Войти на сайт
12 Июля  2025 года

 

  • Берекет берсин деген джерде, берекет болур.
  • Чомарт джарлы болмаз.
  • Кёб джат да, бек чаб.
  • Джырына кёре эжиую.
  • Нёгерсизни джолу узун.
  • Баш – акъыл ючюн, акъылман – халкъ ючюн.
  • Хазыр ашха – терен къашыкъ.
  • Ишлерге уял да, ашаргъа табма.
  • Тин – байлыгъынг, терен саулугъунг.
  • Аман къатын алгъан, арыр, иги къатын алгъан джарыр.
  • Онгсузну – джакъла, тенгликни – сакъла.
  • Кёлсюзден сёзсюз тууар.
  • Джерни букъусу кёкге къонмаз.
  • Ишни ахырын ойламай, аллын башлама.
  • Джуртун къоругъан озар.
  • Этек чакъмакълары баш джаргъан, сёлешген сёзлери таш джаргъан.
  • Билим къая тешер.
  • Тойгъан джерге джети къайт.
  • Ёзденликни кёбю ётюрюк.
  • Аджашхан тёгерек айланыр.
  • Татлы тилде – сёз ариу, чемер къолда – иш ариу.
  • Ашарыкъда сайлагъаннга – чий гырджын.
  • Джыланны къуйругъундан басарынг келсе, аны башы болгъанын унутма.
  • Джаным-тиним – окъуу, билим.
  • Суугъа – таянма, джаугъа – ийнанма.
  • Иги бла джюрюсенг, джетерсе муратынга, аман бла джюрюсенг, къалырса уятха.
  • Накъырда – кертини келечиси.
  • Джырчы ёлсе, джыры къалыр.
  • Къайгъы тюбю – тенгиз.
  • Къонакъ кёб келюучю юйню, къазаны отдан тюшмез.
  • Босагъагъа джууукъ орун болса, ашыгъыб тёрге озма.
  • Къыйынлы джети элни къайгъысын этер.
  • Ачыкъ джюрекге джол – ачыкъ.
  • Ашхы адам – халкъ байлыгъы, ашхы джер – джашау байлыгъы.
  • Эки ойлашыб, бир сёлешген.
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Ёлген ийнек сютлю болур.
  • Эски джаугъа ышанма.
  • Атынг аманнга чыкъгъандан эсе, джанынг тамагъынгдан чыкъсын.
  • Чакъырылмагъан къонакъ – орунсуз.
  • Эки итни арасына сюек атма, эки адамны арасында сёз чыгъарма.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Халкъны джырын джырласанг, халкъ санга эжиу этер.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Суугъа – чабакъ, къаягъа – ыргъакъ.
  • Аллахдан тилесенг, кёб тиле.
  • Тилчи бир сагъатха айлыкъ хата этер.
  • Азыкълы ат арымаз, къатыны аман джарымаз.
  • Чёбню кёлтюрсенг, тюбюнден сёз чыгъар.
  • Башы джабылгъан челекге, кир тюшмез.

 

Страницы: 1
RSS
3 ноября в рамках акции "Просвет" все дружно идем в Балкарский Драматический театр им.К.Кулиева!!!
 
3 ноябрьде сагъат 16:00 Къулийланы Къайсыннга аталгъан "ЖАШАУ - ЁРЛЕУДЮ!" деген
героико-документли драманы премьерасы боллукъду.

Сценарийни автору - Къулийланы Элизат.
Режиссёру - КъМР-ны искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу Атмырзаланы Мухаммат.
Суратчы - Э.Бородина.

-илигиз кеч къалмай сагъат 16:00 сакълайбыз!
 
Ждем всех желающих!!!!!!!!! Собираемся у входа в театр.
 
А во сколько начинается постановка?
 
Дитя гор

в 16:00 )))
 
Жашау ? ёрлеудю,
Таугъа ёрлеудю.
"Жолумдан артха бурулмам!" - деудю.
- Къыйынмыд?
Тутуп бир-бир къолундан,
Артха бурулмай,
Къоркъмай борандан
Барырбыз ёрге,
Эрле баргъанлай,
Ёрлербиз алай.

Действие началось в родном балкарском селении Кайсына, с момента, когда мать на руках качая свое дитя, пела колыбельную. Актеры смогли передать теплоту семейного очага, царившую в доме Кулиевых и в годы его ранней юности.







Строки из первой книги "Салам эрттенлик", овеянные добротой и светом:

Бек сюеме эрттенликде
Къанатлыланы жырларын.

Анам ийнек саууп келсе
Ол жангы сютню татыуун.

Мы увидели молодого Кайсына, его врожденную доброту и заботливое отношение к окружающей природе, к братьям нашим меньшим:

Тиймегиз, къанатлыны уясына,
Къанатлыгъа алай игиди анда.
Булутла да башласала да басына
Къанатлы бир тынч жукълайды уяда
Тиймегиз!
 
Для каждого в этой жизни предназначено свое место... каждый делает свой выбор... какой сделать шаг... жить как есть... как от тебя ожидают - обзавестись семьей, стать счастливым человеком... или самореализоваться в творческом плане... Кайсын решил изменить свою жизнь, он уехал в Москву, поступил в ГИТИС имени А. В. Луначарского.
Благодаря своим наставникам - Фурмановой Анне Никитичне и Судакову Илье Яковлевичу





после 4-го курса начал посещать занятия и в Литературном институте им. Горького. Перед ним стал более тяжелый выбор - "жизненный"... его цель... он хотел стать поэтом, его уговаривали быть актером, но вдруг его осенило, он понял свое предназначение:



Илхам: Сен, тилсиз ташха, терекге да тил берлик,
Тутмакълада халкъ сёзюнгднг кюн кёрлюк,
Сен, бийик поэзияны къурумаз тереги,
Къыйынлы халкъынгы умуту, жюреги.
Болургъа деп тургъан! Эсде тут аны.
Деу поезияны фахмулу уланы!

Къайсын: О, мени тилими сау дуния ангыласа эди,
О мени назмум ётмекча керек болса эди.
Урунуучугъа, жарлыгъа, къулгъа
Жюрегими жыр этип сызарем дуниягъа!
 
В июне 1940 года поэт уходит в армию. Великая Отечественная война застает его в Прибалтике. Говорят - Война ломает человека. Но человек в Кайсыне не погиб, так же и не погиб поэт в нем.

"Каждая пуля на войне поражает одну цель ? сердце матери" (с)



С началом войны для матерей настали долгие и тяжелые дни ожидания с фронта весточки от сына...

 
Тяжело раненый десантник Кайсын лежал в госпитале в Чебоксарах. И вдруг услышал свое имя. По Всесоюзному радио читали стихи. Его стихи. Вскоре по телефону Кайсына разыскал Борис Пастернак. Он прежде никогда не слышал о Кулиеве, но его поразили стихи ? те самые, услышанные по радио. Было тогда Кайсыну 25.

Борис Пастернак: "Сизни назмуларыгъызны къыл къобуз жияны ёз ёнюча, къынындан сууурулгъан къама ай жарыгъында жылтырагъанча, сёзге сыйынмагъан сейир энчилиги барды. Сиз тау къушча бийикде учарыкъ пэтсиз. Чексиз аламны бийигинде сизни жулдузугъуз энчи жанады. Сизни юсюгюзде Кюнчыгъызш бла Кюнбатышны сагъат стрелкалары бирикгендиле".

Потом был Крым, второе тяжелое ранение на Сапун-горе в Севастополе. Его вынес из боя Алим Кешоков, поэт, земляк-чегемец.





Эпизод в госпитале, где больного навещает друг Алим Кешоков. В "творческом братстве" поэтов времени Кайсына все знали, любили, уважали, ценили и гордились друг другом:

Экибиз бир плащ-палатканы жабып
Жатдыкъ, сызгъыргъан окъланы тюбюнде.
Тургъанда да ёлюм бизни не бек жанып
Тыянчакъ болабыз бир-бирге кюнде.

Алим, жерлешим, шуехум, къарындашым
Багъалыса, фронтдагъы тенгим мени!
Урушну къатхан ётмегин татдыкъ бирге,
Жарамаз ол затны унутургъа ёмюрге!

Унутмабыз аналаны осуятын
О, алайсыз чыгъарбыз биз таулулукъдан!
Санга, манга да сыйлы - ананы аты.
Ана тилеклери сакълар бизни ёлюм отдан.



В госпитале Кайсын узнал, что балкарский народ депортировали в Среднюю Азию. Когда командующий армией принес ему прямо к больничной койке орден Кайсын спросил: "А завтра не придете его отбирать?". Голос генерала дрогнул: "Нет, не придем".
Снова Фадеев, Симонов и Пастернак хлопотали о Кайсыне. И добились для него разрешения не ехать в ссылку.
Он отказался: "Я поеду туда, где мой народ". Потом он сам скупо рассказывал, что вернулся в 44-м из госпиталя, поднялся в родной аул, поплакал над остывшим родительским очагом и отправился за своими, в Киргизию.


Таулуланы къыстар буйрукъ бергенле,
Аланы тарладан сюрюп келгенле,
От жагъалада отну ёчюлтгенле,
Сабийлени кечегинде элтгенле.
Фронтлада тургъанлайын жашлары
Аналарын сюргенле узакъ жары.
Нек эшитмейсиз урушдагъы ёнлени,
Нек тергемейсиз анда ёлгенлени?
 
 
Къайсын: Къыргъызлы халкъ, огъурлу халкъ! Сизни адамлыгъызны унутмакъ!

 
 
Турама мудах кёзлеринге къарап,
Анам, анам, узакъда жерибизден!
Мында бизге акъ къар да кёрюне къара,
Жерибиз, юйюбюз да кетмей эсден!

Кимге не хата этгенек, анам?

О, мухажирликни тузлу гыржыны!
Санга кёлюм тола къарайма, анам...



Анам, дуния байлыгъындан багъалы анам!
 
Адамгъа юйюр жылыуундан багъалы зат жокъду. Ол болмаса ненг да болсун (с)

 
XX-чы съездде Сталинни культличностьлыгъын ачыкълагъан никита сергеевич Хрущев жашасын!



Кавказгъа! Туугъан жерибизге! Эльбрусубузгъа!
 
Биз, таулула, азбыз, билебиз аны,
Алай барды ёз жерибиз, тилибиз.
Биз да балаларыбыз дунияны,
Аз болсакъ да, урунабыз, халкъбыз биз!

 
Энди бир заманда да юйюбюзде
От жукъланмасын, кюлю суумасын!
Биз сынагъан палах энди бир кюнде
Юйюбюзню эшигин да тапмасын!

Къор болайым туугъан жерим мен санга!
 
В начале июля 1956 года я выехал из Москвы на свою родину, которую не видел одиннадцать лет. Поезд подходил к Нальчику. Перед нашими глаза-ми возникли балкарские горы. Я снова встретился с вечной мощью хребтов Кавказа. Говорил пятилетнему сыну Эльдару:
? Смотри, сынок, Балкария в облаках! Вот она, наша родная земля, земля отцов!

А у самого щеки были мокры от слез. На второй день мы поехали в Чегемское ущелье. Молчали скалы. Молчал и я. Мы без слов понимали друг друга. Я без слов благодарил справедливость и разум. Снова, глядя на родные горы, на вечную белизну их вершин, я думал о том, как хорошо, когда сбываются надежды...
- из воспоминаний поэта.
 


Санга тюбегеним, бек уллу байлыгъым
Болду жашауумда, къыйын жашауумда.



Тиширыуну сюйсенг алай сюй,
Ол жазгъы танглай кёрюнюрча.
Тиширыуну сюйсенг алай сюй,
Аны ючюн отха кирирча.

Тиширыуну сюйсенг алай сюй,
Андан иги бир жан жокъ дерча,
Аны ючюн Пушкин ёлгенча,
Ёлюр кибик. Сюйсенг алай сюй!



Несмотря на все тяготы в жизни, "великий-чегемец" нашел свою любовь, нашел свое место в жизни. Восхищаюсь силой актерского мастерства, выше всяких похвал! Особенно в тот эпизод, когда Зариф Бапинаев сыграл последние часы поэта... Второй раз смотрела, и как в первый раз, с комом в горле... у всех на глазах навернулись слезы...

Диалог Жазыучу, которого играл Мажид Жангоразов и Кайсына - Зарифа Бапинаева:

Жазыучу: Сорлукъларым бар эди. Къыйналып тургъанынглай айып этме. Санга бек уллу саугъа неди?

Кайсын: Бу дуния. Ана сютю. Сюймеклик.

Жазыучу: Акъылманлыкъ недеди?

Кайсын: Этген ишингде.

Жазыучу: Сен бек кёрюп болмагъан зат?

Кайсын: Миллетчилик

Жазыучу: Нек? Ол миллетине сюймеклик тюйюлмюдю?

Кайсын: Сюй. Алай хар нени мардасы. Кесин бийик, айырма миллет этип, къалгъанланы эниш этсенг... Аллахны жоругъу - бир-бирге иги болуудады... Сюймекликди дунияны ахырзамандан сакъларыкъ. Ол жорукъгъа сыйынмагъан акъылсызлыкъны, миллетчиликни илишаныды. Миллетчилик туудурады шовинизмни, фашизмни да...

Илхам: Освенцим, Треблинка, Бухенвальд, Холам, Хатынь, Сауту, Глашлары...

Кайсын: Андан сора да бардыла кёп сагъыныллыкъ затла. "Мен! Манга!" - деген сезим бир-бирге тынчлыкъ бермей, къалгъанланы тынчлыгъын да къурутады. Эссизлик... Дунияда адамдан башлап, кёзге аз илиннге затха дери да, Аллах жаратханын эсде тутуп жашамай...

Жазыучу: Бек уллу палах?

Кайсын: Жеримсиз къалгъан. Жашаудан, сюйгенингден айырылгъан.

Сам Кайсын, как раненый камень ? неизменный символ его поэзии ? мог сказать: "Я все выдержал". В этом "все" ? суровая биография времени, народа и человека, через сердце которого прошли жгучие волны трагических событий истории. Прошли, но не испепелили, а закалили, пробудили ответное мужество и достоинство. "Я счастлив тем, писал поэт, что в тяжелых условиях не махнул рукой на жизнь, не разуверился в ней. Мне оставались дорогими снежные вершины, и примятая трава у дороги, поэзия Пушкина и музыка Бетховена... Как хорошо, что никогда я не проклинал саму жизнь и не считал ее никчемной".
 


Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам