А это стихотворение посвященно 66 годовщине переселения, в нём 66 столбцов...

Кёчгюнчюлюкню соруулары
1
О-ха-хайдан башланмайды бош хапар.
Нечик этди миллетни кечгюн къадар?!
Бир ачайым байлауларын жараны,
Къырал дарман сау эталмады аны.

Къоймаз заман тазалатмайын кирин,
Оза барса, этмезчамыды ирин?!
Алтмыш алты жылны артха барайым
Аллай бирден ызларына къарайым.
Харам эбзе къыралгъа оноу эте,
Эталгъанын аскер кючю бегите,
?Халкъ жаулары? - дегенни къурашдырып,
Аз халкъыма терк жакъды жарашдырып.

Бир къарачы аны кир ниетине:
Минги тауну эбзелени жерине
Къошакъ этди.Къалгъанын хоншулагъа
Берген эди нек эседа саугъагъа!

Солдатла уа; буйрукъларын толтура,
Тау эллеге итле кибик къутура,
Къуюлдула Малкъар журтну ойяргъа,
? Жау миллетни? барын бирден жояргъа!

?Жау миллетде? тапханлары уа; къартла,
Тишириула, сабийле эм сакъатла.
Эр кишиле бары керти жумушда,
Жан берелле къырал ючюн урушда!

Кёргенлери къызгъанларын сууутду,
Ачыуларын ичлеринде уютду.
Къайда амал буйрукъну толтурмазгъа?!
Жан къоркъууун санамад киши азгъа!

НКВД къаты къуруп тирменин,
Умур эте таш тюбюне тюшгенин,
Ачытмады адамны къуру кесин,
Бир илинсе - эзгенди юйдегисин!

Аны билген, сугъармы башын отха?
Къалай этсин? Не жетеди солдатха?
Къаты къагъып ачдырсала эшикни,
Къармай элле эринмей хар тешикни.

Заман бермей хапчукларын жыяргъа,
Унамайын ауругъанны аяргъа,
Къызыл аскер толтурмайын борч ишин,
Тамамлайды ёмюрлеге бедишин.

Онгсузуракъ атласала бек къартла,
Сыртларындан тюрте элле солдатла.
Аналагъа болушмады сарында,
Машиналагьа жюкледиле барында.

Итлерибиз къалдыла улуй-юре,
Ач малла да бауларында ёкюре...
Жел урады Малкъарны жерлерине,
Сарнагьанча чачылгъан эллерине.

Кимге къалды миллетни ырысхысы?
Ким жутланды? Ненча болур багъасы?
Къаллай бирди юйлени, малны саны?
Къаргъалача кимле къапдыла аны?
2
Ангыламай бара элле жарлыла;
?Сталин билсе - тап этер? - деп жангыла.
Таулу миллет харамлыкъны билмеди,
Эсине да аман акъыл келмеди!

Тишириуну байрам кюню сайланды,
Кёчкюнчюлюк аны бла байланды.
Эртденликден къадар ийди ?саугъаны?
Ёмюрледе унутулмаз ?джуганы?

Эбзе тилде джуга чууут болады,
Швили - жащы, тукъум аты толады.
Джугашвили боран ургъанча жетип,
Кетди халкъны фашистден аман этип!

Къартны, жашны ары - бери тайдырмай,
Вагонлагъа жюкледиле айырмай.
Сый, намыс да тепленнгенди алайда,
Эсин бурмад солдат анга былайда.

Ёшюнюн да къалай ачалсын ана?
Ыйлыкъгъаннга къараймыды ач бала?
Ауругъанны товар вагон аярмы?
Узакъ жолда къыйнамайын къоярмы?

Ёлген болса; табылмайын кебинлик,
Асыраргъа берилмейин эркинлик,
Станциялада темир жолну жанына,
Ата элле поездледен тышына.

Жиляу, сарнау буйурулуп баргъаннга,
Юлешинип; Къазахстан, Къыргъызстаннга,
Туркменистан, Узбекистан жерлеге
Тюшген элле, атылгъанча кёрлеге!

Халкъны саны бек кёп болса - элли минг.
Юлешиуге незат дейди жюрегинг?
Нек къурады аскер бирча жюрюуню?
Бёрю къууп, нек чачады сюрюуню?

Нек айталла: ?Бирликдеди - деп тирлик??
Кёргюзтдюмю сау дуниягъа халкъ эрлик?!
Сорууладан болумгъа къайытайым,
Билгеними сюзюп, тюзюн айтайым:
3
Мухажирлик тынч ишледен тюйюлдю,
Аллаха уа аллай жумуш сюйюмдю!
Заман тамам тазалайды кирлерин,
Хар нени да таптырлыкъды жерлерин!

Деген акъыл келип Кязим - хажиге,
Халкъ устасы, акъылман темирчиге,
Сексен беш жыл жашагьан акъсакъалгъа,
Жол да, онг да изледи къарай халгъа.

?Ишди - деди - адамны жашатырыкъ.
Ишлемеген жашауда болур жазыкъ...!?
Бу сёзлени бирден бирге ётдюре,
Халкъ урунду миллет атын кётюрюрге!

Бирлик кючю къутултурча къарадан,
Жолоучулукъ къурумады арадан.
Адетлерин унуталмады миллет.
Хорлатмады аманлыкъгъа тюз ниет!

Терс буйрукъгъа жюрекле эришдиле,
Жуукъ - тенгни тутаргъа кюрешдиле.
Ишлери бла танытдыла кеслерин,
Башхаланы жыйдырдыла эслерин.

Уллу Аллах кечген кибик тюз къулун,
Теплетмейин анча жыл къазах къумун,
Жашатмады Кязимни жылдан ары.
Къыйынлыкъгъа чыдамады жыллары.

?Къыраллыкъгъа бузулмагъыз? - деп тюзюн,
Сингдиргенча бош женгилликге тёзюм,
Осуятда ачды жюрек жарасын,
Ким эследи аллай къартны хатасын?!

Аллай болду ол заманны таулусу,
Зарлыкъ къуруп къыйын кюнню ахлусу.
Сау болсунла акъыллы, эсли къартла!
Кетмесинле арабыздан бу затла!
4
Кёчюп келип, жыл озгъанлай къазауат
Бошалады. Рейхстаг юй да уалад.
Халкъла бары къутуладыла жаудан,
Тay миллетле нек къутулмалла даудан?!

Онглаялды фашистни союз аскер,
Хорламда уа бу затны да бир эскер:
Немецлини киши къуумад журтундан,
Бёлюнсе да жерлери ортасындан!

Америка, СССР-да ойлалла,
ГДР бла ФРГ-ны къуралла.
Немец, орус жарашдыла бары да,
Кечкюнчюню къошмадыла ары да?

Терсмидиле; къырал ючюн ёлгенле,
Къазауатдан къолсуз - бутсуз келгенле?!
Тюз эселе, буйурулмай тынч жукъу,
Нек бузгьанды къууанчларын жол букъу?!

Таулу солдат къалай тыялсын кесин,
Табалмаса журтунда юйдегисин?!
Сермешледе жаугъа бурмагъан сыртын,
Ким къапханды жилян кибик жашыртын?!

Не сагьышла келликдиле башына?
Ол фашистге..., Сталин ? мурдор ташына?!
Бек сейрди жашауда магьананы,
Къуруп кетмей, был айда сакъланнганы!

Ачыуланып аман къужур юлюшге,
Къарай злле налат бере бу ишге.
Майдаллары жарыталмай бетлерин,
Азиягъа элте элле дертлерин.

Аман, иги болмайдыла бир-бирсиз,
Тазалыкъда къуралмаз эди кирсиз.
Къадар иши жюреклени къыйнады.
Кертиси уа - Аллах халкъны сынады!


Келгенлери миллетни кючлендирди.
Болумларыы игиге тюрлендирди.
Тишириугъа, къартха юрген комендант,
Алынмады аллына турса солдат.

Жан къоркъуу шошайтханды къызыуун,
Сабыр сора бардыргъанды жазыуун,
Жити къарам, садакъ окъча онглукъну
Теше эди, эсге алмай къуллукъну!

Керти дуния ётюрюк бла болмайды.
Жашау болум къагъытдача толмайды?
?Жау? - дегенни орнаталмай башлагъа,
Къарай элле комендантла жашлагъа.

Кёралмайын эр кёзледе харамлыкъ,
Эслей элле сыфатлада жарашлыкъ.
Бериядан ажалданча алынып,
Тургъандыла шайтан къулгьа жалынып.

Таулу жашны тыянчагъы - тюзлюгю.
Ийманы уа болгъан эди кёзлюгю,
Ачыкъ къарап эслегенди заманны,
Къыралында къуллукъчу аманланы.

Жауларына къысха болуучу сёзюн
Айталмады быллайда. Табып тёзюм,
Аталмады къыралны адамына,
Келишмеди аллай иш къарамына!

Аллайыракъ болгъан эди ол кезиу,
Адамлыкъны эр жумушлада сезиу.
Тюйюш, даулаш, ёчешлерин къоялмай,
Тутмакълада тюзню барын жоялмай!


Анча жылны термилип шаудан суугъа,
Келгенлери нек айланды жарсыугъа?
Ненча жигит, сакълай келип мажалны
Къум тюзледе тапхан элле ажалны?!

Тиф аурууда азлыкъгъа къарамайын,
Тау миллетни тамбласын аямайын,
Юйюрлени этип кетди амалсыз.
Кёп адамны ёлтюргенди замансыз.

Анча жылны, окъуп билим алалмай,
Комендантсыз башха элге баралмай,
Тутмакъдача жашадыла къысылып,
Тёрт къыралда къуш тюгюнлей чачылып.

Къарт къарыусуз, атала бла анала,
Кьум тюзледе эллерине тарала,
Азияда жан бердиле талайы.
Сора, тюзю ол къыралны къалайыд?

Къалайыды? Заманлагъа къарасакъ,
Ол буйрукъну тамырларын къармасакъ,
Ачытады жаралары бюгюн да,
Унутмасын миллет аны тюгюн да?
5
Айырмайын къалай къойгьун арасын,
Къыиынлыкъда хар миллетни жарасын
Азыракъны бек ачыйды сюеги,
Тенгмидиле базук бла иеги?!

