власт органлада республиканы къурагъан халкъланы келечилери тенг юлюшлю (паритет) болур ючюн.
2. 2010 джылны къачына паритет халда Парламент къураргъа ? республиканы къурагъан беш халкъдан бешишер депутат, башха халкъладан да беш депутат. Парламентни башчысыны да тёрт заместители болургъа ? республиканы къурагъан халкъладан биришер адам.
3. Джамагъат-сиясет турумну иги этер ючюн, энди джол президент оруслу болурун излейбиз.
Къол салгъанла:
?Абаза? джамагъат организацияны Советини тамадасы М.А.Такушинов
?Адыгэ Хасэ? черкес организацияны Советини тамадасы М. Х.Черкесов
?Русь? орус организацияны Президиумуну тамадасы И.Н.Хохлачев
?Масис? эрмен организацияны тамадасы В.С. Алавердов
?Кали-архи? урумлу (грек) организацияны башчысы В. И. Кузнецов
Черкесск шахарда ?Бирлик? ногъай организацияны тамадасы Ю.Б.Карасов
?ДЖАХАНИМНИ КЁРМЕГЕН ДЖАНДЕТГЕ КЁЛ САЛМАЗ?
Бу ётюрюк къагъытны къурашдырыб, Россия Федерацияны президентине дери джазыб кюрешгенлеге башчылыкъ этген, бир да ажымсыз, ?Адыгэ Хасэ? черкес организацияны тамадаларыдыла. Республиканы къурагъан халкъланы организациялары бла къалмай, кеслерин кёбюрек, магъаналыракъ кёргюзтюр ючюн орус, эрмен, урум (грек) джамагъатланы башчыларын да тартхандыла бу кир ишге. Ала да не ангылаб къошулгъан эселе да. Ногъай организацияны башчысы да бу къагъытха къол салгъаны ? адам ийнанмазчады.
Къарачай-Черкес республика экономика джаны бла хоншу республикаладан артха къалмайды. Джамагъат-сиясет турум а, Шимал Кавказда эм игиге саналады. Республикада халкъланы арасында тиклик, джаулукъ джокъду. Къарачай-Черкес республикагъа башчы бола келген къарачайлыла, ёз халкъларын юлюшсюз къоя, башха халкълагъа кёбюрек эс бёле келгендиле. Анга юлгюле келтирейик.
1990-чы джыллада ?Сюргюннге тюшген халкълагъа реабилитация этиу? закон чыкъгъандан сора, Борис Ельцин да Сталин къурутхан Къарачай областны ызына къайтарыуну хакъындан законопроектге къол салгъандан сора ? Къарачай энчи республика болургъа боллукъ эди. Къоймадыла! Кимле? Кесибизни башчыла. Къарачай- Черкес республиканы биринчи тамадасы Хубийланы Владимир.
Къарачайны оноуун абазагъа, черкесге, орусха, ногъайгъа соргъан кибик этиб, ?бары да бирге джашайыкъ? дейдиле деб, Къарачайны энчи республика болурундан тыйдыла. Къарачай кеси энчи республика болса, бюгюннгю проблемала боллукъ тюл эдиле.
Хубий улу орус къазакъланы да ?Реабилитация...? законнга киргизтди, беш халкъны да ? къарачайны, орусну, черкесни, абазаны, ногъайны ? субъект къурагъан, тенг халкъла этиб сирелди. Алай а, черкесни, абазаны, ногъайны бир-бирине къошсанг да, къарачай халкъны джарымы тенгли болмайдыла. Ёзге кърал къуллукъда ишлеген адамларыны саны бла къарачайлыла бла тенг болургъа излейдиле.
1990-чы джылланы аягъында КъЧР-де президент сайлаула болгъанларында ? анасы орус, атасы къарачай, аскер генерал Семенланы Владимир ажымсыз хорлады. Алай а, черкеслиле ?президент черкесли болургъа керекди? деб, ишни къазауатха джетдирирге аз къалдыла.
Сайлаула болсала, 40 минг черкесли 200 минг къарачайлыны хорлаялмазлдыкълары хакъды. Аны ангылагъан черкеслиле, экинчи джол сайлаулада башха тактикагъа кёчдюле: къарачайлылада алагъа ишлерик кандидатны табыб, аны алгъа тюртдюле, къарачай халкъны экиге бёлдюле. Алай келди оноугъа Батдыланы Мустафа. Башбакан да черкесли болду. Мустафаны кёзюуюнде къуралдыла ёмюрде болмагъан Абаза эмда Ногъай миллет районла. Къарачайны джерини бир кесеги Абаза районнга берилди.
Батды улуну президентлик болджалы бошалыргъа, Россияда халкъла кеслерине башчыны кеслери сайлау адет тохтады. Энди Россияны президенти теджейди миллет республикалагъа да тамадаланы. Алай келди Къарачай-Черкес республикъагъа президент болуб Эбзелени Борис ? Россияны Анаяса Махкемесини юеси.
?Мен ишге адамланы миллетликлерине неда меннге джууукъ джетгенлерине къараб саллыкъ тюлме. Ишлей билген, республиканы айныууна себеб болаллыкъ адамланы сайларыкъма къуллукълагъа?,- дейди Эбзе улу. Башбакан къуллукъгъа Кайшевни ? урум (грек) халкъны адамын салды. ?Башбакан черкесли болургъа керек эди, ол черкес орунду? деб, черкес миллет организацияла мурулдай, Эбзе улугъа, аны бла бирге къарачай халкъгъа да, хыршылана башладыла.
Эбзе улу ?къуллукъчуланы миллетликлерине къараб, саллыкъ тюлме? десе да, сиясетин бираз джумшатды. Бусагъатда бакан къуллукъда ишлегенле: черкесден юч бакан, абазадан юч бакан, къарачайдан юч бакан. Парламентни башчысы да черкеслиди. Алай болса да, черкеси, абазасы да, аз санлы къауумла болгъанларына да къарамай, оноуда-къуллукъда кёбюрек орунлу болургъа излейдиле. Бюгюнннгю проблемаланы туудургъан ол затды.
Черкеслиле 1957-чи джылдан бери да ? къарачай халкъ сюргюнден къайытханлы ? уллу къуллукълада ишлей, къарачайны къыйынын ашай юреннгендиле. 1957 джыл кърал къарачай халкъгъа буюргъан ачханы да кёбюсю черкес районлагъа, Черкесск шахаргъа джоюлуб кетгени документледе белгилиди. Бюгюнлеге дери алай бола келгенди.
Энди ол зат тохтай тебрегени ? хукукчу Эбзе улу аллай затланы унарыкъ тюлдю ? бютюн да бек ачыуландырады черкес къауумну: аны ючюндю ?Адыгэ хасэ? башхаланы да кесине къошуб, хылымылы, ётюрюк тарыгъыу къагъытланы джарашдырыб, къралны этегинден башына дери джайыб кюрешгени.
?Биреу къатын келтире, биреу атын ёлтюре? деб, нарт сёз барды. Башха къауумланы джамагъат организациялары ?Адыгэ Хасэге? къошулгъанлары да сейирди. Башында кёргюзтгенибизча, Къарачай-Черкес республикада къалгъан ууакъ халкъла къарачай миллетни ышыгъында юлюшлю да, джюрюшлю да бола келгендиле. Ёзге ?джаханимни кёрмеген джандетге кёл салмаз? дегенлери тюз болур.
Черкес оюнлагъа Къарачай да тёзюб турурму? Огъесе, 1926-чы джылдача, ?бий да болугъуз, юй да болугъуз кеси кесигиз бла? дебми тохтар? 40 минг черкес Къарачайдан айырылгъанлай, Орусну ичинде тас болуб кетерин биле болмазмы? Биледи, айрыллыкъ да тюлдю. Джалгъан дау чыгъарыб, уллу къуллукълагъа адамларын ётдюрюр дыгаласдан башха иннетлери джокъду.
Ансы, 1990-чы джыллада Къарачай кеси бола тебрегенинде, черкеси, абазасы, ногъайы да ?бирге джашайыкъ? деб, Къарачайны джолун кесгенлерин унутмагъанбыз. Ала да унутхан болмазла. Алай эсе, хылымылы, кир, ётюрюк къагъытланы джазгъанны къоюб, джарашыб джашагъыз. Джашаялмай эсегиз а ? джол бла, закон бла айырылыгъыз да ? энчи эллеригизни къурагъыз да ? къууанч бла, насыб бла хайда джашагъыз. Аллах хар кимни иннетине кёре берликди насыбын да.
АЗРЕТ-АЛИЙ КЕЧЕРУКЪ,
"Джамагъат" демократ организацияны башчысы.
http://www.kamatur.org/makaleler/genel/882-chnimni -kormgn-cndtg-kol-slmz
Россияны президенти Д.А.Медведевге
Россиияны президентини Администрация башчысы С.Е.Нарышкиннге
Россияны президентини келечиси, Шимал Кавказ федерал округну башчысы
А.Г. Хлопониннге
Къарачай-Черкес республиканы президенти Б.С.Эбзеевге
Къарачай-Черкес республиканы джамагъат организацияларыны
Координацион Советини
Заявлениеси
Республикагъа 20 джылны бир миллетни адамлары башчылыкъ этгенлери туудургъан этнократия КЧР-ни экономикасын, джамагъат-сиясет турумун да катастрофа халгъа келтиргенди. Республикада миллетле арасы болумну, джамагъат-сиясет халны да иги джанына тюрлендирир ючюн бу ишлени этерге кереклиге санайбыз:
1. Федерал аралыкъ да къошулуб, Миллетле арасы комиссия къураргъа ? власт органлада республиканы къурагъан халкъланы келечилери тенг юлюшлю (паритет) болур ючюн.
2. 2010 джылны къачына паритет халда Парламент къураргъа ? республиканы къурагъан беш халкъдан бешишер депутат, башха халкъладан да беш депутат. Парламентни башчысыны да тёрт заместители болургъа ? республиканы къурагъан халкъладан биришер адам.
3. Джамагъат-сиясет турумну иги этер ючюн, энди джол президент оруслу болурун излейбиз.
Къол салгъанла:
?Абаза? джамагъат организацияны Советини тамадасы М.А.Такушинов
?Адыгэ Хасэ? черкес организацияны Советини тамадасы М. Х.Черкесов
?Русь? орус организацияны Президиумуну тамадасы И.Н.Хохлачев
?Масис? эрмен организацияны тамадасы В.С. Алавердов
?Кали-архи? урумлу (грек) организацияны башчысы В. И. Кузнецов
Черкесск шахарда ?Бирлик? ногъай организацияны тамадасы Ю.Б.Карасов
?ДЖАХАНИМНИ КЁРМЕГЕН ДЖАНДЕТГЕ КЁЛ САЛМАЗ?
Бу ётюрюк къагъытны къурашдырыб, Россия Федерацияны президентине дери джазыб кюрешгенлеге башчылыкъ этген, бир да ажымсыз, ?Адыгэ Хасэ? черкес организацияны тамадаларыдыла. Республиканы къурагъан халкъланы организациялары бла къалмай, кеслерин кёбюрек, магъаналыракъ кёргюзтюр ючюн орус, эрмен, урум (грек) джамагъатланы башчыларын да тартхандыла бу кир ишге. Ала да не ангылаб къошулгъан эселе да. Ногъай организацияны башчысы да бу къагъытха къол салгъаны ? адам ийнанмазчады.
Къарачай-Черкес республика экономика джаны бла хоншу республикаладан артха къалмайды. Джамагъат-сиясет турум а, Шимал Кавказда эм игиге саналады. Республикада халкъланы арасында тиклик, джаулукъ джокъду. Къарачай-Черкес республикагъа башчы бола келген къарачайлыла, ёз халкъларын юлюшсюз къоя, башха халкълагъа кёбюрек эс бёле келгендиле. Анга юлгюле келтирейик.
1990-чы джыллада ?Сюргюннге тюшген халкълагъа реабилитация этиу? закон чыкъгъандан сора, Борис Ельцин да Сталин къурутхан Къарачай областны ызына къайтарыуну хакъындан законопроектге къол салгъандан сора ? Къарачай энчи республика болургъа боллукъ эди. Къоймадыла! Кимле? Кесибизни башчыла. Къарачай- Черкес республиканы биринчи тамадасы Хубийланы Владимир.
Къарачайны оноуун абазагъа, черкесге, орусха, ногъайгъа соргъан кибик этиб, ?бары да бирге джашайыкъ? дейдиле деб, Къарачайны энчи республика болурундан тыйдыла. Къарачай кеси энчи республика болса, бюгюннгю проблемала боллукъ тюл эдиле.
Хубий улу орус къазакъланы да ?Реабилитация...? законнга киргизтди, беш халкъны да ? къарачайны, орусну, черкесни, абазаны, ногъайны ? субъект къурагъан, тенг халкъла этиб сирелди. Алай а, черкесни, абазаны, ногъайны бир-бирине къошсанг да, къарачай халкъны джарымы тенгли болмайдыла. Ёзге кърал къуллукъда ишлеген адамларыны саны бла къарачайлыла бла тенг болургъа излейдиле.
1990-чы джылланы аягъында КъЧР-де президент сайлаула болгъанларында ? анасы орус, атасы къарачай, аскер генерал Семенланы Владимир ажымсыз хорлады. Алай а, черкеслиле ?президент черкесли болургъа керекди? деб, ишни къазауатха джетдирирге аз къалдыла.
Сайлаула болсала, 40 минг черкесли 200 минг къарачайлыны хорлаялмазлдыкълары хакъды. Аны ангылагъан черкеслиле, экинчи джол сайлаулада башха тактикагъа кёчдюле: къарачайлылада алагъа ишлерик кандидатны табыб, аны алгъа тюртдюле, къарачай халкъны экиге бёлдюле. Алай келди оноугъа Батдыланы Мустафа. Башбакан да черкесли болду. Мустафаны кёзюуюнде къуралдыла ёмюрде болмагъан Абаза эмда Ногъай миллет районла. Къарачайны джерини бир кесеги Абаза районнга берилди.
Батды улуну президентлик болджалы бошалыргъа, Россияда халкъла кеслерине башчыны кеслери сайлау адет тохтады. Энди Россияны президенти теджейди миллет республикалагъа да тамадаланы. Алай келди Къарачай-Черкес республикъагъа президент болуб Эбзелени Борис ? Россияны Анаяса Махкемесини юеси.
?Мен ишге адамланы миллетликлерине неда меннге джууукъ джетгенлерине къараб саллыкъ тюлме. Ишлей билген, республиканы айныууна себеб болаллыкъ адамланы сайларыкъма къуллукълагъа?,- дейди Эбзе улу. Башбакан къуллукъгъа Кайшевни ? урум (грек) халкъны адамын салды. ?Башбакан черкесли болургъа керек эди, ол черкес орунду? деб, черкес миллет организацияла мурулдай, Эбзе улугъа, аны бла бирге къарачай халкъгъа да, хыршылана башладыла.
Эбзе улу ?къуллукъчуланы миллетликлерине къараб, саллыкъ тюлме? десе да, сиясетин бираз джумшатды. Бусагъатда бакан къуллукъда ишлегенле: черкесден юч бакан, абазадан юч бакан, къарачайдан юч бакан. Парламентни башчысы да черкеслиди. Алай болса да, черкеси, абазасы да, аз санлы къауумла болгъанларына да къарамай, оноуда-къуллукъда кёбюрек орунлу болургъа излейдиле. Бюгюнннгю проблемаланы туудургъан ол затды.
Черкеслиле 1957-чи джылдан бери да ? къарачай халкъ сюргюнден къайытханлы ? уллу къуллукълада ишлей, къарачайны къыйынын ашай юреннгендиле. 1957 джыл кърал къарачай халкъгъа буюргъан ачханы да кёбюсю черкес районлагъа, Черкесск шахаргъа джоюлуб кетгени документледе белгилиди. Бюгюнлеге дери алай бола келгенди.
Энди ол зат тохтай тебрегени ? хукукчу Эбзе улу аллай затланы унарыкъ тюлдю ? бютюн да бек ачыуландырады черкес къауумну: аны ючюндю ?Адыгэ хасэ? башхаланы да кесине къошуб, хылымылы, ётюрюк тарыгъыу къагъытланы джарашдырыб, къралны этегинден башына дери джайыб кюрешгени.
?Биреу къатын келтире, биреу атын ёлтюре? деб, нарт сёз барды. Башха къауумланы джамагъат организациялары ?Адыгэ Хасэге? къошулгъанлары да сейирди. Башында кёргюзтгенибизча, Къарачай-Черкес республикада къалгъан ууакъ халкъла къарачай миллетни ышыгъында юлюшлю да, джюрюшлю да бола келгендиле. Ёзге ?джаханимни кёрмеген джандетге кёл салмаз? дегенлери тюз болур.
Черкес оюнлагъа Къарачай да тёзюб турурму? Огъесе, 1926-чы джылдача, ?бий да болугъуз, юй да болугъуз кеси кесигиз бла? дебми тохтар? 40 минг черкес Къарачайдан айырылгъанлай, Орусну ичинде тас болуб кетерин биле болмазмы? Биледи, айрыллыкъ да тюлдю. Джалгъан дау чыгъарыб, уллу къуллукълагъа адамларын ётдюрюр дыгаласдан башха иннетлери джокъду.
Ансы, 1990-чы джыллада Къарачай кеси бола тебрегенинде, черкеси, абазасы, ногъайы да ?бирге джашайыкъ? деб, Къарачайны джолун кесгенлерин унутмагъанбыз. Ала да унутхан болмазла. Алай эсе, хылымылы, кир, ётюрюк къагъытланы джазгъанны къоюб, джарашыб джашагъыз. Джашаялмай эсегиз а ? джол бла, закон бла айырылыгъыз да ? энчи эллеригизни къурагъыз да ? къууанч бла, насыб бла хайда джашагъыз. Аллах хар кимни иннетине кёре берликди насыбын да.
АЗРЕТ-АЛИЙ КЕЧЕРУКЪ,
"Джамагъат" демократ организацияны башчысы.
http://www.kamatur.org/makaleler/genel/882-chnimni -kormgn-cndtg-kol-slmz
... Андан да игиси уа барыбызгъа да, мен сагъыш этгеннге кёре, юйюм башха, юйюнг башха, цегинг-зеринг белгили болуп, къоншулукъда бир аламатды деп зашагъандан башха амал кёрмейме, къоярыкъ тюйюлдюле алай ансы...
