Бирликге жол - шуёхлукъду

Къулий Къайсын атлы къырал малкъар драма театрда къарачай-малкъар жаш тёлюню айныууна себеплик этген ?Эльбрусоид? фондну сегизжыллыгъы байрам халда белгиленнгенди. Концерт башланнгынчы, бу культура махкемени арбазында таулу той бардырылгъанды. Фойеде сабий суратланы кёрмючю, фондну тарыхына жораланнган стендле бла адамла сюйюп шагъырейленнгендиле.

Байрам тап къуралгъан эди: хар жыр неда тепсеу номерден сора концертни бардыргъан Атталаны Азнор бла Тилланы Зарема биригиуню юсюнден къысха хапар айта эдиле. Залда жыйылгъанланы бетлеринде ёхтемлик, къууанч ачыкъ кёрюне эди. Глобализяцияны ёмюрюнде да миллет энчиликни, ёз культурабызны, ана тилибизни сакъларгъа амал барды, ол онг бирликдеди, бир бирге болушуудады ?Эльбрусоидни? юлгюсю кёргюзтгенди - къарачай-малкъар халкъны ичинде айныугъа итиннген кючле болгъанларын. Къолларындан кёп зат келген жашла бла къызла, бирлешип, жашауну игиге тюрлендирирге итинедиле. Фондну тарых шартлары сейирдиле эм къууандырадыла. ?Эльбрусоидни? Интернет сайтына бир айгъа 1500 адам киреди. Аны библиотекасында къарачай-малкъар халкъны тарыхы бла байламлы 300 китап, 1500 статья, фонотекада уа 200 жырбардыла.Жылгъа эки кере ?Эльбрусоид? дайджест чыгъады, фонд дагъыда ондан артыкъ китап басмалагъанды. Москваны вузларында окъуугъа киргенлеге эм дипломла алгъанлагъа жораланып, ол уллу байрамла къурайды, аланы хар бирине бек аздан 1500 къонакъ келеди.

Не букъдурур кереклиси барды, шёндюгю дунияда кёп сабийле ана тиллеринде шатык сёлешалмайдыла. Школда окъуу, анга къошакъгъа телевидение, Интернет - бары да орус тилдедиле. Миллет газетлени окъугъан, малкъар тилде бериулеге къарагъан школчула аздыла! Бу проблеманы тамамлар ючюн, фонд сабийле бек сюйген документли эм мультфильмлени къарачай-малкъар тилге кёчюргенди, аллай видео эм аудиопродукцияны саны 120-гъа жетгенди. Фондну проектлери интернационал ниет жюрютедиле. Анга шагъатлыкъ этген шарт: фильмле, къарачай-малкъар тилден сора да, абазин эм ингуш тиллеге да кёчюрюлгендиле. Миллет жашауну къыйматы кёп затладан къуралады: тил, жыр, тепсеу, театр, газетле, телевидение... Бир заманда тойлада тепсей билген адамланы табаргъа къыйын эди. Шёндю болум тюрленнгенди. Жаш тёлюню арасында уста тепсей билгенле аз тюйюл эдиле. Бусагъатда фондну хайырындан миллет тепсеуню искусствосуна Москва, Къарачай, Нальчик шахарлада 5000 жаш адам юйреннгендиле.

Бирликге жол - шуёхлукъду. Фонд жыл сайын 300 жаш адамгъа Домбайда солуу лагерь къурайды. Дагъыда ?Эльбрусоид? дзюдо эм футбол клубла ачханды, бусагъатда алада кюрешгенле 300 боладыла.
Таулу жашланы шёндюгю заманда бир проблемалары заманында юйленмегенлериди. Бу ишге да къошумчулукъ этгенди фонд. Жаш адамла сайтда танышханларындан сора 50 юйюр къуралгъанды

?Къолумдан бир зат да келмейди, дунияны менми тюрлендирликме?? - дейбиз биз. Къыйын болса да ийнаннган, женгдирирге керекбиз: хау, дунияны да, жашауубузну да тюрлендираллыкъбыз, бирлешсек
?Эльбрусоидни? 8-жыллыгъы бла кёпле алгъышлагъандыла. Жырчыла Жаникаланы Элдар, Гергъокъаланы Халимат, Аппайланы Алим, Габаланы Тенгиз, Тёппеланы Алим, Къарачайдан келген Созарукъланы Тахир бла Бостанланы Омар, башха жырчыла эм жыр къауумла да бу байрамны бютюн жарыкъ эм къууатлы этгендиле. Аланы кёбюсю жырны айтырдан алгъа Москвада ?Эльбрусоид? фондну къурагъан эм быллай байрамны халкъына саугъа этген Татаркъулланы Алийге ыспас этгендиле, анга саулукъ-эсенлик тежегендиле.

Былайда бек фахмулу жаш жырчы Жанатайланы Дауутну энчи белгилерге тийишлиди. Белгили операдан арияны ол бек уста айтханды, залдагъы жамауатны сейирлик ауазы бла къууандыра. Дауутну дебюту ол атын кенг айтдырыр деп ышандыргъанды. Тюркден да бери къонакъ келгенди предприниматель Кязим Кёкчю. Аны да алгъыш лау сёзюне залдагъыла ыразылыкъларын билдиргендиле

Миллет сезимликге юйрениуню жолун ачхан кёп китапланы автору, ?Ёзден Адетни? да басмадан чыгъаргъан белгили алим, КчЧР-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу Журтубайланы Махти бек айырмалы сёлешгенди. Ингирни магъа налылыгъын черте, ёсюп келген тёлюню быллай затлагъа сейирлерин сууутмай, аланы тамблагъы кюннге ийнаныуларын кючлей, аллай жорукъ бла жашасакъ, халкъыбызны жашау жолу тюзеле барлыкъды деген оюмун айтханды ол.

Андан сора КъМР-ни Журналистлерини союзуну председателини орунбасары Шауаланы Разият, Россейни халкъ устасы, белгили темирчи Бачиланы Хамзат, ?Барс Эл? жамауат организацияны таматасы Герийланы Абузейит, ?Эльбрусоидни? Къарачай-Черкесдеги бла Къабарты-Малкъардагъы филиалларыны директорлары Къараланы Азрет бла Аналаны Марат эм кёп башхала малкъар театргъа жыйылгъан жамауатны байрам бла алгъышлагъандыла.

КъМР-ни, КъЧР-ни да сыйлы артисти, Ингуш Республиканы уа халкъ артисти,белгилиактёр, Къулийланы Къайсын атлы къырал малкъар драма театрны директору Жангоразланы Мажит, хар замандача, сёзю, чамы бла да айырмалы эди. Башха тюрлю жарыйдыла жюрекле, аны ауазын эшитселе. Аны сёзюню магъанасы, солууу, сезими да энчидиле. Ингирни къурагъанлагъа да ыразылыгъын билдире, миллетни жашауунда аны болмагъанча уллу магъанасы болгъанын чертгенди. Шимал Кавказны халкъларыны кёбюсю кюрешгендиле кеслерине быллай фонд ачаргъа, алай ?Эльбрусоидча? бири да болалмагъанды. Ол а битеу миллетле бла да шуёхлукъ жюрюте, огъурлу иш эте келеди халкъыны ниет байлыгъын керелей, жаш тёлюге шёндюгюлю дунияда кесини жерин табаргъа болушады, дегенди Мажит. Алай ол Жангораз улу Мажит болмаз эди, керти, тынгылы алгъышлау сёзю бла чекленип къалса. Ол биледи халкъ аны къалай сюйгенин, аны чамын къалай сакълагъанын. Жангораз улуну ауазы миллетни бирикдирген, арабызда шуёхлукъну кючлеген, миллет сезимни ёсдюрген, ырахат, къолайлы жашаугъа чакъыргъан ауазды. Ол чам хапарын айтханда, ?жиляй? эдиле адамла. Кюлдюрюучю фахмусу бла халкъын болмагъанча къууандыргъанды. Алай бла сёзю, ауазы бла да байрамны бютюн сейирлик этгенди халкъ артистибиз. Андан гюрюлдей эдиле анга къарсла.

Биз эрттеден бери кёрмегенбиз сахнада белгили къарачайлы поэт эм композитор Ёзденланы Сапарны. Аны ?Жанкъозла? деген эм башха жырларын халкъ бек тансыкълагъанды. Ызы бла Къарачайдан келген, атын бек алгъа кеси этген жырлары бла айтдыргъан, КъЧР-ни халкъ поэти Ёзденланы Альбертге да жамауат къызыу къарс бла тюбегенди. Миллет сезиминг жукъламасын, сен такъыр этме эсинги, оюмлу, таукел бол, игиликни жолу бла бар деп жырлай эди ол. Ёзден улу алгъыш назмусун айтханда уа, залда, топ атылгъанча, алай гюрюлдей эди жамауатны къарсы. Аны жашы Шамил Жазыучуланы союзуну члениди ол да, атасыча, ариу назму айтып, халкъны кёлюн кётюргенди. Ала экиси да китапларын Нальчикдеги ?Эльбрусоидни? таматасына саугъагъа бергендиле.

Ингирни берекети, къууанчы, огъурлулугъу да аламат эди. Ары келгенле аны бир заманда да унуталлыкъ тюйюлдюле. Халкъын алай кёллендириу,таукеллендириу, къууандырыу эм бирикдириу ол къаллай аламат ишди! Аны кёзю бла кёрген а керти да насыплыды. Жаш тёлю уа эшикге чыкъгъандан сора да, кетерге сюймей, театрны арбазында таулу той къуралгъан эди.

"Заман"
ТАУЛУЛАНЫМадина,
БИТТИРЛАНЫ Аминат.