СЕМЕНЛАНЫ ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛ

Sabr 03.12.2010 06:45:00

1 0

Къарачайны эм уллу Джырчысы эмда Поэти
СЕМЕНЛАНЫ ИСМАЙЫЛГЪА (ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛГЪА)
аталады бу тема.

Тамада къауумдан аны таныгъан, билген, айтыры болгъан, ушакъгъа къошулса - бек разы боллукъбуз.
Джаш къауумдан аны джазгъанларын тинтгенле бар эселе, алагъа да "хош келигиз" дейбиз.

Джангыдан таныйыкъ Къарачайны закий Адамын.

Ответы

sufilya semenova 10.10.2015 20:38:56
Сообщений: 75
Цитата
Sabr пишет:

Цитата
sufilya semenova pişеt:

Цитата
Abdullah,bеk sau bol!
Bir bеk qıynalıb tura edim da, canıma sеriuün urdurduñ.
Иnşaallah, ötürüklе ortadan çığıb, atamı nazmuları, cırları da tıyınşlı daracada çığar -dеb ışanama. Kitabdan mıdahlanñan bеk köb kеrti cazıuçu bardı Malqarda, Karaçayda da, barısı da caq, boluşluqçu bolluqdula.Endi iş siz caşlağa qaladı. Mеn "AHIR AYTIULARIN" saña tabdırayım, eski cazıuların tintе turama da, tabhan zatımı barın da iyеyim.
Nе etеyik! Har adam kеsi daracasına körе, fahmusunu, aqılını, bilimini, bolumunucеtgеninе körе iş etеdi. Çıqğan kitabnı daracasın da, atamı işin aldan cürütgеnlеgе bildirmеgеnlеy,hapa-sapa etgеnlеni bеtindе qoyayıq.
Ullu adamlığıñ, fahmuñ, kişiligiñbla, bizni adabiyatnı qadau taşısa, qarnaşım!
Allah sеni qorusun, har cеrdе col bеrsin!
Sof'ya.

Bеk sau bol, Sof'ya, "sabır tübü sarı altın" dеydilе, cеñillikgе, açıuğa horlatmay (çurum bolsa da), Abdullahnı oümun tüzgе sanab, bеk kеrеkli işgе köçеrgе razılığıñ üçün.
Djañı col sala barğan adamnı etеginе çığanaqla cabışırğa öç boladıla - adam nе qadar ullu bolsa, çığanaqla da ol qadar köb. Ol çığanaqla bir canından zakiygе zaran bolurğa kürеşеdilе, ekinçi canından a alay bla kеslеrin körgüztürgе, adabiyatda qalırğa kürеşеdilе. Иsmayıl a pеliuan edi - prolеtar litеraturanı, sotsialist rеalizmni coruqlarına sıyınmağan, boysunmağan...
Иş köbdü, alay a Abdullah bla Sеn ol işni bacaralırça oñlu adamlasız. Mеn da qoldan kеlgеnça, boluşuruqma. Boluşurğa izlеgеnlеgе da col açıqdı - bizgе etgеnlеriça, biz alay etmеzbiz.
Halqıbıznı kul'turasın, adabiyatın saqlarğa, aynıtırğa kürеşgеn qalamçılanı barına da Allah küç bеrsin


Сау бол, къарнашым, Билял!
Хар заманда, ишинг бла, адамлыгъынг бла, къарасыз ол таза джюрегинг бла, айтхылыкъ фахмунг бла, халкъ ючюн къолунгдан келгенни этгенсе, атам ючюн этгенинги уа айтыб да айталмайма. Бизден къайтмаса да Аллахдан къайтсын! Анам аушхандан сора, атам бла, маулутха дери тургъан эдим да, ол кюнледе бек кёб зат джаздырыб, "мен ёлгенлей бары да керек болур, джызыб ал, къызым"-деген эди. АХЫР АЙТЫУЛА китабы алай бла къолума тюшдю. Мен тышында къалыб, табыб окъуялмай, кеси осият этгенча, "бир къолдан джазыу хазнасын джюрютюрге" амал табмадым да, "ит болмагъан джерде тюлкю юрюр"-дегенлей болдукъ. Атамы бир кере келиб бетин кермегенле, ёрге туруб, "торун, къыз" болуб, болгъъанны хапа-сапа этиб, атамы джангыдан ёлтюргенча этиб тургъанларына къыйналдым. Устала да, ишни къолгъа алгъан сагъатда, бу затланы эсгермегенлерине да бек къыйналдым.

Атамы джашауундан, чыгъармачылыгъындан бек кёб джалан зат джазылгъанды. Джаула юйдегини болумсузуракъларын, къарангыракъларын мараб, алагъа айтдырыб, сандыракъ дерча затла ортагъа атылгъандыла. Джан ёлмейди- деген тёре бар эсе, ол затлагъа атам бек къыйнала болур. Ма аны ючюн, манга къаты осият этгени ючюн, хар затны болгъаныча айтыргъа алланганма! Дуния эки бетлиликни тиймегени бир ёмюр джердеди атам, алайды да, кеси айталмагъан кертиле айтылыргъа керекдиле.

Атамы бет-намысына, фахмусуна, хазнасына къол сугъуб, сёз урумлары, билимлери, болумлары ныгъышдан ары болмагъанлай, аны сёзюн къыяргъа, къыркъаргъа кюрешиб айланганлагъа бир талай соруум барды да, аланы сорургъа излейме:

1.Атамы джылы нек тюрлендирилгенди? Паспортуна кёре джылы нек джазылмагъанды? Хар джерде тюрлю-тюрлю нек джазылады?

2."Акътамакъ" поэма Багъатырланы Айша-Ханымгъа этилгенин Къарачайны уллулары барысы да биледиле, алай хар джерде Анисатха аталгъанды - деб нек джазылады?

3."Акътамакъны сураты"( Ижаланы Анисат)-деб салыныб тургъан сурат, Анисатныкъы болмагъанын биле тургъанлай, атамы уллу юйдегиси, тартынмай, ёлген аналарыны къачы урур- демей, къалай биригиб былай халкъны алдаялгъандыла? Анисатны сураты болмагъанын айтыб, ахсыныб туруучу "эгеч", анасыны бетин танымаз болуб, башха тиширыуну суратын къалай къыбыл эталгъанды?

4.Атамы юсюнден джазгъанла эки юйдеги болгъанын, ёгелик деген да эсге алынныкъ зат болгъанын нек тюшюнмегендиле?

5.Атам чыгъармачылыкъ хазнасын джюрютюрге манга осият этгени хар назмусунда, айтыуунда кёрюнюб тургъанлай, атамы ишин джюрютгенле, Сымайылны бетин тюгел танымагъан, 44 джылда эшигинден бир кирмеген ёге "торунла" бла нек айланч-байланч болдула? (Анга огъайым джокъ эди, фахму, билим джетишиб, иш аламат этилсе) Сёгюллюк ишни этер адамлагъа быллай бир нек базынылды?

Дагъыда кёбдю сорулур зат, алай сюйген Къарачай халкъыма, китабда толу хапар джазарма, Аллах айтса.

Былайда, БАГЪАТЫРЛАГЪА (Терезе эл) БАГЪАТЫРЛАНЫ АЙША-ХАНЫМНЫ юйдегисине, джуукъларына бир тилегим барды: атамы джангы чыгъарыкъ китабына керти затла салынныкъ болгъанлары ючюн, АЙША-ХАНЫМНЫ бир суратын былайгъа салыгъыз-деб тилейме.

Билял, джан къарнашым!
Энди да ишни ауурлугъу санга тюшерикди. "Кёкюрекли джашды, эгечден туугъан, анга элт"-деб бош айтмагъан эди, атам. Аллах санга да, Абдуллахха да, Къарачайдан, Малкъардан къошулгъан джазыучулагъа да саулукъ, эсенлик берсин! Тюзню джанындасыз да, Аллах хар ишигизни тюзетсин!!!

sufilya semenova 10.10.2015 20:47:50
Сообщений: 75
Цитата


АТАМА КЮУ


Уллу алам чархын бурад сормайын,

Адам улу бойсунады бурмайын,

Ёлюм ачыу ийилтеди шартына,

Бир алгъанын къайтармайын артына.


Бу ачыуну мен да кёрдюм, джашадым,

Джан-атамы ёлгенине чыдадым,

Тар къабырда джатханына юрендим,

Ачы кюуню сёзлерине тиллендим.


Ата юйюм худжу къалыб атылды,

Къууанч халым мыдахлыкъгъа батылды,

Джакъсыз болуб джангызлыкъда арыдым,

Ёксюзлюкню не болгъанын таныдым.


Туз джыламукъ кёз джинкими джабханлай,

Джаным ауруй хар бир тангым атханлай,

Ургъан джелде, къачхы талча, бюгюлдюм,

Насыб кюнню къайтырындан тюнгюлдюм.


«Атам»- десем, ачы джарам ашлана,

«Атам»- десем, джюрек ауруу башлана,

Ёхтем башым, онгусузча, ийиле,

Мыдах ангым сагъышлагъа кёмюле.


«Эл иеси» -деучен элле атынга

Багъа бере сени асыл шартынга:

Джыр джырласанг- алтын сынджыр тизгенлей,

Зикир айтсанг- джюреклени эзгенлей.


Къаты джашау санларынгы эмгенлей,

Хар кюнюнгде джарсыулагъа кёмгенлей,

Тюзлюк излей, тюзлюк сакълай, арымай

Ёлюб кетдинг, джарлы атам, джарымай.


Ёлгенинге джеталмадым, кенг къалыб,

Ахыр сёзню эшталмадым, кёл алыб.

Разылыгъынг башхаладан айтылды,

Кёзлериме мутхуз кюрен тартылды.


Ёлюм ачыу – джюрегими джигинде...

Ёлюм джорукъ – джашауму ичинде...

Манга къадар этеригин этгенди,

Джохар атам джер тереннге кетгенди!


Джылау этиб, джылау сени къайтармаз,

Бу ачыуум энди кёлден таркъаймаз.

Ёлюм ачы хар кимге да джетерик,

Джер джюзюнден хар бир джан да кетерик.


Энди барды мыдахлыкъдан хапарым,

Джангыз тюшдед, атам, сени табарым,

Джангыз кёлдед, энди сени джашарынг,

Джан садакъа, джан садакъа ашарынг!


Ёлюм-залим джыламукъну кёрмезди,

Къадар-залим артыкъ ёмюр бермезди…

Ачы джорукъ джазылгъанды аламда,

Анга тёзюу, аны чегиу – адамда.


20. 10.1981. Терезе.
СЕМЕНЛАНЫ СУФИЛЯ(СОФЬЯ)
джазыучу, режиссер, тылмач.


Sabr 10.10.2015 22:04:59
Сообщений: 7254
Софья, иги эгечимча, былайда эгечлеринге, къарнашларынга джукъ айтыб кюрешме. Исмайылны эки юйдегиси бир-бирин ангыламагъанча кёрюнмесин деб айтама.

Атангы "Ахыр айтыуларын" хазырлай тургъанынг иги хапарды. Исмайылны джангы чыгъармаларына къууанмазлыкъ джокъду. Джырчыны юйдегисинде къой, бютеу халкъыбызда да сен бек фахмулуланы бирисе. Сен хазырлай тургъан китаб, Аллах айтса, ким да разы болурча, къууанырча болур.

Бюгюн халкъыбызда бек онглу джазыучуладанды Абдуллах. Ол китабха редактор болса, башха джукъ керек тюлдю. Мен узакъдама, Мени къой, Исмайылны экитомлугъуну редколлегиясында кёрюннген адамла бла келиширге керекди. Ала - Къараланы Зухра, Тоторкуълланы Къази-Магомед, Малкъар джанындан алимле да ол биз чыгъаргъан китабха таяна, кёб илму иш джазгъандыла. Айтыргъа, бу джол бизге этгенлерича этмей, барына да билдириб, къошулургъа, болушургъа излегенлеге - эшикле ачыкъ - алай ишлерге керекди.


БЕГИЙЛАНЫ АБДУЛЛАХ бек фахмулу эмда оюмлу адамды. Ол санга джазгъанча этиле барса иш, таб болур:

"Энди, Софья эгечим, биз этерик, кёлюме келгени: бир бирге дау айтханны къоюп, не болду эсе да – болду, мен ангылагъандан, Исмайылны алыкъа басмаланмай тургъан кёп заты барды, кёп заты да къаралыр кереклиди (халат-халат басмаланнганлары, бютюн да зикирлеринде), Сен, Билал, мен да къошулуп, китабын хазырлап башлайыкъ. Тоторкъул улуну сёзю да алай болгъан эди, Москвада Билал да, ол да, мен да сёлешгенибизде: бу къалай бара эсе да, баргъаныча чыкъсын, хазырлагъыз, аны да басмаларбыз деп. Хазырлайыкъ!
Кишини жанына тиймезча, 2-томлукъда не жангылычла кетгенлери, не кемлиги болгъаны да айтылмай болмаз. Адабият тёреси (сюйсенг, илму де) алайды.

Ангыламагъан ангыламай турсун, биз а ишибизни этейик.
Бизден башха киши эталмаз ишни!
Айтырым бек кёп эди, аны бла къояма.
Аллах барыбызгъа да тёзюм, акъыл-эс, татлылыкъ берсин!
Тутхан ишингден, жашауунгдан Аллах къууандырсын!


Къарнашынг Абдуллах.
28.09.2015
Сюйдюмхан 12.10.2015 02:04:21
Сообщений: 1

1 0

Семенлени Джырчы Исмаилны джангы китабларыны тёгерегинде баргьан ушакьланы юсюнден кёлюме келген бир талай оюм айтыргьа излейме. Форумда ушакьладан болмаса, китабланы кеслерин кёрмегенме. Мени сейирсиндирген бу ушакьлада - джангы китаблагъа, юйдегиге сабий къошулса къууаннганча къууаныр орнуна, ары бизни атыбыз нек джазылмагъанды деб, бир къауумланы «къазауат» ачханлары.
«Эльбрусоид» фонд чыгъаргъан китабла кимге чырмау, тыйгъыч боладыла!? Сыйлы джырчыны китаблары ненча чыкъсала да артыкъ боллукъ тюлдю бизни миллетге. Сау къаллыкъла, чыгъарсынла бири - тыш къралда, бири – Малкъарда, фахмулу къызы Софья да - Къарачайда, аллай мадарлары бар эсе.
Семен улуну, тыйыншлысыча джан аурутулмай, талай джылны сансыз къалыб тургъан чыгъармаларын, джыйышдырыб, миллетге саугъа этген керти адамларыбызгъа, Аллах разы болсун, биз этелмеген ишни этиб, сюйген Джырчыбызны дараджасын кёлтюрюб, сау этиб, аллыбызгъа сюегенча этдигиз, дер орнуна, миллет ючюн джашаб, Къарачайны атын Эресейни ара шахары Москвада махтау бла айтдырыб кюрешген сыйлы адамларыбызгъа этер бюсюреуюлери олму эди!?
Адамлагъа болмагъан айыбны тартхан, кесин сыйсыз этеди…
Ушакъны бардыргъанла бир-бирин махтаб, бек сейирсиндирдиле. Бу форумдан мен ангылагъан, къайгъыны башы Лайпан улу Билялды. Исмаилны юйдегисин бир-бирине этиб, ол гюнахны башына нек алады? Исмаилгъа игилик этеме дебми турады? Исмаил разы боллукъму эди, аны бу ишине? Бу ишни башлагъан сагъатда аны юсюнден сагъыш этгенми эди? Фахму игиликге къуллукъ этеди, дейдиле. Ол джюрютген къайгъы , ол оюмгъа къаршы келеди.
Семенлени Азретни, фахмулу джазыучубузну, студент джылларымда мен да иги таный эдим.
Софья, айыб этме, миллет сыйлагъан къарнашынгы да, тамада эгечлеринги да сындырыб кюрешгенинг бек ушагъыусузду. «Атамы менме душеприказчиги», дейсе да, кимча да болмай, сен къууаныргъа, сау бол дерге керек эдинг Эльбрусоидге.
Мен сизлеча джазыучу болмасам да, аманны-игини, кертини-ётюрюкню, адебни-намысны, терсни-тюзню ангылайма. Сиз, сёз бла ишлеген адамла, кимча да болмай, сёзню багъасын билесиз, деб тура эдим.
Бу асыулу, аламат ишге кёлекке тюшюрюб айланнганланы Аллах кечсин! Мени да Исмаилны атыны тёгерегинде джюрюген учхара сёзлени кёлтюрмей, ауруракъ айтхан затым бар эсе, кечигиз.

Sabr 12.10.2015 04:44:23
Сообщений: 7254
Сюйдюмхан, айыб этмегиз, алай а былайда хар ким атын да, Исмайылны кими болгъанын да айтыб, алай сёлешинсе иги болур.

Сиз, былайда джазылгъанланы башдан аякъ окъусагъыз, ангыларыкъ эдигиз, къайгъы къайдан, кимден чыкъгъанын. Къайгъы чыкъмаз ючюн, Исмайылны экитомлугъу не къадар иги болур ючюн кюрешгенди Лайпанланы Билал. Къайгъыны чыгъаргъан а — башхаланы айтханларын сан этмей - экитомлукъну басмагъа ким хазырлагъан эсе — олду.

Бу теманы да Джырчы Сымайылгъа атаб ачыб, мен — Лайпанланы Билал - 2010-чу джылдан башлаб, айтыб тургъанма, аны былайда да бир кере къайтарайым, джазылгъанны излетмей, сизге тынчыракъ болур ючюн.

"Энди эм керекли иш - тыйыншлысыча джарашдырыб, Джырчы Сымайылны тин хазнасын академ дараджада басмаларгъа керекди.
Бир адам эталлыкъ иш тюлдю ол. Джырчыны кесин, чыгъармаларын да иги билгенле биригиб, бир редколллегия болуб кюрешселе - бу джууаблы ишни тындырыргъа болурла.


Джырчыны юйдегиси (
Марыуа, Софья) къошулургъа кереклилери хакъды. Не ючюнмю?
Джырчыны зикирлерин джыйгъан, алагъа эркинлиги болгъан - Марыуады.
Сымайылны назмуларын джыйгъан, сакълагъан, басмагъа хазырлагъан, алагъа толу эркинлиги болгъан - Азрет (джандетли болсун) бла Софьядыла.
Юйдегисинден эркинлик болмай, Джырчыны чыгъармаларын басмалау - терс боллукъду: закон джаны бла да, адамлыкъ джаны бла да.


Бегийланы Абдуллах ("Минги Тау" журналны бир номерин толусу бла "Акътамакъгъа" берген, Джырчыны творчествосун тинтиуге уллу юлюш къошхан),
Лайпанланы Билал (Сымайылны Софья куъызы берген назмуларын китаб этиб чыгъартхан, эмда аллай бир назмусун да кесинде сакълаб тургъан, Джырчыны творчествосун тинтиб кюрешген),
Лайпанланы Нюр-Магомет (Джырчы Сымайылны творчествосун тинтиб кюрешген, назмуларын орус тилге кёчюрген) - бу адамла редколлегиягъа къошулмай, иш тыйыншлы болмаз.

ТЮЗЮН АЙТСАМ:

СЕМЕНЛАНЫ ИСМАЙЫЛНЫ (ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛНЫ) НАЗМУЛАРЫ, АКЪТАМАГЪЫ, ЗИКИРЛЕРИ ЭНЧИ КИТАБЛА БОЛУБ ЧЫКЪГЪАНДАН СОРА, ЭНДИ АНЫ ТИН ХАЗНАСЫН АШЫКЪМАЙ, ТОЛУСУ БЛА, БЕК ДЕМЕНГИЛИ ХАЗЫРЛАБ, ТОМЛА ЭТИБ, БАСМАЛАРГЪА БОРЧЛУБУЗ.
АЛАЙ ЭТЕР ЮЧЮН А - КОМИССИЯ ПО ЛИТЕРАТУРНОМУ НАСЛЕДИЮ ИСМАИЛА СЕМЕНОВА КЪУРАЛЫРГЪА КЕРЕКДИ (
КЪУРАЛЫРГЪА КЕРЕК ЭДИ ЭРТДЕ ОГЪУНА).

АРЫ - ЮЙДЕГИСИНДЕН СОРА ДА, ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛНЫ КИТАБЛАРЫН ЧЫГЪАРГЪАН КЪАЛАМЧЫЛА, АНЫ ДЖАШАУУН, ЧЫГЪАРМАЛАРЫН ТИНТГЕН АЛИМЛЕ, ДЖАЗЫУЧУЛА КИРИРГЕ КЕРЕКДИЛЕ. ДЖАНГЫЗ, АЛЛАЙ АДАМЛАДАН КЪУРАЛГЪАН КЪАУУМ, ТЫЙЫНШЛЫ ДАРАДЖАДА ХАЗЫРЛАБ, БАСМАЛАТЫБ, КЪАЙТАРАЛЛЫКЪДЫ ИСМАЙЫЛНЫ ТИН ХАЗНАСЫН ХАЛКЪЫНА.»


4-5 джылны узагъына джазылыб тургъанны Исмайылны экитомлугъун джарашдыргъанла эслерге уа керек эдиле. Аны бла къалмай, 2014 джыл Байрамукъланы Фатиманы кесине ийген письмомда да Исмайылны экитомлугъун не къадар иги этейик, биргелей ишлейик деб джазгъан эдим.

«Алай а, къайтарама, эм алгъа Софья бла араны айырыргъа керекди: ансы ол джыйгъан назмула салыныб, ол кеси уа, билген да этмей, бир джанында къалыб кетсе — хакъсызлыкъгъа саналыр.

Бютеу айтханым бары да сени ишинге чырмау болур ючюн тюл,- Джырчыны юйдегиси бир-бирине, сеннге да кёлкъалды болмаз ючюн, Сымайылны тин хазнасы не къадар толу, не къадар тутхучлу, деменгили болур ючюндю.
Айтылгъанны тюз ангыларса деб умут этеме.
Джырчыны юйдегиси — бары да разы болур ючюн, былай кёргюзтюлсе таб болур деб да келеди кёлюме:
Акътамакъны эм толу вариантын джыйгъан эмда Минги Тауда басмалатхан — Семенланы Азрет.
Назмуларын джыйгъан, Москвада басмалатхан Семенланы Софья.
Зикирлерин джыйгъан эмда басмалатхан Семенланы Марыуа
Составителле кимле боллукъларын оноуун кесинг эт, Фатима.
Сочинения И. Семенова выходят под редакцией Фатимы Байрамуковой, Абдуллаха Бегиева, Билала Лайпанова. Бизни тукъумларыбызны бош алай сал демейме, Абдуллах Акътамакъны, мен а — назмуларын къарайыкъ, джарашдырайыкъ дейме. Биз Софья бла да келиширбиз. Джууабынга кёре, ишни къурарбыз. Абдуллахны оюму да былайыракъды.
Лайпанланы Билал.
01.02.2014»


Фатима бу письмогъа джууаб этмейди. Биргелей ишлеб, бир адамны да кёлю къалмазча этиб чыгъарыргъа боллукъ эди китабны. Алай этмей, Исмайылны Сайламаларыны экитомлугъун Фатима кеси излегенча этеди. Анга да джукъ айтмай къояргъа боллукъ эди, «Эки заран, бир хайыр» статья салынмаса. Семенланы Азрет (джандетли болсун) кеси сау заманында басмалатмагъан (излесе басмалатыр мадары бар эди) статьяны 22 джылдан Исмайылны Сайлама экитомлугъуна салгъандан не магъана? Ол статьяда Семенланы Исмайылны къызы Софья берген назмуланы бир къауумуна «Исмайылныкъы тюлдю» деб айтылады. Аны бла къалмай, Къагъыйланы Назифагъа (джандетли болсун), Лайпанланы Билалгъа да керексиз даула салынады. Мен Исмайыл ючюн къалай кюрешгеними билмеген джокъду. Сора биз 1992-чи джыл чыгъаргъан китабха ат-бет аталыб, алай бла бу джангы чыкъгъан китабны дараджасы мийик боллугъун ким айтды? Ол статьяны редколлегия сюзюб, китабха салайыкъ деген болурламы? Алай эсе, редколегияны членлери — докторла, кандидатла кесиме неда былайгъа ачыкъ бир джазсынла.

Къайгъы чыкъмаз ючюн, былайда да джазыб, Фатиманы кесине да джазыб кюрешгенме.
«Биригиб ишлейик, Исмайылны экитомлугъу не къадар иги болсун, башха чурумланы артха атайыкъ». Андан сора не этерик эди Лайпанланы Билал?


_________________________________

Ма бу соруулагъа китабны чыгъаргъанла — редактор да, редколлегия да — джууаб бермей турадыла.

Почему Избранное Исмаила Семенова в двух томах подготовлено и издано тайком от её дочери Софьи, которой свое духовное наследие завещал великий Джырчы Сымайыл?

Почему противопоставили друг другу членов семьи Исмаила? Почему разделили исмаиловедов — одних ввели в редколлегию, других не ввели? Могли и не ввести — но ради Исмаила обязаны были сотрудничать с ними.

Почему напечатали статью «Эки заран, бир хайыр», которая бросает тень и на Исмаила, и на людей, которые много усилий приложили для возвращения классика в литературу?

Почему не вошли в редколлегию:

Абдуллах Бегиев (который в свое время отдал целиком один номер журнала «Минги Тау» поэме «Акътамакъ» и продолжает заниматься анализом творчества классика),
Билал Лайпанов (который издал книгу стихов и песен Исмаила, практически вернул его имя народу после полувекового замалчивания и продолжает исследовать его творчество),
Нюр-Магомет Лайпанов (который занимается переводами стихов классика, является исследователем творчества Исмаила)?


____________________

Налицо нарушение авторского права: двухтомник издан без ведома и против воли дочери Исмаила Семенова Софьи, которой завещал своё творческое наследие Исмаил.

Указанные в книге члены редколлегии не знали об этом, иначе были бы против.

Издавая таким образом двухтомник, включая в него и статью «Эки заран, бир хайыр», написанную в 1993 году и нигде не напечатанную, - бросили тень и на творчество Исмаила, и на кандидатские, докторские диссертации, научные работы исмаиловедов, и на переведенные стихи, ведь все они опираются на книгу, изданную в Москве в 1992 году, вошедшие в неё стихи были записаны от отца Софьей Семеновой.

Таким образом, вот эта книга — Избранное в двух томах Исмаила Семенова — ставит под сомнение труды ученых-исмаиловедов за 22 года. Что может быть вреднее этого?

Потому говорю, что указанные в книге члены редколллегии не участвовали в подготовке двухтомника Исмаила к печати.


__________________

Дали слово одной стороне, теперь другая сторона должна ходить оплеванной по милости редактора-составителя. И не дай Бог, сказать хоть слово в свою защиту.
sufilya semenova 12.10.2015 05:24:00
Сообщений: 75
Цитата
Сюйдюмхан пише Бу асыулу, аламат ишге кёлекке тюшюрюб айланнганланы Аллах кечсин! Мени да Исмаилны атыны тёгерегинде джюрюген учхара сёзлени кёлтюрмей, ауруракъ айтхан затым бар эсе, кечигиз.



Багъалы Сюйдюмхан!

Атамы юсюнден айтхан ариу сёзлеригиз ючюн сау болугъуз. Англагъан адам болурсуз, сёз урумугъузгъа кёре. Алай китабны окъумагъанма-дедигиз да, сора окъумагъанлай анга-мунга тийиб тебрегенигиз табсызыракъ болду. Китабны окъусагъыз сагъышланныкъсыз, эгечим(къарнашым).


Лайпанланы Билялгъа да бош аууз джетдирдигиз. Халкъны сюйген адам эсегиз, аны багъалы кёрюрге керексиз. Ол кертиден Къарачайны сюйген, халкъы ючюн джанын берирге хазыр аллай адамды. Кеси да къарнашыбызды, Семенланы къыздан туугъан, аны ючюн анга айтылгъанга тынгылаб къойгъан къыйынды. Атамы иши бла, кеси джашларындан артыкъ кюрешеген джашды ол!

Алайды да, заманыгъыз болса, китабны бир окъугъуз!
"Джел къулакъгъа къакъгъан бла" сёлешиу, магъананы тутурукъсуз этеди, сёлешгенни дараджасына да кёлекге тюшюреди. Кёз бла кёрюб, къол бла тутхандан сора терс, тюз айырыучу болсакъ иги болур - деб тюшюнеме.


Айыб этмегиз, алай, совет заманлада, "письма трудящихся"-деб бир джакълау кампанияла бар эдиле, ала эсиме тюшдюле да, ышаргъан да этдим. "Бир джаз"-деб тилеген болгъан болур, Сиз да, иги джюрекден, джазгъан болурсуз.
Сау болугъуз!
Къуанч бла къалыгъыз!
Изменено: sufilya semenova - 12.10.2015 06:01:03
Азрет Акбаев 14.10.2015 12:11:56
Сообщений: 5

2 0

Норвегияда джашагъан Лайпанланы Билалгъа письмо
Биринчи айтырым:

Алгъаракъда (04.10.2015) кесинге ийген письмомда (аны тюбюнде береме) мен чертген кемчиликлерингден оюм этмегенинги форумда кесинге джалгъан махтаула тартханынгы тохтатмазлынгы джазгъанларынгда кёрюб, сёзню ачыкъ этерге излейме.
Миллетибизде атлары айтылгъан сыйлы гюнахсыз адамлагъа, уллу-гитче, ёлген-сау деб да къарамай, ат-бет атаб, кимин «амантиш», кимин «къаранчха» этиб кюрешешгенинг-учузлукъду. Фахмунгу дайым кесинге джаула излеуге бериб тургъанынг, Билал бек осал ишингди. Мен сени таныгъанлы, хар ким да билиб, аягъынг басхан джерде къаугъа ачар къайгъылыса, сюймеген адамларынгы джаулагъа санайса. Иги джаш, кесинги бир кесек эсгер, кёбле сеннге айыб этедиле, эс джыяр заманынг эртде джетиб озгъанды. Закий Исмаилны (джандетни тёрюнде болсун) сен да, ол да, бу да ачмагъандыла халкъгъа. Аллахутагъала берген фахмусу бла ёлюмсюз чыгъармалары ачхандыла онглу поэтибизни бютеу Кавказгъа, Эресейге эмда тыш къраллагъа да. Сёз ючюн, мен джаш джылларымда огъуна аны кеси бла талай кере тюбешгенме. Шимал Кавказда кёб сахналада 400-500-ге адамгъа джууукъ хорну аллында сюелиб «Минги Тау» джырын джырлаб, кёб назмуларын да азбар айтыб, ол салгъан макъамлагъа кёре тепсей да айланнган джашланы бири болгъанымы, сен билмегенликге, кёбле биледиле.
Энди сеннге уа сорлукъларым бардыла: Билал, шохум джалгъан махтауларынгы къачан тохтатырыкъса? Сау къаллыкъ, белгили бизнесмен Семен улу Дахир ачхасын тёлеб, Софья къурашдырыб бериб чыгъаргъан китабчыкъ ючюнмю этгенлигингди кесинги Герой? Китаб чыгъаргъанма деб, аны уллу история этиб, кесинге къаллай бир заманны сый чакъырыб турлукъса? Алан, эрикмегенмисе? Ийнан, кёблени уа эрикдиргенсе.
Мен сизлени джауугъуз тюлме. Алай а сагъыш этмей, сенича, ётюрюкле бла адамланы башларын чайкъагъанлагъа да, алагъа харс уруб башлагъанлагъа да, тынгылаб къойгъан къыйынды. Бизден акъыллы джокъду деб, кёлюгюзге не келсе да, аны айтыб барыу, адамлыкъны шарты тюлдю.
Исмаилны, юйдегисини да бетлери бла ойнау тохтаргъа керекди. Законну-джорукъну сагъынасыз да (сен а, иги джаш, барыбыз да билгенден, аладан къачан да узакъдаса), керек болса, аны ангылатыргъа да болумубуз джетер.
2015 джыл октябрны 4-де Лайпанланы Билалгъа джиберилген письмо.
Билал, салам!
Халкъыбыз тыш джауланы заранларындан, кесибизде да бирикмекликни къарыусузлугъундан кёб къыйынлыкъ чекгенди, нени сынамагъанды, неге тёзмегенди, айтыргъа, джаханимни отуну минг джолларындан къутулуб къайытханчады… Закий къартларыбыз, огъурлу ата- аналарыбыз джюрек джылыуларын бере билгенлери бла эс табдыра джашатханлары бла джаш тёлюбюз окъуу-билим, усталыкъла алыргъа талпыйды, джашауда тыйыншлы орун табаргъа учунады – алай бла къралыбызгъа, туугъан халкъыбызгъа, адамлагъа, джууукъгъа-тенгнге джараргъа, тукъумларын, атларын айтдырыргъа тырмашады.
Шукур Аллахха, бу уллу къралда огъурлу къарачай-малкъар таулу миллетибиз, кесин тас этмей, дуния сукъланнган Минги Тауну эки джанында хурметли орналыб, Кавказ таулагъа, ёзенлеге къууат салыб, башха миллетле бла келишиб, кеси джазыуун къатлай джашайды. Эшите-эшите турабыз башха къраллада джашагъан, бизнича, ууакъ миллетлени не атлары, не джашагъан джерлерини атлары айтылмайды, ким къайда къалай джашагъанлары да сагъынылмайды. Бизлени уа, бир да къурумай эсе да, республикабыз барды, джерлерибизни, эллерибизни атлары айтыладыла. Сабийле школлада, студентле училищеледе эм институтлада ана тиллеринден, литературадан дерсле аладыла, радио эмда телевидение бериуле кесибизни тилибизде барадыла, ана тилибизде газетле, азыракъ чыкъсала да, китабла да чыгъадыла, театрларыбыз ишлейдиле.
Миллетни атын айтдыргъан аны ишлеген адамларыдыла. Интеллигенциямы болады, ишчиси, къошчусуму болады, халал урунуб, башына, халкъына да сый да, намыс да, хайыр да келтирген.
Билал, мен халкъыбызны сюргюнде болгъан тёлюсю (аккала, аммала, атала, анала, тамада къарнашларыбыз эм эгечлерибиз) кёлтюрген ауурлукъну, чекген къыйынлыкъны, ол джашау чыныкъдыргъанладан кёб юлгю, дерс да алгъанма, сора бюгюннге дери башымы кёлтюрмей, урунуудан джанлатмай, бир кюнню бир джерде ишлемей турмагъанма, кёб джууаблы къуллукъда, аланы арасында кърал дараджалы къуллукълада да ишлей келгенме, ол затла менннге джашауну не къадар терен билирге, халкъыма аз-кёб болса да джараргъа болушхандыла, джазыучулукъ ишимде да хайыр болмаса, заран этмегендиле дерикме. Бютеу джашауумда бир тукъум джакълыгъым болмай, тикрал кесими мангылай къыйыныма таяна, джашай келгенме. Сёз ючюн, урунуу джолумда, Уруп тау-магъадан комбинатны ишлеу къурулушуна (Комбинат-бютеусоюз къурулуш ишге саналгъан эди) къошулгъаныма, анда мингле бла джаш тёлюге джетишимли башчылыкъ этиб тургъаным бла бюгюн да ёхтемленеме. Устазлыкъ, печать, радио, телевидение эмда культура джаны бла кёб тюрлю джамагъат ишлеге да къыйнымы салыр ючюн къалмагъанма. Джангы Россия къуралгъанында уа, бютеу республиканы миллети сайлаб, биринчи депутат болгъанымда да, бир къауумлача къычырыб айланмагъанлыкъгъа, сайлаучуланы разы этер джанындан, халкъыбызгъа, аны адамларына джараргъа кюрешгенме. Ким да джашауунда халкъына къолундан келгенни этерге борчлуду. Алай этер ючюн а, патриотлукъ сезимлери теренирек болургъа керекди. Билал, сенде да болурла ол тукъум сезимле.
Алай а тюзюн айтайым мен сени таныгъанлы, сёзню ачыгъы керекди, былай бир джерде талай джылны джарашыб, деменгили ишлеб, кесинги кёргюзтмегенсе. Мен сени терслегенлигим тюлдю, болумуча айтханлыгъымды. Джашауунгда кёб заманынгы, иги джаш, ишсизликге, демагог сёзлеге, биреулени къайтара да хыртха уруугъа, даулашыулагъа, кесинге джаула излеуге, адамланы бир-бирине юсдюрюуге, кимни болса да аман бетли этерге кюрешиб тургъанынгы сени таныгъанладан кёбле ушатмайдыла. Артыкъ да бек интеллигенцияны «акъла бла къаралагъа», «амантишлеге» юлешиуюнгю тохтатыргъа керексе. Аланы арасында къазаууатда эмда репрессиягъа тюшюб, азаб чегиб ёлгенле да бардыла. Ол затлагъа кёб заманынгы къоратаса. Сайтлада, башха тюрлю да инфармацион къазауатларынгы къой. Ол сеннге сый келтирмейди, бар заманынгы назмулагъа берсенг иги болур, кесинге, окъуучулагъа да.
Сен Эльбрусоидни, кимни да сайтына, ашыгъыб чыгъыб, бютеу халкъыбыз сыйлагъан, сюйген онглу эм закий джазыучубузну – Семенлени Унухну джашы джырчы Сымайылны – кёб болмай биринчи кере Эльбрусоид фонд мийик даражада чыгъаргъан китаблары бла халкъыбызны, бютеу Семен тукъумну, джазыучуну юйдегисин, окъуучуланы да алгъышларны орнуна, болгъанны болмагъанны да кесингча, биягъынлай, адетингдеча, дау салыб джазгъанынг учузлукъду. Бу эки томну чыгъарыргъа къыйынларын салгъанланы сыйларын тюшюрюрге излегенинги бир адам да тюзге санамазлыгъы хакъды. Билиб къой, иги джаш, ол экитомлукъгъа салыннган чыгъармаланы барысы да закий Семен улуну эки абадан къызы, Зубайда бла Маруа, уллу джашы белгили джазыучу Семенлени Азретни (джандетни тёрюнде болсун) архивинден эмда туудукълары табдыргъан материалладыла. Эндиге дери басмаланмагъан талай зат барды. Семенлени Азретни «Эки хата, бир хайыр» деген статьясы да аланы бириди, ол кёкден тюшмегенди неда биреу джазмагъанды – ол Азретни осиятыды дерге боллукъду. Китабха Исмаилны тамада къызы Зубайданы тилеги бла (Эльбрусоидха келген письмоларын кёргенсе форумда) салыннганды. Исмаилны 1992 джыл сен редакторлукъ этиб чыгъарылгъан «Джырла бла назмула» китабында джиберилген халатланы закий джазыучуну джашы фахмулу поэт Азрет кеси къолу бла джазыб белгилегенди. Ол кечмеген халатланы джангы китабха да ётдюрюргеми керек эди, огъесе китабны оноуун мен нек этмегенме дебми дау саласа? Сылтауу ол экинчиде болур, эшта.
Бу экитомлукъ китабха кирген материаллагъа редколлегияны членлери (барысы да миллетде сыйлары болгъан, атлары белгили алимле) - къараб чыгъыб, оноулашыб, бегим алгъанлары хакъды. (Ала да айтырла сёзлерин!) Редколлегияны членлерине уа «субайлыкъгъа, кёзбаулукъгъа, къаранчхала, чыгъанакъла» деб не ат-бет атаргъа дыгалас этгенлигингди? Алай бла кесинги сыйынгы тюшюресе. Къарачайны онглу джазыучуларын Ёртенлени Азретни, Орусланы Махеметни, Хубийлени Османны (барысы да джандетли болсунла) эмда бюгюнлюкде белгили джазыучубуз Хубийлени Назирни хыртха уруб кюрешгенинг бла уллу джангыласа. Алача бир джарагъаенг миллетинге.
Алайды да Тоторкъулланы Хасанны джашы Алийча, Семенлени Дахирча адамлыкълары болгъан керти таулу джашла миллетибизни тин байлыгъын айнытыугъа джоралаб, талай джоюм этиб, кёб китабланы чыгъарыргъа халкъыбызгъа болушханлары ючюн, барыбыз да сау болсунла дерге керекбиз. Бу джашлагъа, аллай ишлери ючюн, артыкъсыз да, Тоторкъулланы Алийге кёб бюсюреу этерге тыйыншлыды. Ол миллетибизни, эм алгъы бурун керти дуниягъа кетген джазыучуланы-классиклерибизни - Семенлени джырчы Исмаилны, Байрамукъланы Халиматны, Семенлени Азретни, Батчаланы Муссаны, Чыпчыкъланы Борисни сайлама чыгъармаларын, Хубий улу Магомет джыйгъан джырла бла ийнарланы, Къарачай поэзияны антологиясын, дагъыда талай башха китабланы ачха джоюмларын бойнуна алыб чыгъартханына, аланы джылла бла уллу къыйын салыб, басмагъа хазырлаб кюрешген «Эльбрусоидни» джууаблы къуллукъчуларына да бюсюреу этерге тыйыншлыды. Билал, ол эки таулу джаш кимден да алгъа китабларынгы чыгъарыргъа сеннге болушхандыла. Сыйларын кёре билирге керексе, мени оноуум бла чыгъарылмагъан китабла харамдыла, деб турмай. Ала сеннге болушханны къой да къой, адамланы хапарлары барды.
Сёз сёзню айтдырады, дейдиле, бир-эки юлгюню эсинге салайым, кёлюнг къалмасын. Ол сен меннге Черкесскеде Акъ юйде ишлеген джылларымда тюбей тургъан кёзюуледе болгъан затлагъа огъай дерик болмазса… КЧР-де илму-излем институтда ишлеген кёзюуюнгде (кёб да ишлемеген эдинг) кесинге нёгер да табыб, коллективни къозгъаб, «от салыб» кетгенинги кесинг ариу билесе, кёбле да шагъатдыла анга. Бир кюн меннге кабинетиме салыб келесе да (мен КЧР-ни Правительствосунда ишлей эдим ол кёзюуде) алай айтаса:
- Азрет, Бекижев Мухтар-миллетчиди, кеси да бу инстутутха осал тамадалыкъ этеди, джаратмайбыз, меннге уа илму ишлени орусча джаз дейди.
- Сен а не джууаб бердинг да, Билал?- деб сорама
- Мен къуру къарачайча джазарыкъма, - дедим.
- Да, Билал къарнаш, хар тамаданыча, сизникини да болур уллу кемчиликлери, алай а къралда бютеу учреждениеледе документлени къурашдырыу, илму ишлени джазыу да закон бла орус тилде бардырыладыла. Хапарыгъызны эшитебиз, кимле кетерге излей эсегиз да, бу кетемен хапарыгъызны бир къоюгъыз, кетсегиз а, къалгъан миллетлеге табын этериксиз, - дейме.
Алайда сени бир кесек тюшюннгенча кёргенем, алай а бир- биригизни къыздырыб кетдигиз да, бир талай джылны институтну хайырын, таблыгъын да башха миллетлени адамларына бердигиз. Кетгенигизден халкъгъа не хайыр болду, хатасы уа аз тюлдю, зараны кёбдю. Институт талай джылны башха миллетлеге ишлеб турду. Кюрешмей болмай эсегиз, чот табсыз эсе, болумну институтдан кетмегенлей тюзетир джанындан ишле бардырыргъа керек эди.
КЧР-де 1987-1992-чи джыллада областны джазыучуларын союзун (Хубийланы Осман тамадасы, мен да Союзну Правлениесини членлерини бири эдим) юч-тёрт адам, сен да алларында болуб, экиге бёлебиз дейсиз да, талай кере джыйылгъан кибик этесиз. Сени тамадагъа тыйыншлы кёрмегенлеринде, биягъы сен салыб кабинетиме меннге келесе, бюгюнча эсимдеди, джукъунг да келе тургъанлай, къалгъанланы юслеринден тарыгъаса… Ол алай, бу былай… « Мен къойдум бу чотланы…», дейсе. Сора ара шахаргъа джаллайса. Андан кимни къууандырыб, кимге болушуб кетдинг, союзну чачаргъа джарадынг. Аллай «джигитликлеринг» дагъыда бардыла.
Аны бла къалмай, артхаракъ джыллада мен Москвада Кърал Думада уруннган джылларымда, кесим уставын джазыб, Ара шахарда джашагъан къарачайлыланы бирикдириу муратда джамагъат организацияны къурауну оноууун этиб айланнган кёзюуде да, сеннге джолукъдум. Анда да москвачы къарачайлылагъа «вождь» болургъа, джашауда болмазлыкъ, келишмезлик затланы бир къауумлагъа джаяргъа кюрешгененг. Джолунг болмагъанында (джолунг болур ючюн а демогогияны къоюб, биреулени табанлагъанынгы къоюб, адамла бла биригиб ишлей билирге, урунургъа керекди да!) бу къралда бир джерде ишге берилиб, джарашыб, орунлу болалмагъанынгы тамам билгенингде, чечен шохларынг бла тыш къралгъа джанладынг, ахырында нек эсе да Норвегияда орналдынг. А-а-а! Энди ангыладым, Нобелевни саугъасын алыр муратынг бар ушай эди, аны анда бередиле да!
Аллай акъылынг энтда тура эсе, ким огъай дейди, Аллах буюрсун! Башыбыз кёкге джетгенча боллукъбуз… Джангыз миллетинги сыйлы адамларына къара джагъаргъа тамышыб турма да…
Билал, мындан ары да, бара барсанг, дуниягъа хапар джайыб, кесинги чыгъарама деб тургъан томларынгдан алгъа, закий джазыучубуз Семен улуну, кесинг айтханча, «тин хазнасын, ашыкъмай, толусу бла деменгили хазырлаб», ол сеннге не айтсанг да джакъ бола, харс ура тургъан эки-юч адам бла бирге, чыгъарыб да къоярса деб, сени иги таныгъанла бек ышанабыз.
Эсен бол!
Акъбай улу Азрет,

кърал эмда джамагъат деятель, профессор-юрист
джазыучу, джурналист, Семенлени Исмаилны
экитомлугъуну редколлегиясыны члени.
Москва,
13-чю Октябрь, 2015 джыл.






Мындан ары джашаууунгда аслам заманынгы эмда фахмунгу чыгъармачылыкъ ишлеге берирсе деб ышанама.
Sabr 14.10.2015 16:24:47
Сообщений: 7254
АКЪБАЙЛАНЫ АЗРЕТНИ ДЖАЗГЪАНЫНА ДЖУУАБ

Ваше личное письмо до меня дошло, я его не игнорировал, думал, неспеша напишу взвешенное письмо, объясню что к чему. Алай а, Къарачайда бир сёз барды «бий бергинчи къул тёзмез» деб. Аллайын, не хватило вам терпения - свое личное, необъективное, резкое письмо сделали открытым, поставили на форум. Придется ответить быстро и в таком же духе-тоне-ритме, который вы задали. Хотя, очень боюсь, что молодежь подумает "тамада къауум акъылданмы шашханды, бизге не юлгю кёргюзтедиле" деб. А, может, поймут правильно, правду должны знать все.

_____________________

Да, Азрет, дней десять назад, получил Ваше письмо и сразу, по обыкновению, посмотрел, кто автор: «Акъбай улу Азрет, профессор-юрист, джазыучу, Семенлени Исмаилны экитомлугъуну редколлегиясыны члени». Сейчас к этому вы ещё добавили «кърал эм джамагъат деятель».

Извините, знал, что Вы муж Фатимы Байрамуковой, но не знал, что вы профессор-юрист, писатель. Как-то не интересуюсь биографиями, трудовыми книжками людей. Спасибо, что вы так подробно рассказали, о своей жизни. Теперь я знаю, что вы преданно служили коммунистической партии Советского Союза, были комсомольским вожаком, куда бы партия вас ни посылала, какое задание не давала, вы с честью выполняли. Прошли советско-партийную обкатку, может и Генеральным секретарем КПСС стали бы или стали бы незаменимым идеологом партии, как Суслов. Но не ваша вина, что ваша партийная карьера остановилась, правда, и в новой России вы не остались за бортом — стали депутатом Государственной думы и причастны к великим свершениям современности. Теперь буду знать вашу славную биографию — вы сами просветили меня.

Вы в своем письме не ограничились своей биографией, даже попытались ознакомить меня с моей биографией, а также начали учить меня уму-разуму. И правильно делаете, старые люди всегда делятся своей мудростью, опытом с более молодыми.

Вас, конечно, интересует чем я занимаюсь в настоящее время. Да, нобелевскую премию по литературе я ещё не получил, но раз вы так желаете — Бог услышит ваши молитвы. А так, занимаюсь тем, чем всю свою сознательную жизнь занимался — литературой. Правда, для вас труд — это советско-партийная работа или производство, наверное. Если так подойти, то правильно сделали что Бродского судили за тунеядство, хотя мне далеко до него, я все-таки работал и на заводе, и в СМИ, и в НИИ, и в институте преподавал. Но все-таки моя профессия литератор, и надеюсь, призвание тоже.

Вот и сейчас, пока ваше драгоценное письмо не отвлекло, я работал — переводил стихи классиков и современников. Вам, конечно, любопытно, кого и что я перевожу. А перевожу вот такие стихи:
«Люди холопского звания — / Сущие псы иногда: / Чем тяжелей наказания, / Тем им милей господа». Это Некрасов, помните, наверное. Из Пушкина тоже перевожу, вот, например, это: « Веленью божию, о муза, будь послушна, / Обиды не страшась, не требуя венца, / Хвалу и клевету приемли равнодушно / И не оспаривай глупца » . Современных поэтов, таких как Губерман, также не оставляю без своего внимания: « Боюсь, как дьявольской напасти, / Освободительных забот: / Когда рабы приходят к власти, / Они куда страшней господ».
Когда из переведенных можно будет составить книгу, обязательно пришлю вам — ваши ценные замечания очень нужны будут.

В своем письме вы также говорите, что «лучше писать стихи, чем затеять борьбу с другими, делить интеллигенцию на «белых» и «черных», натравливать людей друг на друга». Поразительно, вы обвиняете меня в том, чем сами занимаетесь. Об этом я и писал в «Ташны ата билмеген...», об этом я предупреждал всех и лично Фатиму задолго до выхода двухтомника Исмаила Семенова. Вы не только не хотели обратить внимание на мои слова, но пошли дальше: вы не только нарушили закон об авторском праве, но и этические нормы: в Избранное в двух томах Исмаила Семенова поставили сомнительную во всех отношениях, вредную, оскорбительную статью для многих исмаиловедов и для самого Исмаила. Потому я задал вопрос, на который вы не ответили. А вопрос был такой, повторю:

Почему Избранное Исмаила Семенова в двух томах подготовлено и издано тайком от её дочери Софьи, которой свое духовное наследие завещал великий Джырчы Сымайыл? Почему противопоставили друг другу членов семьи Исмаила? Почему разделили исмаиловедов — одних ввели в редколлегию, других не ввели? Почему напечатали статью «Эки заран бир хайыр», которая бросает тень и на Исмаила, и на людей, которые много услиий приложили для возвращения классика в литературу? Почему не вошли в редколлегию Абдуллах Бегиев (который в свое время отдал один номер журнала «Минги Тау» поэме «Акътамакъ» и продолжает заниматься анализом творчества классика) , Билал Лайпанов (который издал книгу стихов и песен Исмаила, практически вернул его имя народу после полувекового замалчивания и продолжает исследовать его творчество), Нюр-Магомет Лайпанов (который занимается переводами стихов классика, является исследователем творчества Исмаила)?

Кто-кто, но вы, профессор-юрист, прекрасно знали, что нарушаете авторское право, вовлекаете в это неправое дело и других, имена которых указаны как членов редколлегии. Издавая таким образом двухтомник, включая в него и статью, написанную в 1993 году и нигде не напечатанную, вы бросаете тень и на творчество Исмаила, и на кандидатские, докторские диссертации, научные работы исмаиловедов, ведь все они опираются на книгу, изданную в Москве в 1992 году, вошедшие в неё стихи были записаны от отца Софьей Семеновой. Дали слово одной стороне, теперь другая сторона должна ходить оплеванной по вашей милости. Не дай Бог, и слово высказать в свою защиту.

И что в ответ мне пишете вы, Азрет? Нет, перейду на ты, здесь «вы» не к месту.

Вместо ответа по существу - самолюбование своей демагогией: какой ты был преданный КПСС человек, какой ты был комсомольский вожак, какой ты был чиновник, какой ты был депутат. И ни одного слова, что вся твоя деятельность была направлена против реабилитации репрессированного карачаевского народа. Именно из-за таких как ты, осталась не восстановленной государственность Карачая, уничтоженная сталинско-бериевско-сусловской кликой, не восстановлено все то, что предусматривается Законом о реабилитации репрессированных народов.

И в демагого-стукаческо-клеветнической манере бывшего советско-партийного работника низшего звена, мечтавшего любой ценой делать карьеру, обвинения в мой адрес: развалил КЧНИИ, развалил писательскую организацию, убежал в Москву, дальше заграницу и притом с чеченцами. Манера твоя — наводить тень на плетень, уходить от правды, врать, клеветать, лозунгово рассуждать — напоминает 1937 год, 1980-годы, тех людей, от пера которых пострадало много честных людей, писателей. Но мне не нужна твоя партийно-косомольская риторика, бравада своими мнимыми заслугами, ты пой их тем, кто тебя не знает. Не хочу копаться в твоей биографии, трудовой книжке, творчестве. Ни как человек, ни как писатель ты мне неинтересен. Но вот беда: вредишь и живым, и мертвым. Даже такого классика, как Исмаил, к которому не имеешь никакого отношения, не можешь оставить в покое. Более того, втягиваете с Фатимой вместе в сомнительное дело и других литераторов, для видимости ставя их фамилии в редколлегию книг. Какой ты человек, профессор-юрист и писатель, если нарушаешь авторское право сам и вовлекаешь в это других.

Правильно говорила о тебе Светлана Алиева, когда на Собрании московского землячества тебя не избрали председателем диаспоры, а избрали меня. Это обида тоже крепко сидит в твоем сердце.Правильно говорил о тебе и Коваленко, доктор юридических наук. А говорили они, что ты будучи депутатом, решал свои шкурные вопросы, но вопросы реабилитации родного народа тебя не интересовали. Ведь ты заявлял, что народ реабилитирован. Даже кандидатскую хотел написать на эту тему, и просил Коваленко, чтобы он стал твоим руководителем. Но Коваленко остудил той пыл.

Какой ты «кърал эм джамагъат деятель» если не боролся и не борешься за реализацию российского закона «О реабилитации репрессированных народов»? А что надо было восстановить по этому Закону, если не знаешь, читай в документах республиканской комиссии по реабилитации карачаевского народа — она вышла и отдельной книгой в 1993 году «Карачаевцы. Выселение и возвращение...», книга есть и в электронной библиотеке «Эльбрусоида».

Но не будем растекаться мыслью по древу, не будем отходить от темы, хотя ты провоцируешь на это. Если тебе хочется перейти на личности, хочется заниматься расследованиями, кто где живет, кто что развалил — открой другую тему и, айда, в своей излюбленной манере продолжай наводить тень на плетень. А в этой теме, которую я посвятил Исмаилу Семенову, не начинай(те) склоки и разборки - ими и так испортили двухтомник Исмаила. Если есть что сказать - строго по теме.
А пока, не увиливая, ответь(те) на конкретные вопросы, которые я задаю в сотый раз:

Почему Избранное Исмаила Семенова в двух томах подготовлено и издано тайком от её дочери Софьи, которой свое духовное наследие завещал великий Джырчы Сымайыл?
Почему противопоставили друг другу членов семьи Исмаила?
Почему разделили исмаиловедов — одних ввели в редколлегию, других не ввели?
Почему напечатали статью «Эки заран бир хайыр», которая бросает тень и на Исмаила, и на людей, которые много услиий приложили для возвращения классика в литературу?
Почему не вошли в редколлегию:
Абдуллах Бегиев (который в свое время отдал один номер журнала «Минги Тау» поэме «Акътамакъ» и продолжает заниматься анализом творчества классика) ,
Билал Лайпанов (который издал книгу стихов и песен Исмаила, практически вернул его имя народу после полувекового замалчивания и продолжает исследовать его творчество),
Нюр-Магомет Лайпанов (который занимается переводами стихов классика, является исследователем творчества Исмаила)?

Кто-кто, но вы, профессор-юрист, прекрасно знали, что нарушаете авторское право, вовлекаете в это неправое дело и других, имена которых указаны как членов редколлегии. Издавая таким образом двухтомник, включая в него и статью, написанную в 1993 году и нигде не напечатанную (скорей всего, написанную не для печати, иначе Азрет Семенов сумел бы опубликовать её при своей жизни), вы бросаете тень и на творчество Исмаила, и на кандидатские, докторские диссертации, научные работы исмаиловедов, ведь все они опираются на книгу, изданную в Москве в 1992 году, вошедшие в неё стихи были записаны от отца Софьей Семеновой. Дали слово одной стороне, теперь другая сторона должна ходить оплеванной по вашей милости. Не дай Бог, и слово высказать в свою защиту.

Честно говоря, ваша позиция мне ясна, хотя, Фатима Байрамукова, в отличие от тебя, признает, что «Закий джырчыбызны халкъны ауузунда джашагъан джырларындан башха чыгъармаларын Семенлени Софья бла Лайпанланы Билал 1992 джыл китаб этиб чыгъаргъынчыннга, окъургъа табмай, кёб джылланы сакълагъанбыз. Былайда чертиб айтыргъа керекди: барыбыз да билебиз Халкъ Джырчыны къарачай-малкъар адабиятда сыйлы орнуна къайтарыр джанындан Билал къарнашыбызны кёб къыйын салгъанын». Правда, здесь тоже встает вопрос: если все это знали, зачем надо было ставить в Избранное Исмаила Семенова статью «Эки заран, бир хайыр», которая чернит именно книгу, которую мы подготовили с высокообразованной, талатливой дочерью Исмаила Семенова Софьей.

Да, Азрет, ты не должен обижаться, читая, что я пишу. Я написал адекватно твоему письму. Каков привет, таков ответ.

Хотелось бы узнать на заданные мною вопросы мнение и других членов редколлегии двухтомника Караевой Зухры, Тоторкулова Кязима...


_________________________

Но чтобы и читатели поняли о чем идет речь - ставьте двухтомник Исмаила Семенова в электронную библиотеку "Эльбрусоида"
Азрет Акбаев 16.10.2015 01:17:13
Сообщений: 5
Лайпанову Билалу


Билал! Я думал, что у тебя хоть сколько, но есть человеческое достоинство, признаю, я ошибся. Жаль, что ты изначально не понял и не осознал мои добрые намерения, советы и в целом доброжелательное письмо, адресованное лично тебе, без публичной огласки. Когда убедился в том, что ты в своей излюбленной манере будешь продолжать обливать грязью ни в чём не повинных и честных людей, патриотов своего Отечества и народа, будешь продолжать нести отрицательные эмоции, всякого рода дезинформацию, ложь и не можешь остановиться (к сожалению, ты по своей природе таков, тебе незнакомо созидать и творить добро), и при этом, не приемлешь никакой критики по отношению к себе, мне пришлось немного рассказать о тебе.
Ты своим ответом на мое письмо в очередной раз убедил меня и всех в том, что я говорю о тебе Правду. Вывод один, к сожалению: ты – псевдолитератор, основную часть жизни и свое перо прежде всего посвятивший прославлению себя, готовый продать душу, лишь бы оказаться рядом с большими писателями и взять у них «три строчки» о себе «великом»; ты – неудачник, живущий за счет других, и при этом неблагодарный псевдопатриот, позволяющий себе постоянно, огульно и беспардонно обвинять всех в чем угодно. Естественно, каждый раз убеждая всех в том, что ты есть то, в чем других обвиняешь.
И ещё: ты задаешь вопросы, ответы которых тебе очевидны. Наверняка, ты на них получишь исчерпывающие ответы от других.
Теперь самое время дать статью первенца Исмаила Семенова, такого же, как и отец, талантливого поэта Карачая - Азрета Исмаиловича Семенова - «Эки хата, бир хайыр», которая так тебя «тронула». Пусть другие тоже почитают и поймут, отчего ты не в себе. Как ты не поймешь: сын защитил творчество отца (в этом суть данной статьи), на славе которого ты так рьяно хочешь подняться до его высот. Увы…








ЭКИ ЗАРАН, БИР ХАЙЫР[1]
Бу китабны чыгъаргъан!
Айтылгъанны тюз айыр.
Кёб кюрешиб этгенинг:
Эки заран, бир хайыр.
Мен биремлеб айтайым
Магъанасын сёзюмю.
Сен чарламай тынгыла,
Джете эсе тёзюмюнг.
Билмей тургъанлай, оджакъдан къурум тюшгенча, чынг багъалы адамымы джангы китабы къолума тюшдю. Не джашырыу, аны туугъанына бек тиерсиз къууандым, алай а, къараб къарагъынчы, къууанчымы узунлугъу, экинди бла ашхамны араларыча болду. Не ючюн десенг, китабны «кесине соруб», ички сёзлерин «айтдыргъанымда», аны дунияда къалай джашарыгъына къайгъыра, терен сагъышха кирдим.
Энди, къууанчымы юсюнден айтыллыкъны башхалагъа къоя, къайгъырыууму хакъындан окъуучула бла этиллик ушагъымы башлайым:
1. Китабны ал тыш къагъытыны экинчи бетинде: «Къайсы миллетни да миллет этген тёрт заты барды: Джурту, Тили, Дини эм Адети», - деб джазылгъанды. Семенлени Азретни «Къарачай» деген белгили поэмасында бу сёзле назму халда былай айтыладыла:
«Къайсы халкъны да болады
Тёрт баш заты:
Тили, дини, адетлери,
Миллет аты».
Азретни эски поэмасы джангы китабдан эсе тамада болгъаны себебли, бу тизгинле поэмадан цитатала болуб алыннган болурла. Ол, бир джаны бла иги огъунады, алай а, керекли тыйгъыч белгиле салыныб, кимден алыннганы кёргюзюлмегени ючюн, былайда цитата алыуну джоругъу бузулгъанды. Башха сёзле бла айтсакъ: «Сууну ичсенг, чыкъгъан джерин соруб ич», - деген нарт сёзню унутханбыз.
2. Китабны тышы джараусуз джукъа тышды, ол къалын-къаты болургъа керек эди.
3. Чыгъарманы титул бетинде: «Семенлени Сымайыл (Джырчы Сымайыл)» - демей; Семенлени Исмаил (Джырчы Сымайыл) десек, ол дурус боллукъ эди.
4. Поэтни бу китабда сураты болургъа бек тыйыншлы болуб къалгъанды салынмай.
5. Китабны 4-чю бетинде: «Исмаил бютеу къралгъа белгили джырланы («Минги Тау», «Акътамакъ», «Чалкъычыкъ») авторуду», - дейди. Бу баямлаугъа Ёртенланы Азретни сёзлери бла джууаб къайтарсакъ иги болур:
«Анга ётюрюк, деб айталмаз
Кёзлю инсан;
Айтса айтыр, кёзю сокъур,
Кёлю душман».
Исмаилны бу юч джыры къайда болурла?
«Акътамакъ» басмаланмагъанды, дейик; «Чалкъычыкъ» нек кёрюнмейди? Ол «сюрюуден» нек айырылды?..
Былайда, халкъ джырчыны талай джырыны юслеринден айтылыргъа керекли сёз, аны къуру юч джырыны хапарларын билдиреди, алай а, ала да тынгылы баджарылгъанча кёрюнмейдиле:
а) «Акътамакъ» басмаланмагъанды.
б) «Чалкъычыкъ» къол джазмадан чыгъарылыб атылгъанды.
в) «Минги Тау» а, къуйругъу юзюлген кеселеккеча болгъанды. Алай деген, автордагъы 108 тизгинни орнуна, китаб къуру 80 тизгинни басмалайды.
г) «Анам» деген джыры уа, авторда 36 куплетди, китабда уа – къуру 92 тизгин (23 куплет).
6. Халкъ джырчыны ол къыйын кёзюуледе джоюлмай нек къалгъаныны сылтауларын сагъыннган тизгинледе: «Ол заманлада джырчыны джылы да келгенди», - деб айтылады. Кертисин айтсакъ, аны себеби джырчыны джылында тюл, сыйында бла юй болумунда эди; ол кёзюуде поэтни эски юй бийчесинден къалгъан алты сабийи, джангысыны биргесине келген да юч сабий, барысы да 7 айдан 14 джылгъа дери, эки да къарт ана, саулай да 12 адам (кеси бла 13) Семен улуну къолуна къарай эдиле.
Аны тышында, бу китабда айтылгъаныча, халкъ джырчыны халкъгъа керек болгъанын оноучуланы кёбюсю ангылай эдиле.
Кертисин айтсакъ, ол кёзюуде (1937-чи джыл) Исмаилгъа 41 джыл тола эди. Бу сёзюме шагъатым, Семенлени Исмаил кесиди:
Справка
Дана настоящая, Карачаевским Гор ЗАГС в том, что г-н Семенов Исмаил Унухович, в актовой записи о рождении своей дочери значится 1896 годом рождения. Заявителем является сам Семенов Исмаил Унухович.
Основание: актовая запись о рождении за 1939 г. дочери Семеновой Маруа Исмаиловны.
Зав. гор. отд. ЗАГС: (Вылкова Р. А. )
Бу справканы боюнсха нёгери, поэтни кеси саулукъда чыкъгъан (1938-чи джылда): «Джырла бла ийнарла» деген китабды. Китаб да, справкача: 1896-чы джылда туугъанды Семенлени Унухну джашы Исмаил», деб бегитеди. Мында эсге алынныкъ затла дагъыда бардыла:
а). Китаб чыкъгъан заманда авторну сау болгъаны.
б). «Джырла бла ийнарла» китабны Къарачай илму-излем институт джибергени эмда аны тамадасы Семен улу бла бир элчи Орусланы Махамет болгъаны.
в). Китабны баш редактору поэтни эт адамы-тенги, кеси бла бир элчи, джазыучу Къоркъмазланы Кёккёз болгъаны.
г). Чыгъарманы корректору, бюгюн да башы сауду, Байрамкъулланы Алибек болгъанды.
Бу адамла тёртюсю да бирча джангылыб, Исмаилны керти джылын 27 джылгъа кесинден эсе тамада этиб джазгъандыла деб, мен ийнанмайма.
7). 16-чы бетде «Кюу» деген назму, бу керти да кюу эди. Исмаил, 20-чы джыллада къумукъ зикирлеге салгъаныча, «Уллу салауатха» да макъам джарашдыргъанды. Ол макъам бла «Уллу салауатны» бюгюн да айтадыла. Аны араб тилде макъамы джокъду, тюз айтылыб барады. Бу кюуню автор ол макъамгъа келишдириб этген эди. Былайда берилген тексти уа, авторнукъундан тюрлендирилгени себебли, макъамгъа келмейди. Алай эсе, кюу да болалмайды. Тоналгъан назму болуб турады.
8). 33 бетде суратны тюбюне: «1900-1937» джыл салыныбды. Китабны башха джерлеринде авторну туугъан-ёлген джыллары кёрюнмегенлери себебли, бу джазыугъа кёре, Семен улуну танымагъанла: «Поэт къуру 37 джыл джашагъан кёреме», - деген сёзде тохтарыкъдыла. Таныгъанла уа: «Огъай, былайда авторну ол джыллада джазгъанларыны юслеринден барады сёз», - дерикдиле. Биз, танымагъанла айтханча ангыласакъ да, бу санлагъа айтханча байланыш талай соруу тууадыла:
а). 1896-чы джыл туугъан Исмаил, тёрт джылында джазыб къалай башлады?
б). Бу китабха таяна сёлешсек: «Джазыб тебрегени 1900-чю джыл; биринчи джыр-назмусу «Минги Тау» болады. Тёртджыллыкъ сабийге асыры ауур тюлмюдю джырны да этиб, макъамын да чыгъаргъан?
в). «Огъай, Исмаил Ленин бла тенгди», - дерге бир-эки адам табылыргъа болурла. Алай эсе, халкъ джырчы 30 джылы джетгинчи джукъ да джазмай къалай туралды? Семен улу Исмаил Ленинден огъай эсенг, Сталинден да кичи болгъанына энтда бир ачыкълау келтирейик: В. Н. Невскаяны «Социально-экономическая жизнь Карачая в XIX веке в дореформенный период» (Черкесск, 1960.) китабында: «Список лиц, свободных сословии: бий, чанка, ёздены в Карачаевском обществе Баталпашинского уезда 1867 г.» - деген джеринде, Семенлени Умар хаджини (поэтни къарт атасыны) 5 джашы – Шогъайыб, Юсюб, Хусейин, Зеке, Унух – кёрюнедиле. Умар хаджи кеси 1861-чи джылда (аны юсюнден «Ленинни байрагъы» газет джазгъан эди) Кябада ауушханды.
Бу китаб айтханнга (163 бет) кёре, Унух улу Исмаил 1870-чи джылда туугъанды. Алай болса: Умар хаджини 5 джашы юйленир ючюн да, Унух хаджини Исмаилгъа дери ёлген 5 сабийи тууар ючюн да, аладан сора джырчы Исмаил джаратылыб, дуниягъа келир ючюн да – къуру 3 джыл азлыкъ этмеймидиле?!
Эшта, ол юч къауум зат да этилир ючюн керек болгъан болурла 29 джыл – 1867-чи джылдан 1896-чы джылгъа дери.
Эсгертиу: Унух хаджини сау къалгъан сабийлери: Исмаил, Хабий (къызлай ёлгенди), Чаукана (Айбазлада ауушханды), Аркъуят (Айбазлада ауушханды), Салих (Къазахстанда ауушханды).
Унух хаджини Исмаилгъа дери 5 сабий ёлгендиле. Исмаилны (туугъанлай) ит тегенеге салгъанлары да, аны ючюн болгъанды. Тегенеге салгъан, Джулдузханны эт джууугъу Къызлалийлени Асида болгъанды. Асиданы мен кесим таныйма, бир узун, ариу, чамчы къарт къатын эди. Анамы 10 баласы болгъанына, Исмаилны «Анам» деген кюу джырындан шагъатлыкъ алайыкъ:
«Мени унутма бир солугъан солууда,
Он балангы тогъузусу – къолунгда.
Мен да барма бир мусафир джолунда,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам!»
9). «Джырчы Сымайыл» китабны (1900-1937) деген кесегинде къуру 13 назму басмаланнганды. Ала 396 тизгинни къурайдыла. Ол кёзюуге (1937-чи джылгъа) дери, аты чыгъыб, айтылыры айтылыб, китаблары басмаланыб тургъан халкъ джырчыгъа (анча джылгъа) къуру бу 13 назму аз тюлмюдю? 396 тизгинни 37 джылгъа бёлсек, халкъ джырчыны бир джыллыкъ иши 10,7 тизгин болады. Неда хар юч джылда бир назму джазгъанды ол. Семен улу 1870-чи джылда туугъан эсе уа, джети джылны кюрешиб, къуру 396 назму тизгин джазгъанды. Хар джыл сайын 5, 5 тизгин неда 8 джылгъа 11 куплет этгенди. Да Исмаилны андан сора джюрюшю джокъ эсе, «Халкъ джырчы» деген атны бу къалай алалды?!
Былайда поэтни творчествосуна эс бёлмегенлик, аны затын джыймагъанлыкъ, адамланы ийнандыралмагъан ётюрюкле – бары да къол аяздача кёрюнедиле.
10). Мен – Исмаилны закон бла тюл, адет бла къагъытчысы, поэтни хар несин да иги билеме. Мени къолум джетмей, аны хазна бир назмусу да къагъытха тюшмегенди. Мен билген бла бу китабны 59-чи бетинде «Сталин деген чууутлу…» - деб башланнган назму да, 60-чы бетде «Эчкиге гаккы табдыргъан» деген 5 тизгин да, 107-чи бетде «Хрущевгъа» деген назму да, 115-чи бетде «Тилчи хоншума», 153-чю бетде «Сагъыш», 159-чу бетде «Соруу» – была бары да Исмаилны «стауатында туугъан тёлю» тюлдюле.
62-чи бетде «Межгитни джыры» деген кюу-джырны толу варианты берилмегени себебли, магъанасы – мыхыз, тизгинлери да хирис болгъандыла. Аны китабда берилген бла толусун тенглешдириб кёрейик. Китабда:
Оноучула сёзню сыйдам сёлешелле,
Джетдире-джетдире сюрмени.
Межгитни чачдыла, къангаларын элтиб,
Ишледиле джангы тюрмени.
Апендини тутуб, сюрюб алыб барыб,
Ол джангы тюрмеге салдыла.
Бир джанындан – ачыу, бир джанындан – чачыу…
Адамла тентиреб къалдыла.
Апендини айыбын кърал биле болур,
Андан бизге не зат джетгенди.
Терсди ким эсе да межгитни чачдыргъан,
Межгит юй не хата этгенди?
Бир къауумла чыртда акъыл этмейдиле:
«Ач боллукъбуз», - деб бир тойсала.
Шо, не боллукъ эди аны чачыб атмай,
Кирит салыб, турма къойсала?
Кюуню толу варианты:
Оноучула сёзню алай сёлешелле,
Джетдире-джетдире сюрмени.
Межгитни чачдыла, къангаларын элтиб,
Ишледиле джангы тюрмени.
Апендини тутуб, сюрюб алыб барыб,
Ол джангы тюрмеге салдыла.
Бир джанындан – ачыу, бир джанындан – чачыу,
Адамла тентиреб къалдыла.
Экинчи кюнюнде Къуранны келтириб:
«Былай ал! - деб анга бердиле. -
Ма, муну теблесенг, башынга бошса сен,
Теблемесенг, он джыл!» - дедиле.
Кёзюнде огъу болса, урур кибик болуб,
Узатханнга хыны къарады.
Ичин ачыб-ачыб уппа этди да аны,
Тышын тили бла джалады.
Эки кёзюнден да джуммай-джуммай тёкдю,
Келди да кёлюне таукеллик.
Он джылын да алыб, Сахалиннге кетди,
Ол эсен келлик, сау келлик.
Межгитни чачдыла. Къангаларын элтиб,
Ишледиле джангы тюрмени.
Энди межгит да джокъ, энди молла да джокъ,
Динсиз этгендиле тийрени.
11). Джангы китабыбызда ангылашынмагъан сёзле, магъанала да тюбер ючюн къалмайдыла:
32-чи бетде «Джырчы Исмаил» - деген назмуда:
«Алай не келсин, джазыу буюрду –
Учхан къанатым сыныб къуюлду.
Бош ышаннганем джазыу джибине –
Тёнгереб тюшдюм аякъ тюбюне» - дейди.
Джазылгъанына кёре, къанат кеси сыннган, къуюлгъан да этеди. Куплетни аягъына дери окъусанг, къанат сыннганы себебли, тёнгек саулай да къуюлгъанча кёрюнеди. Алай эсе, «къуюлду» 3-чю бетде тюл, 1-чи бетде (къуюлдум) болургъа тыйыншлыды. Сёзсюз да, ол авторда «къуюлдум» эди.
12). «Минги Тау» джыр авторда 27 куплетди, мында уа къуру 20. Ма андан чыгъарылыб атылгъан куплетле:
Сенден сора къайсы тауду
Белине кюрен тартылгъан?
Башына байракъ тагъылгъан,
Сау дуниягъа айтылгъан?
Мамукъ таула джасайла
Сени башынгда булутла.
Басхан башы, Бездирген,
Къарча джашагъан бу джуртла.
Кюнюнг ушайды алтыннга,
Кеченг ушайды кюмюшге.
Башынга чыкъгъан батырла
Алгъа баралла хар ишде.
Таджал атлы бир тауса,
Аурумагъан, ёлмеген.
Энчи джорукъ тутаса,
Къалгъанла хазна билмеген.
Боркъулдаб чыкъгъан гара сууларынг
Боза кибик кекирте.
Эртден-ингир сууукъ аязынг,
Джолоучуланы джёккюрте.
Чынг алгъа санга танг ата,
Чынг артха сенден кюн бата.
Келген ийнакълай, кетген туракълай,
Ариулугъунгу джарата.
Маскуадан курсауайла,
Келиб сейирге къарайла.
Къайнаб чыкъгъан дарман сууларынг,
Ауругъанлагъа джарайла.
13). 65-чи бетде авторда:
«Ата Джуртдан къысдадыла –
Джурт да джокъ.
Игиликден умут этиу
Чыртда джокъ», - дегенни орнуна китабда:
Ата Джуртдан къысдадыла –
Джурт да джокъ.
Игиликден умут этиу
Энди джокъ, - деб айтылады.
Былайда, авторну джазгъанын тюрлендирген адам, куплетни рифмасыз къойгъанды.
13). 66-чи бет.
Авторда:
«Къайры элтелле, сёлеширге
Ишинг джокъ.
Кимге соргъун, тюзюн билген
Кишинг джокъ», - дегенни орнуна китабда:
«Къайры элтелле, сёлеширге
Онгунг джокъ.
Кимге соргъун, тюзюн билген
Киши джокъ», - деб тюрлендиреди.
Автордагъы «киши джокъ»: биз ышаныб сорлукъ адамлада, аны тюзюн билген адам джокъду, демекликди. Китабны «киши джогъу» уа аны тюзюн билген адам джокъду, деб бегитеди. Ол а терсди, нек десенг, Сталин бла Берия биле болур эдиле эшта, аны тюзюн, башха киши билмей эди эсе да.
14).
15). 104-чю бет. «Гёбелеккеге къарай» деген назму.
Авторда:
«Ол – джаннган шынгкъарт, сен – гёбелекке
Джарыкъгъа талпыб келесе кёкде.
Этер муратда башынга игини,
Эсгералмайын кюеригинги»…
Китабда:
Ол – джаннган шынгкъарт, сен – гёбелекке,
Джарыкъ талпыб келесе кёкде.
Билалмай кёкден энеригинги,
Эсгералмайын кюеригинги».
«Эчки бер да, эчки ал, макъыргъаны – артыкълыгъы», - дегенлей, биринчи тизгинни китабда автордача алады. Экинчи тизгинде «джарыкъгъа» деген сёзге «джарыкъ» деб къойгъаны себебли, магъана къатыша, ритм бузулады. Ючюнчю тизгини уа, авторнукъундан эсе осалды. Нек десенг, къарангы кече гёбелекке кёкню къайсы къатларындан тюшерик эди. Ол шынкъартха, аны кёнделен джанындан, адамланы мийикликлерини тенглигинде келирге боллукъ эди. Былайда тюрлендириучю сюрмелениб тургъан къанганы балта бла джоннган ызы белгили болуб турады.
16). 78-чи бет. «Джамбулда[2]« деген назму 1944-чи джыл тюл, 1948-чи джыл Къош-Тёбе элде джашла бла къызла ортада къобуз сатыб алгъанларыны сыйына этилгенди. Назмуну бир кесеги (8 тизгини) китабны 56-чи бетине тюшгенди. Китабха тюшмей къалгъаны да «Тамара» деген кесеги да 12 тизгин барды.
17). 115-чи бет. «Тилчи хоншугъа»
«Хей» дегенден юркесе,
Сыфатынгдан кёсесе.
Мен – тартынмакъ, сен – батыр,
Мен – дин ахлу, сен – кяфыр,
Мен миллетни алчысы…»
Бу назмуну Исмаил джазгъанды деб, мени сартын, кишини ышандырыргъа базмайма. Ол: «Мен – дин ахлу, сен – кяфыр!» - дерик тюлдю кишиге да. «Мен – миллетни алчысы!» - деб да махтанныкъ болмаз.
Экинчиси, «тартынмакъ» не сёздю? Тюзю, «тартынмакълыкъ», «тартынмакъ» деб сёлеширге болады, алай а бу контекстде алагъа орун табылмайды. Эшта, бу сёз «тартынмакъ» тюл, «тартынчакъ» болгъан болур авторда.
18). Ол бетде:
«Мен тау белден ёргелей, /Сен – ёзенден тигелей», - деген сёзлени къалай ангыларгъа керекди?
Бир-бирде, ана тилде назмуланы окъуй башласанг, эски шиякылада табылыучу буруннгу джазыуланы окъугъанча бир къыйналаса, магъана чыгъаралмай.
Къууанчы кёлюне джетген адам: «Меннге тенгиз – тобукъдан», кириб да ёталлыкъма, кючлюме; «тау – белден» – сыйлыма, тауну башындан да къараяллыкъма, кёкге башым джете турады, деген магъананы билдире, алай сёлеширге боллукъду. Былайдагъы «тау» бла «белни» къалайгъа сюрюрге да табалмайма.
Экинчи тизгини андан да пелахды: «Сен ёзенден тигелей», - дерге болмайды, нек десенг, ёзен кеси тигелениб турады. Баям, автор былайда: «Сен ёзеннге тигелей», - деген болур эди.
19). 127-чи бет. «Отум джукъланды».
Авторну:
«Ол дуния деген тёре бар эсе,
Сыйратындан учуб ётген сен болгъун.
Мекер джандет деген тёре бар эсе,
Хур къызлагъа нёгер болгъун, тенг болгъун!»-
деген куплети бла Ал сёзде (4-чю бетде): «Исмаил араб тилни иги билгенди. Атасы къарт атасы да Кябада ёлгендиле. Исмаилны кесини да баш дин окъууу бар эди», - деб джазылгъан бир китабха сыйынмайдыла. Нек десенг, магъанасына кёре, назмуну автору ол дуниягъа ийнанмайды, ишеклиди. Араб тилни иги билген, дин ёзекден чыкъгъан, баш дин окъууу болгъан апенди, ол дуниягъа ишекли болмазгъа керекди.
20). 152-чи бет. «Къартлыкъгъа» деген назму Аллахха, диннге да къаршчыды. Алай эсе, Исмаилны кесине да джаулукъ этеди. Автор къартлыкъгъа бла аджалгъа: «Уруш этмей, бой салалмам къутсуз-джыйрыкъ, Киши санга…» «Мурдар уучу», «санга», « сен бёрюге» «…ёлюм келсе мени джолда излегиз сиз!»- дейди.
Назмуну автору къартлыкъгъа тиш къыса, аджалгъа да оноу этгенча кёрюнеди. Ол (къалай биледи) джолдамы ёллюкдю, къолдамы ёллюкдю?
Аллахны ийген затына бу тукъум къаршчы туруу, элиягъа керилген улакъ текеча, Аллахны буйрукъларына бойсунмай, алагъа ассы болууду. Авторну аты бла айтылгъан бу сёзле халкъ джырчыны дин сыйын аякъ тюбге теблейдиле.
21). 153-чю бет. «Сагъыш»
«Тохсаннга киргенлей,
Къуран аят ауузумда.
Тоба-шукур борч болуб,
Таш мынчакъла къолумда».
Бу куплет да бек сейирди. Къарт Исмаил тохсаннга киргинчи, анга «тоба», «шукур» да борч болмаймы тургъанды? 90 джылы джетгинчи Исмаил апенди динсизми тургъанды? Бу «Сагъыш» деген назму авторну (Семен улуну) аты бла этилсе да, башха адамныкъыды.
22). Ол бетде
«Джюзден атлай тебредим
Сабийликге къайтханча.
Джашаб тургъан ёмюрюм,
Къысха таурух айтханча», -
деген сёзле, Исмаилны назмусуна: «баргъан суугъа – джалгъан суу», - дегенча, артдан къошулгъандыла. Автор: «Джюзден атладым», - демегенди, дерик да тюл эди. Нек десенг, ол кесини керти джылын кимден да иги биле эди.
23). 159-чу бет. «Соруу» деген назмуну ал эки тизгини къумукъ зикирден, автор ёлгенден сора алыннгандыла. Къалгъаны да, Исмаил къатышмай этилгени, назмуну магъанасындан белгилиди. Бу назмудагъы соруула, динден хапары болмагъан, Аллахха да ийнанмагъан адамны сорууларыдыла:
Айт, топуракъ, джаназысыз джатханла
ассымылла дин ахлуну къатында? –
деген соруудан не магъана ангылашынады? Дин ахлула болуб, тюрмеледе, къазауатлада, башха къыйынлыкълада ёлгенлени бек азына къылыннган болур джаназы. Не уа джаназы къылыннганлай, гюнахлы ёлюкню гюнахлары къурубму къаладыла?
24). 163-чю бет. «Бир джюз он джыл джашадым», - дейди поэт.
1939 джыл Учкулан советде: «Мен 1896-чы джыл туугъанма», - деб, кеси къол салгъан Исмаил, 1980-чы джыл, ол санына 26 джылны къошуб: «Мен бир джюз он джылны джашадым», - деб къалай айтыр?
25). 63-чю бет. «Къарачай таугъа» деген назмугъа алай нек аталгъанды? «Къарачай тау» деб, тау джокъду, болмагъанны Исмаил да айтырыкъ тюлдю. Назмуну автор атагъан аты «Ташчы» эди. Ол назмуда дагъыда биз ёрлеялмагъан бир «секиртме» барды:
«Къанатлыла мекям салгъан мийикледе,
Джез чабакъла джаратылгъан кёк кёкледе,
Алтын-кюмюш, накъут-налмаз джашыргъанса…»
Былайда экинчи тизгин не хапар айтады? «Джез чабакъла» не затладыла?
26). 83-чи бет.
Поэтни «Анам» деген кюу джыры 1940-чы джыл «Къызыл Къарачай» газетде басмаланнган эди. Ол заманда анам кеси да (Джулдуз анам) сау эди. Артда, анасыны ёлгенине, джашауну баргъанына да байланыш, автор джыргъа тюрлениуле кийирген эди. Бу китабха алыннган вариантын да сала, ахыр вариантын да толусу бла берселе иги боллукъ эди. «Анам» авторда (ахыр варианты) 34 куплетди, бу китабда уа къуру 23 куплет бардыла. Китабха салынмай къалгъанлары быладыла:
Адамладан орта бойлу-алаша,
Хар адамгъа сени халинг джараша.
Ашха-суугъа чомартлыгъынг тамаша,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
Бешигимде тебретеенг сен мени,
Къулагъымда зынгырларым зынгырдай.
Къууанч болуб, ары-бери чайкъалыб,
Белляу айтсанг, белляуунга тынгылай.
Джан ауалда ала кёзле сюзюлюб,
Хар бир адам ёлюм джолгъа тизилиб.
Ана-бала бир-биринден юзюлюб,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
Мени унутма бир солугъан солууда,
Он балангы тогъузусу – къолунгда.
Мен да барма бир мусафир джолунда,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
Мункир, Накир сени ариу кёрсюнле,
Джандетледен кийим алыб берсинле.
Хур къызлары хошкелдиге келсинле,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
Сыйлы Аллах гюнахланы кечгеед,
Айтыр сёзюнг ауузунга тюшгеед.
Хур къызлары чачларынгы эшгеед,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
Эртден-ингир дууа эте келейим,
Сууаблыгъын аны сеннге берейим.
Джандет фердаусда джарыкъ кёрейим,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
«Атам!» - десем, толгъан айлай танытад,
«Анам!» - десем, джарыкъ кюнлей джарытад.
Назмуларынг джюреклени джылытад,
Джулдуз атлы, балдан татлы ой анам!
Ана деген, джандет Дууба терекди,
Ата деген, бал чайырлы кемикди.
Ёксюз къалдым, кимден да не келликди,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
Унух атам! Сени унутуб къоймайма,
Хапарынгы ненча айтсам да тоймайма.
«Анам!» - десем бал чайырла чайнайма,
Джулдуз атлы, балдан татлы, ой, анам!
27). 94-чю бет.
«Сымайыл къайтды джерине» деген назмуну тюбюне: «1957 джыл, Хурзук» деб джазылыбды.
Исмаил Учкуланда туугъан эсе, Учкуланда ёсген эсе, Учкуландан кетген эсе, Учкуланнга къайтхан эсе, учкуланчы эсе, «Юй кюйдю да, ийис чыкъды, ортасындан мюйюз чыкъды», - дегенлей, поэтге «Учкуланны» орнуна «Хурзук» къайдан чыкъды?!
28).
45-чи бет. «Край олимпиадагъа тебрей»
48-чи бет. «Тенгими Кавказгъа чакъыра»
81-чи бет. «Джер суратха къарай»
87-чи бет. «Айгъа къарай»
98-чи бет. «Белгили джырчы бла сёлеше»
100-чю бет. «Кюннге къарай»
104-чю бет. «Гёбелекгеге къарай»
122-чи бет. «Келген кюнлени эсге тюшюре»
126--чы бет. «Шаптал терекге къарай»
135-чи бет. «Патиматны эсге тюшюре»
141-чи бет. «Джаш джырчы бла сёлеше»
161-чи бет. «Къабырлагъа къарай»
167-чи бет. «Гитче суучукъгъа къарай»
173-чю бет. «Джылларымы эсге тюшюре»
180-чы бет. «Кете тебрей»
182-чи бет. «Ат чабхан къаягъа къарай», дагъыда башхала.
Атам хариб, бир сёзню айландырыб, кёб айтыучу адамгъа: «Тели сёзюн эки айтыр», - деучен эди. Бу «къарайла», «тебрейле» да, асыры кёб айтылгъандыла. Авторгъа быланы ючюсюнден неда бешисинден кёбю кёбдю. Къалгъанлары уа артдан файда болгъан затладыла.
29). Халкъ джырчыны бу китабын окъуй барсанг, тюрлендирилген назмулагъа да, дагъыда быллай къуджур рифмалагъа да абынаса:
46-чи бетде: арагъа – джырына, Къабарты - сагъышы.
47-чи бетде: къатдырыб – атыб, арагъа – джангызгъа, бошалды – айланды.
48-чи бетде: Билмез – кесмез, къаялагъа – чатлагъа.
55-чи бетде: байланыб – сагъайыб.
63-чю бетде: этедиле – кеседиле, къалдырмай – абындырмай.
64-чю бетде: келди – этди.
65-чи бетде: келгенди – миннгенди, джурт да джокъ – энди джокъ.
66-чы бетде: онгунг джокъ – кишинг джокъ.
69-чу бетде: тирерге – келирге.
72-чи бетде: джюрегим – тёзюм.
79-чу бетде: эсин – кёлюм.
82-чи бетде: келгенлей – кетгенлей, ачлыкъда – къарыуну.
89-чу бетде: кюсейди – излейди.
93-чю бетде: ичмезге – эшитмезге.
96-чу бетде: кёрмедим – эшитмедим.
97-чи бетде: насыбым – къабырын, айта эсенг – табмай эсенг.
105-чи бетде: къууанч эте – джылау эте.
109-чу бетде: излейди – этдиреди.
114-чю бетде: келди дейдиле – ашайды дейдиле.
123-чю бетде: сагъыш эт – ышан эт.
126-чы бетде: арангда – башынгдан, чагъарса – ачарса, чагъады – шоркъады.
129-чу бетде: къачханча – чартлагъанча.
131-чи бетде: ауазынг – къадарынг.
136-чы бетде: кёргюзтмем деб – эздирмем деб.
135-чи бетде: ёсдюресе – элтесе.
139-чу бетде: джанмазгъа деб – къайтмазгъа деб.
140-чы бетде: аллынг – артынг.
141-чи бетде: сатыб – алыб, аталгъанын – быргъалгъанын, кеталмады – айталмады.
143-чю бетде: басханды – атханды, ташайыб – азайыб, болдунг – турдунг.
144-чю бетде: къалмаз – джашамаз.
153-чю бетде: ауузумда – къолумда, ёсдюрген эдим – айнытхан эдим.
157-чи бетде: учханлай – къоймагъанлай.
159-чу бетде: артыкълыкъ – басханла, чиримей – джылтырмай, кебинча – умурлай.
161-чи бетде: сюелле – эсленелле, татахым – къарнашым.
167-чи бетде: барыу – саркъыу.
168-чи бетде: тюшелле – келелле.
170-чи бетде: джаны джокъ – кючю джокъ.
171-чи бетде: тюшюреди – келтиреди.
172-чи бетде: къайнайбыз – джашайбыз.
175-чи бетде: сынмаз – сакъламаз, ачыгъан – атылгъан.
181-чи бетде: чыгъар – джабар.
183-чи бетде: сакъланмам – бералмам. Дагъыда башхала. Бу тукъум назму тизиуге къарачайлыла: «Кёб болсун хайыкку!» - десенг, «Бугъа гебенни чачды!» - дегенча, дейдиле.
Мени сартын, бу зат культура неда адамлыкъ тюлдю – бетсизликди. Былайда устаны бичгенин дуппукъ миндеб, тартыкъ этгени да, терс тигиб хумпу этгени да, ачыкъ кёрюнюб турадыла. Бу рифмалагъа Семенлени Исмаилныкъыладыла дерге бети джетген адам: «Ит темирни ашайды!» - деб демлеширге уяллыкъ тюлдю.
Ма Исмаилны рифмалары: алдырдынг – салдырдынг, аудурмай – саудурмай, бир тауса – бир джауса, Таллыкъгъа – аллыкъгъа, келгинчин – кёргюнчюн, джанаша – алаша, дагъыда аны кибик башхала.
«Назмуда магъана болсун ансы рифма, ритм дегенле бош затладыла», - деб эришиучюле, джыл джылдан да кёбден кёб бола барадыла. Мени сартын, не тюрлю затха да деменгилилик керек болгъанча, ариулукъ да керек болады. Назму да алайды, магъаналы болгъаны бла биргелей, сыйдам да болсун!
Бу айтханыбызны сёз къысдырыкъла бла бегитиб кёрейик:
«Сен джулдузлагъа джанаша,
Къалгъанла сенден алаша.
Кийиминг ариу джараша,
Къалай сейирсе – тамаша!»
Бу куплетни рифмасыз джазыб да къарайыкъ:
«Сен джулдузлагъа джанаша,
Къалгъанла сенден шылабла.
Кийиминг ариу теппе-тенг,
Къалай сейирсе – махтаулу
Былайда къуру рифмаларын къоратханбыз. Энди ритмлерин тас этиб да бир сынайыкъ:
«Сен джулдузлагъа джанаша 5+3=8
Къалгъан таула сенден эсе шылабла 4+4+3=11
Кийиминг юсюнге теппе-тенг болады 3+3+3+3=12
Бек сейирлик тауса, махтаулуса. 4+2+4=10
Магъана джаны бла юч куплет да бирчаладыла. Поэзия джаны бла къарасакъ, 2-чи, 3-чю куплетле алкъын назму тюлдюле – назмучукъладыла. Алай деген: мычхыгъа, сюрмеге да кирмей, балта ызлары бла турадыла. Оруслула быллай назмугъа «белый стих» неда «подстрочники», дейдиле.
30). «Джырчы Сымайыл» деген китабны дагъыда бардыла хората джерлери. Алай болса да баш кемлиги: кертиге ёпкелемейик, чыгъармада керти Исмаилны кереклисича кёрюнмегени.
Аны атын айтдыргъан бу китабдагъы назмула тюлдюле. Быланы сынгар бири да болмагъан заманда айтдыргъанды ол кесини сыйлы атын.
- Не бла айтдыргъанды?
- Сёзге усталыгъы бла.
- Сёзге устала Къарачайда Исмаилдан сора да ой-ой-ой!
- Уста джырлагъаны бла.
- Уста джырчыла бла Къарачай не заманда да алай джарлы болмагъанды.
- Сора кесинг айт!
- Болсун, разы болсанг, Ёртенлени Азретни сёзлери бла джууаб берейим: «Исмаил! - дегенди Азрет, - биз (сенден къалгъанла) кырпычны этер ючюн, бирибиз топуракъ басабыз, бирибиз, кебге салабыз, ючюнчюбюз, бишириб хазырлайбыз. Сен а, кесинг топуракъны да басаса, кебге да саласа, бишириб да хазырлайса».
Мындан мурат: Ёртен улу айтханнга кёре, башха поэтлени бири джыр этеди, бири анга макъам салады, ючюнчюсю да джырлайды. Исмаил а барын да кеси тындырады, демеклик. Бу китабха кёре уа, Семен улу кебге да къуймайды, биширген да этмейди. Алай деген, макъам чыгъарыучу да тюлдю, джырлаучу да тюлдю. Ол да къалгъанлача бир назмучуду.
Халкъ джырчыбыз, джырланы тышында да, кёб зикирле джазгъанды, алагъа макъамла чыгъаргъанды. Къумукъ зикирлеге (Абдурахман шыйыхны зикирлерине) талай ариу макъам джарашдыргъанды. «Акътамакъ» поэмасы, аны макъамы, Исмаилны джырлауу – бу юч зат къарачай-малкъар искусствогъа джангы затла болуб къошула, авторну сыйын мийикге чыгъаргъандыла. «Акътамакъ» – поэтни баш чыгъармасыды. Поэтни аты да аны бла айтылгъанды.
Исмаилны 100 чакълы джыры бла 40-дан аслам зикири, аланы барысына да энчи макъамлары къалгъандыла кесини артында. Ол къарачай-малкъар джырланы тикирал билгени бла бирча, аламат да джырлаялгъанды. Анга шагъат, Алийланы Ракай джаздыргъан кассетада «Айджаякъны» джырлагъаны. Бюгюн бизни ийнебизни ташха тюйретген не затды десенг, «Джырчы Сымайыл» деген китаб бу затладан хазна джукъ баджаралмагъанды.
- Нек?
- Китаб, аланы тындырлыкъ адамладан джашыртын чыгъарылгъанды!
Чыгъаргъанла, алкъын басмагъа хазырланыб битмеген къол джазманы, копиясын хазырлай тургъан адамдан ташатын басмаларгъа ашыкъгъан болмаса, Къарачай-Малкъар ючюн да, халкъ джырчыны сыйы-бети амалтын да къайгъырмагъандыла.
Аланы баш муратлары: джартысы джартылай, толусу толулай, басмалатыб, бу люуюлдеген заман бла хайырлана, китабны типография ийиси кетгинчи, тюкенлеге чыгъарыу болгъанды…
31). Исмаилны Исмаиллай къалдыра, китабларын халкъгъа чыгъарыр ючюн:
1. Къазауатха дери чыкъгъан китабларын тинтиб, аладан алыргъа.
2. 1939-чу – 1942-чи джыллада джазгъанларын табаргъа.
3. Эффенди Капиевге, кёчюртюрге деб берилген подстрочниклени,
оригиналлары бла бирге табыб, ала бла хайырланыргъа.
4. «Акътамакъны» толусу бла къошаргъа.
5. Бу китабдагъы назмуланы элекден чыгъара, джангы чыгъармагъа салыргъа.
6. Экспедиция къураб, халкъдан джыяргъа.
7 Нарт сёзлерин, чамларын, урунууда джетишимлерин кёргюзюрге; сёз ючюн, Исмаил 20 джылны джыйын тамада болуб, бичен ишлетгенди. Кюнюне бир десятинаны чалалгъан чалкъычы болгъанды. Аны ючюн айтхандыла къызла:
«Джылтырайды, джанады
Миннген атынгы туягъы.
Сорокауайчыкъны тартыб келеди,
Семен улу – биягъы», - деб.
1954-чи джыл Джамбулда, чюгюндюрде эришиуде биринчи орунну алгъаны кинону журналына тюшюб, аны кёргюзюб тургъандыла.
Исмаил эмилик юретиучю, джау джибге чыгъыучу, тутушуучу, атда ойнаучу, тепсеучю, стемейчи, чамчы, накъырдачы, ишленнген, Къуранны ариу ауаз бла тикирал окъугъан адам болгъанды. Сёз ючюн, Джамбул межгитде Ташкентден келген муфти Исмаилгъа Къуран окъутуб: «Сен радио бла, кесибизге огъай, Арабха, Тюркге да окъургъа боллукъ эдинг Къуранны, аллай мадар болса», - деген багъаны бергенди. Бу затланы барына да бегимли, ийнамгъылы материалла бардыла.
Башында айтылгъанланы тынгылы баджара, бюсюреулю иш этерге энтда боллукъ эди, алай а акъ кийимни алгъы бурун кир суу бла чайкъасанг, артда таза бла джуугъанлыкъгъа да базар бет алмайды. Аллыкъ эди эсе да, этиллик иш тындырлыкъ адамланы къолларына тюшмейди.
Джангы китабны, бу джол мен айтмай къойгъанлыкъгъа, андан окъуучугъа заран болмазлыкъ кемликлери, энтда биргесине къаладыла. Алай болса да, къалай-алай болгъан эсе да, бир иш этилгенди. Аны этер ючюн, Семенлени Дахир уллу джоюм этгенди.
Семенлени Софья, алкъын басмагъа хазыр болмагъан китаблыкъны басмалатханы себебли, халкъ джырчыны окъуучулагъа учхара болумда тюбетгенди. Лайпанланы Билялны юсюнден айтыр ючюн, бир гитчерек назмучукъ джазыб, аны магъанасына кёре сёлеширим келеди:
Иги этеме деб, аман этген эсенг,
Ортасындаса тюз бла терсни.
Аман этеме деб, аман этген эсенг,
Терслик да – сенде, аман да – кесинг.
Билял тюз бла терсни ортасындады. Иги этеме деб этгенди. Бек уллу къыйыны да киргенди. Алай болса да, авторну туугъан джылы 1870-чи болмагъанын да, къол джазма басмагъа хазырланмагъанын да, китабны джыя-джарашдыра тургъан адамны ким болгъанын да, китабны чыгъарыу андан таша къуралгъанын да Билял иги биле эди.
Бу айтханларыма дагъыда къошарым: китабны 8-чи – 10-чу бетлеринде Ёртенлени Азретни юсюнден этилген сёгюм керек тюл эди. Нек десенг, биринчиси, Ёртен улу Азрет Семенлени Исмаилны 1933-чю джыл, биринчи болуб, басма джюзюне чыгъаргъан, кеси тутулуб кетгинчи, аны кёлтюрюб, джакълаб тургъан адам эди. Исмаил андан бек кишини да джаратмай эди неда сюймей эди тенглерини ичинде. Исмаил аллай багъалы адамын кесини китабында хыртха урлукъ тюл эди.
Экинчиси, Ёртенлени Локъманны джашы Азрет къарачай-малкъар литературада джангыз бир Азретди. Экинчи аллайыбыз джокъду, боллукъ да тюлдю. Ёртен улудан къалгъан сёз байлыкъ, къарачай-малкъар халкъгъа алай гитче саугъа тюлдю. Аны себебли, Пушкин патчахны арбаз поэти, къайсы власть келсе да Пушкинлей къала эсе, Азрет да, колхозну махтагъаны ючюн айыб алмай, Азретлей къалыргъа керекди.
32). Лайпан улу Билялны ючюнчю терслиги: колхоз бригадир ишлемеген джууукъларына трудоденле джазгъанча, Семен улу Исмаилны къара чёбге атыб айланнганлагъа да, аны юсю бла махтаула салгъаныды:
«Джырчы Сымайылны джалгъан даудан ариулар ючюн, аны закий поэзиясын бизге къайтарыр ючюн, чырт тохтаусуз кюрешген Къагъыйланы Назифатды…» - дейди Билял.
«Сени муслиманлыгъынга мени ишегим барды», дегенлей, бу сёзлени кертиликлерине мени – дауум, чийсилликлерине да шагъатым барды. Былайда Ал сёзню автору къараны юсюн акъ бла джабыб, биле-биле джашыргъанды. Ишни джигин таба, сёзню кертисине къайта сёлешсек, бу айтылгъан махтау – кюмюшчю[3] хапарды.
Тюзю: «Ленинни Байрагъы» газетде Хубийланы Осман: «Семенлени Исмаилны басмаларгъа заман болгъанды», - деб биринчи кере джазгъанындан сора, Къагъыйланы Назифат да, Семен улуну махтаб, ол газетде уллу статья чыгъаргъан эди. Аны тышында ол джыллада Исмаилны джакълаб талай джыйылыуда да сёлешген эди. Назифа ол статьясыны ызындан къысха-къысха джазыб, халкъ джырчыны джашауун, творчествосун да суратлаб кёргюзе, газетде аланы басмалай турургъа, алай этер ючюн а поэтни джазыучу джашын (мени), кесине атчы этерге излеген эди...
Экибиз да баралгъан джерибизге дери барыб, джелкелени бир-бирине къаршчы бура чачылдыкъ. Атамы юсюнден джазгъан джангыз статьясыны материалларын менден алгъан эди…
Андан бери ахыратда – Исмаилгъа да, дунияда Азретге да Назифа себебли тынгы тауусулду. Бу сууукъ адам, Къара Махмут Дахир бла Зухраны орталарына киргенча, арабызгъа кирди.
Атамы 10 сабийин, эки къауумгъа бёлюб, аланы араларында поэт кеси саулукъда бегиген шохлукъну оюб, ортабызны бузду. Бизни юйдегиде Тегей-Юнгюч урушну болдурургъа деб кёб кюрешди. Аны терслиги бла халкъ джырчыны юбилейи этилмей къалды.
33). Махтау Аллахны кесине болсун, джылы келген къарт Сымайыл къуру да джашаб турмазлыгъын, ариу джашаб турса да, билген затларын унутургъа боллугъун да эслерине ала, Халкъ Джырчыгъа, халкъгъа да джан ауурутхан адамла болгъандыла. Аладан бир талайын былайда сагъыныргъа тыйыншлы болур:
1. Хубийланы Ахьяны джашы Назир поэтни 30 джырын кесине джырлатыб, сакълаб туруб, кассетаны бизге табдыргъанды.
2. Сюйюнчланы Алимни джашы Азамат, Исмаилны «Акътамакъ» поэмасыны джюзге джууукъ куплетин (400 чакълы тизгин) автор сау заманда, аны ауузундан чыкъгъаныча джазыб, юч экземпляр басмалаб, мени туугъан кюнюме саугъа халда келтиргенди. Бу эки джашда Халкъ Джырчыны, аладан сора да бирге тюшген талай суратлары, Исмаилдан джазыб алгъан кёб чамла, нарт сёзле, дагъыда башха затла бардыла.
3. Алийланы Ракай бла Гочияланы Софья поэтни «Минги Тау», «Джер юйчюк», «Чалкъычыкъ», «Ишни джыры» деген джырларын заманында кесине джырлатыб, джаздырыб, плёнканы сакълагъандыла.
4. Хубийланы Шамсудинни джашы Ильяс, 1966 джыл Америкада джашагъан къарачайлыланы тилеклери бла Исмаилгъа джырлатыб, ары джиберилген кассетаны Америкадан келтиртгенди.
5. Аппакъланы Ибрахим, Джанибекланы Сосланбек, Текеланы Идрис, Ахтауланы Магомет «Акътамакъ» поэмадан джюзле бла куплетле джыйыб-джазыб джибергендиле. Болушханла дагъыда кёбдюле. Эшта, «Тохтаусуз кюрешгенле», деб да, «Быллай адамларыбыз болгъанлары насыбды», деб да, Исмаилны келе тургъанын кёрселе, обком бла КГБ-дан къоркъгъандан, джол къоюб джаллаучулагъа тюл, ма быллай адамларыбызгъа айтыргъа керек болур.
«Назифа алай къазауат этмесе, иш къалай болур эди», демей, «Бу адамла алай къазауат этмей къойсала, бюгюн биз Исмаилны аты бла нени басмаларыкъ эдик?» - десек тюзюн айтырыкъ эдик.
«Ол алай айланыучу болса, мени юйюме да бир кирир эди», - деб Насра Ходжа айтханлай, Назифа халкъ джырчыны алай багъалатыучу болса, ол да автор сау заманда, къалгъанлача, не джырын, не макъамын, не бир айтхан хапарын, бир джазарыкъ болур эди. Биз билген бла Къагъыйланы Назифа Семенлени Исмаилны, Лайпанланы Билял айтханча, 1963-чю джылдан башлаб тюл, 1986-чы джылдан сора эсгере башлагъан эди. Исмаилгъа «джан аурутууу» да къуру 3-4 джылгъа созулгъанды…
34).
«Джырчы Сымайыл» деген китабны,
Тёрт джыйырмадан аслам кемлиги.
Аланы иймезге бар эди мадар,
Алай болса уа, боллукъ эд иги!
35).
Халкъ джырчыны джашаууну юсюнден,
Мадар болса, шохум, манга аз юрет.
Исмаилны джакълау хыртны къурагъан –
Аны джашы – Семенлени Азрет…
1-чи июнь 1993 джыл.




[1] Семенлени Азретни эндиге дери басмаланмагъан бу статьясын эгечи Зубайда тилек къагъыты бла бирге Эльбрусоид» фондну башчысы Тотуркъулланы Алийге эмда китабны редколлегиясына ийген эди. Статья аны тилеги бла басмаланады.



[2] «Джамбулда» деген назму Исмаилныкъы тюл, джашы Азретникиди деб, кёб адам шагъатлыкъ этедиле. Аланы араларында белгили врач, джамагъат къуллукъчу Шидакъланы Ибрагим хаджи, фахмулу этнограф, тарихчи Шаманланы Ибрагим да бардыла. Экиси да сюргюн джыллада Орта Азияда Семенлери бла бир элде джашагъандыла. (Прим. Б.Ф.)



[3] Кюмюшчю хапар – ётюрюк хапар.


Sabr 17.10.2015 02:29:24
Сообщений: 7254
Багъалы Абдуллах!

Сени хар бир сёзюнг — бютеу литературабызгъа сагъыш, къайгъы этгенден айтылады. Андан сора да, биз бир халкъ болгъаныбызны - сенича къаты айтыб, джазыб кюрешиб тургъан аз адам болур. Джазыучулада сенича, къалгъанлада Тоторкъулланы Алийча — арымай-талмай, къаджыкъмай, эки айырылгъан халкъыбызны бирлиги ючюн сизнича кюрешген бар эсе да, билмейме. Къарачайда онг табмагъанла, Малкъарда кёл табыучулары да эсибиздеди, юлгюге скульптор Кърымшаухалланы Хамзатны, джазыучу Батчаланы Муссаны келтирирге да боллукъбуз. Сени бу мектубунг да Джырчы Сымайылгъа къайгъыргъандан джазылгъанды. Исмайылны «Акътамагъын» да Семенланы Азрет сени кючюнг бла сен башчылыкъ этген журналда басмалатханы да, кёб затха тюшюндюреди. Аны себебли, сен чыртда тартыныр зат джокъду. Кязимге кюрешгенча, кюрешесе Исмайыл ючюн да. Джашырыр зат джокъду, аны ючюн салама былайгъа Лайпанланы Билалгъа джазгъан письмонгу да.
_____________________________________


БЕГИЙЛАНЫ АБДУЛЛАХ ДЖАЗАДЫ:

Салам алейкум сыйлы Къарнашым Билал!
Тансыкъ этгенсе Сёзюнге, Ауазынга да. Тынч-эсен бол! Билал, бу затлагъа эс буруп, жанынгы къыйнама, къыйналма. Сени ким болгъанынгы билмеген ким барды Къарачайда, Малкъарда да? Аллай бар эсе, сора ол миллетим деген адам болмаз.

Бюгюнлюкде Къарачай-Малкъар миллетни Биринчи Шайыры Сенсе! Бу - сёз орнуна неда Санга кёзбаугъа айтылгъан зат тюлдю, Билал. Болушу, кертиси, тюзю алайды. Ийнаныуум алайды. Халкъыны жюрек сёзюн, жарсыуун, умутун, талпыныуун, тюшюнде кёрюп, термилип жашагъан затын Сенича ким айталды къарачай, малкъар назмучулада?! Башха бирича, биз да - Къарачай-Малкъар миллети, уллу Эресейде кеси жерибизге, кеси башыбызгъа ие болуп жашаргъа керекбиз дегенни айтаса. Анга терсди деген ол къалай тюз болур?!

Биринчи азанчыбызса! Санга БИЛАЛ деген атны Аллах кеси ататдыргъан болур эди! Сен Атынгы сыйын тюшюрмеген, Сёзюнгю багъасын, Халкъынгы да ким болгъанын иги билген Аллахны сыйлы къулларынданса. Сени Сёзюнгдю, Сени Ауазынгды биз да Миллет, биз да Халкъ болгъаныбызны ангыбыздан кетертмеген, эсибизни жукъларгъа къоймагъан, жюрек отубузну ышырып тургъан.

ХОУ, минг кере ХОУ - нек жазмазгъа керекбиз илму ишни, ол "кандидат... докторский" дегенлени да?! Сюйсе, орусча, сюйсе, къарачайча жазсын, ким да нек унамазгъа керекди? Къайсы закон кирит салады анга?! Алай деп тутханынг ючюн Санга кюлюрге сюйген ким болса да, анга билими, ангысы толу адам дерге болурму?! Не уллу, не терен, не бийик миллетни тили бла да сыгъынышаллыкъ, хайт десе, аны да озаллыкъ, аланы да байыкъландыралгъан ТИЛИБИЗ барды, Аллаха шукур! Алай тюйюлдю деген - Олжасны китапларын окъусун...

Хоу, орус тил болмагъанча байды, къарачай-малкъар тили да - тюз алайды, сора нек жазмазгъа керек эди илму ишин Билал Лайпан ана тилинде?! Анга огъай деген - къатлап айтама, ол миллетин миллетча да кёрмейди, анга жакъ да басарыкъ тюлдю, ана тилин да багъаламайды. Ма олду мени жууабым аллайлагъа!

Аны не себепден айтханымы билесе.Тюнене да, бюгюн да хар айтхан, хар жазгъан Сёзюнг тюздю. Сейир окъунады аны алайлыгъы! Ол тукъум закийлик алай кёп адамда болмайды. Да, не сейирлиги! Сени Закий жюрегинг барды, заманны, адамны да кёре, сезе билген, Миллетинги, Ана тилинги, Ата журтунгу кёзбаусуз сюйген. Огъай, терссе деген - алсын да окъусун - Акъ сёзюнгю, къара бла жазгъанларынгы, газетинги, журналынгы, китапларынгы... Кёрсюн нени ойгъанынгы, нени чачханынгы...

Миллетге ишлемеген зат оюлургъа, чачылыргъа да керекди. Совет къырал миллетлеге ишлемей эди да, андан оюлгъанды, андан чачылгъанды, болмагъан, болмазлыкъ коммунизмге ишлей эди. Тилсизликге, динсизликге ишлей эди да. Горбачёв оймагъанды къыралны - Аллах ойгъанды. Жарты ёлгенден, жарты оюлгъандан жан да, журт да болмайды.

Ма ол Сен "оюп", "чачып" кюрешген "институтла", «союзла» ахырына дери оюлмай, чачылмай къалдыла да, жарты ёлюкле болуп турадыла. Алай тюлдю деген, айтсын миллетни сартындан алада не илму, не тинтиу ишле жазылгъанларын. Биз билмей, бир аламат затла этип тура эселе, тобагъа къайтырбыз, кечмеклик тилербиз.

Нек болмазгъа керекди Къарачай миллетни тарихин, жашау-турмуш жолун, адетин, тёресин, ишин-башын тинтген ёз институту, жазыучуларыны энчи биригиулери, адабият къайгъысын кёрюрча? Не чюйрелик барды ол излемде, тёре, закон сартындан къарагъанда да? Бир тилден артха къалмагъан бай, шатык, терен тилибиз бола тургъанлай, ол тилде не терен илму ишле да жазаллыкъ эсибиз да, адамларыбыз да бар къадарда, сора нек болмазгъа керекди?.. Лайпан улу къайсы законсуз затны излегенди? Законнга сыйынмагъан не иш этгенди?.. Кеси кесибизни къара чёпге тартыргъа хазыр болуп, адаргы этип не заманнга дери турлукъбуз?!. Кёпдю айтыр зат...

Билал, ол "Эки хатаны" бери салгъаны игиди. Айтайыкъ ким не "хата" этгенин. Къарачайгъа хурметим тыйып турады ансы, ортагъа сугъулгъанча болмайым деп, мени да барды айтырым, ким не хата этгенин. Болса да, Джырчы Сымайыл бир Къарачайны жырчысы тюлдю, барыбызны да Джырчыбызды. Китапланы "хата-хайыр" базманнга салып да бир чегейик.

Джырчы Сымайылны Сталинни жырчысы этдирип, Лайпан улун жокъгъа санатдырып барсакъ, сора бизни небиз, кимибиз къаллыкъды?! Къарайма да, Джырчы Сымайылгъа кёргюзтген оюнларын кёргюзтюрге башлагъандыла, Билал, санга да. Десем да, эрттеден кёргюзтедиле: Ата журтунгда китабынгы чыгъармай тургъанлары бошдан болмаз. Барды айтылыр зат...

Билал, ол мен Софьягъа жазгъан къагъытымы бир кесекчигин сагъынып къойгъанса Форумда, эшта, менден изин болмагъаны ючюн, кесинг тийишли кёрсенг, толусунлай бер, Абдуллах ким, не жанлы болгъанын билирле.

Китабын а, Аллах айтса, хазырлайбыз.
Ансы Жырчы Сымайыл жашауун, бу 2-томлукъ айтханча, Сталиннге махтау жырла бла бошагъан сунмасынла Исмайыл бек ышаннган келлик тёлюле. Ол оюмда бютюн да бегий, биз да тынгылап къалсакъ - тынгылагъаныбыз уллу аманлыкъ болур. Айтдырмаз амал къоймагъандыла.

Хайт де! Кесинги ая! Киши бла даулашха кирме. Пушкин шохубуз айтханлай:

Аллах буюргъаннга сен бой саллыкъ сёзюмсе,
Чамланмайын, излемейин махтау.
Сыйлагъаннга чыдап, тилчилеге тёзгюн сен,
Да этме телиге да дау.

Пушкин дегенлей, Билал, сен "Солтан ханны жомагъын" окъугъанмыса ана тилибизде. Окъумагъан эсенг, Сени аны бла сыйлайым.

Къарнашынг -
Абдуллах Бегий улу, Аллахны сюйген къулу.
16.10.2015
sufilya semenova 17.10.2015 03:21:46
Сообщений: 75
Цитата
Азрет Акбаев пишет:

Ты своим ответом на мое письмо в очередной раз убедил меня и всех в том, что я говорю о тебе Правду. Вывод один, к сожалению: ты – псевдолитератор, основную часть жизни и свое перо прежде всего посвятивший прославлению себя, готовый продать душу, лишь бы оказаться рядом с большими писателями и взять у них «три строчки» о себе «великом»; ты – неудачник, живущий за счет других, и при этом неблагодарный псевдопатриот, позволяющий себе постоянно, огульно и беспардонно обвинять всех в чем угодно. Естественно, каждый раз убеждая всех в том, что ты есть то, в чем других обвиняешь . И ещё: ты задаешь вопросы, ответы которых тебе очевидны. Наверняка, ты на них получишь исчерпывающие ответы от других. Теперь самое время дать статью первенца Исмаила Семенова, такого же, как и отец, талантливого поэта Карачая - Азрета Исмаиловича Семенова - «Эки хата, бир хайыр», которая так тебя «тронула». Пусть другие тоже почитают и поймут, отчего ты не в себе. Как ты не поймешь: сын защитил творчество отца (в этом суть данной статьи), на славе которого ты так рьяно хочешь подняться до его высот. Увы…


Азрет!
Былайда къарнашыма джазылгъан зат, эм азында 3 бла 5 джылгъа тартхан, "публичное оскорбление личного и профессионального достоинства" дегенге барады. Ол бир. Экинчиси уа, бу джазылгъан затланы ПСЕВДОЛИТЕРАТОРЛА джазаргъа боллукъдула, керти, фахмулу джазыучу быллай учуз тилде, бир башха джазыучугъа джазаллыкъ тюлдю.
Къарнашыбыз Билял-бизни махдауубузду!
Фахмулуду, адамча-адамды, джазгъаны да магъаналы, джюрекденди. Керти бир эркиши халиси барды, эки бетлиликни, "ёзен тышына чыгъалмагъан" мыйылары болгъанланы сюймейди, хыртха ургъаны да джерлиди. Аны ючюн, аны аягъына тенг болалмагъанла, зарлыкъдан эзеу болуб чабыучандыла.
Аныча болургъа, аны сёкгенлеге, кёб керекди.
Бир къауумлача, бир онглу джашны джанына къысылыб, аны-муну этеме-деб, ачха юзюб аны бла джашамайды, кеси къыйыны бла джашайды Билял.
Сёзюгюзге бираз сакъ болсагъыз, таб болур, Азрет.
sufilya semenova 17.10.2015 04:04:10
Сообщений: 75
Цитата
Sabr пишет:

Издавая таким образом двухтомник, включая в него и статью «Эки заран, бир хайыр», написанную в 1993 году и нигде не напечатанную, - бросили тень и на творчество Исмаила, и на кандидатские, докторские диссертации, научные работы исмаиловедов, и на переведенные стихи, ведь все они опираются на книгу, изданную в Москве в 1992 году, вошедшие в неё стихи были записаны от отца Софьей Семеновой.

Таким образом, вот эта книга — Избранное в двух томах Исмаила Семенова — ставит под сомнение труды ученых-исмаиловедов за 22 года. Что может быть вреднее этого?

Потому говорю, что указанные в книге члены редколллегии не участвовали в подготовке двухтомника Исмаила к печати.



Билял!
"Эки заран, бир хайыр" я прочитала. Это не стиль Азрета. Это письмена ограниченных, у которых "ёгелик" зашкалил. Ну ладно, дурье написало, но почему это вложено в книгу? Вот в чем вопрос. Наверное, кто-то хочет нивелировать Исмаила и на эту ступень протащить кого-то. Вот весь смысл этой публикации. Это все организовано, так выглядит.
Не переживай. Даю детальный ответ. В руках, у меня оригинал "Акътамакъ", на стихах отца правки Азрета, так что, графологическая экспертиза все расставит на места.
Заканчиваю набор оригинала "Акътамакъ", так что зачинщики всей этой свары будут крепко нервничать.
Переделанный Азретом "Акътамакъ" подлежит изъятию и уничтожению. Подлинный, отцовский будет набран скоро. Адвокат уже приступил к работе. Аллах тюз ишибизге болушсун, къара кёллюлеге да кёллерича "насыб" берсин!
Долго молчала, ради отца, ради семьи. Не хотелось выносить сор из избы. Но сами начали. Теперь будут пожинать плоды. Более бездарной, более непрофессиональной, более кощунственной записи в жизни не читала и это, "писатели" считают возможным включить в книгу!?
Удивлена.
С кем имеем дело?
Это "ученые", "писатели"???
Умысел "творцов" абсолютно ясен!
Поэтому не стоит отвечать и нервничать. Я отвечу той правдой, которую носила в себе столько лет.
Меня, за то, что занимаюсь делом отца, вот так же, как и тебя, необоснованно, подло, организованно очернили, подонки и непотребные женщины, называющиеся "журналистами", "артистами", "писателями", которые были настолько бездарны и ничтожны, что способны были на коллективную клевету в прессе. И вот эти малограмотные, нравственные уроды сейчас "заслуженные", "именитые"! Ай, джарлы Къарачай, кимлеге къалыб тураса, джаным!-хочется кричать! Эти "псевдо" сейчас принялись снова за свои черные дела, отсутствие таланта, знаний и человеческого достоинства, восполняя закулисными делами, направленными на нивелирование достойных людей.
В Карачае много их расплодилось в сферах творческого труда. Пора их всех называть по имени, пусть народ знает, кто есть кто.
Билял!
Бездарности-посредственности всегда действуют в стае, потому что не имеют своей индивидуальности. А таланты и личности никогда не умещаются в те рамки, которые удобны для них. Отсюда и вечное противостояние "зависти и таланта".
Ты-гордость Карачая!
Ты-фактически творческий сын отца!
Он мне завещал передать тебе все, чтобы ты им занимался и я не пощажу никого, кто начнет оспаривать это!
Я горжусь тобой, дорогой брат! Держись! Неправда-проиграет!
Изменено: sufilya semenova - 18.10.2015 16:50:26
Сэстренка 17.10.2015 07:58:31
Сообщений: 9942
Азрет Акбаев,
Азрет Алиевич! Очень. Очень! Очень рада видеть Вас здесь!) Вне зависимости от причины, по которой Вы пришли сюда, я рада, что Вы нашли сюда дорожку, и очень надеюсь, что не потеряете ее и будете частым гостем или даже завсегдатаем форума)). Во всяком случае, я Вас об этом прошу.

И, это... Вы Билала сильно не ругайте)). Не ошибается тот, кто ничего не делает)), а Билал все время ДЕЛАЕТ. Порой правильно, порой неправильно, но всегда активен, всегда в действии.


Sabr,
Билал, Вы знаете и все знают мое уважение к Вам и как я горжусь, что мы с Вами из одного аула)), поэтому Вам дифирамбы петь не буду)), а, адресуя Вам, спою дифирамбы в честь Азрета Алиевича)). Азрет Алиевича я знаю с третьего класса)). Он для меня - идеал, не побоюсь этого слова). Если бы Ваш спор происходил где-то, не здесь, не на (моем)) ) форуме, я бы, конечно, и не вмешалась бы, но здесь промолчать не могу. Не вмешиваюсь ни в коем случае в Ваш спор по вашим писательско-литературным темам, но что роли Азрета Акбаева в деле реабилитации карачаевского народа касательно, хочу попросить отношение к самоопределению карачаевского народа путем выхода из состава Карачаево-Черкесской Республики и создания Карачаевской Республики не путать с собственно реабилитацией карачаевского народа. Кто знает, не окажись Азрет Акбаев в Госдуме и не окажись Азрет Алиевич в тот час в том кабинете, где и когда оказался, может, видели бы мы закон о реабилитации казаков и не увидели бы закон о реабилитации карачаевского, балкарского, чеченского и других народов. Это было в годы, когда я в институте училась. Нас даже с пар снимали для просмотра в прямом эфире съездов депутатов. И мы следили не только за изменениями, но и за проектами законов и их обсуждением. Первоначально закон о реабилитации хотели только для казаков принять. Если бы не оказался Азрет Акбаев "на том месте в тот час", так бы оно и получилось. Абдулатипова спросите, он должен подтвердить. Кстати, на тех выборах я за Бурбулиса в Екатеринбурге г олосовала)), даже не знала, кто депутат от КЧР)).


sufilya semenova, хош келигиз! Бек уллу къууандым Сизни бери киргенигизге! Кекден джулдуз келиб къатыма тюшсе къалай боллукъ эсем, алай болдум). Быланы ары-бери эте тургъанлары ючюн, чыртда джаныгъызны къыйнамагъыз)), эслерине тюшсе алай эте туруучандыла)). Была деб джазыучулагъа айтама, именно бу джазыучула демейме. Сиз ол "Эки хата, бир хайыр" деген статьягъа да, китабны чыкъгъанына да бош къыйналасыз. Ма, сез ючюн, меннге ол статьядан сора интерес болду алгъын чыкъгъан китабы да, джангы чыкъгъан китабны да окъуб, къайсы назмула киргенин, къайсы назмула кирмегенин керюрге эки китабха, алай болмаса не сатыб алыб, не да ким болса да подарокга бериб китаб къоллу болсам, бир-эки назмусун окъурукъ эдим да, омакълыкъгъа саллыкъ эдим табхагъа. Хар ким да алай. Энди уа интерес болуб окъурукъма). Ол статьядан сора керти интерес болдум. И Сиз къыйналырча неси барды ол статьяны? Статья как статья. Нормальная статья. Даже приятно болду, къарачай литературада да бир керти стоящий (научный) спор болгъанына. А больше всего радует, что прямые потомки великого Исмаила Семенова живы (Аллах узакъ емюр берсин сауларыгъызгъа барыгъызгъа да), и мы можем читать их свидетельства, напрямую с ними, то есть с Вами, общаться. Спасибо Вам большое, что зашли сюда. Пожалуйста, побудьте еще хотя бы какое-то время, если даже много не получится. Хотелось бы поближе Вас узнать, побольше Вас почитать)). Я так рада, что Вы сюда зашли)), так рада)). Огъур аякъ бла киригиз, как говорится)). Может, с Вашим приходом начнется новая эра в истории Эльбрусоида)) - эра приобщения к Эльбрусоиду исторических личностей).

Я самая классная на форуме))))))))))))))
sufilya semenova 17.10.2015 18:56:28
Сообщений: 75
Цитата
Сэстренка пишет:

Может, с Вашим приходом начнется новая эра в истории Эльбрусоида)) - эра приобщения к Эльбрусоиду исторических личностей).
Сау бол, ариу къызчыкъ!
Сэстренка 17.10.2015 19:02:51
Сообщений: 9942
sufilya semenova, :гоккачыкъ: :гоккачыкъ: :гоккачыкъ:
А я тут как раз песню Исмаила Семенова "Учкекен" слушаю))


http://www.youtube.com/watch?v=R0z2ntVotqA Хотела в тему "Учкекен - сердце Карачаево-Черкесии" выложить, а потом подумала:" Къой, махтанчакъланы андан да бек махтандырмайым)))" - и не стала.
Как Ваше имя пишется на кириллице? Боюсь написать неправильно. Не знаете, почему именно про Учкекен Исмаил Семенов написал песню? Родился в Учкулане же.

Я самая классная на форуме))))))))))))))
sufilya semenova 17.10.2015 19:03:51
Сообщений: 75
Цитата

Sabr пишет:

де! Кесинги ая! Киши бла даулашха кирме. Пушкин шохубуз айтханлай:

Аллах буюргъаннга сен бой саллыкъ сёзюмсе,
Чамланмайын, излемейин махтау.
Сыйлагъаннга чыдап, тилчилеге тёзгюн сен,
Да этме телиге да дау.

Пушкин дегенлей, Билал, сен "Солтан ханны жомагъын" окъугъанмыса ана тилибизде. Окъумагъан эсенг, Сени аны бла сыйлайым.

Къарнашынг -
Абдуллах Бегий улу, Аллахны сюйген къулу.
16.10.2015


Абдуллах! Къарачайны, Малкъарны да, бютеу адабиятны да, Аллах сеничалаладан кем этмесин! Не махдау бар эсе-барысы сенде, къарнашым! Минг бюсюреу санга!
Сэстренка 17.10.2015 19:08:08
Сообщений: 9942
Ма бу джыргъа уа не азында 20 кере тынгылагъанма бири-бири ызындан))), Сымайыл Джырчыны джыра болгъанын а бюгюн эслеб эсиме алгъанма)). Сау къаллыкъ, бир иги джаш барды форумда, ники "Къарачай Къарачай")), ол болмаса джырны салса авторларын джарашдырыб джазгъан джокъду, ким джырласа, аныкъы болады да къалады.


Я самая классная на форуме))))))))))))))
sufilya semenova 17.10.2015 19:15:55
Сообщений: 75
Цитата



Sabr пишет:

Тамада къауумдан аны таныгъан, билген, айтыры болгъан, ушакъгъа къошулса - бек разы боллукъбуз.
Джаш къауумдан аны джазгъанларын тинтгенле бар эселе, алагъа да "хош келигиз" дейбиз.

Джангыдан таныйыкъ Къарачайны закий Адамын.







«ЭКИ ЗАРАН, БИР ХАЙЫР"-деген, Элеккуланы Зубайданы статьясына, эм да ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛГЪА къаршчы башлатылгъан къаралаучу эзеуге джуаб.

Статьяны джазгъанла да, аны китабха салыргъа тыйыншлы кёргенле да, бек акъыллыча, эсеблегенлерича ишлерин, «эт да тиш да кюймезча» этгендиле.

Атамы биринчи юйдегисинден зыр-джахилле табылгъандыла, алагъа акъыл берилгенди, алай бла джазыу хазырлатылгъанды, сора Исмаилны орнундан тюшюрюр ючюн къаралау къаумчулукъгъа джол ачылгъанды.

Ким биледи, Минги тауну башына тыйыншлы аладан бири болуб, мийикде орун хазырларгъа керек болуб, алаймы этилди бу иш-деген сагъыш акъылгъа келир болду.
Бусагъатха дери эскертмесини, чурумла бла, себебсиз созуулуула бла, салынмагъаны да, ол сагъышны кючлендиреди.

Алайды да, атама джангы къаралама башлатылгъанды, аны ючюн, Къарачайым кеси тёре болсун!

Акъбайланы Азретге эм да Фатимагъа , бу джазыуну былайгъа салгъаны ючюн бюсюреу этеме, не ючюн десенг, «кеси аманлы балта бла чабар»-дегенлей, «къайсы кишдик май джалагъаны» ачыкъ кёрюндю, атамы иши бла таза джюрекден, иги иннетден кюрешгенлеге акгыллы болмазча болду.


Бу ишни этгенлени, Тюрк бла Чуутдан дерс алгъан кибик, бек лагъымлы "атлагъанлары" кёзге тюртюлмей къалмайды. Нек ючюн десенг, ю
йдегини болумсузларыны аузу бла, къаугъа чыгъарыу, эки юйдегини бир-бирине этиу, атамы китабын башдан аякъ къаралау, джазылгъан «кесиники тюлдю»- дегенге келтириу, хапарны башха халкълагъа джайыу, исмаиловедлени джазгъанларын суугъа тюшюрюу, джукъ айтхан болса уа-«къызы ийгенди»-дерча, бек уллу усталыкъ бла этилгенди бу иш!

Алай Зубайданы бу джазыуну бергени, бир джаны бла иги болду. Алай бла, тынгылаб, тёзюб тургъан затларыбызны, уллу юйдегиси атама къалай ёмюр ёчюгюб, джау айтмазлыкъны айтыб, джау этмезликни этиб тургъанын, халкъгъа айгъакъларгъа амал табылды.

Аллах кёреди, энтда тынгыларыкъ эдим, атамы хатери ючюн, алай хар зат башы тюбюне айландырылыб, терс-тюзге, тюз да терсге бурулуб, атамы дараджасын сындырыр халда, китабы тюбелек бир болумсуз хыртха урулуб, анга да «Азрет джазгъанды»-деб, асыры кёб джалан ортагъа чыкъгъаны ючюн, халкъыма керти затланы джетдирирге, керексиз къараланган адамланы, атамы, ол китабны чыгъаргъанланы, кесими, экинчи юйдегини да джакъларгъа борчлу болама. Ёгеликлери болумларын дженген «эгечни», атамы «торунларын» энди таныдым, ала бла бирге, бир-эки «уллу адамыбызны» да не мысхал тартханларын кёрдюм.

Ол джазгъанланы акъыллары джетсе, мен атамдан джазыб алгъанымдан (3 минг тёрттизгин) копия этиб, къолуна берген «Акътамакъны», Азрет башдан аякъ тюрлендириб, Айша-Ханымны орнуна Анисатны салыб, джети атасына дери да махдаудан толтуруб, атамы да, хан бийчени тилеб айланган бир джарлы джырчыча кёргюзтгенине, менден джашыртын Эльбрус дергиде басмалатханына кёз джумуб, юйдегини сыйы ючюн, тынгылаб тургъанымы ангыларыкъ эдиле.

Алай не келсин, къартында, джашында да аны тюшюнюр баш табылмагъанды. Энди уа «биреуню бёркюн алсанг, бёркюнге сакъ бол»-дегенлей, ёге ауруу дженген Зубайдагъа эм да, бу къара ишде анга джёнгер болгъанлагъа тюбюнде джазылгъанланы айтыргъа излейме.
1.
Бу джазыу Азретни къол ызы, сёз уруму да тюлдю. Китабны юсюнде юч ай, эртденден ингирге дери, мени юйюмде олтуруб, Азрет да, мен да алай ишлеген эдик. Шагъат узакъ тюлдю, ийнанмагъан Темрезланы Русланга эм да театрда ишлегенлеге сорургъа боллукъду.

Азретни къол ызы, ол китабны черновиги, ичиндегилеге къарагъан сагъатында джазгъанлары бла, къолумдады, ол эки джилтге салынган джазыу бла аны тенглешдирир ючюн, керекли зат этиле турады. Анга кёре, ёлгенлени бетине кир джабышдырыргъа кюрешген болумсузла джуаб берирле.
2.
Бу джазыуну, назмудан-джырдан хапары болмагъан, атамы чыгъармачылыгъындан аз ангылагъан, джырчыны артдагъы джашауунда къаллай затла болгъанын, дуния кёрюшю, джазыучу хали къалай тюрленгенин билмеген, эски ныгъыш хапарладан, ийнардан, куплетледен ары чыгъалмагъан, хыртха ургъан назмуларын барын да (16 назму) Азрет кеси алыб келиб, «быланы мен джазыб алгъанма аузундан»-деб китабха салгъаныбыздан хапары болмагъан, джюрек кирлилиги болумундан онглу болгъан, бир зауаллы джазгъанды(джаздыргъанды).

Китабны хазырлагъанла муну эскерселе иги боллукъ эди, эм азы бла, «стиль»- деб бир зат барды, ол да былайда, билимсиз, болумсуз адам джазгъанын танытыб, малкъар сёз урум да кёзге тюртюлюб турады. Аны кёрмей къойгъан, бир джазыучугъа джарашмаз затды. Китабха къалай, не мурат бла да салыналгъанды, билмейме, алай башда айтханым кертича кёрюнеди.
3.
Энди джазыуну былайына бир кёз джетдирейик. Б
у тукъум болумсуз айтыу къурау, Азретни къаламына джарашырмы?
«..Билмей тургъанлай, оджакъдан къурум тюшгенча, чынг багъалы адамымы джангы китабы къолума тюшдю. Не джашырыу, аны туугъанына бек тиерсиз къууандым, алай а, къараб къарагъынчы, къууанчымы узунлугъу, экинди бла ашхамны араларыча болду. Не ючюн десенг, китабны «кесине соруб», ички сёзлерин «айтдыргъанымда», аны дунияда къалай джашарыгъына къайгъыра, терен сагъышха кирдим»…


Была китаб бла оноулашалла, сора китаб былагъа тарыгъыб, джашар онгу болмагъанын ангылатады, кесин чыгъаргъанлагъа кёлкъалды этеди, была да «керти затланы» джазаргъа джолгъа чыгъадыла. Кюлмей былагъа не этгин? Артыкъсыз да «экинди бла ашхам арасы», тенглешдириу «джазгъанны(джаздыргъанны) бир «тетрадь молла» болгъанын танытады, не ючюн десенг, дин кибик терен тин, быллай учхара тартышыучукълада къолгъа алынмайды, тенглешдириуде ол сёз хайырландырыламаз.
Былайда «экинди бла ашхам арасы», тенглешдириу, экинди бла ашхам арасы керексиз къысха болгъаны чертилиб, ол хыртха урулгъанча болады, алай бла да, дин тутхан , намаз къылгъан умметге бек терс келеди! Азрет аллай тенглешдириулеге кирлик тюл эди, аны ючюн бу къараламаны ол джазмагъаны экспертиза болмагъанлай да ангылашылады.
«Тиерсиз» сёзню хайырландырылгъаны да, малкъар тилде сёлешген адам джазгъанын ачыкъча эслетеди. Зубайда хариб, къуру атасындан хапарсыз болуб къалмай, кеси къарнашындан да къара хапарсыз кёреме!
Сер адам бла адамлыкъдан айырылгъанла бир болсала, иш былай болады! Атам хариб айтханлай: «мен быладан джылаб джыламукъну да кебдирдим», энди барыу-барыуду.
4.
»Цитата» хапаргъа айтырым: Азрет кеси къолу бла салгъанды аны да, «тартама кесмейди чалкъым» (Джамбулда) - дегенни да, былайда хыртха урулургъа кюрешилген назмуланы да. 16 назмуну Азрет кеси алыб келген эди, атамыкъыладыла-деб, китабха да кеси салгъан эди. Мен онгусунмагъан эдим, не ючюн десенг, атамы артдагъы джыллада джазгъан назмулары, дуния кёрюшю, тюшюнгени, тин халы, эски заманлада джазгъанлары бла джарашмай эди. Мен айтхан эдим, "къошмайыкъ эскилени"-деб, алай Азрет ол 16 назмуну къоймай салдыргъан эди.
«Ташны ата билмеген башына урур»-дегенлей, хыртчыланы иши-сер!
Баш къагъыу бла ичкиден айыкъланыу заманда джазыла тургъанча бир «хазна джазыу» чыгъаргъандыла. Хайырлы болсун, аны китабха кирирге тыйыншлы кёрген «джазыучулагъа» да, сандыракъ иелерине да!
5.
Китабны тышын да кёзден ычхындырмагъан «джазыучула», СЫМАЙЫЛ демей, ИСМАИЛ –деб нек джазылмайды-деб сорадыла. Былайда уа, айтыб джаздырыучу эгеч джумушуна чыкъгъан болур да, къаралау ишни къолгъа, атамы бетин тюгел танымагъан «торунла» алгъан болурла, ансы, биз таныгъан, бары, уллу юйдегиси да, атама СЫМАЙЫЛ-дей эдиле. Бизни юйдегиде атам 43 джыл джашагъанды, анга ИСМАИЛ деген адам кёрмегенбиз. Хырт джазыуну бу бёлюмюнде башха тёлюден «устала» суу-салам болуб ишлегенлери танылады.
6.
Андан сора Исмаилны «джырлары къайдады?»-дейди «джазыучу». Да мен ёсюб джетгинчи (мен Азретны къызы бла тенгме), уллу юйдеги не зат этиб тургъанды? Нек болушмагъанды атама, джазыучула бла ичли-тышлы болуб тургъан Азрет, Зубайда, Ханафий, Файруз, нек кюрешмегендиле аталарыны иши бла?

Атамы джырлары уа, Эбзеланы Шахарбийни аты бла, радиода, картокагъа салыныб турадыла. Ол заманлада мен школ сабий эдим, ала уа -уллайгъан адамла. Мен аланы табхынчы, анга къычырыкъ-хахай этгинчи, аны бек ариу билген уллу юйдеги нек тынгылаб тургъанды? Бюгюн сюд джолу бла ызына къайтарыллыкъ макъамлары, джырлары Эбзеевде, Дауровда, Тхабисимовда, Грузияда, Абхазияда д.б. турадыла. Ненча кере айтханма мен аны Азретге, башхалагъа да, алай ма бюгюн да ол иш этилмегенди. 20 джыл тышында къалыб джангы келгенимде, кёргенимден кюйдюм. Мен тышха кетиб, анда да кесими китабларымы басыу къайгъыда, «Акътамакъны», чыкъгъандан сора окъурча болмагъан эдим да, джангы окъуб арсар болдум.

Энди мен сорама бу кир джазыуну джазгъанлагъа да, алагъа джан басхан «алимлеге» да: къайдады атамы «Акътамагъы?» Къайдан чыкъгъандыла, Махаралары (Ижалары) бла Анисатха джети атасына дери махдау салгъан сандыракъла? Мен Азретге атамы менге джаздыргъан «Акътамагъыны» копиясын къолум бла берген эдим, алай Азретни этиб чыгъаргъаны чекге сыйынмайды. Ичинде атамдан, оруслула айтханлай, «рожки да ножки» къалгъанды. Магъаналы, тутумлу айтыулары тас болуб, къалгъаны да ийнар дараджагъа дери тюшюрюлюб, керексиз махдаудан окъугъан ёнгелерча болгъанды.

«Менден онглу кёрюнмесин»-деб этилгенча, алайды.

Атам Акътамакъны сюйген, джыр этген сагъатда уллу юйдегини анасы къайда эди?-деб сорулса бу «джазыучулагъа» тыйыншлы болур. Не уа, 19 ёмюрде джашагъан бир малкъар тиширыуну суратын, Анисатды-деб салгъаныгъыз, биригиб халкъны, алимлени да алдагъаныгъыз къалайгъа баргъан бетсизликди? Анисатны сураты болмагъанын бютеу юйдеги биледи, сора, кимни алдагъансыз? Ким эркинлик бергенди сизге ёлген адамланы юсюне, тар акъылыгъызгъа кёре, ат оюн этдирирге? Не уа, атам Анисатны алай джырлыкъ-кюулюк сюйсе, Бостанланы Хычыу бла бирге, бир кече нек келтиргенди? Эки келин да бир отоуда, экиси эки мюйюшде олтуруб, "сен кет, мен къал" эте, демлеше, ызларына къайтхынчы нек тургъандыла? Джулдузхан, бир отоуда олтургъан эки келинге этген джырны бусагъатда салмайым былайгъа ансы, биреулени къабкъара джюреклери тутуб къалмасын. Атам, Багъатырланы -Айша Ханымны(ол да юйлениб айырылгъан тиширыучукъ болгъанды) сюйюб айланган заманда, бир кере юйлениб (Ёзденланы къыз) айырылыб тургъан эркиши болгъанды. Анисат бла Акътамакъны арасы-джылладыла!!! Къайсы бет бла бу ётюрюклени халкъгъа, да, алимлерибизге джутдургъансыз?

Былайда, уялмагъанлай айтылгъан, дагъыда бир ётюрюк барды, ол да мени анам, Ёзденланы Шахым-Герийни къызы, Байдыматны (Патимат) юсюнденди. Сёзню булджута келиб, ёге ичи рахат бермегенле, анама тийиб, эки сабийин да юч этиб, аланы тели-тёнгек саусузларына къараб, кеслерине аналыкъ этиб тургъан тишириуну "джангысы" деб, атсыз-чуусуз, сансыз этиб, сындырыб джазгъандыла. Биз тынгылаб тургъаныбызгъа не айтсакъ да хакъ-деб этген болурла, аны ючюн алагъа былайда айтыргъа сюйгеним буду: мени анам кюндеши бла бирге бир отоугъа кириб эркиши ючюн джыртышмагъанды, зор бла атама тагъылмагъанды, хоншулагъа кетсе ызына келирге унутхан, сора атам ат бла айланыб юйюне джыйгъан, этегин бюгялмагъан, табакъларында таукъ бла чибин олтургъан къатын болмагъанды, юй кёгюрчюнча, юйдегисини башында тургъан, акъыллы, чемер-уста, айтылгъан къобузчу, ариу тиширыу болгъанды, анам. Мындан ары эсебли сёлешигиз ансы, къаза тебресек, орамгъа чыкъмаз боллукъсуз-дерге тыйыншлыды былагъа. Къартлыкъ къыз болуб, атамы, анамы бютеу айтханларын сабийликден джутханым ючюн, бек кёб эсги хапар билеме, айтылыр зат тоб-толуду. Этилген, "таукъ багушну къазды да бойнуна бичакъ чыгъарды"-дегенлейди. Мындан ары атама, анама, юйдегиге, кесиме тийген ким болса да, къат-къат джуабын аллыкъды!

Сыйлы Къарачайым! Былайда халкъ кеси къарар, кёрюр ючюн, «Акътамакъны» бир талай тизгинин берирге излейме. Аллах ючюн, окъуб бир тенглешдиригиз.

Къаралау статьяны уа инджелемесин энтда сала-сала барлыкъма.

Азрет басмалатхан «Акътамакъдан» бир кесек:

Джангурла бла джангырадыла,

Тау джалпакъланы кырдыгы,

Эй, Ижалада-Махаралада

Ол ариуланы урлугъу.



Джангыз къарнашынг Махамет,

Атанг-апенди Окъубду,

Эй, къарнашынг бла келишир эдим,

Къартдан джюрегим къокъубду.



Ой кёкден джауум джаумайды-дейле,

Ой джер джауумну джутмайын,

Эй, мени дуниям кетиб къалырмы

Ол акъ бойнунгдан тутмайын?



Аталгъан атынг Анисат-дейме,

Атагъан атым-Акътамакъ,

Эй, айбатлыкъ атынг Акъбулут-дейме,

Эй, сёлешалмайма тутулуб.



Джангурла бла джангырадыла,

Тау джалпакъланы кырдыгы,

Эй, Ижалада-Махаралада

Ол ариуланы урлугъу.



Джалынчакъ къонакъ-тигимчи,

Сюйгенчигимсе биринчи,

Эй, биреу къолунда кёргюзтмем сени

Аджалым джетиб, ёлгюнчю.



Бизге келинчик боллугъунгу уа

Анам кёргенди тюшюнде,

Чегет ичинде субай наратча

Сен тенглеринги ичинде.



Кёзлеринг кёзюр ойнайла,

Къолларынг ачха байлайла,

Эй, ариуну эшиги джабылмагъа эд,

Ариуну кёбле сайлайла.

д.б.
.
///"кёзлери кёзюр ойнайла...",
///"бизге келинчик боллугъунгу...",
/// "сюйгенчигимсе биринчи...",
///"акъ бойнунгдан тутмайын...".
АКТАМАКЪНЫ ичи быллайладан толуду.
Джамагъат бу суратлаулагъа, "адебге" бир эс бёлюгюз!
Была Семенланы Джырчы Сымайыл айтырыкъ сёзлемидиле?
АТАМДА "Гюрджюде кёзюр ойнайла,"-деб айтылады! Адебни бузуб --- "сени акъ бойнунгдан тутмайын"--деб атам ёлмей туруб, айтырыкъ тюл эди! "Сюйгенчигимсе биринчи"-деген къатын/къанау стиль,- атамда болмагъанды! Сора Махаралары-Ижалары хапарла да -тышдандыла, атамыкъы да тюлдюле, не ючюн десенг, атам АКТАМАКЪНЫ этген, Багъатырланы Айша-Ханымны сюйген заманда, Анисатны аты-чуу да болмагъанды. Анисат бла Хычыу, Айша-Ханымдан сора, 4-5 джылдан келгендиле!
/1962 джыл "Къарачай халкъ джырлада" Акътамакъны атам кёрюб, бек къыйналгъаны, сабий болуб эсимдеди. Ол заманда да текстни, атама сормагъанлай, Азрет китабха салдыргъан эди/.

Цитата




Атамы манга джаздыргъан "Акътамагъындан" кесек:

Ой беш джылымда-бешикге,

Да он джылымда-джыйынга…

Хей, отузунчу джылымда

Тюбедим сюйген а къыйынга!

2.

Эй, Къара тауну - къаясы,

Зынтхы бозаны -маясы,

Хэй, да кёз алдагъан бу кёгюрчюнню

Багъатырладады уясы.

3.

Къыямут десенг а - учхалакъ,

Балдраджюз десенг-джабалакъ,

Хэй, Хан-Семенлеге келин болгъа эд,

Айша-Ханым ариу а, Акътамакъ.

4

Келечи десенг а – болумсуз,

Ой, салыб барсам – орунсуз!

Хэй, да хан балыкъгъа, къармакъ атханма

Илиниб чыкъсын а, чырмаусуз.

5

Багъатырлары уа - адетге ,

Айша-Ханым ариу -адебге,

Хэй, бу акъ маралны манга атагъан

Сормай кирликде уа джандетге.

6

Хансеменледе - кенгеш бар,

Борбай танытхан дженгеш бар,

Хэй, Акътамакъны излегенледе

Аны амалтын а демлеш бар!

7

Эй, Аджиляры – сайланган,

Айсандырлары – алланган,

Хей, менден сора да ой, азмы дейсе

Бу Сууу -Ариугъа уа алданган!

8

Эй, кезлик десенг а-къыйыуу,

Да, къама десенг - тыйыуу,

Ой, бу дунияны джырыб чыкъсанг да

Болмаз Акътамакъдан а ариуу.

/3 мингден асламды барысы да/


Былайда къарачай алимлерибизге, атамы кётюргенлеге уллу бюсюреу этеме.
"Акътамакъны" юсюнде, кёре тургъанларын кёрмез болуб, атама фитна этилгенин ангылаб, дагъыда кёз джумуб, атын былай чыгъаргъанлары ючюн, барысы да сау болсунла!

Минг бюсюреу, таза джюрекли, фахмулу къарачай-малкъар джазыучуларыбызгъа, билимчилерибиге, чыгъармачылыкъ ишде ишлегенлеге! Айры болуб, атам ючюн уллу къыйын салгъа ТОТОРКЪУЛЛАНЫ АЛИЙГЕ, ЛАЙПАНЛАНЫ БИЛЯЛГЪА. КЪАРАЛАНЫ ЗУХРАГЪА, БЕГИЙ УЛУ АБДУЛЛАХХА, ЛАЙПАНЛАНЫ НЮР-МАГОМЕТГЕ, АППАЛАНЫ БИЛЯЛГЪА, дагъыда башха алимлерибизге!
Аллах барына да онг берсин!

------------------------------------------------------------------------------------------------------

«Эки-заран, бир-хайыр»-деген къаралаугъа джуаб бере-бере барлыкъма.




Изменено: sufilya semenova - 01.11.2015 12:11:04
sufilya semenova 17.10.2015 23:41:44
Сообщений: 75
Цитата
Сэстренка пишет:

Ясамая классная на форуме))))))))))))))

Сау бол, СЕСТРЕНКА! Аламат джырла салдынг. Фейсбукга да алдым. Кёб джаша!
sufilya semenova 18.10.2015 18:26:04
Сообщений: 75
ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛГЪА КЪАРАЛАУ ЭЗЕУ КЪУРАГЪАНЛАГЪА...

Ол "Эки заран, бир хайыр" деген болумсуз къараламаны китабха салгъанла, арт иннетли болуб, бу затланы этерге излегенлери ачыкъ кёзге тюртюледи:

1.Атамы китабын тамамы бла хыртлатыу; "
2."кесиники тюлдю"- дегенге келтириу,
3.эки юйдегини бир-бирине этиб, андан да хайырланыб, къаугъа чыгъарыу;
4.къобан-джауба, дагъыда ала кибик сары къаламла къара ишни къолгъа алырча этиу;,
5.атамы иши бла кюрешген, аны юсюнден джазгъан алимлени ишлерин магъансыз этиу, унутдуруу;,
6. Алай бла, Сымайылны болгъан дараджасын эндириб, аны орнуна да бир башханы тартыу дыгаласды!!!

Айтыр сёз къалмагъанды. Джангыз халкъыма бир тилегим барды, аны да бир назмум бла айтайым:


ХАЛКЪЫМА

Уллуну улууу ауур

Таушу кенге кетер,

Улутханлагъа дауур,

Айыб эм налат джетер.



Уллусун улутхан – джагъым,

Башхагъа байракъ тутар!..

Уллунгу улутма, халкъым,

Тарих атынгы джутар!



2000. Черкесск.
sufilya semenova 18.10.2015 21:38:18
Сообщений: 75
Цитата

Sabr пишет:

Уллу адамыны, закийини дараджасын тюшюрюб кюрешген бу дуньяда бизден сора, киши болурму? Къалгъанла джокъларын да бар этиб кюрешедиле, биз а барыбызны да джокъ этиб кюрешебиз. Неденди экен бу — къарангылыкъданмы, эссизликденми, басма сёзню сан этмегенликденми? «Хан Трамны джашыма» деб, «джырчыланы башыма» деб, башын ёрге тутут джюрюучю Исмайылны «батрак» да этиб, «къара танымагъан да» этиб, нек кюрешебиз экен? Къыйынды бир-бир журналистни, джазыучуну ангылагъан. Тынгылаб къойгъан да къыйынды.

Сообщение
E-mail



Билял, бары да - зарлыкъданды. Аллахдан аз юлюшлюле алай болуучандыла.
Атамы "джарлы", "батрак", "болумсуз" этиб кюрешгенлеге айтырым: да аллай факъыр-фукара эсе, атама къош-къош къызла нек келгендиле, юйдегилери да аны нек хош кёргендиле? Кеслери аузлары бла тилеб келмегенмидиле "бир кюн аталсам да санга аталайым"-деб? (тукъумларын айтмайым) Аллай джулдуз адам болгъанды да, андан келгендиле ансы, ким берлик эди къызын болумсузгъа?

Учкуланда колхоз ачылгъанында, черномор ийнеклени бериб колхозгъа кирген биринчи болгъанды, атам. Генджа, Къантор деген тюрден атла, ёгюзле-барысы да атамдан берилгенди. Айтхылыкъ пайтону да, бир тамадагъа берилгенди. "Батрак", "джарлы"-деб назмула этилгени уа, кесине секретарь болуб берилген джашны (атын айтмайым дагъыда) къоймагъаны бла болгъанды. Ол заманда Хансеменме десе, Сибирни бойларгъа боллукъ болгъаны ючюн, колхозгъа да кириб, хахай джарлыма, батракма, ёксюзме-деб, алай башын алгъанды.

Архивге къаралсын, атам ненча кере, "бийледенсе"-деб, НКВДгъа чакъырылгъаны табыллыкъды. Аны бий болгъанын шыбырдагъанланы тукумлары атлары да джазылыбды.

Къолунда сабийлери болгъан атам, къралгъа башын джарашдырыб джазгъанды ол назмуланы. Энди аланы атама киши автобиография эталлыкъ тюлдю, джарылыб къалса да.

Атам бек бай, динчи, ол заманны аристократиясы болгъан, окъугъан, джазгъан, джырчы-кюйчю юйдегиден чыкъгъанды. Тукъумубузну герби да, 16 ёмюрден бери, Общий Гербовник Дворянских Родов Российской Империи деген архивде сакъланыб турады.

Джангы бий, ёзден болуб, бармакъдан эмиб кеслерине тарих джазыб, басмалаб, "дворянство" сатыб алыб айланганла, Семендердени кеслерича кёрмесинле, ала Хазарияны ханлары болуб, 14 ёмюрде, чуут аякъланыуундан сора, ханлыкъ ич къазауатха киргенинде, ол заманда атаул-атаул болуб, кими -Эресейге, кими-Кавказны кюзеине, кими-да тау артына аугъандыла. Алай бла, Семендерле бюгюн бютеу Россияны халкъларыны ичинде джашайдыла, джашагъан джерлеринде халкъ бла бирлешиб, тинин динин, тилин да къабыл этиб, ол халкъгъа саналыб къалгъандыла. Семенлени (Семён тюл) кёб халкъны ичинде табаргъа боллукъду. Бизни ата-бабабыз а, чам аты Къаркъатын болгъан, деу аскерчи болгъанды. Ол Московиягъа кетиб, анда Великий Князны аскер башчысы болуб, ханлыкъ тарх белгисин кёргюзтюб, анга тенг болуб, орус дворянствону алгъанды. Каркадын бла Семен-деб андан эки атаул къуралгъанды. Каркадын тукъум Эресейде къалгъанды, орус тарих джазгъанга кёре, 17 ёмюрде да санауу битгенди, Семенлени туудукълары уа ызларына, ата-баба джерлерине джайыла да келе, Кюзей Кавказгъа алай къайтхандыла 16 ёмюрню башында. Алайды да, Сымайылны тукъумуна да, болумуна да, юй кирисине да, фахмусуна да киши джукъ айталлыкъ тюлдю.

Атам аксюекледен болгъаны ючюн, окъуу, джазыуу, сыфаты-чырайы, фахмусу, малы-мюлкю болгъаны ючюн, хар юйдеги анга къызын теджегенди ансы, къош-къош келиб мюйюшде олтурлукъ болмаз эдиле.

"Кубано-джайбаевщина" тохдаргъа керекди. Кеслери тохдамагъанга-Россияда СЮД барды, барыллыкъ джерге дери барырбыз. Бусагъатда бютеу аны юсюнден джазылгъанланы окъуй турама, кереклиге джуаб берилликди.

Сау бол, Билял!
Хар джазгъанынг джанга джетеди. Аллах сени къорусун!



Суратда Семенлени Герби.
Общий Гербовник Дворянских Родов Всероссийской Империи.
/ахивный документ/

Архивде Орусланы герби да барды.
Башха тукъумланы да бирем-бирем арадым, алай быладан сора дворянство дв, герб да архивде табылмады.



Азрет Акбаев 19.10.2015 03:10:54
Сообщений: 5
Цитата
Сэстренка пишет:
Sabr ,
Билал, Вы знаете и все знают мое уважение к Вам и как я горжусь, что мы с Вами из одного аула)), поэтому Вам дифирамбы петь не буду)), а, адресуя Вам,спою дифирамбы в честь Азрета Алиевича)). Азрет Алиевича я знаю с третьего класса)). Он для меня - идеал, не побоюсь этого слова). Если бы Ваш спор происходил где-то, не здесь, не на (моем)) ) форуме, я бы, конечно, и не вмешалась бы, но здесь промолчать не могу. Не вмешиваюсь ни в коем случае в Ваш спор по вашим писательско-литературным темам, но что роли Азрета Акбаева в деле реабилитации карачаевского народа касательно,хочу попроситьотношение к самоопределению карачаевского народа путем выхода из состава Карачаево-Черкесской Республики и создания Карачаевской Республикине путать с собственно реабилитацией карачаевского народа. Кто знает, не окажись Азрет Акбаев в Госдуме и не окажись Азрет Алиевич в тот час в том кабинете, где и когда оказался, может, видели бы мы закон о реабилитации казаков и не увидели бы закон о реабилитации карачаевского, балкарского, чеченского и других народов. Это было в годы, когда я в институте училась. Нас даже с пар снимали для просмотра в прямом эфире съездов депутатов. И мы следили не только за изменениями, но и за проектами законов и их обсуждением. Первоначально закон о реабилитации хотели только для казаков принять. Если бы не оказался Азрет Акбаев "на том месте в тот час", так бы оно и получилось. Абдулатипова спросите, он должен подтвердить.Кстати, на тех выборах я за Бурбулиса в Екатеринбурге г олосовала)), даже не знала, кто депутат от КЧР)).

Сэстренка!
Магъаналы сёзле джазгъанса, сау бол. Репрессиягъа тюшген халкъланы юсюнден этген ишлерибизден хапарлы болгъанынгы ангыладым. Анга къошарым: 1995 джыл Кърал Думаны пленар джыйылыуунда мен сёлешиб, депутатла анга кёре бегим алгъан эдиле. Этилген ишле, шукур Аллахха, бир талай да бардыла, алай а былайда аланы тизиб айланмайым. Сау-эсен бол, джашаудан къууан, юрист къуллугъунгда да уллу джетишимлеге джет!
Азрет Акбаев 19.10.2015 03:20:04
Сообщений: 5
Софья! Мен ёмюрюмде сени бла не телефон бла сёлешмегенме, не сеннге атаб, бир джукъ джазмагъанма. Алай болгъанына бу форумгъа тёкген учхара джазмаларынгы кёрюб, бир да сокъуранмайма. Айтырым а: джангы китабланы да кёрмегенлейинге, биреулеге кесинги къыздыртыб, джылынгы, сырынгы да унутуб, «Ачыу келсе, акъыл къачар» дегенлей, эте тургъанынг бла бек сейирсиндиресе. Аланы джалгъан сёзлери бла джылына, аланы сер махтауларына алдана, терс джолгъа чыкъгъанынгы дженгилирек ангыласанг иги болур, сыйынгы андан ары тюшюрмей. Джолдан къошулгъанланы учхара сёзлери бла тамада къарнашынгы, тамада эгечлеринги сёзлерин «теблеб», къачларын кёрмей, сыйлы болурма дей эсенг, бек джангыласа.
Халкъыбыз багъалатхан, барыбыз да сюйген уллу юйюрню атасы, закий джазыучубуз Исмаилны студент джылларымда кёре, тюбей тургъаным себебли, аны юсюнден кёлюме келген талай сёзню – джюрек разылыгъымы – Эльбрусоид фонд чыгъаргъан эки аламат китабны биринде айтыргъа кюрешгенме. Сен «джанкъарнаш» этген Билалгъа ийген письмомда да чертген эдим аны.
Билиб къой, ол эки китабха тюшген материалланы бириси да, къайтарыб айтама, кёкден тюшмегендиле, закий Исмаилны юйдегисини архивинден алыннгандыла. Сизле, «кукушка хвалить петуха, за то, что хвалит он кукушку» дегенлей, кече-кюн да, бир-биринге, тишлеригиз тюшерлей, махтау бериб турмай, кесинг хар ким да джаратырча, сёз табмазча, деменгили китаб чыгъаралмагъанынгдан сора (алай а арт джыйырма джылда «Акътамакъны» окъуб чыгъаргъа да заман табмагъанынгы башында джазаса), ол игиликни Эльбрусоидда ишлегенлеге этелдиле эселе, алагъа Сау болугъуз дерге керек тюлмю эдинг?!
Исмаилны китаблары Софья бла Билалгъа деб чыкъмагъандыла, халкъыбызгъа деб этилген Игиликди.
Закон джаны бла, билимигиз ол эсе, айтырым – аз да джорукъ бузулмагъанды.
Иги къыз! Миллетибизде таулу тиширыуну адеби-намысы деб да боладыла, ол затланы да унутмайын, закий атангы эмда аны тюнгюч уланыны, сени да тамада къарнашынг Азретни (Аллах джандетли этсин экисин да) сыйларын тюшюрмей, адебли тамада эгечлеринги, къарнашларынгы да кёллерин къалдыртмай эмда ёсюб келген туудукъланы да кёллерин чыгъармай, джашай барсанг, кесинге да сый, насыб болур.
Ол затланы ангыларча Аллах сеннге да акъыл, басым берсин. Эсен бол.
sufilya semenova 19.10.2015 05:48:00
Сообщений: 75
Цитата



Азрет Акбаев пишет:

Ол затланы ангыларча Аллах сеннге да акъыл, басым берсин. Эсен бол.





Азрет!
Манга "сен"-деб сёлешир адам тюлсе!
Некми?
"Ол затланы ангыларча Аллах сеннге да акъыл, басым берсин". Эсен бол.


Изменено: sufilya semenova - 19.10.2015 05:54:59
Sabr 19.10.2015 07:28:26
Сообщений: 7254
Лайпанланы Билал:


Былайгъа дери къалай бола келди эсе да, мындан ары, бу темада бир-бирине аман айтхан, бир-бирин сёкген тохтаргъа керекди.


Барыбыз да 60 джылдан атлагъан адамлабыз. Былайда сабийлени кесибизге кюлдюрмейик. Модераторла - джаш адамла - бизни джыл къачыбызны этиб, кеслери бир эслерик болурла деб, сакълайдыла ансы, эртде къатышырыкъ эдиле. Биз къаллай джазыучулабыз, айтырыбызны адабият дараджада айта билмей эсек, джаш адамлагъа юлгю болурча таб даулаша да билмей эсек?

Суу кетссе да таш къалыр дегенлей соруула салыннган эдиле, алагъа джууаб этилсе болду.

Мындан ары сёз къуру тема бла байламлы болургъа керекди, бир-бирини сёзюн этерик, бир-бирини "досьеси" бла кюреширик, ауаз берирге излеген, лекция окъургъа излеген - аллай тема ачсын да, анда бардырсын сёзюн. Бир кере айтхан эдим аны, экинчи кере да айтама. Айтханым да кишиден баш болуб тюл, бу теманы 2010-чу джылда ачыб, бюгюннге дери бардыра келгенме - джарашыулу, ушагъыулу - Джырчы Сымайылгъа аталгъан тема анга тыйыншлы болсун дей.

Ма аны ючюн, мындан ары - барыбыз да! - эслеб джазаргъа кюрешейик.
Sabr 19.10.2015 07:51:31
Сообщений: 7254
Къайсындан сора, Кязимни кесин, сёзюн да бизге эм бек танытхан Абдуллах болгъанды. Джырчы Сымайылны да дерге боллукъбуз.

«Минги Тау» журналны бир номерин толусу бла Джырчы Сымайылны «Акътамагъына» берир ючюн, Исмайылны закийлигин ангылагъандан сора да, джорукъгъа къаршчы барыргъа керек эди — башха республикада кърал чыгъаргъан журналны сау бир номерин, ачхасын да башха республиканы адамына берген — тынч иш тюл эди. Аллай ётгюр ишлери кёбдюле Абдуллахны.

«Къарачай, малкъар деб эки халкъ джокъду къарачай-малкъар халкъ бирди, бирди тили да, дини да, тёреси, тарихи да» деб, журнал малкъар тилде тюл, къарачай-малкъар тилде чыгъады деб, ол джазыуну журналгъа киргизтген Бегий уллу болгъанды.
Мызы улу Исмайылны «Къарачай-Малкъар халкъны тарихин...» орус тилде басмалатыб чыгъаргъаны уа?
Тюрк бёрюню журналгъа салгъаны уа?
Итле аны ючюн юре эдиле Абдуллахха. Итле юредиле, бёрюкъан сарыджилик миллет адамла уа, аланы сан этмей, джолларындан таймай, алгъа барадыла.

Абдуллах кесини юлгюсю бла да, сёзю бла да эс табдыра, кёл кёлтюре билген къаламчыды. Бегийланы Абдуллахны Семенланы Софьягъа джазгъан мектубу эки айдынны араларында сёз тюлдю — ол бютеу адабиятыбызгъа къайгъы, сагъыш этгенден джазылгъанды. Аны ючюн салама аны джазгъанын форумгъа.

Кюнюнг ахшы болсун, Софья!

Сенден хапар алгъаныма бек къууандым. Билал бла бирге жарсып тургъанбыз – аурукъсунуп иш къалмагъа эди, къайдады бизни Софья деп, бир бирге соруп, сурап, бир хапар нек бере болмаз деп. Бары да бошду, Софья, жалан да сен кесинги сакъла, бир затха жарсыма, къыйналма, къайгъы этме. Аллахны ахшылыгъындан, дунияда шо жангыз бир адам да Минги Тауну тёппесинден аталмазлыкъ Закий Атанг барды – Жырчы Сымайыл! Сен Жырчы Сымайылны къызыса! Ол сыйгъа не жетер! Бурнунгу кёкге тиреп айлан! Сен Атангы Керти Сёзюн (Аны уа жалгъан сёзю болмагъанды!) жыйышдырып басмалатханса, Бийиклигин дуниягъа кёргюзтгенсе! Сау болсун Билал Лайпан улу, бизни Керти Шохубуз, бу ишде Санга Къарнашлыкъ, Билеклик да этген. Сени хайырынгдан, дуния жарыгъына Билал чыгъаргъан ол «жукъа тышлы» жашил китапчыкъ къаты тышлы къызыл томладан багъалы болгъаны бютюн бек, бютюн шарт ачылды!

Мен ол жангы чыкъгъан томлагъа, былай-алай чыгъардыла деп, аз да жарсымайма-къыйналмайма, Сен да къыйналма: ала Джырчы Сымайылны сыйын тюшюребиз деп этилген затла окъуна болгъанда да (мен а алай сунмайма), чып тюшюралмаз эдиле Джырчы Сымайылны даражасына, жазыучулукъ ишине, аны сыйын эниш да эталмаз эдиле – бютюн эс бурдурлукъдула, бютюн БИЙик этерикдиле. Сен, Билал, мен, башха бири этерге кюрешген – бары да Исмайыл ючюн сунама. Болса да, Гагаринни кёкге учуп чыкъгъанын, Жерни тёгерегине жангыз бир кере айланнганын, артдагъыла Жер тёгерегине не кёп жортсала да, Биринчини сыйын тюшюралмазла, тап, тюшюребиз деп учуп кюрешселе да, огъай, тейри! Бютюн бийик, бютюн сыйлы, магъаналы бола барлыгъы кимге да белгилиди. Бу Сиз экигиз этген иш да (бу «жукъа тышлы китапчыкъны» сартындан айтханлыгъымды) алайды!

Ол «китапчыкъ» сагъайтды битеу дунияны, ол сёлешдирди алимлени да, «къара» эллилени да, сейирге-тамашагъа къалдырып: кесини закийлигине, быллай адамыбызны билмей, кёлтюрмей тургъаныбызгъа да! Десем да, Ол кёре эдим барыбызны да сыйыбызны кёлтюрюп, Минги Тауну тёппесине чыгъарып тургъан!

Анса уа къаллай терен магъаналы дерсди Джырчы Сымайылны жашаугъа, дуниягъа кёз къарамы, кеси ызлагъан къадары – байлыкъны, махтауну сан этмей, таш чайнап джашаргъа тюшсе да, Кертилик, Адамлыкъ, Кишилик Джолун сайлагъан! Аллах адам баласына акъыл сала туруп, не иги иннет тежеген эди эсе да анга Адамлыкъ, Кертилик, Тазалыкъ, Сюймеклик сартындан – ол иннет бла жашагъанды Исмайыл. Ол – Закийлик, Акъылманлыкъ дерсиди!

Исмайыл Шыйыхлагъа тенг, ала бла ушакъ эталлыкъ, ала бла жолгъа чыгъып кеталлыкъ, Аллах сюйюп жаратхан, сюйген халкъына саугъагъа да берген бир сыйлы жанды. Сюйгенин къыйынлыкъ бла да сынагъанды. Сынмагъанларын да кёргенди. Ол себепден Аллахдан игилик сакъларгъа сылтауубуз да барды.

Сыйлы эгечим Софья!

Мен жангы чыкъгъан китаплагъа къарадым, кёрдюм. Къыйналгъан да этдим: бу китапланы чыгъарыр ючюн быллай бир къыйын салыннгандан ары, ай, байтамал, къалай иги, къалай тынгылы этип чыгъарыргъа боллукъ эди – Сен да, Билал да, мен окъуна да къатышып, ол чыгъаргъанла бла бир тилли болуп, оноулашып-кенгешип этилген иш болса!..

Биз аз санлы халкъбыз, къарачай-малкъар халкъы, адабиятдан ангылаулары болгъанла уа бютюн да азбыз, сен-мен-ол, бир-эки-юч дегенча, ала да биригалмайбыз! Къайсыбызны сюдге берейик деп турабыз! Къалай къатыракъ чимдийим деп, адыргыгъа къалабыз. Бу сагъышдан кёлюнг такъыр болады, тамагъынг бууулады. Хауа жетмей башлайды. Айхай да, терсдиле ол 2-томлукъну жарашдыргъанла. Билалгъа, Санга, манга да – китап хазырлана тургъанындан хапарлары болгъанлагъа, кёп-аз эсе да, бу ишге аладан алгъаракъ къыйын салгъанлагъа, хаталары огъай - хайырлары тиериклеге сорургъа, тынгыларгъа, ишге къошаргъа да керек эдиле. Бек сейир этеме, бизни къыйыныбыз, сёзюбюз нек «харам» болгъанына. Балтаны сабы къолумдады, къалай сюйсем алай урама дерге жарамайды да! Айхай, къыйналырса! Болса да, акъыл артдан келеди…
Халкъ айтыучулай, артдан тюзелгенледен Аллах этсин.

Энди, Софья эгечим, биз этерик, кёлюме келгени: бир бирге дау айтханны къоюп, не болду эсе да – болду, мен ангылагъандан, Исмайылны алыкъа басмаланмай тургъан кёп заты барды, кёп заты да къаралыр кереклиди (халат-халат басмаланнганлары, бютюн да зикирлеринде), Сен, Билал, мен да къошулуп, китабын хазырлап башлайыкъ. Тоторкъул улуну сёзю да алай болгъан эди, Москвада Билал да, ол да, мен да сёлешгенибизде: бу къалай бара эсе да, баргъаныча чыкъсын, хазырлагъыз, аны да басмаларбыз деп. Хазырлайыкъ!
Кишини жанына тиймезча, 2-томлукъда не жангылычла кетгенлери, не кемлиги болгъаны да айтылмай болмаз. Адабият тёреси (сюйсенг, илму де) алайды
.

Ангыламагъан ангыламай турсун, биз а ишибизни этейик.
Бизден башха киши эталмаз ишни!
Айтырым бек кёп эди, аны бла къояма.
Аллах барыбызгъа да тёзюм, акъыл-эс, татлылыкъ берсин!
Тутхан ишингден, жашауунгдан Аллах къууандырсын!


Къарнашынг Абдуллах.
28.09.2015
Сэстренка 19.10.2015 12:56:48
Сообщений: 9942
Цитата
Sabr пишет:
Суу кетссе да таш къалыр дегенлей соруула салыннган эдиле, алагъа джууаб этилсе болду.
Билал, у меня вопрос по теме. Ждала момент, когда от споров перейдете к обсуждению.
Вот, Вы выше написали:

Цитата
Sabr пишет:
Издавая таким образом двухтомник, включая в него и статью «Эки заран, бир хайыр», написанную в 1993 году и нигде не напечатанную, - бросили тень и на творчество Исмаила, и на кандидатские, докторские диссертации, научные работы исмаиловедов, и на переведенные стихи, ведь все они опираются на книгу, изданную в Москве в 1992 году, вошедшие в неё стихи были записаны от отца Софьей Семеновой.

Таким образом, вот эта книга — Избранное в двух томах Исмаила Семенова — ставит под сомнение труды ученых-исмаиловедов за 22 года. Что может быть вреднее этого?
Каким образом опубликованная в 2015 году статья может бросить тень на кандидатские, докторские диссертации, научные труды исмаиловедов, если авторы этих работ не знали и не могли знать о существовании этого письма и делали свои выводы на основании известных им материалов? Мне кажется, Вы здесь немножко ошибаетесь. Как мне представляется, эта статья может только стать толчком к тому, чтобы появились новые труды по творчеству Исмаила Семенова. Это же такой интересный материал для тех же кандидатов и докторов! Они же могут свои же труды поднять и развить свои исследования с учетом новых материалов! Ну, это мое мнение. Хотелось бы все-таки Ваше мнение услышать.

И еще. Как и почему, по Вашему мнению, книга "Избранное в двух томах Исмаила Семенова" ставит под сомнение труды ученых - исмаиловедов за 22 года? Какие-то выводы, может быть, и ставит под сомнение, и в этом ничего умаляющего ни честь, ни достоинство авторов, ни важность написанных ими работ нет. Но как, каким образом новая книга ставит под сомнение ТРУДЫ ученых? Они ведь писали на том материале, который был им доступен в то время, когда они писали свои работы.

Я самая классная на форуме))))))))))))))
Сэстренка 19.10.2015 13:34:32
Сообщений: 9942
Цитата

Мен ол жангы чыкъгъан томлагъа, былай-алай чыгъардыла деп, аз да жарсымайма-къыйналмайма, Сен да къыйналма: ала Джырчы Сымайылны сыйын тюшюребиз деп этилген затла окъуна болгъанда да (мен а алай сунмайма), чып тюшюралмаз эдиле Джырчы Сымайылны даражасына, жазыучулукъ ишине, аны сыйын эниш да эталмаз эдиле – бютюн эс бурдурлукъдула, бютюн БИЙик этерикдиле.
Дорогая Софья!
Выше я спрашивала, как Ваше имя на кириллице пишется, потому что не могла понять, Софья - это Вы или не Вы.
Дорогая Софья!
Я ничего не знаю про Вас, но, как уже и говорила, очень рада, что Вы здесь, на нашем форуме (не поймите, что я сотрудник "Эльбрусоида", из-за того, что я говорю "мой/наш форум", здесь многие так относятся к форуму)), я просто особенно так отношусь)), и к форуму, и к Эльбруосиду в целом). Уверена, когда Вы поближе познакомитесь с "Эльбрусоидом", с людьми, которые там работают, с делами "Эльбрусоида", с целями, задачами, в целом, чем живет "Эльбрусоид", Вы рассете все свои сомнения и тоже скажете, как Абдуллах Бегиев: "Мен да алай сунмайма". А когда познакомитесь с Фатимой Байрамуковой поближе, я уверена, Вы станете большими подругами, если не по жизни, то по творчеству, по интересам. Это такой замечательный человечек! Вы себе даже не представляете! Начиная с "Энтологии карачаево-балкарской поэзии", скольких карачаево-балкарских поэтов и писателей труды она возродила и довела до издания! Я не знаю, как там у вас, у писателей, наплывами получается писать или как начали, так до глубокой старости оно идет и идет, но за Фатиму Байрамукову точно знаю, что она и сейчас могла бы сидеть и писать свои стихи, прозу, еще на много томов написала бы, если бы то время, что посвящает продвижению творчества других посвящала бы себе любимой. Я говорю это, потому что, судя по переводам мультфильмов, фильмов, которые дублирует на карачаево-балкарском языке "Эльбрусоид", у Фатимы Байрамуковой все тот же острый ум, легкий, хоть и не упрощенный, язык, что в стихотворениях и прозе ее авторства. Это такой альтруист, что второго такого трудно и сыскать! Может быть, если бы не было ее, "Эльбрусоид" нашел бы кого-нибудь еще, кто выполнил бы то, что выполняет она. Может быть. Может - не может, а она-то уже 14 лет этим занимается! Занимается тем, что поднимает из руин, стряхивает пыль и доводит до издания чужие произведения, тогда как другие в это время пишут свои произведения, издают свои произведения, прославляют себя любимых. Вы просто не знаете, что такое "Эльбрусоид", кто такая Фатима Байрамукова и судите привычными в вашей писательской среде категориями. Я тоже так судила обо всем раньше. Раньше, пока не узнала, что такое Эльбрусоид. Софья, изучите поближе этот феномен, и Вы только от того, что узнаете это, станете счастливым человеком! А что статьи и книги касательно, все можно сделать путем научных обсуждений, с доводами, аргументами. И это будет очень интересно. И для Вас лично, и для вас, писателей и литераторов, и для нас, читателей)).

Я самая классная на форуме))))))))))))))
sufilya semenova 19.10.2015 15:25:46
Сообщений: 75
Семенланы Софья


БЕГИЙ УЛУ АБДУЛЛАХНЫ ТУУГЪАН КЮНЮНЕ

Адамлыкъ бла фахмунг бирге ёрюлген,

Хар ишингде асыллыгъынг кёрюнген,

«Алтын къалам»-деб айтырча, джазгъанынг,

Хар джюрекге джетер кибик, айтханынг.



Адебинг бла юлгю болур, къыйылгъан,

Учхарадан кери тургъан, тыйылгъан,

Фахмунг бла башхалагъа эс берген,

Къыйыкъ затны, юсюн джабмай, терс кёрген.



Малкъар халкъны унутулмаз адамы,

Къарачайны, джан юлюшлю, уланы,

Тюзню айтыр кюч табыучу, бёгексе,

Джарлы халкъгъа сен ёкюлсе, керексе.



Аллах сени узун ёмюр джашатсын!

Сен сюйгенни, барын, джазлай джашнатсын!

Ауруу сенден узакъ болсун, тиймезлей!

Насыб сени тутар болсун, иймезлей!



Кюнде кюнюнг къуанч бла арытсын!

Ёмюрюнгю алам чагъы джарытсын!

Алгъышлайма сени Туугъан Кюнюнгю!

Кёб джылны джай дуниягъа нюрюнгю!

19.10.2015.


Sabr 20.10.2015 04:41:11
Сообщений: 7254
ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛ


ДЖАШЧЫКЪГЪА
(Осият)

Къошум чачылды, сюрюуюм тюзде,
Бештау барамта - табмайма излеб.
Табханыма да душманым даучу,
Булбул орнуна гугук – джырлаучу.

Бештау шаушалса, кюн джылыу алса,
Излеялырча мадарынг болса,
Урланнганымы сыйыр ызына,
Джый сюрюуюмю эсги арбазыма.

Даучу болсала, айтсала джалгъан,
Хатерсиз сёлеш, болма джалынчакъ,
Белгилидиле мени эним, тамгъам,
Халкъ айтырыкъды сен сорууласанг.

Барым батмасын, джогъум чыкъмасын,
Барымы бер да халкъымы сыйла.
Кесингден артха чырт да къалмайын
Болушурукъду санга Суфиля.

СЫНУ
(Завещание)

Разрушен мой кош и найти не могу
Стада, что в степном потерялись снегу.
Мне враг не уступит находки моей,
Кукует кукушка, где пел соловей…

Бештау иссякнет, начнётся тепло,
Ты сможешь сыскать, что в туман унесло.
Отары мои отними у воров
И вновь приведи под завещанный кров.

Пусть речь твоя будет смела и строга,
Коль, тяжбу затеяв, похитчик солжёт,
Моя ведь повсюду известна тамга,
И, если ты спросишь, поможет народ.

Моё не теряй, а чужое – долой!
Моё ты народу отдай, не деля,
И в этой работе да будет с тобой,
Тебе помогая во всём Суфиля!

Перевод М. Синельникова
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный