Эрлинг КИТТЕЛСЕН
КАВКАЗ
(поэмадан юзюкле)
17
Энди табигъат болгъанды къуу:
Ичерча тюлдю суу –
Тауушу, татыуу, барыуу да джокъду аны;
Терек чапракъла да шууулдамайла –
Сын болгъан кёзюуюдю дунияны:
Айгъа ушаб къалгъанды джер,
Къуралгъаныча, чачылгъанды джыр.
18
Алай а, джюрек тирилсе,
Тёгерек да тюрленникди,
Къоркъуу да илгенникди,
Къайытырыкъды патчах да артха,
Джаяу да минерикди атха,
Къуу джерге берекет келликди,
Ёзге, алкъын, алгъынчады хар не.
19
Алан шахаргъа тёрт дуниядан
Саркъадыла: атлы, джаяу да;
Тау суула, джашил аязла, къачхы джелле да;
Тарих кёрюнюуле, бюгюннгю джангылыкъла да;
Алай а, не уллу къалабалыкъ да
Бузалмайды Акъ тауну шошлугъун.
20
Аланияны джандет джеринде
Ишлегенликлерине бир талай храм,
Аны ючюннге къара халкъ
Эски динин этмеди харам,
Тейрисин унутмады адам:
Тейрисине бла тюрк тилине
Кертилей къалды.
21
Заманнга бойсунуб къалмай,
Бойнунда къачы болгъан да,
Джангыз Терекни тёгерегине айланыб,
Кёкден, бурунча кёб зат тиледи,
Тилеги толмай къалгъанында уа,
Терслик къачдады деб,
Къачын храмгъа къайтарды да,
Рахатлыкъ табды кёлю.
22
Перс тилде сёлешген бир къауум келгенинде,
Тюрк тилде сёлешген джамагъат,
Башха тилли ууакъ къауумлагъача,
Анга да берди эркинлик
Сюйген динин тутаргъа;
Тейри адамы болургъа излемегеннге да,
Къатылыкъ джокъ эди.
Ахыры неге келтирди аны да?
23
Би́р Тейриге табынмагъан джамагъатны
Ахыры хорланмай мадар джокъду:
Бёлюннген халкъны
Къыргъан, джесирлеген да тынчды.
Ёзге ол затха сагъыш этмей,
Ичи гырын болгъан Шошлукъгъа батды –
Батыгъа, Чыгъышха да бойсунмаучу халкъ.
24
Шахаргъа кёчген Эл
Дженгил тас этеди адетин;
Джангы адетлеге да юреналмай,
Кёб заманны къыйынлыкъ чегеди.
Башха диннге кёчген а
Шахаргъа кёчгенча тюлдю –
Джан, санча тюрленмейди дженгил.
25
Аламны эки къаршчы джаны
Бир-бирине тюбеселе,
Не бир джангы дуния къураллыкъды,
Не эски дуния чачыллыкъды да,
Уллу къалабылыкъдан сора,
Къабыр шошлукъ кючлерикди тёгерекни.
26
Дуния мал къул этеди шахарны;
Сатыу-алыу – майдандан къаннга кёчеди.
Адамны сагъышы ол болады кюндюз-кече да.
Бу кёзюуде келеди душман да –
Малы къутхармайды джанын адамны.
Къуру джер къайгъылы инсанны
Джер джутады. Кёк да болушмайды анга:
Тейрисин унутханнга болушурму Тейри?
27
Къанатлы атны арбагъа джегиб,
Къанатларын джараусуз этсенг,
Ол сени Кёкге чыгъарырмы,
Элтирми Тейриге джууукъ?
Тубандан кёрюнмейди джукъ,
Чарс басханды кёзюн адамны.
Энди чёб да кёбдю абындырыргъа аны.
28
Акъ Таудан Къара тенгизге
Чынгаб джууунучу нартла
Бир къайытмай эселе артха,
Эл тюб болургъа башлагъанды.
Къара булут къонннганды башлагъа да.
Не медет, Кёкге кетгенле
Къайытмайла андан.
Джууукълашханды ахырына заман.
29
Юйлени эшиклерине салыб кирит,
Терезеден къараб тургъанла,
Къалай тыярыкъдыла къара джарыкъны –
Ол терезе бла келеди кириб.
Къара джарыкъ джутады
Юйде чыракъны, кёкде Айны да.
Эслей тургъанлай аны да,
Тейрисин эсгерген азды.
30
Тюшюндюрюр ючюннгеми керекди:
Тау джарылыб, чачылыргъа от,
Неда, душман келиб, бёлюнннген халкъны
Къырыргъа эмда сюрюрге джесир этиб?
Не да – эмина, ёлет дегенча ауруула
Къояргъамы керекди халкъны шындык этиб?
Бары да болгъанды – от ырхы келгенди таудан;
Сау къалгъан да, джесирге тюшгенди джаугъа.
Ауруула да талагъандыла халкъны.
Дагъыда Тейри джазыкъсыннганды аны.
31
Джангыдан башланнганды джашау.
Биягъынлай агъаргъанды Тау.
Юй оджакъладан чыгъады тютюн.
Сейирсиндирген а бютюн:
Халкъда джокъду энтда бирлик:
Эсни, ангыны кимди берлик,
Хакъ бла болургъа унамай эсе халкъ?
32
Халкъ джуртуна къайыта билгенди.
Къошулгъанла да кёбдюле анга.
Джангы къайгъыла, джарсыула энди
Тынчлыкъ бермейдиле анга.
Тюрленнгенди аты шахарны,
Андан да бек – магъанасы.
Алай а тил – тюрк тил, алан тил – сауду:
Ата джуртну олду багъанасы.
33
Тауну бузун джалаб, сууун ичиб,
Ёсгенди нарт улусу Къара-Шауай.
«Ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да –
Джуртда айнырыкъбыз» дегенди Къарачай.
Къара булутла кетгендиле таудан.
Ёлюб тирилген халкъ – сен,
Энтда ненча сынаудан ётериксе?
34
Джол а узакъ эди къалай.
Джарытса да аны джулдуз бла Ай,
Абыныргъа да тюшдю,
Сюркелирге уа – огъай.
Къанатын элия кюйдюрген къуш да,
Аягъы къабханда къалгъан джанлы да
Эсге тюшюре эдиле халкъны.