АЧ БЁРЮ

Бёрю, марай барып, бир токълуну тутханды. Ач эди бёрю, токълу уа ? семиз.
? Токълучукъ, мен сени ашаргъа керекме! ? дегенди бёрю.
Токълу къоркъгъанын билдирмезге кюреше:
? Да аша, керек эсе. Алай адам этгенча жарашдырып ашасанг, кёп да татыулу болур эдим.
? Адам а къалай этеди? ? дегенди бёрю.
? Адам а биширген этеди.
? Да сени биширир ючюн манга къазан керекди сора уа! ? дегенди бёрю.
? Къазан ишмиди! Къошха бар да, къойчуладан тиле. Берирле.
Бёрю чабып къойчу къошха баргъанды да:
? Эй, къойчула, манга къазаныгъызны берчигиз, ? дегенди. ? Токълучугъуму биширип ашарыкъ эдим да, къазаным жокъду!
Къойчула уа, бирер къазыкъ алып:
? Ма санга къазан! Ма санга от! ? деп ач бёрюню аямай тюйгендиле.
Жанын алып кючден къутулгъанды бёрю. Токълучугъ а, бёрю кёзден ташайгъанлай окъуна къачхан эди.
Бёрю: ?Энди уа не этейим?! ? деп сынсый тургъанлай, жолну келе тургъан къарт алашаны кёрюп, аны аллын тыйгъанды да:
? Къарт алаша, мен сени ашайма! ? деп тишлерин зарх-зурх этиргенди.
? Да нек ашамайса, аша! Сени кёрюп келе тура ушайма да. Атанг: ?Жашым уллу болса, сени ол ашар!? ? деп манга тиймей къойгъан эди.
? Алаймыды?! ? деп къууаннганды бёрю.
? Ийнанмай эсенг, арт туягъыма къара, анда атанг салгъан тамгъа болургъа керекди.
Бёрюню, атасы салгъан тамгъагъа къарарыгъы келип:
? Сора аягъынгы бир кётюрчю! ? дегенди.
? Ма, кёр! ? деп къарт алаша бёрюню эки арт аягъы бла да тенг сермегенди.
Бёрю, топча тёнгерей барып, ташха тийгенди да, жаны аузу бла чартлап чыкъгъанды да къалгъанды.


ЭКИ ЭЧКИ

Къайда эсе да, эки эчки болгъанды.
Бирде ала тар кёпюрчюкде жолукъгъандыла. Кёпюр бийик эди, суу а ? терк. Экисинден бири жол къоймай, ётер амал жокъ, анга жетер баш а къайда?
? Эй, манга жол къой! ? деп макъыргъанды бири.
? Керек эсе кесинг къой! ? дегенди башхасы.
? Сора нек къоя эдим?! ? деп ачыуланнганды бири.
? Мен а нек къояма?! ? дегенди башхасы.
Алай эте, тюрте-тюртюше, кёп даулашхандыла. Сора болмазын кёрюп, экиси да арт аякъларына тургъандыла да, мюйюз таууш этдирип, бир бирлерин ургъандыла. Ургъандыла да, экиси да бийик кёпюрден сууугъа кетгендиле.


КЪЫЗГЪАНЧ ИТ

Бир хамашхар ит болгъанды.
Бир кюн ол талаша тургъан итлени сюеклерин алып къачханды.
Къангнга кёпюрчюкню ётюп бара, сууда кесича бир итни кёрюп тохтагъанды. Аны аузунда да бир уллу сюек бар эди. Къызгъанч ит, аны сюегин да сыйырайым деп, тишлерин ачып, хырылдагъанды.
Суудан къарап тургъан ит да ачханды тишлерин.
? Да бу уа мени сюегими сыйырыр гынтты эте кёреме! Угъай, тейри, сыйыргъан а мен этерикме! ? деп кесин суудан къарап тургъан итге атханды.
Аузуна суу кирген ит тунчугъуп башлагъанды да, сюегин тюшюргенди да къойгъанды.
Къызгъанч ит батаргъа аздан къалып, суудан кючден чыкъгъанды.


АКЪЫЛМАН ЭШЕК

Къайда эсе да бирде бир кёкбаш эшек жашагъанды. Ол айлана-жюрюй кетип, бир терек бахчагъа киргенди. Къараса, уллу терекде гитче алмачыкъла, жерге жайылып ёсген къарыусуз сабакълада уа ? уллу хыярла.
Кёкбаш, тенглешдирип кёргенча, биягъы алмалагъа, ызы бла хыярлагъа къарагъанды да:
? Аллахны да терс иши кёпдю тейри лязим, ? деп ахтыннганды. ? Энди бу уллу терекде, сабий жумдурукълача алмачыкъла, бу къарыусуз сабакълада уа башым тенгли хыярламы битерге керек эдиле?
Эшек терен сагъышха кирип тургъанлай, терекден алма юзюлгенди да, аны башына тийгенди.
? Аллах, санга минг кере шукур! ? дегенди кёкбаш, тобагъа къайта, - хыяр терекде битген болса, башымы чачып къоймаймы эди?!


ХОРАЗ БЛА ПИЛ

Бир кюн хораз пилни кёргенди да:
? Кукурий-кукук! Кукурий-кукук! ? деп къычыргъанды.
Пил онгсунмай:
? Былай ачы нек къычыраса, сангырау тюйюл ушайма да! ? дегенди.
Хораз а, багуш къаза, къурт-къумусха чёплей:
? Кукурий-кукук! Кукурий-кукук! ? деп къычыргъанды биягъы, бойнун да созуп.
Пил хоразгъа къарай кетгенди да:
? Экибизден къайсыбыз кёп ашай болурбуз? ? деп соргъанды.
? Мен! ? дегенди хораз, сагъыш эте да турмай.
? Угъай! ? дегенди пил.
? Хау! ? дегенди хораз.
Сора, даулашдан хайыр болмазын ангылап, сынап кёрюрге келишгендиле.
Пил отлай кетгенди да, тоюп, къалкъыгъанды.
Азмы, кёпмю къалкъыгъанды, ким билсин, алай пил уянып къараса, хораз нартюх чёплей. Пил биягъы отлай кетгенди да, тоюп, къалкъыгъанды. Ингирде уянып къараса, хораз будай чёплей.
?Къалай хамашхарды! ? деп сейир этгенди пил. ? Мен мунуча малкёз кёрмегенме?.
? Кукурий-кукук! Къайсыбыз хорладыкъ?! ? деп къычыргъанды хораз.
? Сен, ? деп женгдиргенди пил. Хораз:
? Дуния мени кёрсюн! ? деп, учуп пилни сыртына къоннганлай, пил:
? О-ха-хай! Бу желмаууз мени да ашап къояды! ? деп къычырыкъ этип, агъачха къачханды. Хораз а учуп чалманнга къоннганды да, къачып баргъан пилни ызындан ёхтем къарагъанды. Сора, бойнун созуп, къанатларын къагъа:
? Кукурий-кукук! Кукурий-кукук! Мен пилден да къарыулума! ? деп махтаннганды.


КИШТИК КЪОНГУРОУ

Бу сиз кёрген чычханланы аппаларыны аппалары сау-саламат жашагъан заманда: ?Энди киштик чычхан тутмайды? деген хапар жайылгъанды.
? Киштик чычхан къалай тутмаз эди? Аллай болмачы таурухха къалай ийнанасыз?! ? деп сёлешгенди бир къарт чычхан.
? Да хажи къылып келгенди дейдиле, ? дегенди жыртыкъкъулакъ чычхан. ? Барып кесине сорайыкъ.
Жыртыкъкъулакъ чычханны айтханын дурус кёрюп чычханла, къоркъсала да, киштикге баргъандыла.
? Жюйюсхан киштик, сен энди чычхан тутмайса деген хапар жюрюйдю. Ол кертимиди? - деп жал баргъандыла.
? Тюз эшитгенсиз, жанларым. Мен энди чычхан ашамайма. Бюгюннге дери этген гюнахларымы жулалсам эди, андан уллу насып жокъ эди манга, - деп тобагъа къайтханды киштик.
Киштик ууаз берип бошагъанды да, чычханла уяларына кирип бара, артда къалгъан бир чычханны тутуп, ашап къойгъанды.
Киштик кюн сайын ууаз бере да, бир чычхан ашай тургъанды.
Къарт чычхан, шекли болуп, чычханланы санагъанды да, жетиси жетмегенди.
? Киштик бизни алдап, кюн сайын бирибизни ашап турады, ? дегенди ол.
? Да сора не этейик? ? деп соргъанды чубуркъуйрукъ чычхан. ? Бир амал этмесек, ол бизни бирем-бирем ашап бошайды.
? Бойнуна къонгуроучукъ тагъайыкъ! ? дегенди бир эсли чычханчыкъ.
? Тюз айтады, тюз айтады! ? деп къууаннгандыла чычханла. ? Къонгуроучукъ таууш этсе, къачарбыз да бугъарбыз.
? Ай, ол а бек тюз айта эди, къонгуроучукъну киштикни бойнуна ким тагъарыкъды ансы? ? дегенди чубуркъуйрукъ.
Чычханчыкъла шум болгъандыла.
? Мен! ? дегенди сора бир гитче чычханчыкъ. ? Мен тагъайым, къайдады къонгуроучугъугъуз?!
? Къалай тагъар эдинг сора сен?! ? деп къутургъанды чычханчыкъны ыннасы анга. ? Бар да, тенглеринг бла ойна.
? Тагъама дей эсе, тыйма, - дегенди жыртыкъулакъ ишармиш этип.
? Хау, такъсын, нек такъмайды?! ? дегенди чубуркъуйрукъ да, кюллюгюн тыялмай.
Экинчи кюн, киштик ууаз берип бошагъанлай, гитче чычханчыкъ артда къалгъанды да, киштик аны къагъып алгъанды.
? Мени бир кюмюш илляуум барды да, сюе эсенг, аны санга береме, - дегенди батыр чычханчыкъ. Сора хуржунундан кюмюш къонгуроучукъну чыгъарып: ? Кёремисе, къалай ариу зынгырдайды? ?деп, аны киштикни бойнуна такъгъанды.
Ол кюнден сора киштик бир чычхан да туталмай, ачдан ёлюп къалгъанды.


КИШТИК БЛА ЧЫЧХАНЛА

Бир гырнау киштик жашай тургъанды да, къарт болгъанды.
Кесинден угъай, ауанасындан жанлары къуруучу чычханла батырдан-батыр бола келип, ахырында аны табагъындан ашап башлагъандыла.
?Тейри, былай а жарарыкъ тюйюлдю?, - деп кёлю сыннган киштик кёп сагъыш этгенди. Сора гумуда бир гитче чычханчыкъны тутуп:
? Мен хажи къылып келгенме да, тамбла ууаз берликме. Биригиз къалмай гумугъа жыйылыгъыз, ? деп айтханды.
Чычханла къарт, къарыусуз киштикни сёзюне ийнанып, гумугъа жыйылгъандыла. Келмей жалан да бир акъсакъ чычхан къалгъанды.
Киштик чычхан тешиклени битегенди да:
? Энди мени сизге бир соруум-дауум барды! ? деп, тишлерин ачып, огъырсуз макъыгъанды ол. ? Сиз къапчыкъны башы ачылып тургъанлай, тюбюн нек тешесиз?!
Чычханла чач-тюк болгъандыла, алай киштик аланы барын да тутуп, къырып къойгъанды.
?Чычханны дукъуму юзюллюк эди, ол келмей къалгъан акъсакъ чычхан болмаса?, деп айтыу алайды.


СЮДЮ КЪАРГЪА

Бир уучу, къаргъа къонуп тургъан терекни тюбюнде терен уру къазгъанды да, башын чырпыла бла жапханды.
? Къакъ-къакъ-къакъ, алай тохта! ? деп къычыргъанды къаргъа, чабып келген къоянчыкъгъа.
? Не болгъанды, къаргъа, мени нек тохтатаса? ? деп соргъанды къоянчыкъ.
? Аллынга къарачы, ? дегенди къаргъа, ? бир уучу уру къазып кетгенди.
? Сау бол, къаргъа, ансы уучугъа аш бола эдим, ? деп секирип урудан ётгенлей, аллындан бёрю чыгъып къалгъанды.
? Татлы къабынчыкъ, ач болуп тура эдим да, не иги болду аллыма кесинг келип къалгъанынг! ? деп харх этип кюлгенди бёрю.
? Жюйюсхан бёрю, не хатамы кёргенсе, мени тёресиз-сюдсюз ашап къояргъа? ? дегенди къоянчыкъ.
? Тюз айтады къоянчыкъ, ? деп сёлешгенди къаргъа да терекден.
? Угъай, терс айтады, ? дегенди тюлкю уа, чырпыладан чыгъып. Къоянла къачан да бёрю ашы эдиле.
? Даулаша турмагъыз да, чабышып экигизден къайсыгъыз хорласа да, тюз ол боллукъду, ? дегенди къаргъа биягъы. ? Тюлкю, сен да чап, бёрю хорласа, санга да бир юлюшчюк жетер.
? Сен а керти да акъыллы къаргъа кёреме, ? деп тюлкю да алагъа къошулгъанды.
? Ол эмен терекни кёремисиз? ? дегенди къаргъа, ? алайдан чабы-шырыкъсыз. Бу мен къонуп тургъан терекге алгъа жетген не этерге да эркинди.
Ючюсю да саф тургъандыла да, къаргъа белги бергенлей, яра чапхандыла.
Къаргъа терекден, тасха билдирмез ючюн:
? Ай, аман кесинг а, хорлатаса, чап, чап! ? деп къычыргъанды артха къалгъан къоянчыкъгъа.
Бёрю бла тюлкю жанаша келе келип, терен уругъа кетгендиле, къоянчыгъ а акъыллы къаргъагъа ыспас этип, чырпыла ичине ташайгъанды.

ЖАРАШЫУЛУ КЪАТЫН

Бир элде бир жарлы жаш жашагъанды.
Иш кёллю жаш эди ол. Кече-кюн демей, агъачда отун этгенди. Этген отунун эшегине жюклеп, шахаргъа элтгенди, сатханды. Ол иш эди анасын, кесин да айыпсыз жашатхан. Иши къыйын эсе да, жашаууна ёкюнмегенди.
Бир киши жашха ишекли болгъанды да: ?Бу халал къыйыны бла жашагъан адамгъа ушамайды. Мен муну сынап кёрмей къоймам?, - деп къаст этгенди. Этгенди да, кимни да кёзю къарарча балтасын ол жаш келлик жолгъа атханды. Отун этип келген жаш жолда атылып тургъан балтаны кёргенди да, алгъанды.
Киши бугъуп тургъан жеринден чыгъып:
? Балтамы тюшюргенме да, аны излей барама, кёрген иш эсенг, - деп соргъанды.
? Сен излеген балта бу тюйюлмюдю? ? дегенди жаш, балтаны кишиге узата.
? Ай, Аллах ыразы болсун! ? деп къууаннганды киши.
Шахарда отунун сатып, хакъына аш-азыкъ алып, жаш юйюне къайтханды да, хапарын анасына айтханды.Анасы жашына бек ыразы болгъанды.
Экинчи кюн да жаш, эшегин жегип, отуннга тебрегенди.
Биягъы киши балтасын жолгъа атханды.
Жаш балтаны жерден алгъанлай, киши бугъуп тургъан жеринден чыкъгъанды да:
? Ашхы улан, бюгюн а балта тапмагъанмыса? ? деп соргъанды.
? Хау, тапханма. Бу сени балтанг эсе, ма, ал, - деп жаш балтаны ол кишиге бергенди. ? Манга киши хакъы керек тюйюлдю.
Ол киши жашны ашхы адам болгъанына, ёз къыйыны бла жашагъанына ишексиз болгъанды да: ?Не уллу насыпха да тийиншлиди бу жаш!? ? деп, Аллахха тилек этгенди.
Ючюнчю кюн да тюбегенди киши жашха. Тюбегенди да:
? Ашхы улан, юйюрлю болур заманынг жетип турады, къадарынгы сынап кёрюрмю эдинг? ? дегенди. ? Мен санга бир жарашыулу къыз табайым, сен ?хо? дей эсенг.
Жаш ассыры уялгъандан не ?хау? не ?угъай? деялмагъанды. Юйге келгенлей а хапарын анасына айтханды. Анасы уа:
? Жашым, жарашыуулу къыз санга Аллах берге эди, андан уллу насып бизге къайда, - деп къууаннганды. ? Ким эсе да ол киши бир огъурлу адамды. Тюбесенг, ыразыма де.
Арада эки кюн озгъанды.Ючюнчю кюн ол киши жашха тюбегенди да:
? Не деп тураса?- деп соргъанды.
? Айтханынгча къыз тапсанг, бек ыразы боллукъма, ? дегенди жаш.
Юч кюннге кеч къалгъанса. Ол мен айтхан къызны башха жашха бередиле. Тойлары бюгюндю. Той башланнгынчы жетсенг, ким биледи, ол къыз санга барып да къалыр, - деп жашха бир къуругъан шаптал бутакъчыкъ узатханды. ? Ма, ал, бир жугъунга жарар.
Жаш ол къыз жашагъан элге чабып бара, киеу нёгерлеге тюбеп къалгъанды да:
? Аланла, бу этгенигиз неди?! Ол къыз бла мен эртте сёз тауусханбыз! ? дегенди.
Дауур-даулаш болгъандыла.
? Аууз не да айтыр, шагъатынг бармыды? ? деп соргъанды жыйын тамата.
? Хау, барды, ? дегенди жаш. ? Бу къуругъан чыбыкъчыкъны отха атайым да, ол кюйюп кетсе ? къыз сизни, чагъып башласа уа къызны мен элтеме.
Жаш шаптал бутакъчыкъны шыхыр отха атханды. Бутакъчыкъ жаннган угъай, чагъып, чапыракъ этип башлагъанды.
Киеулюк не бек адыргы этген эсе да, жыйын тамата Аллахны къадарына бойсунмай амал жокъ дегенди да, жыйынын ызына къайтаргъанды. Жаш а, адетдеча, той этип, къатынчыгъы бла жашап башлагъанды.
Кюнлени биринде гудучула гумуларын тонап кетгендиле. Чычхан къабар бурху да къоймагъандыла ала. Энди жаш не этсин? Агъачха барып, отун этер эди, алай отунну ахча этгинчи, ачдан инжилликдиле.
Къатынчыгъы жашны амалсызлыгъын кёрюп:
? Э киши, шахаргъа бар да, гыранчамы сат. Хакъына ашарыкъ алырса, ? дегенди.
Амалы не эди, гыранчаны да алып, жаш базаргъа баргъанды. Базарда анга бир госта кёсечик тюбегенди да:
? Ашхы улан, гыранчангы мени эчкиме алыш, ? дегенди. ? Жюнюн сатарса, сютюн ичерсе.
Жаш гыранчасын эчкиге алышханды.
? Эй, ашхы улан, эчкинги хоразыма алышмазмы эдинг? ? деп соргъанды экинчи кёсе, ызындан жетип. ? Ол сени эрттен намазгъа уята турур эди. Кёремисе, кеси да къалай ариуду.
?Эчки ашхы, алай хораз да аман тюйюл?, - деп ойлагъанды да, жаш эчкисин хоразгъа алышханды.
? Хоразынгы ийнеме алыш? ? дегенди ючюнчю кёсе. ? Къатынчыгъынг тигиу этер, эски жамар. Киши да ийлыкъмаз сизден, зыккылласыз деп.
?Керти айтады. Хоразны къычырыгъындан бизге не? Андан эсе къатынчыгъымы къууандырсам а?, ? деп ойлагъанды да, хоразын ийнеге алышханды.
Юйге келе, жаш къангнга кёпюрчюкде абынып, ийнесин суугъа тюшюргенди. Суугъа кирип, ийнесин излерге ийилгенлей, суугъа бёркю да тюшгенди. Жаш бёркюнден да къуру къалгъанды.
Эшегин алтындан, кюмюшден жюклеп, алайтын бир бай саудюгерчи ётюп бара болгъанды.
? Эй, алан, сууда не излейсе?! ? деп соргъанды ол.
? Ийнеми суугъа тюшюргенме да, аны излейме, ? дегенди жаш.
? Ийнени уа къайдан алгъан эдинг?
? Хоразгъа алышхан эдим.
? Хоразны уа къайдан алгъан эдинг?
? Эчкиге алышхан эдим.
? Эчкини уа къайдан алгъан эдинг?
? Къатынымы гыранчасына алышхан эдим.
? Ай, насыпсыз а, юйге къалай барлыкъса энди, къатынынг этинги чийлей ашар да? ? дегенди саудюгерчи, анга жан аурутуп.- Аны бла да къалмай, бёркюнгю суугъа алдыргъанса.
? Къайгъырма, саудюгерчи. Аны ючюн къатыным манга сёз да айтырыкъ тюйюлдю, - дегенди жаш.
? Къалай айтмаз! Айтханны къой да, ата юйюнгден къыстап ийгенин да кёрюрсе, тейри-лязим. Алай тюйюл эсе, ёчешеме.
? Да ёчешейик, ? дегенди жаш да. ? Къатыным манга сёз айтса, мен санга юч жыл жалчы болама.
? Айтмаса уа, ? дегенди саудюгерчи да, ? алтыным, кюмюшюм ? сени.
Экиси да къол тутушхандыла.
Саудюгерчи: ?Хакъсыз юч жыл ишлерик жалчы тапдым!? - деп къууанч тыпырлы болгъанды.
Экиси да жашны юйюне келгендиле.
Къатынчыгъы босагъадан окъуна жарыкъ ышара:
? Гыранчамы сатдынгмы, - деп соргъанды.
? Хау, ? дегенди жаш.
? Хакъына уа не алдынг?
? Эчки.
? Бек иги этгенсе. Жюню, сютю да ? хайыр. Къайдады эчкинг?
? Хоразгъа алышханма.
? Нечик иги этдинг, эрттен намазгъа уята турур. Къайдады хораз? ? деп соргъанды къатынчыгъы.
? Ийнеге алышханма, ? дегенди жаш.
? Эски жамаргъа ийнем болмай тура эдим, да не ашхы этдинг. Берчи, бир кёрейим.
? Абынып, жыгъылгъанма да суугъа тюшюргенме.
? Ах кюнюм, жугъунгу ачытмай къойдунгму?!
? Кёресе да, жукъ да болмагъанды.
? Ийнени излейме деп суугъа киргенди да, ийилгенлей бёркю да суугъа тюшгенди! ? деп кюлгенди саудюгерчи.
? Тоба-тоба, ол айтханынг неди? ? деп элгеннгенди къатынчыкъ.
? Ол айтханым а ? бёркюн да суу алып кетгенди!
? Уллу Аллах, минг шукур санга! ? дегенди жаш къатынчыкъ.- Суу кесин да алып кетмегени уа!
Саудюгерчи, ичи кюе, эшек жюгю алтын хазнасын жашха берип, жолуна кетгенди.


КЪАРЫНДАШЛА

Бир элде эр бла къатын жашагъандыла. Жарлы жашагъандыла, къолайсыз. Аланы эки жашлары бар эди.
Заман оза, жашла уллу болгъандыла, бирер юйюр да къурагъандыла. Кичи къарындаш ата-анасы бла къалгъанды, таматалары уа, эл къыйырында юй салып, ары кёчгенди.
Тамата къарындаш бир байгъа жалчы болгъанды. Беш жылдан эки ёгюз бла сабан агъач къурап, къыйналса да, сабийлерин ач этмей ёсдюргенди.
Кичи къарындашха да тынч тюйюл эди юйюр кечиндирген. Сабийлеринден сора да, ол ата-анасына къарай эди.
Бир жыл а, жауун жаумай, сабан кюйюп къалгъанды. Эки къарындаш да сабанларындан жыйгъан арпа онушар къапчыкъ болгъанды ? жан сакъларчы бир.
Тамата къарындаш: ?Кичими юйюрю уллу, атам, анам да аны юсюнде. Тирлиг а аз. Мен анга болушургъа керекме. Кесине айтсам, алыргъа унарыкъ тюйюлдю? ? деп ойлагъанды. Сора, къарындашы кёрюп къоймазча, кече белинде бир къапчыкъ арпаны да кётюрюп, кичисине тебрегенди.
Кече къарангы эди. Тамата къарындаш жюк кётюрюп баргъан бир адамгъа да тюбегенди,алай ким болгъанын эслеялмагъанды. Ол кичи къарындашыны гумусуна жашырын кирип, къапчыгъын аны къапчыкъларына таяндырып кетгенди.
Юйге къайтып келсе, къапчыкълары ? он. ?Бирин къарындашыма элтип келе ушаймада, бу не аламатды?? ? деп тамата къарындаш сейир этгенди. Сора къапчыкъларындан бирин кётюрюп, кичисине тебрегенди.
Китип бара, тамата къарындаш биреуге тюртюлгенди. Къараса, ол а кичи къарындашы.
? Кече белинде, къапчыкъ да кётюрюп, къайрыса? ? деп сейирсиннгенди ол.
Иш а былай болгъанды. Кичи къарындашы да: ?Тамата къарындашым къыш къатыкъсыз къыйналлыкъды, юйдегиси-юйюрю, тирлиги да тирлигимден осал эди. Мен къалай-алай болсам да, ол ач болмасын? - деп ойлагъанды. Сора къапчыкъ арпаны да сыртына алып, кече белинде тамата къарындашына тебрегенди.
Экиси да бир бирлерине хапарларын айтхандыла да, кёз жашлары бетлерин жууа, къаты къучакълашхандыла.
Ма, къарындашла десенг!


ЧЁРЧЕК КЪАТЫН

Бир жарлы кишини бир ариу къызы бар эди. Аны тилеп келген жашха къыз:
? Мен чёрчек къызма! ? деп къоя эди.
Чёрчек къатын а кимге керекди!
? Къызым, юйде къалып къаласа, - деп атасы бек жарсыгъанды, къылыгъын тюрлендиралмагъанды ансы.
Ол ариу къызны хапарын бир жаш эшитгенди. Эшитгенди да, аны тилей баргъанды.
? Ала эсенг, барайым, ашхы жаш. Алай мен чёрчек къызма! ? дегенди. ? Къылыкъ этерме да турурма.
? Къылыкъсызлыгъынг а недеди? ? деп соргъанды жаш.
? Бир бирде мен кесими бийче къыз сунуучума! ? дегенди къыз.
? Да мени къылыгъымы да бир да сурама, ? дегенди жаш да. ? Бир бирде мен да кесими ургъан тели сунуучума.
Да сора биз келишип жашаяллыкъбыз, - дегенди къыз.
Жаш ол ариу къызны алып, жашау этип башлагъанды.
Сабан жетип, аны орургъа жангы къатынлы жаш изеу чакъыргъанды. Къой союп, уча биширгенди да:
? Тюшге бу учаны жылылай келтирирсе, - деп кетгенди.
Эри сабаннга кетгенлей, къатыны ариу да кийинип, кюзгю аллына олтургъанды да, кёзлерине, къашларына къына сала, тюшге дери булжугъанды. Ит учаны элте туруп да тепмегенди жеринден.
Тюш болгъанды, изеу арыгъанды, уча уа жокъ.
Жаш, атын чапдырып, юйге жетгенди да, атдан секирип тюшюп, юйге киргенди. Юйге кирсе, къатынчыгъы кюзгю аллында кокалана, мёлек кёрюмдюсюне сюйюне тура эди.
? Къатын, бу кюз къазауатда олмуду къайгъынг? ? деп ачыуланнганды жаш. Ол а:
? Алан, не къычыраса былай? Тутхан къылыгъым барды деген эдим да, унутханмы этгенсе? ? дегенди, эрин сансыз этип.
? Да къалай ачыуланмагъын, эл аллында башымы жерге къаратдынг. Изеу жыйын, аны ач къояргъа жараймыды?! Къайдады уча, кесим элтейим? ? дегенди жаш.
? Ит алып кетген эди, - дегенди къатын, кёзюн кюзгюден айырмай.
Да сора, багъалычыгъым, тутхан къылыгъым а мени да барды дегеним эсингде болур, жанчыгъынга тиймесин, - деп чёрчек къатынчыгъын къамичи бла яшхы тюйгенди.
? Къор-садагъанг болайым, ёлтюресе, къой! ? деп жалыннганды сора ол, чёрчеклигин унутуп.
Ол кюнден сора ол ариу къатынчыкъ эрин бир да мудах этмегенди.

МИНГ ЁТЮРЮК

Бир бай бла бир жарлы жолну кетип бара болгъандыла.
Байны ахчасы бар эди, жарлыны уа ? уууч унчугъу. Жолда кечикгендиле да, терек тюбюнде къалыргъа оноулашхандыла.
Жарлы киши терк окъуна от тамызгъанды да, унчугъун ийлеп, гюттю этгенди. Сора отда къыздырып, шыхыр тюбюне ? кюлге сукъгъанды.
? Гюттю бишгенди, эки тенг этейик да ашайыкъ,- дегенди жарлы киши.
? Бишген а болур, алай экибизге азлыкъ этерикди ансы, - дегенди бай, хыйля этип.
? Да сора не этейик да? ? дегенди жарлы.
? Ким иги ётюрюк айтса да, ол ашасын!
? Охо, ? дегенди жарлы киши мыйыкъ тюбюнден ышара, ? сен айтханлай болсун.
? Мени атам, ? деп башлагъанды бай, ? къатын ала туруп, мен да киеу нёгерлени биргесине эдим. Жюз болуп баргъан эдик да, къайтхан а бешжюз этдик. Арбазда той-оюн, ашаргъа уа жукъ да жокъ. Гумуда жюз будай бюртюк асыралып тура эди да, аны къазгъа жюклеп, тирменнге элтдик. Ашасын, солусун деп, къазны суугъа ийдим. Ун тартылгъанлай, къазны сюрюп келейик деп, суугъа барсакъ, аны эки къабыргъасын да чакъан ашап. Атам къамиш эшип, къазны къабыргъаларын жамады да, юйге къайтдыкъ. Къайтдыкъ да, къазны союп, лёкъум-хыбырт биширип, жарагъан той этдик.
? Мени атамы, ? деп башлады жарлы да, ? он минг бал батманы бар эди. Ол бал чибинлени эрттен сайын отларгъа санап ийиучю эди. Ингирде да санап жыйыучу эди батманлагъа. Бир жол а бир бал чибин келмей къалгъанды. Атам аны кёп излегенди, алай табалмагъанды. Тёртюнчю кюн бал чибинибиз, бойну да ашалып, юйге кеси келгенди. Бир эссиз киши аны ёгюз бла бирге сабан агъачха жегип, сабан сюрген кёре эдим. Атам хакимге биргъанды да, къозладан бла татийден дарман этдирип, бал чибинибизни жарасына жакъгъанды. Жарасы сау балгъанды, алай бойнунда бир уллу къоз терек битгенди. Аны тюбюне жай чилледе сау элни малы сыйыннганды. Бир жол атам ол терекни тюбюнде жукълап къалгъанды. Терек бутакъгъа къоннган къаргъа аузундан къозун тюшюргенди да, ол къоз атамы башына тийгенди. Атам а, ачыуланып, къаргъаны топракъ тугул бла ургъанлай, аны эки канаты да эки ариу ёзен болуп къалгъанды. Бал чибинлеринден экисин сабан агъачха жекгенди да, сабан сюргенди, урлукъ сепгенди. Эрттен бла атам жетген будайны чала тургъанлай, аякъ тюбюнден къоян къачханды. Ол чалгъысын сызып ийгенди да, чалгъы сап къоянны арт бутуна чанчылгъанды. Къоян къачып, чалгъы ? чалып, биз гысты байлап, ингрге ишибизни бошайбыз да, атабыз къоянны тутуп тюйюп башлайды. Ичинден бир къагъыт чыкъгъынчы тюеди. Къагъытны ачып къарайбыз да, анда уа... - деп жарлы кёзлерин хыйля сюзгенди. ? Анда уа...
? Анда уа не?! ? деп соргъанды бай, андан ары тёзалмай.
? Анда уа жарлыгъа ? гюттю, байгъа ? зукку чибин деп жазылып эди.
Жарлы, бал татдырып, гюттюсюн ашагъанды, хыйлачы бай а аууз сууларын жута къалгъанды.


АХЫРАТДАН КЕЛГЕН

Бир элде бай саудюгерчи жашагъанды.
Бир жол саудюгерчи сатыу этерге бир узакъ шахаргъа кетгенди. Ол кетгенлей, садакъа тилей, юйюне бир жарлы киши келгенди.
? Ай хариб а, былай аман къайда тозурагъанса? ? деп соргъанды саудюгерчини къатыны. ? Юсюнг зыккыл, къарнынг ? ач.
? Къой, сорам, эгечим. Ахыратдан келе турама. Анда сынатхан зарауатлыкъларына адам тёзюп амал жокъду, - деп жилямсырагъанды пакъырачы. ? Тамбла ары къайтмай амалым жокъду. Ой, менден жарлы болурму бу эки да дунияда?!
Пакъырачыгъа жаны ауруп, къатын терк окъуна эки тауукъ биширип, къангагъа салгъанды, боза да келтиргенди, юч тюмен ахча да бергенди. Сора:
? Жанынга къурман болайым, мени атамы кёрген иш а болурмуса? ? деп соргъанды къатын. ? Къарасакъал, кенгмангылай, келбетли киши эди ол. Бир ай болады ол ары кетгенли.
? Кёрмей а! Бир жерде турабыз сора къалай кёрмезем.
? Къалайды да харип? ? деп соргъанды, адыргыгъа къалып.
? Эгечим, аман болгъанды. Ашы-сууу жокъ, юсю-башы тозурап, бек къыйналады, - дегенди пакъырачы.
- Къорунг-садагъанг болур эдим, ашхы киши, сен атама бир жукъ ала барсанг эди, - деп жалыннганды саудюгерчини къатыны жиляй.
? Нек элтмейме, эгечим? Сен къызгъанма ансы, сау арба жюклесенг да элтирме.
Саудюгерчини къатыны эки ёгюз жегилген арбагъа тогъуз машок будай, тогъыз машок тары, тогъыз машок ун, тогъыз пуд жау, тогъуз пуд бишлякъ, тогъуз къауум кийим, тогъыз бёрк, тогъуз къауум чабыр салгъанды. Къолуна да токъсан тюмен бергенди.
Пакъырачы, насыбына къууана, ёгюз арбагъа минип, элине кетгенди, саудюгерчи уа, алыш-бериш этип, юйюне къайтханды. Къайтса, къатыны тёгюлюп жиляй тура эди.
? Не къан жаугъанды, къатын, нек тараласа былай? ? деп соргъанды саудюгерчи.
? Мен жилямай, ким жилясын. Ахыратдан бир адам келгенди да: ?Атанг ашдан ёле турады?, - дегенди сора, - деп хапарын башдан аякъ айтханды.
? Жел азыгъы этип къойдунг да ырысхымы! Тыпырынг къуругъан, къайда кёргенсе сен ол дуниядан адам келип?! Ёзюз арба бла ахыратха баргъанны уа къайда эшитгенсе?! ? деп хахай эте, бек иги атын жерлеп, саудюгерчи пакъырачыны ызындан сюрюлгенди.
Пакъырачы ызына къарай бара болгъанды да, жолну букъу этдирип келген бир атлыны кёргенди. Сора:
? Тейри, бу къыстау атлы игиликге келмейди, ? деп, арбасын агъачха бургъанды. Ёгюзлени тууаргъанды да, отларгъа бошлагъанды, кеси уа, ?ахыратха? элтип баргъан бёрклеринден бирин алып, жолгъа чыкъгъанды.
Саудюгерчи пакъырачыгъа жете келгенлей:
? Былайтын ауур жюкленнген ёгюз арба ётюп иш кёрмегенмисе?! ? деп соргъанды.
? Кёргенме. Арбасы, ёгюзлери да бир аламат келбетли киши озгъан эди.
? Эрттеми озгъанды?- деп гузаба этгенди саудюгерчи.
? Сен жеталлыкъ тюйюлсе, - дегенди пакъырачы. ? Ат жюрюте билмейсе. Жетсенг да, сен анга эталлыкъ жокъду.
? Да сора къалай болсун да?! ? дегенди саудюгерчи амалсыз.
? Мен болушур эдим, алай былайдан кетер амалым жокъду. Бийим уудады. Лячинин а манга аманат этип кетгенди. Бу бёрк ичиндеди лячин, ?дегенди.
? Бёркюнгю манга бер, ? дегенди саудюгерчи. ? Лячин манга аманат болсун.
Саудюгерчи атындан тюшгенди да, пакъырачыны миндиргенди.
? Къайда да лячинни учуруп иерсе! ? деп пакъыпачы, къамичи ойната, жортуп кетгенди.
Кёп сакълагъанды саудюгерчи, алай не ол адам жокъ, не аны бийи жокъ. Саудюгерчи, шекли болуп, бёрк ичине къолун сукъгъанды. Алай саудюгерчи къуру бёркню ичинде не табарыкъ эди. Ол адам аны сыртлап кетгенин ангылап, саудюгерчи юйюне мугурайып къайтханды. Къайтханды да:
? Атымы ичи кюйюп, уручуну жеталмадым, - деп къатынына ётюрюк айтып къойгъанды.


ХАН БЛА УСТАЗ

Къайда эсе да бирде бир хан жашап болгъанды. Аны бир акъыллы устазы бар эди. Бир кюн хан устазыны кёлюн алама деп, аны намысына уллу курманлыкъ этгенди. Ол къууанчда ханшу къыралладан да бар эдиле къонакъла.
Не айдыраса, ашарыкъ, ичерик эркин, къартла алгъыш айта, жашла тепсей-ойнай, ханны кёлю жарыкъ.
Ичги татыгъан хан устазына:
? Хурметли устазым, ? мен кесими сенден уллу этмейме, сора сен кесинги мени бла эркин нек жюрютмейсе? Татлы тенгингеча чам эт, ойнап айтханынг оспарлыкъгъа тергелмейди, ? дегенди.
? Хан бла ойнар умут этген башсыз къалады, ? дегенди устаз, ? Мен а башым жеринде турса сюеме.
? Сен чочхаса, багъалы устазым! ? деп кюлгенди хан. ? Хайда, ханынга эт бир чам!
? Сен а, жюйюсхан, файгъамбаргъа ушайса! ? дегенди устаз.
? Мен ашаргъа, ичерге сюйген бир саякъ хан, файгъамбаргъа къалай ушар эдим?! Аны къой да ханынга бир иги чам этчи! ? деп къысханды хан устазын биягъы.
? Хурметли ханым, чочха жалан да чочханы кёреди, файгъамбар а сау дунияны.
Хан кеф эди да, устаз айтханны ангыламагъанды. Хан устазына чочхаса деп, чочхагъа кеси ушап къалгъанды.

ОСПАР АТЛЫ

Ныгъыш аллында бир къауум жаш ушакъ эте болгъанды. Бир кеф атлы, къамичи ойната, аланы юслерине уруп баргъанды. Жашла жерлеринден тепмегенлеринде ол: ?Къара сен бу эшеклеге, манга жол нек къоймайсыз?? - деп ачыуланнганды да, ат ойнатыр умут этгенди. Жашладан бири атлыны атдан сермеп алып: ?Ат юсюнде юсюбюзге уруп келип, дагъыда айтырынгы-къайтырынгы билмей, сен не сант этесе?!? - деп тюпге ургъанды.
Бу ишни кёрюп тургъан бир къарт жашлагъа оспар атлыны тюйдюртмей, жолуна барма къойгъанды. Жашла артыкъ ыразы болмасала да, къартха намыс этмей амал жокъ.
Арлакъда да бир къауум жаш сюелип болгъанды. Атлы жашланы юслерине уруп баргъанды. Ала да жерлеринден тепмегендиле.
? Къара сен бу тууарлагъа, манга жал нек бермейсиз?! ? деп ат ойнатып башлагъанды атлы. Ала уа ол хурметсиз атлыны тюйюп, тулукъ этгендиле да атхандыла.
Атлыны ызындан къарап тургъан жашлагъа къарт: ?Аны сизни тёзюмлюлюгюгюз тюйгенди? - деп насихат этгенди.

АКЪ ЖИЛЯН

Шахар къыйырында бир къолайсыз жаш жашагъанды. Аты да Къара Байсо эди. Бир жол ол агъач ичи бла кетип бара, жана тургъан къаракёкен юлкюде акъ жилянны кёрюп, таягъын узатханды да, аны отдан чыгъаргъанды. Акъ жилян тешигине киргенди да кетгенди, Къара Байсо уа ? жолуна атланнганды.
Къара Байсо жашагъан шахарны бир генезир ханы бар эди, аны уа ? дунияда болмагъанча бир ариу къызы. Къыз ауругъанды да, хан билгич-лени жыйып, аладан амал сурагъанды.
Бир къарт билгич былай дегенди:
? Хурметли хан, сени къызынга жарарыкъ жаланда акъ жилянны уууду. Хан:
? Акъ жилянны ууун келтиргеннге къызымы берликме! ? деп халкъ аллында сёлешгенди.
Аны эшитген Къара Байсо акъ жиляннга баргъанды. Андан уу алып келгенди да, ууну эчки сют бла къатышдырып, къызгъа ичиргенди. Къыз олсагъат сау болуп къалгъанды.
Хан Къара Байсогъа къызын берирге кёзюкъыймай, аны хазначы этгенди.
Алай бир ауукъдан ханны къатыны къаты ауругъанды.
? Анга жарарыкъ акъ жилянны къабыды, - дегенди биягъы билгич.
Байсо аны да мажаргъанды. Хан аны ёзюр этгенди.
Алай хан кеси да ауругъанды.
? Санга акъ жилянны эти жарарыкъды, - дегенди билгич ханнга.
Ёмюрюнде кюн кёрмеген Къара Байсо ахчагъа, къуллукъгъа татлыкъсынып, бу жол а къызын да берир деп, акъ жиляннга баргъанды.
? Мен сени ачы ёлюмден къутхаргъанма, - дегенди ол, - манга борчунг уллуду, аны себепли, балаларынгдан бирин бер!
Угъай демегенди акъ жилян, алай Къара Байсо балаларындан бирине узалгъанлай, ол аны уруп, къурушдуруп къойгъанды.

Бейбарс
Мен да бир таурухчукъ айтайым "Чирик кёлню" юсюнден Билгенле-билмегенле да болурла...

Бабугент бла Огъары Малкъар элни арасында, Черек сууну онг жанында Чирик кёл барды. Аны тюрсюню не къыш, не жаз тюрленмегенлей турады. Кёлге бир деп бир суу акъмайды, андан а Черекге сууу къошулгъанлай турады.
Таматала айтханнга кёре, бу кёлню тёгерегинде жыл сайын бир сейир ишле эсленедиле: арттотур (апрель) айны аллында сууну башына къой жюн чыгъыучуду. Жюнню ары къайдан чыкъгъанын бир киши да билмейди. Жюн жууабыз деп аны ары тиширыула тюшюраллыкъ тюйюл эдиле; Черек суу бла Ишкирти суу жанларында саркъа тургъан къадар. Къойчула уа ууакъ аякълы малланы алайда кютмегендиле: кырдыгы амандан мал къуртбауур болуп къалады. Аны ючюн къош кёчген заманда, Бабугент бла Чирик кёлню арасын, маллагъа солуу бермей, чапдыргъанлай ётдюргендиле.
Кёлге жюн къайдан чыкъгъаныны юсюнден бизни элде быллай хапар жюрюйдю
Эртте, бек эртте, элде бир жарлы адам жашап болгъанды. Жетгеннге къул болуп, жетгеннге жалгъа кирип, башын алай кечиндиргенди. Аны хиликгя этмеген, кёлюне тиймеген элде хазна адам къалгъан болмаз эди. Сабийчикле окъуна, тап тюшсе, къозутур ючюн бир да къалмагъандыла. Эки кётюрем къойдан сора юйюнде ырысхысы къалмагъанда, элден кетип, башха жерде баш кечиндирирге акъыл этгенди. Айлана-жюрюй кетип, Чирик кёлню къатында къош салгъанды. Кечелерин кёлню бойнунда олтуруп, кеси кесине жашауундан тарыгъып ётдюргенди. Аллай кечелени биринде жарлыны къулагъына Къая къызыны ауазы эшитилди: "Жашау жолунгда адамладан кёп къыйынлыкъ, учузлукъ да сынагъанынгы билеме. Жашауну къыйынлыгъына хорлатмай, сынмай тёзгенинг ючюн мен санга саугъа этерге сюеме. Энди сен мындан арысында мудах боллукь тюйюлсе. Алай кёлню къатында болгъан ишни юсюден бир адамгьа да айтма. Былайда боллукъ затны биреуленден башха кёрюрге жарарыкъ тюйюлдю".
Алай айтып, ауаз жокъ болуп кетеди. Эшитгенлерини юсюнден да сагъыш эте, къойчу жукълап къалады. Жукъу арасында сескенин, кеси кесин уятады. Къараса, тёгерек?баш кюнча жарып, арлакьда уа алтын жюнлю бир къочхар муну ол эки къою бла ойнай. Кесини эсленнгенин ангылап, къочхар суугъа секирип кетеди. Ол кетгенлей, биягъы къарангы болады.
Экинчи жыл эки къой да экишер къозу келтиредиле. Алтын жюнлю къочхар кёлден хар жайдан чыгъа эди. Жылдан жылгъа дери бу сейир иш болгъанлай турду. Алай бла, къойчу кесини сюрюуюнде ненча къою болгъанын билмей окъуна башлады. Кеси жетишалмай, болушлукъгъа, къой кютерге, жалчы алды. Кесине да: "Не кёрсенг да, мени уятма"-, деп къаты айтады. Алай, кьулакьларын не къаты бургъан эсе да, жалчы сёзюнде туралмады. Къойчу уяннган этгенликге, бола тургъаннга къараргъа унамады. Жалчы да, къара, деп къоймаздан, ол да къарамаздан, бир къауум заман ётдю. Болмагъандан сора, кёзлерин ачды. Ол такъыйкъада алтын жюнлю къочхар кёлге секирди. Аны ызындан а, уллусу, гитчеси да кьалмай, саулай сюрюую. Къойчу, элде жашагъанындан эсе да, жарлы болады. Чирик кёлню башына чыкъгъан жюнню юсюнден Шах Малкъарда аллай таурух жюрюйдю

*ана тилибизде бёлюмге кёчюрдюм*
Бейбарс

Аламат тема!
бош заманыбызда окъуй турсакъ, тилибизини айнытырыкъ эдик!тил хазнабыз бай боллукъ эди. Ангыламагъан сёзлерибизни бир бирибизге сора

Бейбарс
Китабыгъызны къайда табаргъа боллукуду?

Жил в одном горном ауле
юноша-джигит. Был он метким
стрелком и больше всего на
свете любил охоту. Пришла
пора тому юноше жениться, а
он не хочет. Самых красивых
невест мать ему выбирала, а он
не хочет! Мать у него была уже
пожилая, хотелось ей на
старости лет помощницу-
невестку в доме иметь,
хотелось внуков понянчить...
Пришлось ей товарищей сына
на помощь звать.
? Жените моего сына! ?
просила она. ? ; Будет
отказываться, вы не оставляйте
его в покое, пока не
согласится.
Друзья с радостью
согласились исполнить
просьбу матери. Вот пришел
как-то юноша звать их на
охоту. А они и говорят:
? Не пойдем, пока не
сделаешь, о чем попросим!
? А что, скажите, я должен
сделать? ? удивился юноша.
? Поклянись исполнить,
тогда скажем. Поклялся юноша
выполнить любую просьбу.
Тогда они сказали:
? Пора тебе жениться.
Приведи в дом жену; сделай,
как мать желает.
? Будь по-вашему, ?
согласился юноша. (А что ему
было делать? Дал ведь
клятву!) ? Только невесту
выбирайте сами.
Сосватали ему друзья
красивую и добрую девушку,
привезли откуда-то издалека.
Сыграли свадьбу, обрадовали
старуху мать.
Но юноша по-прежнему
каждый день уходил на охоту.
А когда возвращался домой,
всякий раз хвастался перед
молодой женой, какой он
знаменитый стрелок. Жена по
его приказу снимала со своего
пальца кольцо и поднимала
над головой, а он натягивал
лук и посылал стрелу прямо
через кольцо... Страшно было
жене, но перечить мужу она не
смела и только чахла да
бледнела день ото дня.
Заметила это свекровь,
которая очень полюбила
невестку, и спрашивает:
? Что с тобой, доченька?
Почему ты стала такая
бледная, такая худая? Разве
плохо тебе у нас?
? Хорошо мне у вас, ?
отвечает невестка, ? да муж
мой всякий день, как придет с
охоты, заставляет меня
снимать с пальца кольцо и
держать его над головой, а сам
посылает стрелу прямо в это
кольцо... Страшно мне! Боюсь,
убьет он меня!
Приголубила ее свекровь,
приласкала, говорит:
? Не печалься! Когда он
сегодня заставит тебя, держать
кольцо, ты скажи ему: ?Уж
если ты такой джигит, храбрый
стрелок, состязался бы с
Умаром, сыном Умара.
Потрудней это будет, чем
хвастать меткостью перед
женщиной!? Вернулся к вечеру
муж с охоты, велит жене
кольцо снимать, а она ему
говорит:
? Коли ты такой меткий
стрелок, состязался бы с
Умаром, сыном Умара!
Вспыхнул муж и отвечает:
? Что это еще за Умар?! Я не
я буду, если не найду его и не
померяюсь с ним! ? и не
мешкая отправился в путь.
Шел он, шел. Много ли,
мало ли ? сколько дорог
исходил, нам то неведомо. У
каждого встречного
спрашивал: не знает ли кто
Умара, сына Умара? А когда
нашел наконец дом Умара,
стал у ворот и крикнул:
? Эй! Кто тут есть?
Вышел навстречу гостю
хозяин, пригласил к себе.
Напоил, накормил...
? Зачем по свету ходишь?
Чего ищешь? ? спрашивает
Умар.
? Пришел испытать, кто из
нас лучший стрелок, ?
отвечает юноша.
Усмехнулся Умар, сын
Умара:
? Сегодня отдыхай, завтра
посмотрим. А юноше терпенья
нет! Чуть свет назавтра просит
он хозяина:
? Умар, бери свой лук!
Пойдем силой, меткостью
меряться!
? Пошли, если не терпится,
? согласился Умар, сын Умара.
Нашли они широкую
поляну.
? Возьми лук, ? велел
юноше Умар, ? и стреляй
вверх.
Пустил юноша стрелу в
небо, и вскоре она вернулась
на землю и упала прямо у их
ног. Тогда согнул свой лук
Умар, сын Умара, и тоже
выстрелил вверх.
? А теперь пошли домой, ?
говорит он юноше. А тот не
соглашается.
? Погоди, надо же теперь
посмотреть, куда стрела
упадет!
? Когда моя стрела упадет,
она сама даст о себе знать.
Вернулись они домой. Нет
юноше покоя, то и дело
спрашивает:
? Не время ли уже твоей
стреле на землю вернуться?
? Нет! ? спокойно отвечает
Умар, сын Умара.
И вечер прошел, и ночь
прошла, и утро настало, а он
все ?нет? говорит. На второй
день, когда собрались они
пообедать, подул сильный
ветер, зашумел, засвистел.
? Откуда это . буря пришла?
? удивился юноша.
? А! Это моя стрела,
наверно, возвратается, ?
ответил Умар, сын Умара.
Пошли они на поляну, и
стрела прямо у их ног
вонзилась, вошла в землю.
Стыдно стало юноше за
свое хвастовство.
Поблагодарил он Умара, сына
Умара, и ушел.
Дома он перед женой
больше ничем не хвалился и в
кольцо не стрелял. А охотник
он был хороший. И зажили
они с тех пор спокойно и
дружно.