Хар жолгъа да айтылгъан нарт сёзлени къауумундан талайы, аз эсе да, окъугъаннга, хайыры барды. Къошаргъа излеген, аямасын.))))


Иги элде кенгеш болур, аман элде сермеш болур.


Халкъны боюну базыкъды,
Аны бла кюрешген жазыкъды.
Халкъ жандыргъан чыракъны
Ёчюлтеме дегенни, сакъалы кюер.

Эр Журтум деб, жашар,
Сер жуууртум деб, жашар!

Киши хакъын татма,
Ата Журтунгу сатма!

Ана берген – сют бла тил,
Ата берген – жер бла тин!

Тыш жерде солтан болгъандан эсе,
Кеси жерингде олтан бол!

Кесим деген кёб болса,
Элни насыбы къурур!


БЕДИШ:
Элинде мал – хапчук урлагъан.
Къачына, антына ёлген.
Къуугъунга чыкъмагъан.
Душманнга малын урушсуз сыйыртхан.
Атасына, анасына къарамагъан.
Тойда эсириб, кесин адебсиз жюрютген.
Аман айтхан.
Тиширыугъа, сабийге къол кётюрген.


ТИШИРЫУГЪА АЙЫБ:
Чачы тозурагъан, тырнагъы узун,
Этеклери шимир, аякъ кийими кир.

Тизгинин жыялмагъан,
Акъылын да жыялмаз.

Арбазы, юйю, сабийи кир болгъан.
Эри бла даулашхан.
Къайынларын сёкген.
Келинин къыйнагъан.
Эринчек – жалкъау болгъан.
Фитна жайгъан.
Элни сёзюн этген.

АМАНЛЫКЪ:
Халкъын, эллин сатхан.
Сермешден къачхан.
Жетген кюнде нёгерин къоюб кетген.
Адам ёлтюрген.
Тиширыугъа артыкълыкъ этген.
Зийналыкъ этген.
Къонакъны, жолоучуну тонагъан.
Къонагъын душманнга берген.
Жалгъан шагъатлыкъ этген.

КИЙИМ:
Кийиннгеним – кесим ючюн,
Жасалгъаным – элим ючюн.

Кийим тукъум сордурур.

Агъач - жерни чырайы,
Кийим - эрни чырайы.

БЁРК:
Бёркю аманны – бети аман.

Бёрк бла намыс бирдиле,
Экисинден бийик – жокъ!

СЫФАТ:
Эр кишиге тёрт айыб:
Быдыры женнген,
Аякъ кийими седиреген,
Тырнагъы узун,
Желкеси жетген.

ЖЕТГЕН ЖАШ:
Атанг аман болса да, сыртынга кётюр.
Атасына сормай, ахшы улан иш этмез.

Атынг барда – жер таны,
Атанг барда – эс таны.

Атасы сау ахшы улан,
Мюлкюне оноу этмез.

Атангы сйын тюшюрме,
Айтханына сыйын.

ЖЕТГЕН КЪЫЗ:
Олтургъан къыз, орунун табар.

Кёкде – жулдуз,
Юйде – къыз.

Къыз, биллигин билмесе,
Эрге барса, къыйналыр.

Атанг барда – эл таны,
Ананг барда – эр таны.

ЖАШХА, КЪЫЗГЪА:
Таматанг жыйырма бешден ауса,
Сакъламазгъа эркинсе (къарындашынгы,эгечинги)

Эрге барлыкъ – онсегизден,
Къатын аллыкъ – онтогъуздан.

Анасына къараб, къызын ал,
Атасына къараб, жашына бар.

Къыз бла хыны сёлешме.

Жашны, къызны ишленнгени.
Тойда туура кёрюнюр.

Киеулюкню сюймесенг да,
Келечиле къонакъдыла.

Хаманда форумгъа кирсем, миллетибизде джюрюген сёзлени сюйюб окъуйма. Магъанасын ангылайалмасам, муну кимге сорайым дейме. Бу темада уа сора турургъа боллукъ болур, Аллах айтса.

Къара чачлы, аперим! Иги тема ачханса.

Нарт сёзледе тилибизни байлыгъы, ариулугъу да кескин кёрюнеди. Узун сёзню къысхасыды нарт сёз. Назмучулагъа да юлгюдю - "краткость - сестра таланта" дегенча.

Sabr, къуру нарт сёзле бла къалмай, бу темада мен жазалгъаным чакълы хапарла - ойберле да тизе барыргъа излейме, къарачай-малкъар китабладан алыб))))
Айшат, ангыламагъанынгы сора бар)))

ХАЗНА
Озгъан ёмюрледе бир къартны жангыз жашы болгъанды. Аны ууахтысы жетиб:
- Жашым, бахчабызда хазна букъдургъан эдим, къазыб чыгъарсанг, ач - жаланнгач болмай жашарыкъса. Хайда, Аллаха аманат бол, мен а кетеме, - деб, къарт жан алгъанды.
Жаш, атасын асырагъандан сора, бахчаны, бир мюйюшюн да къоймай, къазыб чыкъгъанды, алай атасы букъдургъан хазнаны табалмагъанды. Сора ол жаш, къарт къоншусуна барыб:
- Атам алтын хазна букъдургъанма деген эди, бахчаны башын тюбюне айландырдым, алай мен табхан болмады, - деб кючсюннгенди.
- Ахшы улан, сен атангы осуятын ангыламагъанса. Атанг санга жер къоюб кетгенди. Анга жетген байлыкъ а бармыды? Аны заманында сюрюб, урлукъ салыб, къараб, къоруб турсанг, къарынынг - ач, юсюнг - жаланнгач болмаз. Ол байлыгъынгы тас этсенг а, аны бла бирге адам атынгдан да къурлай къалырса! Жеринг барда, сен жеринге иесе. Атанг айтхан хазна ол эди, - дегенди.

Бу сёзле жер бла къалмай, тилибизни юсюнде да оюмсундурадыла.

АЙЫБ
Бир элде жангыз жаш бла жангыз къыз жашагъандыла. Къыз - огъары, жаш а - тёбен.
Бир ингирде жаш къызгъа келгенди да:
- Сен да жангыз, мен да жангыз, кел, бирге жашайыкъ, - дегенди.
- Минерге атынг жокъ, сауаргъа ийнегинг жокъ, сора мен санга къалай барайым? - деб, къыз жашха барыргъа унамагъанды.
Жаш кетгенлей, къыз сагъышлы болгъанды. Сора этгенин терсге санаб, экинчи кюн къыз жашха тюбегенди. Тюбегенди да:
- Сен тюз айтаса, сен да жангыз, мен да жангыз, къошулсакъ игиди, -дегенди.
- Угъай! - дегенди жаш, къызны къагъыб, - минерге атым, сауаргъа ийнегим угъай, чычхан тутаргъа киштигим да жокъду, сора сени къалай кечиндирликме?
Къыз, кёлю сыныб, асыры амалсыздан, жерге кирлик болгъанды. Сора, кеси кесине уруша, юйюне къайтханды.
Къыз кетгенлей, жаш сагъышлы болгъанды. Ол кюнню ингиринде жаш къызгъа баргъанды да:
- Охо, мен ыразыма, - жасыгъыбыз бир болсун, - дегенди.
- Угъай, - деб чорт кесгенди къыз, - жер юсюнде эр тукъумундан сен къалгъан болсанг да, мен санга барлыкъ тюйюлме! Къалай сындырдынг мени, къалай уялтдынг!
Жаш кетгенлей, къыз биягъы сагъышлы болгъанды: "Атым къарт къызгъа чыгъа тургъанлай, мен не гынтты этеме? Малы болмагъанлыкъгъа, тёрт саны сау, не керекди ёзге? Башхалача ишлербиз да, баш кечиндирирбиз!"
Экинчи кюн къыз жашха баргъанды да:
-Ала эсенг, мен ыразыма, не десенг да бирден эки ахшы, -дегенди.
- Угъай, сени эрге алыр амалым чырт да жокъду. Мени жерге ненча кере къаратдынг? - деб, жаш къызны арбаздан ашырыб къойгъанды.
Къыз кетгенлей, жаш суууй тургъан от жагъагъа къараб:"Сени башынг туугъанлы да болмагъанды, чаб да, къызны артха къайтар!"-деб, къутургъанды кесине. Къазауат болуб, къызны ызындан баргъанды.
Баргъанлыкъгъа, къыз эшик ачаргъа иш да унамагъанды. Жаш кетгенлей, къыз аны ызындан чыкъгъанды, алай, не медет, чыкъгъанлыкъгъа, къыз юйге жангыз къайтханды.
Ала бир бирин тилей, эки арада къарт болгъунчу жюрюгендилею Алай, бир от жагъагъа къарар насыблары болмагъанды.
Туураларына къараб, алагъа ышармыш этгенле, сёзлерин этгенле да болгъандыла. Алай а ол эки жаш адамгъа угъай, аланы оноуларын этерге акъыллары жетмеген эл къартлагъа эди айыб.

КЪЫЗГЪАНЧ ИТ
Бир хамашхар ит болгъанды.
Бир кюн ол талаша тургъан итлени сюеклерин алыб къачханды.
Канга кёпюрчюкню ётюб бара, сууда кесича бир итни кёрюб тохтагъанды. Аны ауузунда да бир уллу сюек бар эди. Къызгъанч ит аны Сюегин да сыйырайым деб, тишлерин ачыб гъырылдагъанды.
Суудан къараб тургъан ит да тишлерин ачханды.
-Да бу уа мени сюегими сыйырыргъа гынтты эте кёреме, угъай, жууугъум, сыйыргъан а мен этерикме!- деб, кесин суудан къараб тургъан итге атханды.
Ауузуна суу кирген ит тунчугъуб башлагъанды да, сюегин тюшюргенди да къойгъанды.
Къызгъанч ит, батаргъа аздан къалыб, суудан кючден чыкъгъанды.

КИШТИК БЛА ЧЫЧХАНЛА
Бир гырныу киштик жашай тургъанды да, къарт болгъанды.
Кесинден угъай, ауанасындан жанлары къуруучу чычханла, батырдан - батыр бола келиб, ахырында аны табагъындан ашаб башлагъандыла.
"Тейри, былай а жарарыкъ тюйюлдю", - деб, кёлю сыннган киштик кёб сагъыш этгенди. Сора гумуда бир гитче чычханчыкъны тутуб:
- Мен хаж къылыб келгенме да, тамбла ууаз берликме. Биригиз къалмай, гумугъа жыйылыгъыз, - деб айтханды.
Чычханла, къарт, къарыусуз киштикни сёзюне ийнаныб, гумугъа жыйылгъандыла. Келмей жангыз бир акъсакъ чычхан къалгъанды.
Киштик, чычхан тешиклени битегенди да:
-Энди мени сизге бир сорууум барды! - деб, тишлерин ачыб, огъурсуз макъыргъанды. - Сиз къабчыкъны башы ачылыб тургъанлай, тюбюн нек тешесиз?!
Чычханла чач-тюк болгъандыла, алай киштик аланы, барын да тутуб, къырыб къойгъанды.
"Чычханны тукъуму юзюллюк эди, ол келмей къалгъан акъсакъ чычхан болмаса" - деб, айтыу алайды.

Къара чачлы,

Мен эшитиучю хапарда, ол къарт асхакъ чычхан "ол мен билген киштикни мыйыкълары юсюнде эселе (сау-эсен тура эселе), ол сизни къырмай къоймаз. Бармагъыз, кесигизни алдатмагъыз - кишдикни хаджилигине, ауазына да къалай ийнанасыз" деб, гюнахдан чыкъгъанды. Алай а, джаш чычханла, тели чычханла, аны селеке этиб, "къарт чычхан къарт кишдикден къоркъады"деб, мыллыкларын кишдик чакъыргъан юйге атхандыла. (андан арысы сен джазгъан хапардача).

Sabr, атхан эселе, кёрдюле,кимни тюз, кимни терс болгъанын! Биз-жашла кесибизни акъыллылагъа санаб эрттеден башлайбыз да, ахырында уа уллуларыбыз айтханнга таянабыз!

Къара чачлы, сени бу аламат теманга киши джукъ къошмай къойса да, хата джокъду. Къошулмасала да, окъугъанла боллукъдула. Алай эсе уа, къыйынынг бошуна кетерик тюлдю.

Sabr,

Цитата
Sabr пишет: Къошулмасала да, окъугъанла боллукъдула.

Окъуйбуз, бир къаумларында алыб Тюрк сайытлага да салырга eркинлик излeйбиз.

Sabr,

tenebek, окъуй эсегиз, игиди бек, бек иги. Мен да окъусунла, кёрсюнле, билсинле, бу жомакъча хапарчыкъланы да талай анала балаларына айтсынла, деб, ышаныб салама былайгъа.
Билал, хау,къошулсала бек игиди,манга да болушуб, хапарла къоша турсала, алай, къошулмасала да менде тыйгъыч жокъду. Аз сала эсем да, кючюме,заманыма кёре, темамы бардырыб турлукъма.

Тенебек, эркинлик болуб а, анга аны сурай нек тураса?)))) не къадар кёбюбюз билсек быланы, ол къадар кёбю ётерикди келлик тёлюлеге))) Аллах ыразы болсун, сиз да ыразы болугъуз)))

КЪЫЛЫКЪСЫЗ КЪАТЫН


Не хата да жарлыгъа болады.
Бир элде бир гуппур киши жашагъанды. Ол элде заманы озгъан бир къылыкъсыз къыз да бар эди. Ол къыз, асыры огъурсуздан, эр кишилеге окъуна онг бермегенди.
Эл жыйылгъанды да, селейир, сууур эсе уа деб, анны эрге берирге оноу этгенди. Эл къор – садакъа болуб да берлик эдик, аны ким аллыкъды ансы?
- Келирге унаса, мен алыр эдим, - дегенди гуппур киши.
- Юйде къалгъандан эсе, барыр, - дегендиле къартла.
Сау эл, кюреше кетиб, гуппур киши бла къылыкъсыз къызны бирге къошхандыла.
Огъурсуз тиширыу эрге чыкъгъанлыкъгъа, къылыгъынмы къоярыкъ эди: жарлы гуппурну терисин союб, этин ашаб башлагъанды. Анны хар экинчи сёзю, «гуппур» эди. Эри башын алыб кетсе, ызындан барыб, ол жарлыны юйге созуб келе эди. Келсе уа, хайда эге, хайда жон! Хайда тала, хайда жырт!
Гуппур киши ахырына таяныб:
- Тынармы эдинг, къатын! – деб, хыны этгенди.
- Бокъур тонгуз, атангы аман кёзюне, этеринги бир да аяма! – деб, эки къолун да жан сюеклерине салыб тохтагъанды.
- Бир болмадынг да! – деб, эри къатынын сюйреб, кёлге элтгенди да, жардан суугъа атханды. Алай къатын «Охахай, болушугъуз» - деб угъай, - «Гуппур! Гуппур! Гуппур!» - деб къычырыб тургъанды, батыб кетгинчи. Ол батыб бара да, суу тюбюнден къолун созуб, балан бармагъын бюге да чюелте: гуппур, гуппур, - деб алай батханды!

КЪАРТНЫ БУРУНУН СЮРТ ДА, ОНОУГЪА ТУТ


Узакъ жерлени биринде бир акъыллы къарт жашаб болгъанды. Аны айтханы халкъгъа тёре эди.
Бирде кечеден таннга итле къырылыб чыкъгъандыла да, элчиле къартха келиб, жарсыуларын айтхандыла.
- Жарсымагъыз, хар зат да таб болур, - деб жабсаргъанды аланы акъыллы къарт.
Экинчи кече къыттайла къырылгъандыла.
Элчиле, биягъы къартха келиб, жарсыуларын айтхандыла.
- Ол да игигеди, -дегенди къарт.
Ючюнчю кюн отлары ёчюлгенди.
- Жамауат, хата жокъ, - дегенди биягъы къарт.
- Итлерибиз къырылдыла:ала бизни уручуладан сакълай эдиле; къыттайларыбыз къырылдыла: ала бизни заманында уята эдиле; энди отубуз да ёчюлдю: анны не игилиги барды? – дей эдиле элчиле.
- Къайдам…къайдам… - деб, экили жууаб бере эди къарт а.
- Бу не палахды, анны бизге ким ангылатсын!? -деб тыкъсыгъандыла элчиле. – Бу игиликге тюйюлдю.
Ол кезиуде аланы къыралларына душман чабыб, эллени, шахарланы кюйдюрюб, адамларын а къырыб келе болгъанды. Ингир къарангыда душман, не чыракъ жарыкъ кёрмей, не къыттай къычырыкъ, не ит таууш эшитмей, ол элни къаты бла ётюб кетгенди.

ЖАРЛЫНЫ СЁЗЮ ЧАПЫРАКЪДАН ЁТМЕЗ


Къайда эсе да бирде, Солтан деб бир бай киши жашагъанды. Ол, халкъны тёгерегине жыйыб, хапар айтыргъа ёч эди.
Бир жол Солтан бай, бир сейир хапар айтырыкъма деб, хоншу эллеге да билдиргенди.
Халкъ байны тёгерегине жыйылгъанды да, бу жол не айтырыкъ болур деб, сагъайгъанды.
- Мени бир атым барды да, Тейри-лязим, темир къышхыр ашаб тойса, суусабын жаннган от ичиб къандырады! – дегенди.
- Пай-пай-пай-пай, не аламат атды! – деб сейирсиннгендиле адамла. – Аз къаты чабмайды ол?!
- Чабхан а дейсе? – деб махтаннганды бай. – Кёкде учхан къуш да жеталмайды аны.
Ол алай айтыб бошаргъа, узакъ жол къыдыргъан бир зыккыл адам, келиб, алагъа салам бергенди.
- Алан, байгъа хурмет этмей.ю былай кеч нек къалдынг? – деб соргъанды бир кёзбау этерге сюйген жютюсакъал кишичик.
- Тейри, жолгъа уа бек эртте чыкъгъан эдим, алай суудан бир балыкъ чыгъыб, жагъада отлай тургъан тананы тутду да, анны бла сермеше къалдым ансы, -дегенди ол зыккыл киши.
- Неле сандырай тураса? – деб кюлгенди Солтан бай. – Балыкъ суудан чыгъыб тананы къалай тутар эди?
Байны ызындан, зыккыл кишини къагъа, къалгъанла да кюлгендиле. Арада бир ауукъ жыл ётгенди.
«Ёксюзню кюню артда» дегенлей, жарлы киши бай болгъанды. Энди анга Сулейман бай дей эдиле.
Кюнлени биринде Солтан байны къылыгъы эсине тюшюб, Сулейман бай:
- Эй, алан жамауаты, мен сизни бир сейир – тамаша хапар айтыргъа чакъыргъанма. Ол да не хапарды десегиз: кёзюм кёре тургъанлай, бир чычхан къазанымы тешиб, салтамы кемириб кетди, - дегенди. – Сиз аллай аламатха кёз ачханмысыз?
- Оллох, оллох! – деб, сейирсиннгенди жамауат.
- Оллахий, сейир хапар айтдынг, жюйюсхан! Дунияда болмагъан жокъду! – деб, бир арыкъ хыбырттон кишичик Сулейман байгъа баш ийиб, хурмет этгенди.
Ол хыбырттон кишичик, ырысхысы башына жарашмай, жарлы болуб къалгъан Солтан бай эди.

НАМЫС


Бурун бир тау элде бир уллу юйюр жашаб болгъанды. Ол юйюр ишлей да билген, жашай да билген юйюр эди.
Бир эрттенликге къарт тышына чыкъгъанды да, жангы къарда аякъ ызла кёргенди.
- Барыбыз да юйде ушайбыз да, сора танг эрттен бизни юйден чыгъыб кетген ким болур экен? – деб, къарт ыз ызлаб башлагъанды. Азмы, кёбмю баргъанды, ыз анны бир лёкъу юлкюге келтиргенди.
- Мени юйюмден чыгъыб кетген, сен ким эсенг да, жууаб бер, - деб сёлешгенди къарт.
- Мен сени Насыбынгма, - дегенди юлкюден ауаз. – Сенден эригиб, кетиб барама. Алай ызымдан жетди эсенг, тиле – жерингден, малынгдан, ёзге мюлкюнгден бирин къояйым.
- Насыбым, сен былай бир кесек мычы, - деб тилегенди къарт, - мен а юйюрюм бла кенгешиб келейим.
Насыб угъай демегенди.
Юйге жетгенлей, къарт юйюрюн жыйыб, палахха къала тургъанларан айтханды.
Ала бир акъылгъа келалмай, кёб даулашхандыла. Юйдегиси малланы, жашлары жерни, къызлары хапчюк-харакетни сайлайыкъ дей эдиле.
Ахырында къалай этебиз деб, къарт гитче келинине соргъанды.
Ата, мен Намысны сайларыкъ эдим, -дегенди келини.
- Келин, сен тюз айтаса, -деб къууаннганды къарт.
- Тюз айтады, - дегендиле къалгъанла да.
- Мен Намысны сайлайма, мал, жер, хапчюк- харакет да кесинги болсун, - дегенди.
- Сен мени къолуму, аягъымы да байладынг, - дегенди Насыб. – Намыс болгъан жерде мен да бар. Элт юйюнге.
Къарт, Насыбны къолундан тутуб, юйюне алыб келгенди.

Алма терекде кертме битмез.

Аман къызгъа къазан къошакъ.

Аман къызны анасы келечиси болур.

Аман эшек хуна ояр,
Аман киши къатын къояр.

Ахшы келин – жютю кёзлю,
Аман келин – жютю сёзлю.

Жарты молла дин бузар.

Жёрмеге жеталмагъан киштик «кирли жёрме» дей эди.

Жолсуз барсанг, арбанг ауар.

Иги къатын кирсиз болур,
Андан озса – тилсиз болур.

Кирпи баласына «жумушагъым» дей эди.

Къызы болгъан - эрге,
Ёлюсю болгъан – жерге.

Къызынг хоншу юйде жатмасын,
Жашынг базар хантны татмасын.

Сыр – сырына, суу ызына.

Терегине кёре кёгети.

Эшек гылыуун бек сюер.

Эшиги аманны юйюне барма,
Анасы аманны къызын алма.

Адам дини – намыс,
Бетсиз дини – нафыс.

Таш бла ургъанны аш бла ур.

Жангыз къол къарс урмаз.

Ариу сёзге таш эрир.

Аманауузну ауузун буз.

Татлы тилли къозу эки ананы эмер.

Къолу ачыкъны, жолу ачыкъ.

КЪАРТ АЙЫУ БЛА ТЮЛКЮ
Къартайгъан айыу, жан кечиндиралмай, ачдан онгсуз болуб башлагъанды. Тауукъла терк окъуна кёбейгендиле. Энди айыу тауукъ этгенден сора да, къуймакъ бишириб, ашай эди.
Алай къыртчыгъа, тауукълагъа тюзелиб, аланы бирем - бирем алыб тебирегенди. Болмаздан, айыу тауукъ орун ишлер акъыл этгенди.
Тюлкю, айыуну муратын билиб:
- Жюйюсхан айыу, мен агъач устама, санга жараулу тауукъ орун ишлеб берейим, хакъына келишала эсек, - дегенди.
- Нек ишлемейсе? Ишле! - деб къууаннганды къарт айыу. - Хакъынга уа тауукъла берирме.
Тюлкю томуроуладан жарагъан тауукъ орун ишлегенди, алай тауукъ къорагъаны тохтамагъанды.
Бу не чолады деб, айыу къалауургъа бёрюню салгъанды. Андан хапары болмагъан тюлкю, кеси къойгъан жашырын тешик бла кириб, тауукъ тутуб чыкъгъанлай, бёрю аны кесин тутуб, айыугъа элтгенди.
- Харамлыгъынг ючюн, мен сени бёрюню тишлерине буюрама! - дегенлей, бёрю аны жыртыб къойгъанды...

МАКЪА БЛА КЮН
Макъа болмаса, кюн ышармай - кюлмей, жер буз таш болуб къаллыкъ эди. Аны юсюнденди бу таурух.
Макъа балачыкъны ат эзиб кетгенди. Анасы, жиляуун эте:
- Ой, балдан татлычыгъым, ой, кёз жарыкъчыгъым, ой, кюн таякъчыгъым, ой не этейим энди мен?! - деб, сарнагъанды.
Алайгъа аны эгечи да келгенди:
- Чырчакёзчюгюм, дунияда сенича жокъ эди! Энди ким гъурулдарыкъды сенича? деб, сарын салгъанды ол да!
Сыйытха башха макъала да къошулгъандыла.
Бир ауукъдан Кюнню балачыгъы да ёлгенди. Кюн, асыры мудахдан, таякъларын артха жыйыб, жерни жылытмай тохтагъанды!
"Тобады, былай а жарарыкъ тюйюлдю" - деб, ойлагъанды да, макъа Кюннге баргъанды.
- Сыйлы Кюн, бу этгенинг неди? Кесингден сора бушууу болгъан жокъму сунаса? - дегенди макъа. - Сен, жашчыгъым ёлгенли, жерге жылыу бермейсе, тауну, тюзню жарытмайса. Сени жашчыгъынг, мени жашчыгъымча чырайлы, жигит, эсли да болса, сен кесинги ёлтюрюб къоярыкъ болур эдинг, эшта? - деб, кёлкъалды этгенди ол.
Кюн, тёзалмай, кюлюб ийгенди:
- Мени жашым сени жашынгча да тюйюл эди эсе, керти айтаса, мен аны къарасын кийиб бош турама, - деб, жерни биягъы жарытыб башлагъанды!)))

ЁГЮЗ БЛА УУАНЫК
Ёгюз бла ууанык сабаннга кетиб бара, алларына Ат чыкъгъанды.
- Ёгюз, къайры бараса? - деб соргъанды Алаша.
- Сабаннга, - дегенди Ёгюз, шош.
- Ууанык, сен а къайры бараса? - деб соргъанды Алаша.
- САбаннга, - деб ёкюргенди Ууанык.
Ингирде Ёгюз алгъа, Ууанык а аны ызындан, боюну созула, сабандан келе тургъанлай, алларына Ийнек чыкъгъанды.
- Ёгюз, къайдан келесе? - деб соргъанды Ийнек.
- Сабандан! - деб гюрюлдегенди Ёгюз.
- Ууанык, сен а къайдан келесе? - деб соргъанды Ийнек.
- Сабандан, - деб, кючден айталгъанды Ууанык...
Муну нарт сёзю: ишни башлагъанда махтанма да, бошагъандан сора махтан!

Бурун бир тау элде бир киши болгъанды, иги да къарт кеси да. Бу жыйырма ийнекни саууб, тынгылы къараб тургъанды. Бир ингирде бу бир ийнекни эмизиб ийгенди. Жангыз жашы уа аны ючюн атасын къамичи бла тюйюб, ёлтюргенди. (Аллах сен сакъла)
Бу жаш кеси къарт болгъанды. Юч жашы болгъанды: Курай, Жашу, Гогуш.
Муну юйдегиси кесинден алгъа ёлюб, жангыз къалгъанды. Тёре жыйылыб, бир ай бир жашда, бирси айда бирсинде, алай заман создуругъа оноу этгендиле къартла.
Юч айдан,къарт хуна тюбюнде олтуруб, кеси аллына жырлай эди дейди:
- Баргъан эдим Курайгъа, туталмады бир айгъа! Баргъан эдим Жашуугъа, башым къалды жарсыугъа! Баргъан эдим Гогушха, элтиб атды багушха!

ЁЧ
Бир гынттылы чегемли:
- Эски къабырлада ичине оюлгъан къабыр барды. Кече аны къатында ким баста бишириб ашаса да, акъ атымы анга берликме! - дегенди.
- Мен ашарма, - дегенди бир жаш.
- Ашаялмасанг а? - дегенди гынттылы.
- Атынгы багъасын берирме, - дегенди жаш.
Ала къол тутушхандыла.
Кюз арты къарангы кече жаш, тюй, чоюн, отун, гыбыт бла суу да алыб, эски къабырлагъа баргъанды. Жаш, къоркъмаз ючюн, жыр да айта, от этиб, баста бишире тургъанлай:
- Ёлгенле жатхан жерде жырларгъа жарамайды! - деген бир эриши ауаз чыкъгъанды къабырдан.
- Ёлгенле уа тынчайыб жатаргъа керекдиле! - деб, бастасын ашаб башлагъанды. Ол кезиуде къабыр ичинден бир къара къол созулгъанды. Сора биягъы эриши ауаз:
- Манга да къабдыр, манга да къабдыр! - деб тилерге къалгъанды.
- Да сенден къызгъаннганым ичиме жарамасын! - деб, жаш къабырдан узатылыб тургъан къолгъа къалагъы бла исси баста салгъанды.
- О - ха-хай, къолуму бишириб къойдунг да! - деб, къабырдан биреу чартлаб чыкъгъанды. Жаш эслеб къараса, ол а - атны иеси.
Гынттылы чегемли башсызлыгъы ючюн атсыз къалгъанды, харамлыгъы ючюн а эл бедишлиги болгъанды.

ЭКИ ГЮНЯХЛЫ КИШИ
Гюняхларын да сыртларына кётюрюб, Аллахны аллына къум аулакълада экеулен бара болгъанды. Бирини артмагъы - ауур, бирсини артмагъы уа - женгил. Артмагъы женгил, дол узуну тыкъсыгъанлай, жилягъанлай баргъанды, артмагъы ауур а, жюгю аны жерге бюксе да - кёл эте.
Жолда къара къыйынлыкъла сынаб, аз - кёб баргъан эселе да, бир кюн ол экиси да Аллахны аллына сюелгендиле.
Кёлсюз кишини жюгюн базманнга салгъандыла да, ол кёл эте баргъан кишини уллу жюгюнден ауур болуб чыкъгъанды.
- Бу былай нек болады? - деб жилягъанды кёлсюз. - Мени жюгюм аны жюгюнден къайда женгилди, базман а мени жюгюмю ауур этиб кёргюзтеди.
Аллахутагъала анга:
- Сен мени рахматлыгъыма ийнансанг, ол аз гюняхынг ючюн жол узуну алай тыкъсыб келмез эдинг, - дегенди. - Жёнгеринг а, аны гюняхлары сени гюняхларынгдан иги да ауур болгъанына да къарамай, кёл этиб, мени кечмеклигиме - рахматлыгъыма ийнаныб келгенди. Мен адамны жазасына тюбетгенден эсе, кечерге бек сюеме.
Алай айтыб, Аллахутагъала экисин да сыйрат кёпюрден жаннетге ётдюргенди.

АНА ЖЫЛЫУУ
Эки къоншу элде эки эгеч жашагъанды. Кичисини - юч сабийи, таматасыны уа жангызы да жокъ. Кичи эгеч, эри бла келишиб, тамата эгечине къагъанакъ къызчыгъын бергенди.
Арада беш - алты жыл озгъанды.
Эгечле бир бирлерин терк-терк жокълай тургъандыла. Бир жол биягъы кичи эгеч тамата эгечни кёре келгенди. Бир бирлерин тансыкълаб, кёб тургъандыла, болсада, кетер заман жетиб, кичи эгеч юйюне тебирегенди. Экиси да, къызчыкъны эки къолундан тутуб, эл аягъында кёпюрчюкге жетгендиле.
- Хайда, ахшы жолгъа! - деб, тамата эгеч кичи эгечин къаты къучакълаб, сабийлерине саугъала да бериб ашыргъанды.
Кичи эгеч, кёпюрден ары ётгенлей:
- Анам, нек эсе да аны къолу сени къолунгдан жылы эди, - дегенди къызчыкъ.
Тамата эгеч аны къаты къучакълагъанды. Сора:
- Ай къыз, бери къайт да, къызчыгъынгы ала бар! - деб, кичи эгечини ызындан сёлешгенди.)))

ГУДУЧУ БЛА ЖАШЧЫКЪ! Бир элде халкъны тарыкъдырыб тургъан бир гудучу болгъанды. Бир кече ол, къоншу элни етюб бара, бир жарлы къатынны жангыз тауугъун урлагъанды. 'Мен да антсызма,-дегенди аны онюч жыллыкъ жашчыгъы, -санга бир исси къабдыртмасам!' -дегенди да, уручуну къую къатында сакълар акъыл этгенди. Ингир ала жашчыкъ бир атлыны келе кергенди. Ол гудучу эди. Гудучу алайгъа жетерге,жашчыкъ жиляб башлагъанды. - Не болгъанды, нек жиляйса? - деб соргъанды гудучу. - Жилямай не этейим да, кюмюш гегенибиз къуюгъа кетгенди,-деб хахайлагъанды жашчыкъ. - Юйге къалай барайым? - Кюмюшдюмю дейсе? - деб, гудучуну кезлери жанды. Тешиниб, тыкъ бохчасын да кийимлерини юсюне салыб, къуюгъа тюшгенди. Болмагъан гегенни къайры табарыкъ эди. Сууукъдан гыт _гыт эте, къуюдан чыкъса, не аты, не кийими,не бохчасы жокъ! Жалан гудучу,башын тюе, мыйыкъларын жулкъа, алайда къалгъанды )

"Бети къучакълар, джюреги бычакълар"-это аналогично ножу за пазухой?

Хау ! Камень за пазухой, нож за пазухой! 'Санга ариу айта, ызынгдан а къабыр къаза 'деб да айтыучудула.