Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Эрине къаргъыш этген къатын, эрнин къабар.
  • Онгсузну – джакъла, тенгликни – сакъла.
  • Билимли ёлмез, билимсиз кёрмез.
  • Ач бёрюге мекям джокъ.
  • Къоркъакъны кёзю экили кёрюр.
  • Бек ашыкъгъан меннге джетсин, дегенди аракъы.
  • Татлы тилде – сёз ариу, чемер къолда – иш ариу.
  • Билимсиз иш бармаз.
  • Харам къарнашдан, халал тенг ашхы.
  • Келгинчи, къонакъ уялыр, келгенден сора, къонакъбай уялыр.
  • Чакъырылмагъан къонакъ къачан кетерин сормаз.
  • Къралынгы – душмандан, башынгы от бла суудан сакъла.
  • Игилик игилик бла сингдирилиучю затды.
  • Гырджын – тепсини тамадасы.
  • Акъыллы башны – тили къысха.
  • Таш бла ургъанны, аш бла ур.
  • Байны къызы баймакъ болса да, юйде къалмаз!
  • Накъырданы арты керти болур.
  • Экеулен сёлеше тура эселе, орталарына барыб кирме.
  • Татлы сёз – балдан татлы.
  • Экеу тутушса, биреу джыгъылыр.
  • Чалманны аллы къалай башланса, арты да алай барады.
  • Эринчекге кюн узун.
  • Суу ичген шауданынга тюкюрме.
  • Этим кетсе да, сюегим къалыр.
  • Биреуге кёлтюрген таягъынг, кесинги башынга урур.
  • Билмегенинги, билгеннге сор.
  • Биреу къой излей, биреу той излей.
  • Чыбыкълыкъда бюгюлмеген, къазыкълыкъда бюгюлмей эди.
  • Эки итни арасына сюек атма, эки адамны арасында сёз чыгъарма.
  • Бет бетге къараса, бет да джерге къарар.
  • Ариу сёз – къылычдан джити.
  • Кёпюр салгъан кеси ётер, уру къазгъан кеси кетер.
  • Аллахха ийнаннган кишини, Аллах онгдурур ишин.
  • Кёб ашасанг, татыуу чыкъмаз, кёб сёлешсенг, магъанасы чыкъмаз.
  • Ариу сёз джыланны орнундан чыгъарыр.
  • Дууулдаса – бал чибин, къонса – къара чибин.
  • Илму – джашауну джолу.
  • Аууз сакълагъан – джан сакълар.
  • Дуния малгъа сатылма, кесингден телиге къатылма.
  • Кёб къычыргъандан – къоркъма, тынч олтургъандан – къоркъ.
  • Адамны артындан къара сабан сюрме.
  • Ач къарным, тынч къулагъым.
  • Ашхы сёз таш тешер.
  • Уллу сёзде уят джокъ.
  • Къууут – джелге, берне – бошха.
  • Окъуу – билимни ачхычы, окъуу – дунияны бачхычы.
  • Аджалсыз ёлюм болмаз.
  • Чабар ат – джетген къыз.
  • Телиге акъыл салгъандан эсе, ёлгеннге джан салырса.

 

Страницы: 1
RSS
Рассказы и повести
 
Салам уалейкум таулу халкъ!!! я бы хотел прочитать рассказы повести нашего народа на родном языке!!! но к сожалению не нахожу! кто что знает?
 
Цитата
я бы хотел прочитать рассказы повести нашего народа на родном языке!!!
[b:aadea2520b]Medik[/b:aadea2520b], джарау этерге, къорлукъгъа муну теджейим:))) [b:aadea2520b]ЭКИ ДЖЫЙЫРМА АТЛАМ[/b:aadea2520b] (Эссе) [u:aadea2520b]Умут ёлмей, ёлюрмю адам? Бола болмаз... Кёзю кёрмей, толурму мурат? Тола болмаз...[/u:aadea2520b] Бюгюн джол джанында улоу сакълаб да тура эдим. Я Рабби, бу кюн иссиде ким тохтасын, неге минейим, ким алыр экен, деген сагъышлагъа, умутлагъа бёлениб эдим. Не джашырыу, хауаны тылпыусузлугъундан, кюнню асыры къыздыргъанындан дунияны сымарларлай, тёгерекге къарарлай, башха оюм неда сагъыш этерлей хыйсаб да джокъду. Тейри, бир он-онбеш минут огъуна сиреле болур эдим келгенли бери былайда. Башха заманда быллай бирге дери хазна да къалмаучан эдим: ким болса да бир таныш неда шагъырей чыгъыучан эди. Бюгюн а... Бир эки джыйырма атламда эследим сени келе тургъанынгы. Къолунгдан тутуб, ол даж-даж эте келген мёлек балачыкъны кёргенимде уа, ийнан, кеси-кесимден къачыб чыкъгъанча болгъан эдим! Илгениб неда къоркъуб тюл ? асыры сюйюннгнден, сюйгенден, къууаннгандан! Акъ бла джашил бёленнген газ-газ чепкенчиги юсчюгюнде ёрге-энгишге силкине, ууакъ атлай келген назик къызчыкъ арабызны алай дженгил джууукълашдыртмайды: мёлекчик тёрт да, беш да атлайды сени биринге. Сен а бир басымлы, дамлы, бир да бир насыблы атлайса. Арабыздагъы отуз-къыркъ метрни да, мени да, тёрт дунияны да бир да бир да эслемейсе, джол джанында сирелген джамагъатха бурулуб да къарамайса. Бютеу эсинг, ненг да сабийчигингдеди! Не къадар атлай келсегиз, ол къадар къыза, къызына барама. Бир кёзюуде кеси-кесиме сыйынмагъанча да болама. Тиширыуну насыб таууну тёппеси ? сабийди, дейдиле. Насыблы болгъанынга керти да къууанама! Кимди экен сени насыблы этген? Ким эсе да, сау болсун! Разыма. Ким эсе да, мени эм сюйген адамымы нёгериди. Аны, къолундан тутуб, даж-даж эте келген НАСЫБЫНЫ атасыды... Андан бери ненча джыл? Сен а алгъынчаса, къыз тюрсюнюнгю да атмагъанса! Таб, кийген кийиминг огъуна алгъынча таб, субай джарашады юсюнге. Артыкъ да бек ма былай бираз кенгирекден къарасанг. Келлик джолунгда аллынга къараб сакълаучу заманларыбызда ма былай кенгден сюйюнюрге бир бек сюйе эдим... Не джашырыу, мен а, джашаугъа, джазыугъа (джазыуну болмагъанына десем тюз болур), экибизге къыйналгъандан буршу, чал неда... болгъан болурса, деб къоркъуб, къыйналыб тура эдим. Былай кёргениме сейирсиннген, къууаннган да этдим. Эки арада ётген-озгъан джылла сеннге, сени тюрсюнюнге къатылмагъанларына къууандым. Былай сакъланнган эсенг, менсиз ётген джылла да ауур болгъан болмазла ? аннга да къууанама. Мени къыйналгъаным, къартайгъаным, онгнганым, тозурагъаным, чал болгъаным артыгъы бла, озуб огъуна да джетерикди экибизге... Арада бир отуз атлам къалгъан болур эди, эсим сенден сабийчикге кёчгенинде. Дуния сагъыш. Кимге ушайды, экен, деб... Джууаб? Гюнахсыз сабийни бетинде не джууаб табарыкъса... Ол мени къайгъылы да тюл эди: къайры эсе да, джангыз кеси билген бир уллу сейир чеклеге, амма-джукка эте, атлаб-атлаб бара эди... Кимге ушаса да, мен анда не магъана, не себеб табарыкъ эдим экен? Х-м-м, тели, керти да магъанасыз соруу... Кесек заманчыкъны ичинде, мен анча сагъышха бёленнгинчи, экигиз да тюз аллыма джетдигиз да къалдыгъыз. Былайгъа дери, сирелгенлени бирича, бетджаннга джатхан уучуча, ташадан къарагъан биреуча, кенгден къарай эдим, сюйюне эдим, къууана эдим, алгъышла, мингле бла алгъышла айта эдим ичимден, кёзлерим бла ийнакълай эдим, экигизни да бирем-башха эркелете эдим, башыма, джаягъыма, эрниме, бу къызгъан джюрегиме сала эдим... Сагъышларымда. Муратларымда. Иннетимде. Тилегимде. Джюрегимде. Ангнгымы тюз тёрюнде. Энди уа? Экигизни да тюз къатымда, эки-юч атлам джууукълукъда кёргенимде, аузум, тамагъым да къургъакъсыдыла. Андан ары кесими къалай джюрютюрге, не этерге билмей, адам ичинде керти да джунчудум. Танымагъанча, биреуча этибми къоярыкъма огъесе аллыма атларгъамы керекме? Къалай? Къалай, къалай этсем табы болур сеннге? Эшта, ангыдан, дуния намысдан да тансыкълыкъ, сокъур тансыкълыкъ кючлю болур. Кесинг бла саламлашыргъа да тюгел базмай, ийилиб къызчыгъынгы эркелетеме. Эки семиз ууртчугъунда чунгурчукъларындан баса, атын сорургъа кюрешеме. Тиш, тил айландырмагъан сабий меннге бир джууаб къайтарлыкъча! Тюзю, алай джунчугъандан этгеними да ариу ангылайма. Адетдеча, къолуна, анча-мунча деб санамагъанлай, бир затла тутдурургъа кюрешеме... Сабийчик, танымагъанлары бла уллу эркелене тургъан болмаз эди да, менден джанлай, этегинге къысылды. Башчыгъын ёрге кётюрюб, тум къара къозу кёзчюклери бла къарамынгы изледи. Аны бла бирге мен да къарадым ийилиб тургъан джеримден ёрге... Шашмай сеннге ушагъан, былайгъа дери сени къолунгдан тутуб келген сабийчикни бармакъчыкъларындан бир башха тиширыу тутуб тура эди. Ангылаймыса? Башха! Сеннге бир деб бир джери, ышаны да ушамагъан! У-ша-ма-гъан!!! Сабийчикни да къолундан тутханлай, ол ана, былай бир сансыз, мыдах ышарыб, андан ары атлаб кетди. Иги арлакъгъа кетгенден сора талай кере мени таба бурулуб-бурулуб да къарады. Мен а... сирелеме. Къолумда да сени къызчыгъынга джораланнган ачха къагъытла бла... Ангым бла кёргеним, сагъышым бла кёзлерим бир-бирлери бла даулаша... Кеси къабындан чыгъаргъа джетген джюрегим бла... Тамчы, джангыз бир тамчы кюсеген тамагъым бла... Сокъур тансыкълыгъым бла...
 
Не джашырыу, сиз да бир джукъла джазарыкъ болурсуз деб тура эдим.....((((( [b:4a3d3cf555]КЕЧЕ БЛА УШАКЪ[/b:4a3d3cf555] (Эссе) [i:4a3d3cf555]Кёзюулю къарангы кечеде бир боз бёрю, талагъын да тургъузуб, улуйду Айгъа. Биреу да, джассы намазгъа уюб, тилейди, Кёкню Эсин сагъайта? Бу эки джаннга джокъду джерде джашау, тюзю, алада да джокъду Джерге махтау. [/i:4a3d3cf555] Хар инсан бу ?Джашау? деген сахнада ойнайбыз? Талпыб... Бирде ? насыбны, бирде ? сыннган джазыуну, бирде уа ойнайбыз сансыз, джансыз джолоучуну, кеси кесинден къачхан джолоучуну? Бюгюн мен да сахнадама. Къара Кече, джабыу болуб, сиреледи аллымда. Джолоучума. Кертисинде ? къачхынчыма. Тюненемден джанлаб барама? Къайры? Сорма, кесим да билмейме. Къайры болса да, узакъгъа? Нек? Сорма. Бош зырафлама сёзюнгю. Керексизге тыйма ёзюмю. Къачхынчыма! ?Хазырма. Аллымда ? Кече, къалгъаны уа эсде. Сиреледи сокъур джабыу, сан этмей тёзюмню. Джазыууму тюз белинден, къама кибик, кесгенди. Тот дорданы, къычырсанг да, ётдюрмейди сёзюнгю. Джанынгы джаннга санамайды, сан этмейди ёзюнгю. Умутлуду эсни эки бёлюрге, кёзлеринги джыламугъун кёрюрге? Хей, Къара Кече, ёмюрлени сакъласанг да сен бу сахнаны, сезгенмисе джангыз кере насыбны? Кёргенмисе эртден чыкъны ойнай тургъан кёзлерин, булбул джырны эшитгенмисе сёзлерин? Сени ючюн сеннге келген Насыбны этгенмисе джангыз кере насыблы? ?Сирелесе. Эшитемисе, кёкню къара кебини, бош сакълайса джапсарылыр сёзюмю! Тюнене бла кетген эди сен излеген насыбым, келликни уа ? сеннге бермем къучагъын! ?Джолоучума. Тюзюн айтсам, къачхынчыма. Къайдан, къайры? Сорма! Тюненемде атхан огъум тюшер джерге? Тамбыланга. Аджашсам а? Хе-х, джолла кёбдюле, мен а ? джангызма! Арысам а? Джолоучума? Джолоучу - джолда къалмаз. Бир кече ючюн а? джюрек ? сёнгмез, сезим ?ёлмез, тёзюм ? бермез. Ёмюрге уа бир зат да турмаз. Артыкъсыз да сен ? Къара Кече! Сау къал! Эшитемисе эртден чыкъны чыгъа келген ауазын?! Эслеймисе танг аламы ала кёзлю къарамын?! Сау къал! Дуния былай турмаз ? сакъла ингирими?
 
Цитата
ЭКИ ДЖЫЙЫРМА АТЛАМ
очень неожиданный конец -))))
Цитата
Не джашырыу, сиз да бир джукъла джазарыкъ болурсуз деб тура эдим.....(((((
джазаргъа уста болгъан къауумубуз джазсын, биз а алкъын былай окъуй турайыкъ))
 
Цитата
[quote:b91710b535]ЭКИ ДЖЫЙЫРМА АТЛАМ
очень неожиданный конец -)))) [b:b91710b535]Инесса,[/b:b91710b535] К сожалению, проза земной действительности:))))))))
 
[b:9e7af0e9bb][u:9e7af0e9bb]ПЫШТАДЫ[/u:9e7af0e9bb][/b:9e7af0e9bb] (Повестден юзюк) ...Школну бошагъан джылымды. Атам къатыш Тамчы-Башында къошдама. Тургъан джерибиз совхозну къалгъан къошларындан иги огъуна таб джердеди: баш джаныбызда терен дорбунланы ичинден чыкъгъан Чабакълы-Къара-Суу, тюбюбюз бла Гум суу, Гошаях сырты бла элге баргъан Акъ джолгъа къошдан ыран джол бла тюзюнлей чыгъыб кетебиз. Къалгъан къошладан джерибиз азыракъ болса да, малланы кёзлеринден бошаучу чыгъанакъ бла кюндюш да азыракъдыла. Чапалыгъа чыкъгъан бетде уа адамны ташайтхан чирикле талай да бардыла. Бурун былайда, сюйсенг, элле де, сюйсенг, къошла де, адам, мал да тургъанды, хуна тюбле бек кёбдюле. Суугъа джууугъуракъда экисин биз да юзгереле этиб турабыз. Энчи малла бла бузоуланы кече алагъа урабыз. Минги Таудан келген аязчыкъ болмаса, бу джайгъы кюнню иссиси адамны, хансны да къууурур дерсе, алай къыздырады. Кюнортагъа ийнеклени саууб къутулгъанбыз да, энди ингирге дери башыбызгъа бошбуз. Бу иссилик бираз сорушса, къошда тёрт джаш барбыз да, тёртюбюз да Гумгъа барыб кёмюллюкбюз. Бусагъатда уа, мадарсыздан, таш юйню салкъынында кимибиз къалкъый, кимибиз да мурукку эте турабыз. Къошну тиширыуларыны кёбюсю акъ джыйыу бла кюрешедиле. Бир игиси сют-баш керекли тюлдюле: энчи малла да эркин, совхоз флягаланы башлары да эркин. Тюзю, не джашырыу, тишырыуланы асламысы таугъа джангыз да джау-бышлакъ джыяр ючюн чыгъадыла. Ийнек саууучу, тууарчы болуб къошда бир онбеш адам ишлейди, къалгъанла уа акъ джыяргъа келгендиле. Совхозну башха къошларында да болум, хал ма былай биздечаракъды. Аны тамадала да, адамла да бек ариу биледиле. Алайсызгъа ол бурху айлыкъчыкълагъа къараб бир джан да чыгъарыкъ тюлдю кърал ишге. Ким да бир хайырчыкъ этелсем деб келеди бери. Сёз ючюн, къошда кърал малны саны эки джюз бла джарым эсе, энчи тууарла да бир джетмишден аз тюлдюле. Бизни да барды талай тууарыбыз, бир джети-сегиз да бузоу кибик тутабыз, къойларыбыз да барды... Къошну салкъынчыгъында теке къалкъыугъа джангы кете тебреген эдим да, Амырбийни (ауушханды, хариб, джандетли болсун) хыны ауазы илгендирди. Къошда эм къартыбыз, эм тынгысызыбыз да олду. Джетмиш джыл болгъанлыкъгъа, былай бир джаш адамча, ат юсюнде, мал ызында да тири джюрюйдю. Ма бусагъатда да тууарланы аргъы бетге джайыб келеди. - Джаш, ол талгъыр пыштадынг къозлар дыгаласда айланнганча кёрюне эди. Тур, ол джаш малчыкъ абчымасын, бир кёз джетдир, марджа, - деди, мени къабыргъамдан гулочу бла тебере. ? Чапалы дорбунну тюбю чирикде эди мен кёрген заманда. Андан бери да толу сагъат ётгенди, бузоуун джашырыб къоймасын, чаб! Эй, хомух, сеннге айта шойма, тур дейме! ? деб хыныраракъ огъуна этди Амырбий. Мен а бир таб тынчайгъанма да, бир да къымылдарым келмейди, санларым эриген къоргъашынчадыла. Джангур къуртча созула, эринчегим да бир джанындан джабыша, илкичде тагъылгъан джюгенни алыб, къошдан арлакъ отлай тургъан атым таба атландым. - Сен ат тута, джер сала тургъунчу боллукъ боллукъду! Ма, мени алашам бла бар да кел, - деб, Амырбий кесини Чубурун меннге берди. ? Айылларын тартдырыргъа унутма, ансы Османлай башы-тюбюнге боллукъса! ? деб, джётел эте кюлдю. Бираз хынч-хынч болгъанлыгъына, Амырбий аман адам тюлдю. Къралны, биреуню малына да кесиникинеча алай къарайды. Къазауатда бир буту джаралы болгъаны себебли, чумдан гулоч джюрютсе да, не малны, не миннген атын бирчик да уруб кёрлюк тюлсе. Малны ургъандан эсе, адамгъа талай кере огъуна сермерикди, алай иги къарайды малгъа. Аны ючюн болур, пенсиягъа джылы эртде чыкъса да, атам джыл сайын ариу айтыб, ишден ийерге унамай турады аны. Тюзю, атам да ол да эртдеден, эл бар заманладан да джыгыраладыла. Араларында бирми, экимиди да джыл барды. Къош тамада атам болгъанлыкъгъа, олтургъан-тургъан джерде ол да Амырбийни алгъа салады. Аны ючюн болур да, къошчула андан, атамдан къоркъгъанча, алай къоркъадыла, айтханын бир да джерге тюшюрмейдиле... Пышдадыны кёб излерге тюшмеди. Туура ол Амырбий айтхан джерде, тели мусхот бла мурса басхан чирикни тюбчюгюнде, эски хуналаны джаны бла ышыкъчыкъда дыгалас эте, ынгырдай тура эди. Ариу, бери бузоуун джашырыргъа кирген эсе да, ким биледи. Тууарны аллай къылыгъы да болуучанды. Туура бир кийик малча, къошдан джанлаб, къайда болса да кёкен ичледе, дорбунда неда чирикде бузоуларын джашыргъан адетлери да барды быланы. Сен да изле да айлан: адам къолуму джетди огъесе джанлы чачыбмы кетди, де да! Мен джетерге бузоуун къозлаб тура эди. Сени джауунг да аллай бузоугъа къарасын! Бузоу дерча тюлдю! Адамдача болмай, тууарда джетиайлыкъ хазна сау къалмаучанды. Бу хадауусну уа ичинде джаны болгъанлыкъгъа, бузоугъа ушагъан бир джугъу болса уа! Не джууагы джокъ, не юсюнде бир деб бир тюгю джокъ! Чычхан балача, къыб-къымыжа. Асыры джийиргеннгенден, талайны къусаргъа тырмы огъуна тартыб турдум. Джизги бола тургъанлайыма, чуругъуму учу бла тюртюб кёреме: джаны барды, къымылдаргъа да кюрешеди. Быллайны къалай атыб кетгин! Къошха алыб барсам а, къартланы айтырларын да билеме: ?Эй, юйюнг къурумагъан, мал кёрмегенмисе! Адет-хали билмеймисе! Быллайны гюнахын башынга къалай аласа...? Малда, малчылада джюрюген адет бла, быллай джетмеген, зыяны, сакъаты болгъан бузоугъа сют ичиргинчи къойсанг, айыбы-гюнахы сеники тюлдю. Аны бек ариу да билеме. Алай а пыштадыны бу эте тургъанын кёрюб, къалай къоюб кетгин! Эмизир умутда бузоуну анасына кётюрюб кёреме ? тылы джуммакъ! Аллын кётюрсенг, арты джерге созула, арт джанындан тутсанг ? башы энишге, къарын тюбюнден алсанг а, аллы, арты да, къыймача, ийиле. Эки къолуму да, юсюмю да иги джаланмагъан къагъанакъ бла къара халек этиб, кесим да сылыт болуб, алай хунагъа таяндым. Бузоуну мал болурундан тюнгюлюб, пыштадыны кесин сюрюрге тебресем, оу-шау, тарт-соз, бирден эки. Тёгерек бурулуб тургъандан башха, шажна атласанг а! Бузоулугъундан да къолумда челек бла ёсген, кютю малны айтханымы этерге унамай, атламагъанына тамам джюрексиниб, оналтыдан эшилген сыбыртхым бар эди да, сырт узунуна не салалгъанымы салдым. Тууар ёкюрдю демезсе, пыштадым былай бир тунакы, ауур ынгычхады да, ичин уруб алай ёкюрдю. Аны ёкюргенине ол джердеги тылы джуммакъ да кесини зибкил тауушчугъун къошду да, ийинан, эки джауорунуму тюз ортасы, былай ток ургъанча, чанчыб джызылдады. Аузу-тили болмагъан затны былай этгенине не айтыргъа, не сагъыш этерге да билмей, таб, кесиме ишекли болуб тохтадым. Ярабби, асыры адамсызлыкъ, къатылыкъмы этдим экен, деб. Ындыргъа тёгерек айланнган ёгюзча, орнунда тепчилдешиуден атым да арыгъан эди. Андан да тюшюб, джюгенни билеклигинден тутуб, биягъы хунагъа олтурдум. Мындан ары не этерге, къаллай акъыл этерге билмей, бир тютюн тартайым да, андан сора Аллах буюргъанны кёрюрме, деб атджер юсюнде габырайыма узалдым. Туура ол кёзюучюкде атамы кичи къарнашындан туугъан Азрет юсюме келди да къалды: - Къошдан къартла ийгендиле. Бу тулукъну хапарын алагъа Амырбий айтхан эди да, керексизге атны да, кесин да соймасын, бар, экинг да пыштадыны сюрюгюз да келигиз, деб ийгендиле, - деди. Чубурну саурусунда акъ кёмюклени эслеб: - Атын былай кёрсе, Амырбий къабчыгъынгы аллыкъды. Бу хансладан бир гырмык кибик эт да, ары сюрт, ансы... - Кеси бергенди, биле шой эди къайры джибергенин! ? дедим мен да. Мени сагъышым Чубур тюл эди, пыштады бла бу джерде созулгъан тылдан кесек эдиле. Къоюб кетергеми огъесе экисин да алай къош тёгерегине дери джыяргъамы? Сюребиз десек а, энди экеулен да барбыз да, пыштадыны джер къаздыртыб да бардырлыкъбыз. Алай а бу джердегиге не этсин адам... - Не болдунг, былай сымпайыбмы турлукъбуз? Сюребизми? ? деди Азрет атыны билеклигин кесине къысха тарта. Биз алай эте турургъа, пышдады джерге джатды. Хы да, ол да арыгъан болур, деб турсам, джатыб тургъанлай бузоуу таба, ит сюркелгенча, сюркелди. Кёзюм кёрмесе, адам айтханлыкъгъа ийнанмаз эдим, тууар да былай сюркеледи деселе. - Эй, бу затха къара! Да бу хайыуан да, мал да тюлдю! Сюркелгеннге къара, сюркелгеннге! ? деб сейир болуб, менден алгъа кёргенча, къабыргъамдан теберди Азрет. - Тохта, хунадан артына джыгъаса! Сокъур тюлме, мен да кёрюб турама. Да биягъында аякълары бла барыргъа унамагъан эди, энди, сокъураныб, баууру бла бара тура болур къошха, - деб, сёзню чамгъа бурургъа кюрешеме. Пыштады тюз бузоууну аллына дери сюркелиб келди да, къызыб тургъан джелинин аны таба бурур дыгалас этди. Алай болса да, тылы тылыды да, бузоу кибик пыштадыны дыгаласын ангыламады. Ариу ангыласа да, башын кётюрюб, эмчегинден джукъму эмеллик эди! Ант этдирмейсе, алай а, ийнан, пыштады алай джатыб тургъан джеринде ынгырдады да, эки кёзюме къарады. Не Азретге, не башха бир джерге тюл, тюз мени кёзюме къарады! Билесе да, малны кёзлери, адамдача болмай, къаллай ариу боладыла. Кёзлерини акъларына аз-буз къан да чабаракъ болуб, былай кирпик къакъмай, тамам умутчу болуб, зыр-р деб, бир уллу джыламукъла джиберди... Аны алай кёргенимде, ийнан, кёлюм такъыр болуб, мени кёзлериме да мылы чабхан эди... Не этерик эдим, хазыр джатыб тургъан джелиннге бузоуну ауузчугъун салдым да, эмчегинден сют тартдым. Джылы ууузну ийисин эшитгенинде ол тылы джуммакъчыкъ тыпырдаргъа кюрешиб, дыгалас этди. Азретни не айтханына да тынгыламай, алайда бузоучукъну тойгъунчу бир эмизтдим. - Барыб тохтагъан Аймуш кёре эдим сен а! Мал ючюн быллай бир харип къалай боласа! Энди гюнахы толусу бла сеникиди, къалай къарар акъылынг барды! ? деб чамланады Азрет а. ? Эшта, акъылынг алай болур, джетген бузоуча, эки-юч кюнден челекге джарашыб къаллыкъды деб! Муннга, кёб бола эсе, алты-джети ай болады. Алай эсе уа сау эки, таб, юч айны да ?эмчек саллыкъса?. Бу талгъыр кибигинг да бюгюнча былай джатыб турмаз сеннге. Быллай бир мал керек эсе, бу кърал бузоуланы бирини орнуна ашырыб къоймаймы эдинг мыллыгын. Алай а Таулан завферма болуб, сеннге алай да этдирмез... Талайдан бери да абчыб тургъан пыштады бузоуу эмгенинде, акъырын ёрге турду да, хансха узала башлады. Биз да не этерик эдик, Азретни джамчысына бузоуну салыб, экибиз эки джанындан тутуб, атланы да билекликлеринден тарта, къош таба атландыкъ. Биз аллында, пыштады да ызыбыздан, бирде ёкюре, бирде ынгырдай, стауатха джыйылдыкъ. Бузоу оруннга джангы саламчыкъ сала тургъанлайыма къошну къартлары талай да болуб келиб, бузоуну къараб кёрдюле да: - Хали билмегенле! Нек тартыб айланасыз муну. Анда къоя келмейми эдигиз! ? дегенни айтыб, Азретни да, мени да ит ашамазлыкъ этдиле. ?Да, былай да, былай этди да?, деб хапар айтама дегенимде, Сослан Азретге айланды: - Бу джашлыкъ этди эсе да, сен а, башынг кёкге джете, аллай бирни билмеймисе! Джетмей туугъанны къой эсенг, таб, тюкленнген да этмегенди, кёрмейми эдинг аллай бирни бу кёсени? Айыб иш этгенсиз экинг да! Ай, медет сизге экинге да... Ол кюн ингирге дери къошда ?Кёсе? бла бизни ?халисизлигибизден? сора сёз джокъ эди. Къарт-джаш да мени хыликге эте эдиле. Аланы чамларындан адам ёлмез, сегиз бузоуума бу да къошулгъанына сагъышлыма мен а. Ол бирлери челекден кеслери ичедиле. Муннга уа, Азрет айтханлай, кюн сайын пыштадыны сыртындан ким салыб турлукъду!? Андады къайгъы... Сен алай ийнан, айдан артыкъны, ?Кёсе? аякъланнгынчы, пыштады кюнюне юч кере стауатха кеси келе эди. Аузу-тили болмагъан малгъа, ?джат? деб, сёзмю ангылатырыкъса, кеси джата эди, бузоуун да эмизте эди. Ёмюрлерин мал къыйырда ётдюрген къартла огъуна: ?Хей, Къудуретли Аллах! Ким кёргенди хайыуан, мал тейрисинде быллайны!? - деб, сейирсине эдиле. Хо, къозлай тургъан мал болса да бир иш! Бир да болмаса, къунаджин болса да, ?хо? дер эдим. Пыштадыды да! Не уа тууар джатыб ?эмчекми салады?, адети алайды дерча. Къайдам, ?рефлекс?, ?инстинкт? дерча да тюлдю да, илму кёзден бир джууаб излерик эсенг да. Андан сора малгъа, тууаргъа неда бир башха джаннга ?ангысы, аузу-тили болмагъан? деб да къалай айтырыкъса? Адам улусу кеси ангылаялмагъанны, билелмегенни бир иги джокъгъа санаб къояды! *** Айтама да, ма быллай бир керти болгъан затны кёргенме. Андан бери да ненча джыл, алай а бюгюн-бюгече да сейирсиннгенлей турама ол пыштадыны этгенине. ?Кёсени? уа... тюкленнгенлигине, маштакъчыкъ эди да, къачда совхоз бузоугъа ауушдуруб, къралгъа ётдюрюб ийген эдим, подсосха. Бюгюн ангылайма ?подсос? не болгъанын - ол да бузоуланы ?ёксюз юйлери? бола кёреме. Алай сагъыш этсем, адам бла малны не башхалыгъы барды да дейме... Башхалыкъ а бар кёре эдим... Кёзюме кёрюне турады, эки айлыкъ бузоуланы подсосха алыргъа машина келсе, ол кетерик бузоуланы аналары ёкюрюб, стауатны къууугъуннга алдырыб тохтай эдиле. Бузоулары ашырылгъандан сора да, талай кюнню ийнекле бузоу орунлагъа келгенлей, ёкюргенлей, ынгырдагъанлай, излегенлей туруучан эдиле. Бир-бирлерини, таб, сютлери огъуна таркъайыб къалыучан эди андан сора. Башхалыкъ, эшта, анда болур. ?Сабий юйлеге? адамла кёбюсюне балаларын кеслери бередиле саудан ?ёксюз? этиб, сындырыб. Ийнеклени бузоуларын а биз, адамла, сыйырыб, кесибиз ашыра эдик подсосха. Не джашырыу, ол заманымда бу затха сагъыш да этмей эдим, быллай акъылым да джокъ эди. Энди уа ёксюз сабий кёрсем, ?шаркъ? деб эсиме хаман ?Кёсечик? тюшеди. Гитче сабийчиги бла баргъан тиширыу кёрсем а, пыштадымача, толу таза джюрегим бла бюсюреу, спас этерим келеди. Аллайны къуру кёргениме огъуна къууанырым келеди. Алай а къууанчда, къыйынлыкъда болсун, ийнек кесилгенни кёрсем...
 
[b:919ce36dbb]?Бизни небиз ючюн сюедиле тиширыула??[/b:919ce36dbb] Бу соруугъа джууаб табалмай, тамам хайран болабыз бу эркиши къауум. Сагъыш эте келгенме да, тиширыуланы тахсаларын табханма, деб турама? Ала бизни не эсе да бир бар затларыбыз ючюн сюймейдиле! Ол бар затларыбызны тиширыула кеслери къачан, къалай эмда ким бла хайырландырыргъа боллукълары ючюн сюедиле! Бу затны эсге алсакъ, тишырыулагъа кесибизни сюйдюрюу бек къыйын, таб, ёмюрде да болмазлыкъ ишди, дерим келеди. Чот тиширыуну нени сюйгенинде тюлдю ? аны билирге да, толу этерге да боллукъ эдик. Алай а аны акъылына не келлигин, не келирге боллугъун хар заманда, хар джолда да къайдан билиб тургъун?! Тиширыу дегенинг ? тамблагъы кюнден хапар айтхан кибикди. Аны къаллай боллугъун а, таб, Гидрометцентр да билмейди! ?Йангур йауаргъа да болур, йаумазгъа да болур!? дегенлейди чот ? сюерге да болурла, сюймезге да болурла? Болса да, биз, эркишиле, гокка ханс тюл шойбуз, ?Сюеме! Сюймейме!? деб, кесибизни джулкъдура турургъа. Аннга да барды мадар! Эки арада чот джулкъунуугъа джете тебресе (аны уа бек ариу ангылаучанбыз), кесибизни баббаханлай джулкъдургъандан эсе, алагъа гюллеле бере турсакъ, таб болур. Къачан, къаллай бир эмда къаллай гоккала берирге керекбиз? Тиширыуланы тебгенлерине кёре боллукъду ол а. Терслик тамам бизден чыкъгъан тёреде ? кёбюрек, уллуракъ, ариууракъ, багъаракъ? Алай болмай, тиширыуну кёзюулю хыйласы эсе уа, биз да хыйларакъ, учузуракъ, азыракъ, хо-ходаракъ? Эркиши бла тиширыу, ит бла бёрю кибикдиле. Не этериксе, джашау дегенинг алайды. Ит бёрюден къуралгъанча, тиширыу да эркишини иегисинден джаратылгъанды. Ма алайды! Бу дуниягъа джаратылгъаныбыз да бирча, джашауубуз да бирча! Бири-бирсиз да болмайбыз, бири-бирибиз бла да болалмайбыз? Бёрю ? чегетде, суукъда, кийикде; тиширыу а ? юйде, джылыда, адам къолунда. Ол себебден, бир къолубузда ? гюлле, бирсиде уа ? тиширыу бла ётген кюнле. Келлик кюнледен хапарны уа ? Гидрометцентрге неда ногъай радиогъа соругъуз?
Страницы: 1
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам