Men Türkçe'sini da, İngilizcesin da bilip Karaçhay tilde bolup bolmaganın bilmegenim sözleni, bılaydan sora tursam cuuap bersegiz bek kuuanırma. Sau boluguz Sabr.
*
Мен Тюркче'сини да, Ингилизджесин да билип Карачхай тилде болуп болмаганын билмегеним сёзлени, былайдан сора турсам джууап берсегиз бек кууанырма. Сау болугуз Сабр
Oysa dep türkçede; baraturgan bir işni ''alay bolmay, başha türlü edi'' der üçün ek söznü ortasına salınıp aytıladı.
Söz üçün;
'' Atası Azamat'nı okup architech bolurun izleyedi OYSA, müsic entitüge başlagallı köp bolayedi... ''
başha bir example;
'' Eşikni açhanında tuuurasında karnaşını kördü OYSA, ol süüygen çaşını saklayedi ''
------------
AŞK: Süymeklik tüyüldü. Başha teren bir aytuudu.
İnglizcede;
LİKE; Süymeklikdi.
LOVE, (Fall in love ) dep AŞK ga aytıladı.
Türkçede;
Sevmek; Sükmeklikdi
Aşk; Daha terenidi. Aşk; Allah'ga, caşauuga , dagı da kızga çaşga degençe sufiidi.
Söz üçün;
Bir poet üçün nazmu cazgan AŞK'dı.
Mecnun'nu Leyla üçün çölge tüşgeni AŞK'dı.
Yunus Emre üçün, dervişle üçün ALLAH'ga bargan collanı barı da AŞK üçün edi.
AŞK bütün varlıgı bıla ol iynangan körgen(körelmegen) zatına teslim bolma (сдача) halidi
--------
Kimlik ( идентичность) :? anglamadım ( karachay tilinde cok mudum ol söz? )
--------
Karabasan : Emegen tüüldü, aman tüş, bastırıklangannı dagıda başga bir atı barmıdı anı sorgallıgım edi.
( KALAYSA Pictures, saubol sen aythança boladı )
---------------------------------------------------------------------------------------------
Kalgan üretgen sözlerigiz üçün dagı da bir SAU BOLUGUZ deyme -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ойса деп тюркчеде; баратурган бир ишни ''алай болмай, башха тюрлю еди'' дер ючюн ек сёзню ортасына салынып айтылады.
Сёз ючюн;
'' Атасы Азамат'ны окуп арджхитеджх болурун излееди ОЙСА, мюсидж ентитюге башлагаллы кёп болаеди... ''
башха бир ехампле;
'' Ешикни ачханында тууурасында карнашыны кёрдю ОЙСА, ол сююйген чашыны саклаеди ''
------------
АШК: Сюймеклик тюйюлдю. Башха терен бир айтууду.
Инглизджеде;
ЛИКЕ; Сюймекликди.
ЛОВЕ, (Фалл ин лове ) деп АШК га айтылады.
Тюркчеде;
Севмек; Сюкмекликди
Ашк; Даха терениди. Ашк; Аллах'га, джашаууга , дагы да кызга чашга дегенче суфииди.
Сёз ючюн;
Бир поет ючюн назму джазган АШК'ды.
Меджнун'ну Лейла ючюн чёлге тюшгени АШК'ды.
Юнус Емре ючюн, дервишле ючюн АЛЛАХ'га барган джолланы бары да АШК ючюн еди.
АШК бютюн варлыгы была ол ийнанган кёрген(кёрелмеген) затына теслим болма (сдача) халиди
--------
Кимлик ( идентичность) :? англамадым ( караджхай тилинде джок мудум ол сёз? )
--------
Карабасан : Емеген тююлдю, аман тюш, бастырыкланганны дагыда башга бир аты бармыды аны соргаллыгым еди.
( КАЛАЙСА Пиджтурес, саубол сен айтханча болады )
---------------------------------------------------------------------------------------------
Калган юретген сёзлеригиз ючюн дагы да бир САУ БОЛУГУЗ дейме
Devam: продолжение: с. 1. бардырыу (от продолжить); барыу (от продолжиться); 2. аягъы, андан (или мындан) арысы; ~ следует мындан арысы келликди, аягъы келликди; в ~ двух дней эки кюнню ичинде.
Maalesef: к сожалению: не амал, не мадар, ай медет.
Oysa: ол а (уа), сен келтирген юлгюлеге бу келише болурму:
Атасы Азамат'ны окуп арджхитеджх болурун излееди ОЙСА = ОЛ А УА, мюсидж ентитюге башлагаллы кёп болаеди...
İmkansız : ...? bolmazliq, бу сёзню айтымдагъы (джюмле) магъанасына кёре "мадарсыз" деб да кёчюрюрге боллукъду
Цитата
Culduz пишет:
Инглизджеде;
ЛИКЕ; Сюймекликди.
ЛОВЕ, (Фалл ин лове ) деп АШК га айтылады.
лике: джаратхан деб айтхан иги кёлише болурму, олбирине да (лове) сюймеклик, алай болса да быланы чырт бири тюркдеги "ашк"ча бек къаты затла боламыдыла къайдам...
Kimlik: бу сёзню тюрк тилде огъуна англаб бошагъан къыйынды, юлгюге айтым джазсанг (ёрнек джюмле) сагъыша этербиз...
Не болду, сорууларынгы нек сюртюб къойдунг? Мен аланы тюнене эслеген эдим, алай а джууабны бир таб заманда джазарма деб тура эдим. Джууаб джазгъан да джокъду деген сагъыш бла кетерген эсенг, акъырын да болса джууаб берирге мен кюреширме, башхала да табылыргъа болурла, тартынмай сор иги билмеген сёзлеринги. Сора бир-бир иги англашылмагъан джерледе къуру сёзню джазыб къоймай, айтымны не да бир талай айтымны да джазсанг, джангылмай, ол сен кёчюрюрге излеген джерге эм таб келишген сёзню табхан тынч боллукъду.
Tüzün aytırık bolsam, adamlanı kesleri tüz Karaçaylı bola turganlay, bılayda cartısı tau tilde, cartısı Türk tilde cazganların körüb kıynalama. Haman barıb, ol sözleni tüzetirge izleyme... Ayhay, cangılışların aytsang - adamla ongsunmaydıla. Nekdi alay, bilmeyme. Ürenngenden ullu igilik kayda. Biz bir-biribizni tüzete barmasak, tüzlüknü kaydan tabarıkbız? Şo, bir aytıgız.
Men Elbrusoid'ge kirib, Kavkazdan cazganlanı da okuyma. Alayda da bizniça ete turadıla. Tüz tau tilde cazganların angılayma, söznü ortasında orusça katışdırsala, endi ne cazdıla eken deb, sagışha keteme. Bizni cazganlarıbız da alaga alay körüne bolur.
Adam kesi tilinden başha, 1-2 tilge ürenedi. Busagatda caş tölü(yeni nesil) til ürenirge öçdü. Ürenedile. Bek igi etedile. Ol bu zamannı duniyasında bek kerekli işdi. Da ol tillege ürenngen, kesini ana tilin nek kenge türtedi?. Men anı angılayalmayma.
Men bılayda adamı talay tilde söleşgen bir milletde(usa) caşayma. Baş katda Hindistanlı, sol canımda honşum Makedonyâlıla, ong canımdagı - Kore'lile, tuuramda - İtalyanla... Bılayda har kim inglizça söleşgenlikge, ne Japon Japonlugundan, ne ispanyol ispanyollugundan ... kaydam, ol barı türlü-türlü milletle ana tillerinden da, tuthan dinlerinden da ketib kalmaydıla. Bir cerge kelsele, barı da öz tillerinde söleşedi. Kesini tilinde da, başha tillede da söleşe bilgen - ol adamga em ullu baylık tülmüdü? Endi men tünene Kaysın Kuliyev'ni bir nazmusunu Türk tilge köçürdüm. ( Nazmunu bek kıyın avrup catgan sagatta kızına cazgandı. Nazmunu atı; JANNA'ga ...) Alayda:
Sanga nasıp beralmay kalgan Esem da, halallıknı berdim. Kimdi tolusunlay bilalgan Nasıp ne bolganın ömürde? '' ...degen tizginleni
... Sana nasip veremedim İse de, helallığı verdim Kimdir ki, tümüyle çözebilen Nasibin ne olduğunu yaşamda? '' ...dep köçürdüm.
Endi bılayda maganası alay tau tildegiça çıkmaganın esleymisiz?
Men, esleyme...
Andagı teren magananı Türk'degile da alay tereninden angılab koyarça tüyüldü. İngilizçege köçürüb cazsam, Amerikalı bir adam da anı Kaysın salgan maganada angılarık tüldü...Nek desegiz, ala üçün ''nasıb'' degen söz başha türlüdü. Meni taulu halkımı 'NASIBI bla alanı nasıbları bir tüldü .
Söznü bılay nek sozdum?
Kaygım kuru TİL tüldü meni. Kim kaysı til bla söleşe ese, ol - başha milletni kuru tiline tül, adetine da, namısına da köçüb başlaydı. Ol alaydı. Kerti kaygım oldu meni.
Ol milletça kiyinirge da, ol milletça tebserge da, cırlarga da, kesin alay cürütürge tüzelib başlaydı. alay bola barganın eslerik da tüldü. ''Ho, ho.. kalay bolsa da bolur, kaygırmaz, ayımsa'' degenni aytıb ..ne zatnı da kesi betine caraşdırıb barlıkdı. Artalası ne bollukdu? ... Karaçay degen millet kallık tüldü.
"Kalmasın, biz global tüşünebiz'',- degenle bar esele, alaga col boşdu. Barsınla kayrı süysele da.
Men da caş zamanlarımda sagışım alay edi. Adam, igini da, amannı da köre, caşay barsa, artda kesi özüne kaytıb keledi. Algasında rokk, jaz muzıkaga tıngılauçu adam, kaydan ese da bir cerden kobuz tauuşçuk eşitgenley, kanı başha türlü cürüb tebrese, kesi-kesine seyir boladı. Anı atı ''KAN'dı, anı atı ''GEN''di, anı atı - seni ''KİM'' bolganıngdı. Sen aylana-aylana kesinge kaytıp kellikse karnaşım, egeçim. Ol alaydı, canım-közüm.
Carmalab söleşgenni koyayık, tışından adamlanı kesibizge küldürmeyik. Tamadalarıbız bizleni başçı bolub, Kavkazga baradı, kolunda algış ayak bla ''hepigiz'', ''hiç'' degença sözle aytadı. Aytma, marca, ''barıgız'' deb ayt, ''hiç" dep aytma, ''çırt'' deb ayt. Esle.
Sözümü ahırında atyrım: Tilibizni kalay saklayık? Nazmulanı, comaklanı, kaydam, karaçay adabiyatında ne cazıla ese - okurga küreşeyik. Közübüz okurga ürense - cazganıbızda, söleşgenibizde da cangılış etmey tebrerikbiz. Meni de bilmegen köb sözüm bardı. Bilmegenlerimi izleb-sorub üreneme. Meni tüzetgen bolsa - bek kuuanıb anga algış eteme.
Sau bolsun, eşitgenime köre Başhüyük elden bir karnaşıbız Ufuk Taukul, küreşib Karaçay-Malkar-Türkçe sözlük kuragandı. Har kim alsın, sabiylerine okutsun.
Bizge, tış krallada caşagan taululaga, ol kitablanı tabhan kıyındı. Anı üçün, internetde''Karaçayça-Türkçe-İngilizce sözlük" kurarga küreşeme. Keligiz, bilmegenle alaydan cangı sözle ürenigiz, tau tilni bilgenle cangı sözle koşuguz, bizge boluşuguz.
Bir bolayık, ANA TİLİBİZGE SAK BOLAYIK! Sauluk-esenlik canıgızga...
Leman J. Koç - 2014/ usa ( Кочхарланы Леман ) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Тюзюн айтырык болсам, адамланы кеслери тюз Kъарачайлы бола турганлай, былайда джартысы тау тилде, джартысы тюрк тилдe джазганларын кёрюб кыйналама. Хаман барыб, ол сёзлени тюзетирге излейме... Айхай, джангылышларын айтсанг - адамла онгсунмайдыла. Некди алай, билмейме. Юреннгенден уллу игилик кайда.
Биз бир-бирибизни тюзете бармасакъ, тюзлюкню къайдан табарыкбыз? Шо, бир айтыгыз.
Мен Елбрусоид'ге кириб, Кавказдан джазганланы да окъуйма. Алайда да бизнича ете турадыла. Тюз тау тилде джазганларын ангылайма, сёзню ортасында орусча къатышдырсала, енди не джаздыла екен деб, сагышха кетеме. Бизни джазганларыбыз да алага алай кёрюне болур.
Адам кеси тилинден башха, 1-2 тилге юренеди. Бусагатда джаш тёлю(йени несил) тиллеге юренирге ёчдю. Юренедиле. Бек иги етедиле. Ол бу заманны дуниясында бек керекли ишди. Да ол тиллеге юреннген, кесини ана тилин нек кенге тюртеди?. Мен аны ангылаялмайма.
Мен былайда адамы талай тилде сёлешген бир миллетде(уса) джашайма. Ёргeмдe Хиндистанлы, сол джанымда хоншум Македонйялыла, онг джанымдагы - Коре'лиле, туурамда - Италянла... Былайда хар ким инглизча сёлешгенликге, не Жапон Жапонлугундан, не испанёл испанёллугндан ... кайдам, ол бары тюрлю-тюрлю миллетле ана тиллеринден да, тутхан динлеринден да кетиб калмайдыла. Бир джерге келселе, бары да ёз тиллеринде сёлешеди. Кесини тилинде да, башха тилледе да сёлеше билген - ол адамга ем уллу байлык тюлмюдю?
Енди мен тюнене Кайсын Кулиев'ни бир назмусуну Тюрк тилге кёчюрдюм. ( Назмуну бек къыйын ауруп джатган сагатта кызына джазганды. Назмуну аты; ЖАННА'га ...) Алайда:
Насибин не олдугьуну яшамда? '' ...деп кёчюрдюм.
Енди былайда маганасы алай тау тилдегича чыкъмаганын еслеймисиз?
Мен, еслейме...
Андагы терен магананы Тюрк'дегиле да алай теренинден ангылаб къоялмазла. Ингилизчеге кёчюрюб джазсам, Америкалы бир адам да аны Кайсын салган маганада ангыларыкъ тюлдю...Нечик десегиз, ала ючюн насыб деген башха тюрлюдю. Мени таулу халкымы 'НАСЫБЫ бла аланы насыблары бир тюлдю .
Сёзню былай нек создум?
Къайгым къуру ТИЛ тюлдю мени. Ким къайсы тил бла сёлеше есе, ол - башха миллетни къуру тилине тюл, адетине да, намысына да кёчюб башлайды. Ол алайды. Керти къайгым олду мени.
Ол миллетча кийинирге да, ол миллетча тебсерге да, джырларга да, кесин алай джюрютюрге тюзелиб башлайды. алай бола барганын еслерик да тюлдю. ''Хо, хо.. къалай болса да болур, къайгырмаз, айымса'' дегенни айтыб ..не затны да кеси бетине джарашдырыб барлыкды. Арталасы не боллукду? ... Карачай деген миллет къаллыкъ тюлдю.
"Къалмасын, биз глобал тюшюнебиз'',- дегенле бар еселе, алага джол бошду. Барсынла къайры сюйселе да.
Мени да джаш заманларымда сагьышым алай еди. Адам, игини да, аманны да кёре, джашай барса, артда кеси ёзюне къайтыб келеди. Алгасында рокк, жаз музыкага тынгылаучу адам, къайдан есе да бир джерден къобуз тауушчук ешитгенлей, къаны башха тюрлю джюрюб тебресе, кеси-кесине сейир болады. Аны аты ''КъАН'ды, аны аты ''ГЕН''ди, аны аты - сени ''КИМ'' болганынгды. Сен айлана-айлана кесинге къайтып келликсе къарнашым, егечим. Ол алайды, джаным-кёзюм.
Джармалаб сёлешгенни къояйык, тышындан адамланы кесибизге кюлдюрмейик. Тамадаларыбыз бизлени башчы болуб, Кавказга барады, къолунда алгыш аякъ бла ''хепигиз'', ''хич'' дегенча сёзле айтады. Айтма, марджа, ''барыгыз'' деб айт, ''хич" деп айтма, ''чырт'' деб айт. Есле.
Сёзюмю ахырында атйрым:
Тилибизни къалай сакълайык? Назмуланы, джомакъланы, къайдам, Kъарачай адабиятында не джазыла есе - окъурга кюрешейик. Кёзюбюз окъурга юренсе - джазганыбызда, сёлешгенибизде да джангылыч етмей тебрерикбиз. Мени де билмеген кёб сёзюм барды. Билмегенлерими излеб-соруб юренеме. Мени тюзетген болса - бек къууаныб анга алгыш етеме.
Сау болсун, ешитгениме кёре Башхюйюк елден бир карнашыбыз Уфук Таукул, кюрешиб Kъарачай-Малкъар-Тюркчe сёзлюк къураганды. Хар ким алсын, сабийлерине окъутсун.
Бизге, тыш краллада джашаган таулулага, ол китабланы табхан кыйынды. Аны ючюн, интернетде ''Къарачайча-Тюркче-Ингилиздже сёзлюк" къурарга кюрешеме. Келигиз, билмегенле алайдан джангы сёзле юренигиз, тау тилни билгенле джангы сёзле къошугуз, бизге болушугуз.
Бир болайыкъ, АНА ТИЛИБИЗГЕ САК БОЛАЙЫКъ! Саулукъ-есенлик джаныгызга...
Леман Ж. Коч - 2014/ уса
( Кочхарланы Леман )
Америкадан эгечибиз Къочхарланы Леман чакъырыу халда аламат макале джазгъанды, сау болсун. Кесине да сормай, джазгъанын къарачай газетге да иеме. Къайда эсе да джерни бир къыйырында тилибизге къайгъы этген адам болгъаны да адам сейир этерчады. Аллай къарнашларыбыз, эгечлерибиз кёбюрек болсала, бизни халкъгъа бир къоркъуу болмаз эди...
ЛЕМАН Ж. КОЧ, ( USA)
АНА ТИЛИБИЗГЕ САКЪ БОЛАЙЫКЪ
Тюзюн айтырыкъ болсам, адамланы кеслери тюз къарачайлы бола тургъанлай, былайда джартысы тау тилде, джартысы тюркча джазгъанларын кёрюб къыйналама. Хаман барыб, ол сёзчюклени тюзетирге излейме... Айхай, джангылычларын айтсанг - адамла онгсунмайдыла. Некди алай, билмейме. Юреннгенден уллу игилик къайда.
Биз бир-бирибизни тюзете бармасакъ, тюзлюкню къайдан табарыкъбыз? Шо, бир айтыгъыз.
Мен Элбрусоид'ге кириб, Кавказдан джазгъанланы да окъуйма. Алайда да бизнича эте турадыла. Тюз тау тилде джазгъанларын ангылайма, сёзню ортасында орусча къатышдырсала, энди не джаздыла экен деб, сагъышха кетеме.
Бизни джазгъанларыбыз да алагъа алай кёрюне болур.
Адам кеси тилинден башха, 1-2 тилге юренеди. Бусагъатда джаш тёлю(йени несил) тиллеге юренирге ёчдю. Юренедиле. Бек иги этедиле. Ол бу заманны дуниясында бек керекли ишди.
Да ол тиллеге юреннген, кесини ана тилин нек кенгнге тюртеди? Мен аны ангылаялмайма.
Мен былайда(США) адамы талай тилде сёлешген бир юйде джашайма. Баш къатда Хиндистанлы, сол джанымда хоншум Македонялыла, онг джанымдагъы - Корейлиле, туурамда - Итальялы... Былайда хар ким ингилизча сёлешгенликге, не япон японлугъундан, не испанлы испанлыгъындан ... къайдам, ол бары тюрлю-тюрлю миллетле ана тиллеринден да, тутхан динлеринден да кетиб къалмайдыла. Бир джерге келселе, бары да ёз тиллеринде сёлешедиле.
Кесини тилинде да, башха тилледе да сёлеше билген - ол адамгъа эм уллу байлыкъ тюлмюдю?
Мен тюнене Кайсын Кулиев'ни бир назмусун Тюрк тилге кёчюрдюм. ( Назмуну бек къыйын ауруб джатхан сагъатында къызына джазгъанды. Назмуну аты: ЖАННА'гъа ...) Андан тёрт тизгинни юлгюге келтиреме:
Санга насып бералмай къалгъан эсем да, халаллыкъны бердим. Кимди толусунлай билалгъан насып не болгъанын ёмюрде?
Sana nasip veremedim İse de, helallığı verdim Kimdir ki, tümüyle çözebilen Nasibin ne olduğunu yaşamda? Сана насип веремедим Исе де, хелаллыгьы вердим Кимдир ки, тюмюйле чёзебилен Насибин не олдугьуну яшамда?
Энди Кайсын Кулиев'ни назмусунда джазылгъан: '' Санга насып бералмай къалгъан / Эсем да, халаллыкъны бердим '' деген тизгинлени тюрк тилге кёчюргенимде, магъанасы алай чыкъмагъанын эследигизми? Мен кесим эследим...
Андагъы терен магъананы Тюркие'деги тюркле да алай теренинден ангылаб къоялмазла. Ингилизчеге кёчюрюб джазсанг, Америкалы бир адам да аны Къайсын салгъан магъанада ангыларыкъ тюлдю...Нечик десегиз, ала ючюн насыб деген башха тюрлюдю. Мени таулу халкъымы НАСЫБЫ бла аланы насыблары бир тюлдю.
Сёзню былай нек создум? Къайгъым къуру ТИЛ тюлдю мени. Ким къайсы тил бла сёлеше эсе, ол - башха миллетни къуру тилине тюл, адетине да, намысына да кёчюб башлайды. Ол алайды. Керти къайгъым олду мени.
Ол миллетча кийинирге да, ол миллетча тебсерге да, джырларгъа да, кесин алай джюрютюрге да тюзелиб башлайды. Алай бола баргъанын кеси эслерик да тюлдю. ''Хо, хо.. къалай болса да болур, къайгъырмаз, аймысына'' дегенни айтыб, не затны да кеси бетине джарашдырыб барлыкъды.
Арталасы не боллукъду? ... Къарачай деген миллет къаллыкъ тюлдю.
"Къалмасын, биз глобал тюшюнебиз'',- дегенле бар эселе, алагъа джол бошду. Барсынла къайры сюйселе да.
Мен да джаш заманларымда алай тюшюне эдим. Адам, игини да, аманны да кёре, джашай барса, артда кеси ёзюне къайтыб келеди.
Алгъасында рокк, джаз музыкагъа тынгылаучу адам, къайдан эсе да бир джерден къобуз тауушчукъ эшитгенлей, къаны башха тюрлю джюрюб тебресе, кеси-кесине сейир болады. Аны аты ''КЪАН'ды, аны аты ''ГЕН''ди, аны аты - сени ''КИМ'' болгъанынгды. Сен айлана-айлана кесинге къайтып келликсе къарнашым, эгечим. Ол алайды, джаным-кёзюм.
Джармалаб сёлешгенни къояйыкъ, тышындан адамланы кесибизге кюлдюрмейик. Тамадаларыбыз бизлеге башчы болуб, Кавказгъа барадыла, къолларына алгъыш аякъ алыб, ''хепигиз'', ''хич'' дегенча сёзле айтадыла. Айтмагъыз, марджа, ''барыгъыз'' деб айтыгъыз, ''хич" деп айтмагъыз, ''чырт'' деб айтыгъыз. Эслегиз.
Назмуланы, джомакъланы, къайдам, къарачай адабиятында не джазыла эсе - окъургъа кюрешейик. Кёзюбюз окъургъа юренсе - джазгъаныбызда да, сёлешгенибизде да джангылыч этмей тебрерикбиз.
Мени да билмеген кёб сёзюм барды. Билмегенлерими излеб-соруб юренеме. Мени тюзетген болса - бек къууаныб, анга алгъыш этеме.
Сау болсун, Уфук Таукъул, кюрешиб бир сёзлюк къурагъанды. Хар ким алсын, сабийлерине окъутсун.
Бизге, тыш къраллада джашагъан таулулагъа, ол китабланы табхан къыйынды. Аны ючюн, интернетде ''къарачай-тюрк-ингилиз сёзлюк" къураргъа кюрешеме. Келигиз, билмегенле - джангы сёзле юренигиз, билгенле - джангы сёзле къошугъуз, бизге болушугъуз.
Бир болайыкъ, АНА ТИЛГЕ САКЪ БОЛАЙЫКЪ!
Долуан деген эдиле Эльбрусоид чыгъаргъан дискде (Океан), дагъыда бир китабда да тюбеген эдим бу сёзге, къайсы китаб болгъанын а эсиме келтиралмайма бусагъатда)
мен кёрген - къ бла джазыла эди...
бир тынгылы орфография джорукъларыбыз болса, быллай соруула ортагъа чыгъарыкъ да болмаз эдиле...
ансы хар ким билгенича джазыб сиреледи(
мен кёрген - къ бла джазыла эди...
бир тынгылы орфография джорукъларыбыз болса, быллай соруула ортагъа чыгъарыкъ да болмаз эдиле...
ансы хар ким билгенича джазыб сиреледи(
Тюппе-тюз джазаса: такъыйкъа. Орфография джорукъларыбыз нек джокъдула - бардыла:
Къарачай-Малкъар-Орус сёзлюк бла хайырланыргъа да боллукъду - электрон кютюпханеде/библиотекада барды. Сёзлюкню аягъында Хабич улуну бек иги иши барды: "Краткий грамматический очерк карачаево-балкарскогот языка".
Согласно , слово «казак» или «козак» имеет несколько вероятных версий происхождения и ряд значений:
♦ от (одного из кавказских народов) либо от (что, в принципе, одно и то же);♦ от турецко-татарского «каз» — «гусь»;♦ от слова «»;♦ из монгольского языка, где «ко» — броня, защита; «зах» — граница; и, таким образом, одно из значений древнерусского слова «козак» — защитник границы (возможно, также на сяньбийском и гуннском языках, хотя документально это не подтверждено, и в сохранившемся близком к гуннскому и хазарскому этих слов нет; последующие государства тюрок и монголов многое заимствовавали у гуннов и хазар.)♦ от турецко-татарского «қазақ» — свободный, независимый человек, удалец, искатель приключений;♦ название (самоназвание) киргизов;♦ в Туркестанском крае — «прозвище» кочевых племён;♦ по половецки (тюркски) — «страж»;♦ у татар это бессемейные и «бездомовые» воины, служившие авангардом в походах и при перемещениях татарских орд, несшие, в основном, разведывательную и сторожевую службу.
Америкадан эгечибиз Къочхарланы Леман (Леман Ж. Коч.) чакъырыу халда аламат макале джазгъанды, сау болсун. Тюркден къарнашыбыз Чомаланы Суат кирилл харифлеге бургъанды аны, Лайпанланы Билал да Норвегиядан, разы болуб, «Къарачай» газетге ашыргъанды статьяны. Къайда джашасакъ да, къарачайлылай къалабыз: къайгъыбыз къайда да - Къарачай, Ана тил, Ата джурт.
Эсенлик барыгъызгъа да.
Тюзюн айтырыкъ болсам, адамланы кеслери къарачайлы бола тургъанлай, былайда джартысы тау тилде, джартысы тюркча джазгъанларын кёрюб къыйналама. Хаман барыб, ол сёзчюклени тюзетирге излейме... Айхай, джангылычларын айтсанг - адамла онгсунмайдыла. Некди алай, билмейме. Юреннгенден уллу игилик къайда. Биз бирбирибизни тюзете бармасакъ, тюзлюкню къайдан табарыкъбыз? Шо, бир айтыгъыз.
Мен, «Эльбрусоидге» кириб, Кавказдан джазгъанланы да окъуйма. Алайда да бизнича эте турадыла. Тюз тау тилде джазгъанларын ангылайма, сёзню ортасында орусча къатышдырсала, энди не джаздыла экен деб, сагъышха кетеме. Бизни джазгъанларыбызда алагъа алай кёрюне болур.
Адам кеси тилинден башха 1-2 тилге юренеди. Бусагъатда джаш тёлю тиллеге юренирге ёчдю. Юреннгенлерин бек иги этедиле. Ол бу заманны дуниясында бек керекли ишди. Да ол тиллеге юреннген, кесини ана тилин нек кенгнге тюртеди? Мен аны ангылаялмайма.
Мен былайда (АБШ) адамы талай тилде сёлешген бир юйде джашайма. Баш къатда хиндистанлы, сол джанымда хоншум македониялы, онг джанымдагъы корейли, туурамда - италиячы... Былайда хар ким инглизча сёлешгенликге, не японлу японлугъундан, не испанлы испанлылыгъындан ... къайдам, ол бары тюрлю-тюрлю миллетле ана тиллеринден да, тутхан динлеринден да кетиб къалмайдыла. Бир джерге келселе, бары да ёз тиллеринде сёлешедиле. Кесини тилинде да, башха тилледе да сёлеше билген ол адамгъа эм уллу байлыкъ тюлмюдю?
Мен Къулийланы Къайсынны назмусунда джазылгъан: « Санга насыб бералмай къалгъан эсем да, халаллыкъны бердим», - деген тизгинлени тюрк тилге кёчюргенимде, магъанасы алай чыкъмагъанын эслеген эдим. Андагъы терен магъананы Тюркиедеги тюркле да алай теренинден ангылаб къоялмазла. Ингилизчагъа кёчюрюб джазсанг, америкалы бир адам да аны Къайсын салгъан магъанада ангыларыкъ тюлдю... Нечик десегиз, алагъа насыб деген башха тюрлюдю. Мени таулу халкъымы НАСЫБЫ бла аланы насыблары бир тюлдю.
Сёзню былай нек создум? Къайгъым къуру ТИЛ тюлдю мени. Ким къайсы тил бла сёлеше эсе, ол башха миллетни къуру тилине тюл, адетине да, намысына да кёчюб башлайды. Ол алайды. Керти къайгъым олду мени.
Ол миллетча кийинирге да, ол миллетча тепсерге да, джырларгъа да, кесин алай джюрютюрге да тюзелиб башлайды. Алай бола баргъанын эслерик да тюлдю. «Хо, хо... къалай болса да болур, къайгъырмаз, аймысына’’ дегенни айтыб, не затны да кеси бетине джарашдырыб барлыкъды. Арталасы не боллукъду? Къарачай деген миллет къаллыкъ тюлдю. «Къалмасын, биз глобализациягъа не эталлыкъбыз?’’ - дегенле бар эселе, алагъа джол бошду. Барсынла, къайры сюйселе да.
Мен да джаш заманымда аллай акъылда эдим. Адам, игини да, аманны да кёре, джашай барса, артда кеси ёзюне къайтыб келеди. Рок, джаз музыкагъа тынгылаучу адам, къайдан эсе да бир джерден къобуз тауушчукъ эшитгенлей, къаны башха тюрлю джюрюб тебресе, кеси кесине сейир болады. Аны аты «Къанды», аны аты «Генди», аны аты - сени «Ким» болгъанынгды. Сен, айлана-айлана, кесинге къайтыб келликсе, къарнашым, эгечим. Ол алайды, джаным-кёзюм.
Сёзюмю ахырында атырым: тилибизни къалай сакълайыкъ? Назмуланы, джомакъланы, къайдам, къарачай адабиятында не джазыла эсе окъургъа кюрешейик. Кёзюбюз окъургъа юренсе, джазгъаныбызда, сёлешгенибизде да джангылыч этмей тебрерикбиз. Мени да билмеген кёб сёзюм барды. Билмегенлерими излеб-соруб юренеме. Мени тюзетген болса, бек къууаныб, анга алгъыш этеме.
Сау болсун, Уфук Таукъул (Тюркиеде алим), кюрешиб, бир сёзлюк къурагъанды. Хар ким алсын, сабийлерине окъутсун.
Бизге, тыш къраллада джашагъан таулулагъа, ол китабланы табхан къыйынды. Аны ючюн Интернетде «къарачай-тюрк-ингилиз сёзлюк» къураргъа кюрешеме. Келигиз, билмегенле джангы сёзлеге юренигиз, билгенле джангы сёзле къошугъуз, бизге болушугъуз. Бир болайыкъ, АНА ТИЛГЕ САКЪ БОЛАЙЫКЪ!
)) yok bizde
Перевод из «»