Къарачайлы, йнгушлу эм Чеченли,
Азиядан артха кёчюп келгенли,
Къурашдырып жашайдыла чеклерин.
Таулуну уа бердилеми жерлерин?!

Сталин начас къабышды тогъуз жылдан,
Берияны ёлтюрдюле ызындан,
Сора юч жыл жарлы миллет жау атны
Нек кётюрдю, къуруталмай дау затны?!

Ол заманнга, Сталин салгъан азабдан,
Ненча адам къутулдула тутмакъдан?
Халкъ азабы женгилмиди жангыздан,
Чыкъдыламы оноучула къан сыздан ...?!

Бир болсада - тюзлюк тапхан игиди,
Аллай хорлам къыраллыкъны жигиди!
Къарамлары къалдырмаймыд сеирге,
Кёпню къойюп, эс бёлюннгени бирге?!

Кёчюрюрге, уруш болса заман да,
Бир кюн керек болгъан эди жалан да,
Къалагъандан тынчды къачан да ойгъан,
Ач тургъанны эслеялмады тойгъан.


Ненча адам ёлген эди юч жылгъа?
Ким санады аллай ишни асылгъа?
Ач - жаланнгач жюрекни ачыу жара.
Энди окъуу заранына бир къара:

Ненча сабий ёсдюралмай билимин,
Кёралмады окъуу жолда этимин?!
Эм аллында турмаса окъуу ниет,
Заман бара не боллукъду ол миллет?!

Аны ючюн азмыды залимибиз,
Сау дуниягъа белгили алимибиз?
Юлгюге уа; Энейланы Магомед.
Заманында адам зарлыкъ онг бермед ...!

Ёрлеучю Чокканы Михаил жашы
Жыйырма беш къыралны алим башы,
Башхаланы саны мингледен ётер
Барын айтсакъ, назму узакъгъа кетер.

-Нек- дегенни барын бирге жыялсакъ,
Сора аны жер башына жаялсакъ,
Жулдузлада эслер элле таулуну
Москвада уа нек кёрмейдиле муну?!

Отуз жылны къаты къуруп бласт кючюн,
Билдирмезге кюрешгендиле тюзюн.
Жашырыулукъ женгил этмед тюгюн да,
Билялмайды миллет бюгюн жюгюн да!

Терсле: Сталин, Берия, комендантла.
Тюзмюдюле башхала этген затла?!
Ким этеди оноуун тауллу халкъны
Нек санайбыз халкъ башчыгъа бош жакъны?!

-Башчы- десек, башды аны тамыры,
Келемиди халкъны аны таныры?!
Башы болмай жашарыкъмыды адам?
Халкъны жолун башы этеди сыйдам!

Жарлы Зейтун, ышаналмай къадаргъа,
Назму этди, кёргенлерин айтыргъа.
Окъча кирсин аманланы этине,
Нюрюн жая игилени бетине!

Ёмюрлени озуп жетер тёлюге.
Ол заманда муну жазгъан телиге;
Ийнанырла, айтханларын сюзерле,
Жашау кёлде керегича жюзерле!



Зрители были конечно под впечатлением

taulan



Керек жолла
Къырал закон, шариат,
Эм да адет тюбешип,
Башладыла даулашны,
Тюзлюк черте ёчешип

Айтды закон: - Менме тюз,
Эркин болсун хар адам,
Этмегиз мени учуз,
Салырма уллу заран!-

Адет къоркъуп зорлукъдан,
Болмаса да ыразы,
Мурулдады ачыудан,
Кючден чыгъа ауазы:

-Тюз алгъынча амал жокъ,
Азлыкъ бизд'ен кетмейди.
Кёп болгъанны къарны токъ,
Оноу бизге жетмейди!

Аманлагьа табынып,
Сый намыс да тюп бола,
Кяфырлагъа алданып,
Миллет барад жоюла.

Кёчюрген да этгенсе,
Къум тюзлени сынадыкъ.
Аз азатмы бергенсе,
Не кёрмедик, не къалдыкъ?!

Сёзю къатыдан къаты
Бола баргъанын эслеп,
Адет сёзюню артын.
Бошады былай,тилеп:

- Аллахны буйругъундан
Жетдик быллай болумгъа.
Закон, сени къолунгдан
Келликди тап къураргъа.
Таулуланы кеслерин,
Кишиге да салмай бой,
Къурашдырып чеклерин,
Жашау этерге бир къой!-

Закон къагъытла жайып,
Эсин алагъа атды.
Этгенча терсге айып.
Башында чайкьайды айтды:

- Тинтип билгенме тюзюн,
Адет, бу чырмауланы.
Халкъынг да ачсын кёзюн,
Къойдукъ жер къармауланы.

Бир къыралбыз, ангыла,
Чек бёлгенден не хайыр?!
Мен айтханнга тынгыла,
Кесинге табын айыр.

Дау сёзле тырмандыла,
Къачан да харамдыла.
Башхагъа амандыла,
Была уа тамамдыла!-

Деп жыйды къагъытларын,
Кетерге хазырланып.
Шариат эслеп халын,
Къарады ачыуланып.

Сёз да къошмай ушакъгъа,
Ангылады боллугъун.
Закон кетди узакъгъа,
Адет кёрдю бошлугъун.

Къыйналды мудах болуп,
Амал тапмай азлыкъгъа,
Эскерди кёлю толуп,
Нек къалгъанын жакълыкъгъа.

Шариат, а адетни
Инг башына салып къол,
Айтды эрча:- Миллетни
Тюп этмезге, жигит бол!

Файгъамбар да къыйналгьанды,
Азлыкъ эди тыйгъычы.
Тюз жолунда сыналгъанды,
Ийман болду кьылычы!

Сен да, адет, жашланы
Ийман бла бирлешдир.
Аллах сюйсе ташланы, Къаяланы тешдирир!

Тазалыкъда умутха,
Жол да къысха болады.
Заман бара жумуртха,
Къуш болуп да учады!-

Деп кёлюн жолгъа салып,
Адетни да къучакълап,
Къуранын къолгъа алып,
Кетди; тюз, сабыр атлап!

Шариатны айтханы,
Билейд тюзлюк къаманы,
Хар ишинде Аллахны,
Барды кеси заманы.

Окъуу халкъны онгун керир,
Ийман бизни къатласа.
Эркинлик къууанч да келир,
Миллет бирча атласа!


Казимге барыуум
Казим - хажи, жарлы юйде туугьанса,
Насийхатда къушдан бийик учханса,
Аз халкъымы адабият атасы,
Заманланы акъылманы, устасы.
Закий Казим, таулуланы устазы,
Миллетинге болгъанмыса ыразы?!
Ахлуларынг кётюрюп даражангы,
Эм сыйлыгъа санап сени атынгы,
Кёз жашлары тёгюле кёзлеринден,
Къабырынгы узакъ къум тюзлеринден,
Кёчюрдюле Нальчикге, туугъан жерге,
Чек салгъанча терс ишлеге ёмюрге!

Мен да бардым къабырынга ашыгъып,
Кёргенимлей, сирелгенме ажашып,
Эсге тюшдю сени жашау жолларынг;
Гюрбежиде от жандыргъан къолларынг,
Ол кьолла бла жазылгьан тизгинлеринг,
Ёмюрлени озалгъан белгилеринг,
Кьурч салтача керти эр тёзюмлюгюнг,
Къалайда да бюгюлмеген тюзлюгюнг.
Башха затла киралмайын эсиме,
Сау кюн турдум келалмайын кесиме.
Келип кече,жукълагьанда юйюмде,
Сеир затла кёрюндюле тюшюмде:

Гюрбежини ичи сокъурдан толуп,
Къарт темирчи хапарын, къысха солуп,
Айта эди, жилямукъла акьдыра.
Тюз сёзлери аузунда окъ чакъдыра,
Жилтинлери тёгерекге чачыла,
Кимге жетсе - аны кёзю ачыла.
Гюрбежи да ? тамаша сеир уллу,
Темирчи уа Аллахны бир тюз къулу.
Онг жанында - чалгъы, солунда - къама,
Жилямугъу къызгъан от кюлге тама:
-Жашау - деди, кёрюзтдю чалгъысына,
-Туугъан жер - деп узалды къамасына.

Мен да анда тура эдим аралып.
Жай келечи нёгеримча таралып,
Эшитдирди чыпчыкъ жырны тауушун,
Тамам этди уятуучу жумушун.
Жарлы Казим, асхакъ Казим, темирчи,
Барын озуп, болалгъанса биринчи!
Къыйын эди жашауунгу болуму,
-Нек? - дегенде къалды халкъны оюму.
Адам билмез буюрулгъан къадарын,
Юслерине къаллай жюкле къаларын!
Тюзлюк жолла болмайдыла чыдамсыз!
Халкъ жырчысы къалмаз уллу хорламсыз!

Былайды
Бирни берсенг, эки даулап кюрешме.
Бай болалсанг, ёхтемленип сёлешме.
Аллай болсанг ахырынг болур аман
Мардасызны бек ачытады заман!

Ёхтемликни къаты кепге жыялсанг,
Сагьышынгы тил озгъанын тыялсанг!
Жюрегинг да сабырлыкъ бла байланып,
Бу дунияда насып тапсанг айланып.

Унутмайын жарлылыкъда тешикни,
Амалсызгъа жабып къоймай эшикни,
Халаллыкъны сингдиралсанг къанынга,
Аллах берир къалгъанын да жанынга!
2003

Жолоучу къартны осуяты.
Къутургъан адамланы ичиндесе, бил аны,
Чыдамайды тиллери сюзмей, сёкмей хар жанны.
Гяурланы жеринде къуру кесинге ышан,
Не кёрсенг да алада, этме хайырсыз тырман!

Келишип, къурашдырып, алдасынла бир бирин.
Кюрешсе да сау дуния, тазалама кирлерин.
Аллайланы керегин бермей къоймайды заман.
Тыйгъычы уа тилинги болсун хаманда ийман.

Жаула бары жыйылып, кётюрселе къаманы,
Даудан къоркъуп, ажашып, кечип къойма аланы.
Аманлыкъгъа игилик этсенг, жокъду эрлигинг:
Начаслагъа, билип къой, жокъду сени берлигинг!

Насып табар умутда,къыйналып жыйгъангы,
Жоюп арсар жумушгъа, билдирмейин тасхангы,
Алгъынча жарлы болуп, жангыдан башлаялсанг,
Керти эрсе бу ишге жарсымайын къалалсанг!

Бу затланы эскере, тенг болгъаннга - иги бол.
Жауларынгы къанындан жийиргенип тартма къол.
Жолоучу атламынгы узакъ жолгъа хазырла,
Алышырса, бара бер, жыртырсала чабырла!

Ауруу кесип жолунгу, тёшек бла бириксенг,
Умутларынг юзюле, кюрешледен эриксенг;
Акъылынгы, санынгы, жанынгы мурат ючюн,
Къуллукъ этдир кесинге, къуруп чыдамны кючюн!

Мурдор ташы жашауну ёткюрлюкдю, сен ийнан,
Тынч тургъанны багъасы сом да жокъду санасанг.
Нелле кеме желпекле желсиз къалсала ала?
Кертиси бла айтханда - эски зыккыл быстырла!

Бу сёзлени айтдырды къыйын жолоучу къадар,
Жангыдан саулукъ табар, жокъду, билеме, мадар
Ахыр сёзюм былайды: - ёлюм тюйюлдю палах,
Уллу Аллах, кеч мени, ля-илляха- илля-лах!

2008 жыл


Керекле.

Къоркъакъ жашар абына,
Харамлыгъын жашыра,
Къарыусузгъа къабына,
Онглуракъгъа баш ура.

Гудучу кече атда
Керти бийча айланады.
Экинчи кюн тутмакъда
Аман къулча сойланады.

Къалауур байны сакълайды,
Айлыгьына къызынып.
Учхан окъну къучакълайды,
Керек болса сызылып.

Керекге кёре къылыкъ,
Къайсы бирин санайым?!
Этмей сёзюмю сылыкъ,
Тюз тамырын къармайым:

Жут керек амал тапса,
Хыйлалыкъ бла кенгешип.
Бир кере татлы къапса,
Кюрешеди жерлешип.

Болалмаса; кюч салады,
Тюзге терс атны жагъа.
Жарлыны онгун алады,
Сыйла тёзе властлагьа.

Керек - таплыкъ, тюзлюк - башха,
Тилни жокъду сюеги.
Киши урмаз башын ташха,
Тынчлыкъ тапса жюреги!

Сюйсенг ийнан, сюйсенг къой,
Харам жутлукъ тоймайды.
Салмасанг да тюзге бой,
Аллах ишин къоймайды!
2009 жыл

Жер тюзлюгю.

Къарындашла уллу элде экиси,
Хар бирини аламат юйдегиси.
-Жашадыла талай ёмюрню бирге
Уллусу да башчылыкъ эте жерге.
Ол ёлгенлей - оноучу болду жашы
Жаш ёлгенлей, салынды аны жашы.
Ма алай бла гитчесини юзюгю,
Тюпде къалды, чыкъгъынчыннга эр тюгю!

2009 жыл



Этимле
Туупэ эмип, ёсе барыу.
Ашап, ичип, къоша къарыу.
Окъуп, соруп, билим алыу.
Ишлеп, тырнап. мурдор салыу.

Андан ары - хаман сатыу,
Ырысхыгъа жанын атыу.
Алай бла ауруу табыу,
Аямайын дарман къабыу.

Сёгюу, сюзюу, тырман этиу,
Халаллыкъдан узакъ кетиу.
Ачыуу бла кеси къалыу,
Ахырында къартдан къатыу.

Башхада уа; Ийман излеу?
Намазлыкъда тилек тилеу,
Садакъадан асыу табыу,
Заман жетсе ? кебин жабыу!

Этимлени буду иши,
Къутулдуму андан киши?
Ким да этер ахыр тартыу,
Къалайдады жашау татыу?!
2009 жыл

И самое приятное стихотворение посвященное нам ,Эльбрусоиду

Под седыми облаками
Над великою державою,
Возвышается века:
Эльбрус гордою главой!

На вершине двоеглавой,
Двух народов гордый лик,
Отлитый самой природой,
Словно статуя возник!

Две вершины леденные,
В назидание мудрецам,
Два народа коренные,
Очень схожи близнецам.

И вершину, и народ,
Разделил творец на два.
Таковой мудреный ход,
Всем другим видна едва.


Что за мудрость провидение,
Тут вершит из года в год?!
Как-то было мне видение,
Что мы избранный народ!

Карачаевцы, балкарцы,
Птицы горной два крыла
Говорили, было, старцы
Что в полете жизнь орла!

Так летите и летите,
Не забудьте; в этом суть.
Вместе, высоко парите,
Пусть счастливым будет путь!

Очень впечатлило Спасибо большое за стихи

запись не выложите?

Муслиманладанма мен!

Къызыу тутмакъ чоюнда,
?Тюзетиучю оюнда?,
Таш отоуда жол ызлай,
Тура эдим жангызлай.
Беш атлам алгъа барсанг,
Жанларына къарасанг;
Бир адам бийиклиги,
Болур эди кенглиги.

Ючюнчю кере жукъсуз,
Чарыкълада, чурукъсуз,
Ёлтюралмай ачыкъдан,
Айырдыла тынчлыкъдан.
Бауур, жюрек да къала,
Тубуркулёз жоралла,
Ол да бир алдаулары,
Эрликге къадаулары!

Алайдан да алдыла,
Тюрмеликге салдыла,
?Емюрлюкге? барлыкъла,
Болуш эте жазыкъла,
Аякъ жолда тешикден,
Бералмайын эшикден,
Ие элле чай, тютюн,
Эки ай бла талай кюн.

Жети тутмакъ алышып,
Къала эдим ажашып.
Сегиз жылым озгъанда
Умутларым азгъанда,
Арып-талып къууудан,
Жукълаялмай ачыудан,
Жюрегим бла акъыртын
Ушакъ этдим жашыртын:

-Быллай къызыу нексе сен?
Аны ачыкъ билдирсенг,
Къутулурча бар даудан,
Озмаз эдим мардадан!-
Дегенимлей, сезле тап,
Жюрек бергенча жууап,
Бийледиле мыйымы,
Быллай эди жыйымы:

-Къуру тёзюп туралмам,
Аманланы кечалмам,
Игилени ийлетмем,
Кесими да бийлетмем!
Тёзерге да устама,
Хатерликге - атама,
Жутлукъ тёшге ёрлетмем,
Эр таулуладанма мен!
Ийнакълатып анангы,
Сыйламасанг атангы,
Кече да жукъу бермем,
Сыйсызлыкъгъа жибермем!
Халал болуп аш-суугъа,
Болушдуруп хоншугъа,
Амалсызгъа кюлдюрмем
Тау аланладанма мен!
Эсиргенден къутуртмай,
Халал ишден арытмай,
Тюрт эте жараусузну,
Теплетмем къарыусузну!
Гяурлагъа бюгюлтмей,
Онглуракъдан юркютмей,
Сабыр къаратама тенг
Муслиманладанма мен!

Жер башында бар кирден.
Тазалыкъны излемден.
Башхаракъ затны сюймем,
Бош жарсыуладан кюймем!
Болгъаннга жетмез эсим,
Барын билмейме кесим.
Алай ишиклик этмем,
Муслиманладанма мен!
Тынчлыкъ тапмазса менде,
Къачып букъмазса кенгде!
Бирди бизни жерибиз,
Муслиманды терибиз!
-Бу ниетни кертиге
Санап тюшдю элтирге.
Бюгюна жазады къол:
- Муслиман эдим, сау бол!

Аджиланы Умаргъа.
Умар, тенгим, тансыкълайма,
Жаш кюнлени эскере.
Къаты къысып къучакълайма,
Тазалыкъгъа сый бере!

Сёзледен алгъыш тигеме,
Кесинге, юйдегинге.
Малкъардан салам иеме,
Къарачай жюрегинге!

Ростов тийре танышдырды,
Экибизни кюз кече.
Нёгерликни жабышдырды,
Жюреклеге жол бийче!

Каменск - Шахтинск бек аллында,
Новочеркасск ызындан,
Волгоград Прудбойланы да,
Къандыкъ сууукъ къышындан.
Терс ишлени бура чюйре,
Ётдюнг аскер сынауну
Халаллыкъны жанга тюйреп,
Къурай эдинг жашауну.

Бек къутуртсам тау къылыкъны,
Таматача тюз айта,
Сингдиргенсе сабырлыкъны,
Ачыууму азайта.

?Добрик? деген чам атынгы
Ушашдырып табалгъан,
Келиштирип хар затынгы,
Болду керти акъылман!

Къарачайны жашларында,
Хапчёрларындан бири.
Болушну жумушларында,
Болдунг къуру да тири!

Жыйырма терт жыл озгъанда,
Биягъынлай тураса.
Кёпде адамлыкъ тозгъанда,
Игиликни къууаса!

Келчи, Умар, тюшюреик
Эсге аскер кюнлени;
Ол заманнга сюрюшеик,
Сагъынайыкъ тенглени:

Сёменланы эр Сапарны,
Къысхач кибик къысыуун.
Къумуш тийречи тулпарны,
Хаман сакъал къарыуун.

Салнагар улу Хусейни,
Лезва излеп туруун.
Терслеп саулай да Россейни,
Ол жумушдан арыуун.

Гелестанланы Тахирни,
Худайберди ногъайны,
Келеметланы Назирни,
Эркен улу ?Гомайны?

Джёгетейдеги Хасанны,
Айбазланы джыртхычны.
Аюбланы ногъай жанны,
Икон - Халкъдан атхычны.

Умар, жыграм, бу назму бла,
Ыспасымы жаяма.
Халал Аллах,бизден тамбла,
Тазалыкъны аяма!

Хайда, Умар, кийёуледен,
Толуп бизни къууандыр!
Жашау тикге ёрлеуледе,
Тёгерекни сукъландыр!

Чомартланы Хусейге

Къадар бирде къара булут
Болуп да тюшер жерге.
Бу кечеде къош ит улуп,
Къалдырады сейирге.

Туугъан кюнюнгю билгенча,
Ит улуйду тохтаусуз.
Тёгерекге дау этгенча:
?Къойдугъуз - деп махтаусуз!?

Ит улуйду тилегенча,
Жазарыммы назмуну
Хрипин чалгъы билегенча,
Жити эте фахмуну!

Хусей харип, ёткюр улан,
Халаллыкъ абындыргъан.
Ашыкъдырды жаннган къаудан,
Ит болсун къабындыргъан!

Адам билгени хуртдакды,
Жашауунда къадардан.
Соруп билмезсе - узакъды,
Жууап чыкъмаз къабырдан!

Машинангы къызыу сюрюп,
Келе тургъаннга урдунг,
Оза бара, кёзюм кёрюп,
Жол жанына аудурдунг.

Мен Кямал бла болушалмай,
Ары-бери чабышдыкъ.
Доктурлагъа къошулалмай,
Тилеклеге жабышдыкъ...!

Эки сагъат жан бералмай,
Кюрешгененг къалыргъа.
Жаш юйдеги къураялмай,
Кирдинг, жарлы, къабыргъа!

Кюйдюм, жандым, не этеим,
Къайда амал буйрукъгъа?!
Бу назму бла белгилеим,
Атынгы окъурукъгъа.

Ата, ана бушууунда,
Аллах чегин салмайды!
Къан бла баргъан къошууунда
Ол арып да талмайды!

Жуукъларынг санга жиляй,
Юзюлюп умутлары,
Къанатлары сыннган къушлай,
Болдула Чомартлары!

Эгиз къарындашынг, Хасан,
Жюрегини жартысын
Асырады. Энди заман
Аллай бушу салмасын!

Болмагъанча кеп тенглеринг,
Эскертменги салдыла.
Малларынгда иелерин
Кермез кюннге къалдыла.

Къаудан жанды.Ахырында
Жанынг отну да озду.
Алтын шынжыр къабырынгда,
Кимни умутун бузду?!

Къайсы къызды кече келген,
Саугъангы къайытаргъан?!
Эртден дууанга сюйелген,
Болду муну айтдыргъан.

Тюз сирнекча терк кюйгени
Бу дунияда ёмюрюнг,
Жарсытады, эл сюйгени,
Эсден кетмейин нюрюнг!

Ариу, ачыкъ ышараенг,
Бетинг жарыкъдан толуп.
Жокъдан болум чыгъараенг,
Жумушха хазыр болуп.

Тёкдюм муну жюрегимден,
Аны бла да тойалмам.
Ахырда уа тилегимден,
Излем этмей къоялмам.

Тилегим къысхады мени,
Кёп сёзден болмаз хайыр:
Уллу Аллах, сен Хусейни
Жаннет ахлунга айыр!-

мутларым азгъанда,
Арып-талып къууудан,
Жукълаялмай ачыудан,
Жюрегим бла акъыртын
Ушакъ этдим жашыртын:

-Быллай къызыу нексе сен?
Аны ачыкъ билдирсенг,
Къутулурча бар даудан,
Озмаз эдим мардадан!-
Дегенимлей, сезле тап,
Жюрек бергенча жууап,
Бийледиле мыйымы,
Быллай эди жыйымы:

-Къуру тёзюп туралмам,
Аманланы кечалмам,
Игилени ийлетмем,
Кесими да бийлетмем!
Тёзерге да устама,
Хатерликге - атама,
Жутлукъ тёшге ёрлетмем,
Эр таулуладанма мен!
Ийнакълатып анангы,
Сыйламасанг атангы,
Кече да жукъу бермем,
Сыйсызлыкъгъа жибермем!
Халал болуп аш-суугъа,
Болушдуруп хоншугъа,
Амалсызгъа кюлдюрмем
Тау аланладанма мен!

Эсиргенден къутуртмай,
Халал ишден арытмай,
Тюрт эте жараусузну,
Теплетмем къарыусузну!
Гяурлагъа бюгюлтмей,
Онглуракъдан юркютмей,
Сабыр къаратама тенг
Муслиманладанма мен!

Жер башында бар кирден.
Тазалыкъны излемден.
Башхаракъ затны сюймем,
Бош жарсыуладан кюймем!
Болгъаннга жетмез эсим,
Барын билмейме кесим.
Алай ишиклик этмем,
Муслиманладанма мен!
Тынчлыкъ тапмазса менде,
Къачып букъмазса кенгде!
Бирди бизни жерибиз,
Муслиманды терибиз!
-Бу ниетни кертиге
Санап тюшдю элтирге.
Бюгюна жазады къол:
- Муслиман эдим, сау бол!

Аджиланы Умаргъа.
Умар, тенгим, тансыкълайма,
Жаш кюнлени эскере.
Къаты къысып къучакълайма,
Тазалыкъгъа сый бере!

Сёзледен алгъыш тигеме,
Кесинге, юйдегинге.
Малкъардан салам иеме,
Къарачай жюрегинге!

Ростов тийре танышдырды,
Экибизни кюз кече.
Нёгерликни жабышдырды,
Жюреклеге жол бийче!

Каменск - Шахтинск бек аллында,
Новочеркасск ызындан,
Волгоград Прудбойланы да,
Къандыкъ сууукъ къышындан.

Терс ишлени бура чюйре,
Ётдюнг аскер сынауну
Халаллыкъны жанга тюйреп,
Къурай эдинг жашауну.

Бек къутуртсам тау къылыкъны,
Таматача тюз айта,
Сингдиргенсе сабырлыкъны,
Ачыууму азайта.

?Добрик? деген чам атынгы
Ушашдырып табалгъан,
Келиштирип хар затынгы,
Болду керти акъылман!

Къарачайны жашларында,
Хапчёрларындан бири.
Болушну жумушларында,
Болдунг къуру да тири!

Жыйырма терт жыл озгъанда,
Биягъынлай тураса.
Кёпде адамлыкъ тозгъанда,
Игиликни къууаса!

Келчи, Умар, тюшюреик
Эсге аскер кюнлени;
Ол заманнга сюрюшеик,
Сагъынайыкъ тенглени:

Сёменланы эр Сапарны,
Къысхач кибик къысыуун.
Къумуш тийречи тулпарны,
Хаман сакъал къарыуун.

Салнагар улу Хусейни,
Лезва излеп туруун.
Терслеп саулай да Россейни,
Ол жумушдан арыуун.
Гелестанланы Тахирни,
Худайберди ногъайны,
Келеметланы Назирни,
Эркен улу ?Гомайны?

Джёгетейдеги Хасанны,
Айбазланы джыртхычны.
Аюбланы ногъай жанны,
Икон - Халкъдан атхычны.

Умар, жыграм, бу назму бла,
Ыспасымы жаяма.
Халал Аллах,бизден тамбла,
Тазалыкъны аяма!

Хайда, Умар, кийёуледен,
Толуп бизни къууандыр!
Жашау тикге ёрлеуледе,
Тёгерекни сукъландыр!

Чомартланы Хусейге

Къадар бирде къара булут
Болуп да тюшер жерге.
Бу кечеде къош ит улуп,
Къалдырады сейирге.

Туугъан кюнюнгю билгенча,
Ит улуйду тохтаусуз.
Тёгерекге дау этгенча:
?Къойдугъуз - деп махтаусуз!?

Ит улуйду тилегенча,
Жазарыммы назмуну
Хрипин чалгъы билегенча,
Жити эте фахмуну!

Хусей харип, ёткюр улан,
Халаллыкъ абындыргъан.
Ашыкъдырды жаннган къаудан,
Ит болсун къабындыргъан!

Адам билгени хуртдакды,
Жашауунда къадардан.
Соруп билмезсе - узакъды,
Жууап чыкъмаз къабырдан!
Машинангы къызыу сюрюп,
Келе тургъаннга урдунг,
Оза бара, кёзюм кёрюп,
Жол жанына аудурдунг.

Мен Кямал бла болушалмай,
Ары-бери чабышдыкъ.
Доктурлагъа къошулалмай,
Тилеклеге жабышдыкъ...!


Эки сагъат жан бералмай,
Кюрешгененг къалыргъа.
Жаш юйдеги къураялмай,
Кирдинг, жарлы, къабыргъа!

Кюйдюм, жандым, не этеим,
Къайда амал буйрукъгъа?!
Бу назму бла белгилеим,
Атынгы окъурукъгъа.

Ата, ана бушууунда,
Аллах чегин салмайды!
Къан бла баргъан къошууунда
Ол арып да талмайды!

Жуукъларынг санга жиляй,
Юзюлюп умутлары,
Къанатлары сыннган къушлай,
Болдула Чомартлары!

Эгиз къарындашынг, Хасан,
Жюрегини жартысын
Асырады.Энди заман
Аллай бушу салмасын!

Болмагъанча кеп тенглеринг,
Эскертменги салдыла.
Малларынгда иелерин
Кермез кюннге къалдыла.

Къаудан жанды.Ахырында
Жанынг отну да озду.
Алтын шынжыр къабырынгда,
Кимни умутун бузду?!

Къайсы къызды кече келген,
Саугъангы къайытаргъан?!
Эртден дууанга сюйелген,
Болду муну айтдыргъан.


Тюз сирнекча терк кюйгени
Бу дунияда ёмюрюнг,
Жарсытады, эл сюйгени,
Эсден кетмейин нюрюнг!

Ариу, ачыкъ ышараенг,
Бетинг жарыкъдан толуп.
Жокъдан болум чыгъараенг,
Жумушха хазыр болуп.

Тёкдюм муну жюрегимден,
Аны бла да тойалмам.
Ахырда уа тилегимден,
Излем этмей къоялмам.

Тилегим къысхады мени,
Кёп сёзден болмаз хайыр:
Уллу Аллах, сен Хусейни
Жаннет ахлунга айыр!-



Хыйлачы редакторгъа

Тейри къоймам жакъ басханны сезимин,
Сёз къылыч бла жарып, тинтмей этимин.
Жукълайалмам ачыкъламай эзимин,
Бу дуниядан къурут