Расширенный поиск
23 Апреля  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Ашын ашагъанынгы, башын да сыйла.
  • Уллу атлама – абынырса, уллу къабма – къарылырса.
  • Джаханимни кёрмей, джандетге кёл салмазса.
  • Ичимден чыкъды хата, къайры барайым сата?
  • Ётюрюкню башын керти кесер.
  • Шайтан алдады, тюзлюк къаргъады.
  • Келгинчи, къонакъ уялыр, келгенден сора, къонакъбай уялыр.
  • Тойчу джашха къарама, къойчу джашха къара.
  • Суугъа – чабакъ, къаягъа – ыргъакъ.
  • Суу ичген шауданынга тюкюрме.
  • Джаш къарыу бла кючлю, къарт акъыл бла кючлю.
  • Кёпюр салгъан кеси ётер, уру къазгъан кеси кетер.
  • Къызын тута билмеген, тул этер, джашын тута билмеген, къул этер.
  • Киштикге къанат битсе, чыпчыкъ къалмаз эди.
  • Ёгюзню мюйюзюнден тутадыла, адамны сёзюнден тутадыла.
  • Ышармагъан – кюлмез, кюлмеген – къууанчны билмез.
  • Кёл ашады да, кеси ашады.
  • Кюлме джашха – келир башха.
  • Къралынгы – душмандан, башынгы от бла суудан сакъла.
  • Юре билмеген ит, къонакъ келтирир.
  • Таукел тауну аудурур.
  • Азыкъ аз болса, эртде орун сал.
  • Бети къызарыучу адамны, джюреги харам болмаз.
  • Къуллукъчума, деб махтанма, къуллукъ – хаух джамчыды!
  • Аллахха ийнаннган кишини, Аллах онгдурур ишин.
  • Эрни эр этерик да, къара джер этерик да, тиширыуду.
  • Ата Джуртуму башы болмасам да, босагъасында ташы болайым.
  • Кёл – къызбай, къол – батыр.
  • Биреуню къыйынлыгъы бла кесинге джол ишлеме.
  • Сакъ юйюне сау барыр.
  • Ачылгъан эт джабылыр, кёрген кёз унутмаз.
  • Тюзню ётмеги тюзде къалса да, тас болмаз.
  • Билмейме деген – бир сёз
  • Акъыллы эркиши атын махтар, акъылсыз эркиши къатынын махтар.
  • Къарнынг ауруса, ауузунгу тый
  • Бек анасы джыламаз.
  • Джюз элде джюз ёгюзюм болгъандан эсе, джюз джууугъум болсун.
  • Акъдан къара болмаз.
  • Аууз сакълагъан – джан сакълар.
  • Хунаны тюбюн къазсанг, юсюнге ауар.
  • Ишлерге уял да, ашаргъа табма.
  • Дуния аламаты сен эсенг да, игиме деб айтма.
  • Элде адам къалмаса, ит тахтагъа минер.
  • Бозаны арты дауур болур.
  • Кёбге таш атма.
  • Мал кёб болса, джууукъ кёб болур.
  • Байны оноуу, джарлыгъа джарамаз.
  • Ётюрюкчюню шагъаты – къатында.
  • Махтаннган къыз, тойда джукълар.
  • Ашхы – джыяр, аман – джояр.
Страницы: 1
УЗДЕНОВ ШАКМАН ЮСУФОВИЧ (кавалер ордена "Красного Знамени")
 
УЗДЕНОВ ШАКМАН ЮСУФОВИЧ





Материалы из архива МО РФ свидетельствует о его геройских подвигах. Нужна дополнительная информация (биография, фото и т.д.).

Выписка из наградного листа:


Узденов Шакман Юсуфович, 1916 г.р. Красноармеец 492 стрелкового полка 199 стр. дивизии. Представлен к правительственной награде Орден "Красного знамени". Член ВЛКСМ. Участвовал в боях против фашизма. Призван Учкуланским РВК. Адрес- Орджоникидзевский край, Учкулановский р-н, а. Хурзук.

Конкретное изложение личного подвига:

Красноармеец Узденов дисциплинированный, бесстрашный боец . Во время разведки в районе х.Николавека, когда один фашистский офицер огнем из ручного пулемета заставил конников спешиться и залечь, Узденов, зайдя с тыла застрелил офицера, завладел немецким пулеметом, что дало возможность разведке выполнять боевые задачи. Во время второй разведки в том же районе разведчики были встречены огнем противника. Узденов своим телом прикрыл командира взвода по которому фашистский снайпер вел огонь, а затем из автомата уничтожил его. Достоин представления к правительственной награде орден"Красного Знамени"

Командир 492 стрелкового полка майор Василевский,
Военком полка ст. политрук Осипов;
Начальник штаба полка ст. лейтенант Шушарин

28 ноября 1941 года.
Шакман3 .jpg (1.51 МБ)
Шакман 2.jpg (1.42 МБ)
 
Езденлени Шакман анамы гитче къарнашыды.Атасы Юсюп(анам Джюсюп деучен эди) Дикая дивизияда къазауат этиб саугъала да алгъанды.Джесирге Дудаладан биреулен бла тюшюб,андан къача келиб акъ аскерге къошулуб юйюню 1922дж. джыйылады,алая 40кюнден аушады.Юсюпню 3 джашы:Хызыр,Ильяс,Шакман,2къызы Асият бла Напи болады.Шакман эм гитчелери эди. Сабийлигинде огъуна джигитлиги билиниб тургъанды.Анам айтыучу хапарланы бирин айтайым.Бир ингир ала хоншу тиширууну ийнеги стауатха къайытмайды,джашына бар изле десе.кеч болады къайда табарыкъма деб унамайды.Шакман эрлай атын тутуб,джер салыб джолгъа атланады.Айтханым Минги-Таудан 3-4км.Уллу-Къам деб джайлыкъда болады. Джаракълы деген джерге джетерге иги къарангы болады. Сууну ол джанында агъач ичинде отджарыкъны эслеб,мурукку бола тургъанлай атдан джерге къалай тюшгенин да эслеялмайды.
"Къынг деме,къынг дегенлеинге къагъарыкъма"-,деб биреулен Шакманга герохну буруб аллында ол шынкъарт джаннган джер таба айландырады. Келселе талада шынкъартны тегерегинде бир талай сауутлары бла адам,отда къазан асылыб боркъ-боркъ дей къайнай.
_Кимни алыб келдинг?,-деб сорсала,Шакман : "Мен Гяусарны джашыма",-дегенлеине,
джашла кюледиле. " Къарачайда атасыны атын айтадыла" -деб джыллыгъы келген эркиши
Шакъманнга джити къарайды. "Езденлени Джюсюпню джашыма " ."Хырха улу Джюсюпню
джашымыса?" . "Хо". ?Сени атанг бла мен джети джылныбир къазандан аш ашаб айланнганма.
джесирденден да бирге къачхан эдик.Аннга ушасанг джигит джаш боллукса.Кеч эте не излейсе,
не джумуш тындыра айланаса?" "Ол къазанда бише тургъан малны излей айланама",-десе
джашла кюлелле,чам-накъырда этедиле. Шакъман кетер дыгалас этерге кюрешеди,алая муну
иймейдиле,ийнекни этинден ашатмай .Ашаганындан сора уа накъырда халда:"ГПУда сен
бандитле бла ийнекни урлаб ашагъанса деб болджал саллыкъдыла,Салаукагъа ашырлыкъдыла".
Шакъманны : "Мени къоймай ашатхан эдиле",-дегенин эшитгенлеринде шум боладыла ,бир
бирине къарайдыла .Джашланы халлары тюрленгенин эслеб Дуда улу Шакъманны бир джанына
алыб: " Елген атангы хатерин этеме ,ансы ийерик тюл эдим .Былайда 2-3кюн турлукъбыз,андан
сора элге барырса да айтырса ГПУгъа.ала билликдиле сен бизни кергенинги,.кесинг айтсанг
башынгы алырга болурса.Сен сабийсе ,сени бла кюрешик тюлдиле.Бу ачханы ийнекни иесине берирсе"-,деб Шакъманны ашырады. Шакъман къошха къайытыб анасына хапарын айтады.
Хоншу тышырыугъа ачханы бергенинде,ол ачханы санаб Шакъманнга : "Шакъман,алагъа энтда
мал керек болса мени ийнегиме алсынла"-дейди.
Школну бошагъандан сора Нарсанада чурукчу курсланы бошаб бир кесекни ишлейди,1938 джыл Къызыл Аскерге чакъырылыб Киевский особый военный округда къуллукъ этиб ,къачда келеди деб тургъанлай къазауат башланады. 1942 дж. Елген къагъыты келгенинде анасы ашын-схатын этдирмейди, сауду деб . 5-6 айдан письмосу келеди:"Анам,кеч кеб джазмай тургъанымы, амалым джокъ эди.энтда къачан джазарыгъымы билмейме.Разы бол." дагъыда бир иги кесек заманны письмосу келмейди.Кечюрюлликни аллы бла письмо алады анам. Тынчлыкъ-эсенликден сора газетден вырезка. Мени атамы айтханына кере ол газетде:"Офицер-коммунист,2
орденоносец Узденов представлен к высокой государственной награде" Къазауат бошалгъанындан сора 2-3 кере военкоматха Шакъманны джазыун билдиригиз дегенликке
Танкда кюйгенди деб бир кере ,без вести пропал в 1942г.деб экинчи кере аллай джуаб бергендиле.Къазахстандан къайытхандан сора анама Къазийланы Хаджи-Мурат(джуукъ джетген
Хурзукчу киши) Шакъман не эте турады деб сорады.Къазауатдан къайытмагъанын эшитгенинде
Анама хапар айтады .Хаджи-Мурат аэродром да къараулда тургъан кезюуде 2 машина келиб
тохтайдыда аладан бир талай адам тюшеди,аланы ичинде Шакъман.Къараулда тургъанны селеширге амалы джокъду,джетел этиб Хаджи-Мурат Шакманны кесине къаратады.Сезни къысхасы, Х аджи-Мурат бла Шакман иги кесек заманны ушакъ этедиле, Хаджи-Мурат адресинги
къой дегенинди мен барлыкъ джерге почта джюрюмейди сау-эсен къайытсам мен кесим сени
табарма дейди,алая Хаджи -Мурат джаралы болубму кетеди,огесе къарачай джашланы фронт-
дан кетерген кезюу болуб андан сора тюбешмейдиле. Дагъыда бир хапар.Къазахстанда тургъан
заманыбызда хапар чыгъады къайсы эседа бир элге Шакъман бла къазауатда болгъан къазах джаш келгенди деб.Атам комендантдан эркинлик алыб ол элге барыб казах джашха тюбеб хапар
сорады.Сау -эсенди ,айырышылгъан заманыбызда юйдегиси къайда болгъанын билмей бек къыйнала эди дейди ол джаш.Адресин бер десе атам-унамайды.Атам письмо джазады ,аны алады.Юйге къайытыб хапар айтса къарт анам джукъда айтмайды анам Напи уа атама кел-къалды болады адресин алалмагъанса деб.Аманны кебинде комендантдан эркинлик алыб атам
бла анам ол биягъы элге барадыла,алая казахлы кетиб тура. Джуукъларындан анам не кюрешсе да адресни алалмайды. Аланы алай нек этгенлерин билмей къалдыкъ.
МО подвиг народа деген сайттына ышаныб турама.
 
мусса
Алан, билирге керекди хапарын. Фотографиясы бармыды? Андан ары орусча джаз. Ким билед, башхъа миллетледен адам кирсе, хапарлы болуб.
 
К сожалению,лично у меня нет фото Шакмана,но в родительском доме висел его
портрет с довоенного снимка.Свяжусь с братьямии и попрошу их выслать отсканированные снимки
 
Ок!
 
Киммер,как отправить отсканированный материал или разместить фото на форуме?
я с компьютером не очень в дружеских отношениях.Только учусь. Подскажи
 
Мусса, заходишь на сайт radikal.ru. Нажимаешь на "обзор". Выбираешь файл в открывшемся окне файл, нажимаешь "открыть", потом "загрузить" на радикале. В открывшемся окне с загруженной фото выбираешь "картинка в тексте" (если хочешь, что бы размер сохранился), копируешь ссылку и втавляешь ее в окно Эльбрусоида, нажимаешь отправить и все :) Если не получится -обращайся, болушурма:))
 
мусса Бек Сау бол. Аламат суратды
 
Мусса, надо продолжать поиски. Арты не болгъанын билирге керекди.
 
Я жду когда заработает "Подвиг народа" на полную катушку.Там минимум
еще дважды будет упомянут Шакман.Я писал на программу
"Жди меня",но времени-то прошло много .Я ищу и старшего брата
Шакмана Ильяса ,судьба которого более драматична.Он может послужить
прототипом воина- карачаевца для лит.произведения.Воевал пулеметчиком.В 1942г.вместе с частью попал в окружение.При выходе к своим он наткнулся на раненого офицера,которого он ,Кубанов Касым и
еще 5 карачаевцев(имена востановить ,думаю,возможно)
целый месяц таскали на носилках пока не прорвались к своим .Сдали
офицера в госпиталь и встретились с ним через год,когда того назначили
командиром их полка.А в июле 1944 г.он вызовет всех их карачаевцев
в штаб полка и объявит о приказе Верховного Главнокомандующего
об отзыве с фронта карачаевцев.Комполка предложит им поменять
национальность и остаться на фронте,согласятся Ильяс и еще один,
офицер,а Касым и другие уедут в тыл.
В1947 г. моя тетя по отцу получила от Касыма письмо ,в котором он
просит сообщить ему ,если ей что-нибудь известно об его семье и кто из карачаевцев проживает в их округе.Моя мама была там,она попросила тетю,чтобы в ответе на письмо она спросила про Ильяса.В это время
приходит моя старшая сестра и говорит маме,что я (т.е. Мусса)плачу в люльке(бешикде)и бабушка велит ей идти домой.Когда через некоторое время Касым приезжает в село к своей семье,он скажет что его провожал на вокзале Ильяс.Крики,ссора мамы с тетей.Со слов
Касыма Ильяс и тот офицер-карачаевец уезжали в Таджикстан в надежде перейти границу и пробраться в Турцию,где были родственники у офицера. По моей и тетиной вине Ильяс не встретился
со своими родственниками.
 
Да уж ...
 
В день призыва в РККА.
Изменено: Мусса - 02.04.2015 22:18:54
 
80 лет назад был призван в ряды РККА.
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный