Bismillah,.. dep bılayga başlaganım bu birinci kün ''ANALANI KÜNÜ'' bla teng tüştü.
Alaga bir kün cetmez sau ömrübüznü künlerini barısın da alaga atasak, hakların töleyelmebiz.
Caşaubuzda bolganlaga Allahtan sauluk, ölgen analarıbız candetli bolsunla, dep tileyme.
* * "Бисмиллях" деб, былайгъа башлагъаным бу биринчи кюн ''АНАЛАНЫ КЮНЮ'' бла тенг тюшдю.
Алагъа бир кюн джетмез, сау ёмюрюбюзню кюнлерини барысын да алагъа атасакъ да, хакъларын тёлеелмезбиз.
Джашагъанлагъа - саулукъ, кетгенлеге - джандет тилейме Аллахдан.
ДЖАН СУУУМА ...
къызым эшикни ач, менме, ананг
арыгъанма - джюгюм аууурду
джюрегим эм къолумдагыланы, дженгил ал
хар нени да джерли джерине сал
была - умутла,
была - джюрек джылыула
была - джукъусузлукъла бла, сюймеклик, мархамат
бары да сени ючюн - бир-бир кюрешиб джыйгъанларым
джылыууна сал джюрегинги, аланы иги асыра
керек боллукъду ал ёмюрюнгде сени кеси балаларынга
была - адет, намыс
эслеп тут, ауурду эм багъалыдыла
ал, аланы иги бегимли кюбюрлеге асыра
андан сора кел,
башынгы арыгъан тобукъларыма сал
сылайым алтын бурма чачларынгы тел тел
ызындан;
бир оюн ойнайыкъ сени бла - не, бармыса?
сен - мени анам бол, мен - сени къызынг
болурму, не дейсе?
къысылайым ма былай, ол гитчечик джюрек тылпыучугъунга
бушууларымы, ачыларымы эм джангызлыгъымы
санга бир кесек къыйын болса да,
чачларымы ортасындан сайлап алырмыса?
санга ант,
оюн бошалса, ёсюп
ана болурма джангыдан
сюе-сюе чырт ауурсунмайын
кеси джанымдан джуугъаным - сен, джан сууума
Джулдуз джарыгъыча джетеди бизге ауазынг да, сёзлеринг да. Халкъыбызны, Джуртубузну, Тилибизни да унутмай, Тюркде, Америкада да къайгъы этгенлей тураса. Сенича къызларыбыз кёбюрек болсала, халкъыбызгъа къоркъуу тюшмез эди...
Кесинг да къууана, сабийлерингден да къууана, бизни да къууандыра,кёб джаша,
Тюзюн айтырыкъ болсам, адамланы кеслери тюз къарачайлы бола тургъанлай, былайда джартысы тау тилде, джартысы тюркча джазгъанларын кёрюб къыйналама. Хаман барыб, ол сёзчюклени тюзетирге излейме... Айхай, джангылычларын айтсанг - адамла онгсунмайдыла. Некди алай, билмейме. Юреннгенден уллу игилик къайда.
Биз бир-бирибизни тюзете бармасакъ, тюзлюкню къайдан табарыкъбыз? Шо, бир айтыгъыз.
Мен Элбрусоид'ге кириб, Кавказдан джазгъанланы да окъуйма. Алайда да бизнича эте турадыла. Тюз тау тилде джазгъанларын ангылайма, сёзню ортасында орусча къатышдырсала, энди не джаздыла экен деб, сагъышха кетеме.
Бизни джазгъанларыбыз да алагъа алай кёрюне болур.
Адам кеси тилинден башха, 1-2 тилге юренеди. Бусагъатда джаш тёлю(йени несил) тиллеге юренирге ёчдю. Юренедиле. Бек иги этедиле. Ол бу заманны дуниясында бек керекли ишди.
Да ол тиллеге юреннген, кесини ана тилин нек кенгнге тюртеди? Мен аны ангылаялмайма.
Мен былайда(США) адамы талай тилде сёлешген бир юйде джашайма. Баш къатда Хиндистанлы, сол джанымда хоншум Македонялыла, онг джанымдагъы - Корейлиле, туурамда - Итальялы... Былайда хар ким ингилизча сёлешгенликге, не япон японлугъундан, не испанлы испанлыгъындан ... къайдам, ол бары тюрлю-тюрлю миллетле ана тиллеринден да, тутхан динлеринден да кетиб къалмайдыла. Бир джерге келселе, бары да ёз тиллеринде сёлешедиле.
Кесини тилинде да, башха тилледе да сёлеше билген - ол адамгъа эм уллу байлыкъ тюлмюдю?
Мен тюнене Кайсын Кулиев'ни бир назмусун Тюрк тилге кёчюрдюм. ( Назмуну бек къыйын ауруб джатхан сагъатында къызына джазгъанды. Назмуну аты: ЖАННА'гъа ...) Андан тёрт тизгинни юлгюге келтиреме:
Санга насып бералмай къалгъан эсем да, халаллыкъны бердим. Кимди толусунлай билалгъан насып не болгъанын ёмюрде?
Sana nasip veremedim İse de, helallığı verdim Kimdir ki, tümüyle çözebilen Nasibin ne olduğunu yaşamda? Сана насип веремедим Исе де, хелаллыгьы вердим Кимдир ки, тюмюйле чёзебилен Насибин не олдугьуну яшамда?
Энди Кайсын Кулиев'ни назмусунда джазылгъан: '' Санга насып бералмай къалгъан / Эсем да, халаллыкъны бердим '' деген тизгинлени тюрк тилге кёчюргенимде, магъанасы алай чыкъмагъанын эследигизми? Мен кесим эследим...
Андагъы терен магъананы Тюркие'деги тюркле да алай теренинден ангылаб къоялмазла. Ингилизчеге кёчюрюб джазсанг, Америкалы бир адам да аны Къайсын салгъан магъанада ангыларыкъ тюлдю...Нечик десегиз, ала ючюн насыб деген башха тюрлюдю. Мени таулу халкъымы НАСЫБЫ бла аланы насыблары бир тюлдю.
Сёзню былай нек создум? Къайгым къуру ТИЛ тюлдю мени. Ким къайсы тил бла сёлеше эсе, ол - башха миллетни къуру тилине тюл, адетине да, намысына да кёчюб башлайды. Ол алайды. Керти къайгъым олду мени.
Ол миллетча кийинирге да, ол миллетча тебсерге да, джырларгъа да, кесин алай джюрютюрге да тюзелиб башлайды. Алай бола баргъанын кеси эслерик да тюлдю. ''Хо, хо.. къалай болса да болур, къайгъырмаз, аймысына'' дегенни айтыб, не затны да кеси бетине джарашдырыб барлыкъды.
Арталасы не боллукъду? ... Къарачай деген миллет къаллыкъ тюлдю.
"Къалмасын, биз глобал тюшюнебиз'',- дегенле бар эселе, алагъа джол бошду. Барсынла къайры сюйселе да.
Мен да джаш заманларымда алай тюшюне эдим. Адам, игини да, аманны да кёре, джашай барса, артда кеси ёзюне къайтыб келеди.
Алгъасында рокк, джаз музыкагъа тынгылаучу адам, къайдан эсе да бир джерден къобуз тауушчукъ эшитгенлей, къаны башха тюрлю джюрюб тебресе, кеси-кесине сейир болады. Аны аты ''КЪАН'ды, аны аты ''ГЕН''ди, аны аты - сени ''КИМ'' болгъанынгды. Сен айлана-айлана кесинге къайтып келликсе къарнашым, эгечим. Ол алайды, джаным-кёзюм.
Джармалаб сёлешгенни къояйыкъ, тышындан адамланы кесибизге кюлдюрмейик. Тамадаларыбыз бизлеге башчы болуб, Кавказгъа барадыла, къолларына алгъыш аякъ алыб, ''хепигиз'', ''хич'' дегенча сёзле айтадыла. Айтмагъыз, марджа, ''барыгъыз'' деб айтыгъыз, ''хич" деп айтмагъыз, ''чырт'' деб айтыгъыз. Эслегиз.
Сёзюмю ахырында айтырым:
Тилибизни къалай сакълайыкъ? Назмуланы, джомакъланы, къайдам, къарачай адабиятында не джазыла эсе - окъургъа кюрешейик. Кёзюбюз окъургъа юренсе - джазгъаныбызда да, сёлешгенибизде да джангылыч этмей тебрерикбиз.
Мени да билмеген кёб сёзюм барды. Билмегенлерими излеб-соруб юренеме. Мени тюзетген болса - бек къууаныб, анга алгъыш этеме.
Сау болсун, Уфук Таукъул, кюрешиб бир сёзлюк къурагъанды. Хар ким алсын, сабийлерине окъутсун.
Бизге, тыш къраллада джашагъан таулулагъа, ол китабланы табхан къыйынды. Аны ючюн, интернетде ''къарачай-тюрк-ингилиз сёзлюк" къураргъа кюрешеме. Келигиз, билмегенле - джангы сёзле юренигиз, билгенле - джангы сёзле къошугъуз, бизге болушугъуз.
Бир болайыкъ, АНА ТИЛГЕ САКЪ БОЛАЙЫКЪ!
Sabr пишет:
Къарачай газетде бираз къысхартыб бергендиле, ёзге магъанасы сакъланнганды деб турама. Ары да джол ачыкъды. Инша Аллах, таблыкъ бла Къарачайгъа барыб да къалырса...
Алай етгендиле хоу ...Хата джокту, маганасындан узакга кетмегендиле. Алайда КАЙСЫН'ны назмусуну салмагандыла. Ол оригиналде сизи салганыгыздан да бир кесек башгады, Сабр. 3. дизе бомазга керекди. .. ( Биринчи тизги бла ол айны.)
Башха тилледен да джырлады бир кесек къулагыма,
Бирин да эсине алмады джюрегим, ана тилден алгъанча.
Назму хар джерде эди.
Сенде ...
Анда ...
Мында ...
Эслемей озуп кетгеним, джашауну джол къыйырларында:
Ким кетсе да менден, ол сакълай эди,
Мени манга эскертип, ичиме кюзгю тутханча.
Бек сауболугузБилал ..Ёргеде сиз айтганча тюзелттирге кюрештим ..кайдам, болду есе?
Мени назмуларымы кёп джеринде тизгинледеги арт сёз, тюбюндег ини де баш сёзю болуучанды. Башында уллу харифле джазмаганым ол себеблиди. Тюрк тилде назмуларымда бек кёп джеринде алайды. Сора окуган калайында тохтап, калайында кошуп барлыкды ..аны кесине кояма. Калай окусада маганасы 2-3 тюрлюге айланады. Алай етгеним 1.себеби, тилни байлыгын кёгюзюрге...2. себеби; окугыяллык тан сагатта сууча акыб кетсин деп. Дагы да бек кёп зат. Тау тилде назмуларымда алкын алай кёп зат еталмайма ... Сёзлерими кёбелтсем а назмум менида сакламай алып башыны Минги Тауга кетип каллыкды.
Сени ол мийик тауларынгда туумадым, Ичмедим мен Кобан сууларынгдан. Адам кёрмеген джерине болурму тансыкъ? Мен тансыкъма туугъанлы санга, Энди ызына къайтмазлыкъ атама тансыкъ болгъанча.
Сюрюлмедим джуртумдан, мен урулмадым, Къууулмадым элимден, мен тутулмадым. Айырылмадым анамдан, юзюлмедим, алай a Мен нек джылайма эшитсем кёчгюнчю джырлагъа, Джюрегимден юзюлюб тамырла къобханча?
Юренмедим мен элиб-ба бла арабча окъургъа. Къайдан а билейим тау тилни кирилл бла джазаргъа? Билдим: башха тилде джазылмайды санга ийнарла, Мен джылайма юч тилде, сёзюмю ангыламагъан - Шамда туууб ёсген къарнашым Къочхаргъа.
Тюлме не Ата джуртумда, не туугъан элимде. Ой, джашайма кёб тюрлю миллетни ичинде: Испан, чын, ингилиз... Ала сёлешелле хар тилде. Кёб тил окъугъанма, джазгъаным а кёбюсюне - тюрк тилде. Бирини да ызы къалмайды, ана тилимча, джюрегимде.
Тамырым сендеди мени, къайда туусам, ёссем да. Ата джуртумса сен, юзюлюб, сенден кенгнге кетсем да. Чапрагъынгма сени мен - къурутмай, ичимде ёсдюргенме. Кёлюмю ташасында чырмала, санга атамча кюйгенме. Джюрегингде асыра мени, сенден узакъда ёлсем да.
Seni ol miyik taularıngda tuvmadım İçmedim men Koban suvlarıngdan Adamla körmegen cerine bolur mu tansık? Men tansıkma tuvgallı sanga, Endi ızına kaytmazlık atama tansık bolgança
Sürülmedim curtumdan men urulmadım Kuvulmadım elimden men tutulmadım Ayrılmadım anamdan üzülmedim a, ya Men nek cılayma eşitsem, köçkünçü cırlaga Cüregimden üzülüp tamırla kopgança
Ürenmedim men elif-ba bla arapça okurga Kaydan a bileyim, tau tilni Cyrille cazarga Bildim; başha tilde cazılmaydı sanga ıynarla Men cılayma üç tilde sözümü anlamagan Şam'da tuvup ösgen karnaşım Koçhar'ga.
Ne ata curtumdama men, ne tuvgan elimde Voy, caşayma köp türlü milletleni içinde Spanish, Chines, English / ala söleşelle har tilde, Okuganma, alay a köp cazganma Türk tilde Birinida ızı kalmaydı ana tilimça, cüregimde
Tamırım sendedi meni, kayda tuvsam, össemde Ata curtumsa sen, üzülüp senden kenge ketsemde Capragınma seni men, kurutmay östürgenme içimde Kölümü taşasında çırmala sanga atamça küygenme Cüregingde asıra meni, senden uzakta ölsem de.
мен бир балий терекме Афён, Болвадин’ден гитджечик бир юйде джашайма, джап-джангыз джыл сайын бир чичек ачып джылда бир балий береме
джай келир, бир тиширыу кагъар бутакъларымы бир сабий джерде кюле ойнар мен да къуанч этерме алайсыз да мени не сайры терекча адебим джагъымым бард неда акъ тереклеча субайлыгым
мен бир балий терекме Афён, Болвадин’ден Болвадин’де юч инсанны сюерме бир сабий бир джаш тишириу бир джаш адам менича тынглауукъ, тынч менича джумушакъ джюрекли ол да
эем ариу ай, Нисан айы топуракъ - джумушакъ, джумушакъ эм ариу ай, Нисан айы джангур джауду, чичекле ачды бир хош болду ичим
эм ариу ай, Нисан айы акъ терекле узакъда узунуна бир онгуна, бир солуна башы айланыр акъ тереклени мен бир балий терек, тёппемде чичеклерим.
мен бир балий терек, юч инсанны сюеме: бир сабий, бир джаш тишириу, бир джаш адам..
сабийни аты Ахмат, къатынны аты, Асия адамны аты, Ильяс Ахмат, гитче эмда сары, Асия дымбыл, эмда акъ Ильяс узун эмда къараууз бир кёз топракъ юйлери бард ючюню. ол юйню бир кёз терезеси
мен бир балий терек арада бир ийилип къарарма ол юйню ичине джерде бир эсги орунла джууургъан кёрюме хунасында бир сыныкъ кюзгю джерде бир эски кюйюз бир эски бесеней.
бир балий терек арада ийилип карар бир кёз юйге чичеклеринден уялыр.
тюнене кече патеген джагъалмадыла ай джарыкда кёрдюм ючюню. ючюню де бетлери мыдах алгъы бурун олтуруп айран, гырджын, джашил сохан ашадыла сора къарадыла бир-бири кёзлерине джукъусурадыла сора. кёк чыммакъ эди. кёк - мени чичеклерими бетине ушаш. кёкде акъ терекле...
чичекни ем алгъа балий тёгер мен бир балий терекме тёгеме чичеклерими джер, акъ акъ башым, джашил, джашил хурмаларым эмчекде джай келгенде кюн кюйдюрлюктю тёппеми, балийлерим шекер бла толлукъду мен бир балий терекме джай келликди уууч уууч балийлерим Ахматны гырджынына тым боллукъду.
мен бир балий терекме аман бир сагъыш алгъанды мени озгъанды джюзюм бауланы бутагъан заман, дедим дедим, базарда ары-бери тёрт айланыр, Иляс дедим, гырджын ачхасы тым ачхасы патеген ачхасы
дедим, адамла нек джашатылмайды терекле чакълы да болса. мен бир балий терек Асиятны, Илясны, Ахматны гаггысы, шекери, эти. бекден бек кёбеледи бушууум
Кюнледен, баш кюн. энтда келди, къолунда къабчыгы, ол готман киши готман киши бир душманча манга къарар мен гоббан кишиге бир душманча къарарма тохтагъанды Иляс эшикде, бети сагъышлы эм ачыулу къарайды къолунда къара къапчыклы кишиге готман киши узатды кёкрегиме къолун терезеден илгеннген къозулача къарады, Ахмат, ийди бойнун къозулача мен бир балий терек кёкрегимде сары кагъыт
джол парасы берелмегенд, Иляс берилгенди дорх оноуу. этмегиз, дедим. джылда бир чичек ачарма, дедим. тиймегиз дедим гырджынына тым болады мени балийлерим, дедим.
бир кюнорта заманда актерекле узакъда, узунуна бир онг джанга, бир солгъа мен къышлыък отун беш ачха
men bir baliy terekme
Afyon, Bolvadin’den
gitceçik bir üyde caşayma, capcangız
cıl sayın bir çiçek açıp
cılda bir baliy bereme cay kelir,
bir tişiruu kagar butaklarımı
bir sabiy cerde küle oynar
men da kuanç eterme
alaysız da meni
ne sayrı terekça adebim cagımım bard
neda ak terekleça subaylıgım men bir baliy terekme
Afyon, Bolvadin’den
Bolvadin’de üç insan süyerme
bir sabiy
bir caş tişiriu
bir caş adam
meniça tınglauuk, tınç
meniça cumuşak cürekli olda em eriu ay, Nisan ayı
toprak cumuşak, cumuşak
em eriu ay, Nisan ayı
cangur caudu, çiçekle açtı
bir hoş boldu içim em eriuu ay, Nisan ayı
ak terekle uzakta uzununa
bir onguna, bir soluna
başı aylanır ak terekleni
men bir baliy terek,
töpbemde çiçeklerim. men bir baliy terek,
üç insan süyeme:
bir sabiy,
bir caş tişiriu,
bir caş adam..
sabiyni atı Ahmat,
katınnı atı, Asiya
adamnı atı, İlyas
Ahmat, gitçe emda sarı,
Asiya dımbıl, emda ak
İlyas uzun emda karauz
bir köz toprak üyleri bard üçünü.
ol üynü bir köz terezesi
men bir baliy terek
arada bir iyilip kararma ol üynü içine
cerde bir esgi orunla cuvurgan körüme
hunasında bir sınık küzgü
cerde bir eski küyüz
bir eski beseney. bir baliy terek
arada iyilip karar bir köz üyge
çiçeklerinden uyalır.
tünene keçe bategen cagalmadıla
ay carıkda kördüm üçünü.
üçünü de betleri mıdah
algıburun olturup
ayran gırcın, caşil sohan aşadıla
sora karadıla birbiri közlerine
cukusuradıla sora.
kök çımmak edi.
kök meni çiçeklerimi betine uşaş.
kökde ak terekle... Asiya kısıldı, İlyasnı katına
onguna aylandı.
tögerek, ak betçigi terezede
közleri açık turdu tanga deri.
çiçekni em alga baliy töger
men bir baliy terekme
tögeme çiçeklerimi
cer, ak ak
başım, caşil caşil
hurmalarım emçekde
cay kelgende
kün küydürlüktü töpbemi,
baliylarım baltuz bla tollukdu
men bir baliy terekme
cay kellikdi
uvuç uvuç baliylarım
Ahmatnı gırcınına tım bollukdu. men bir baliy terekme
aman bir sagış algandı meni
ozgandı cüzüm baulanı butagan zaman, dedim
dedim, bazarda arı-beri tört aylanır, İlyas
dedim, gırcın açhası
tım açhası
bategen açhası dedim, adamla nek caşatılmaydı
terekle çaklı da bolsa.
men bir baliy terek
Asiyatnı, İlyasnı, Ahmatnı
gaggısı, baltuzu, eti.
bekden bek köbeledi buşuvum Künleden, baş kün.
entda keldi, kolunda kabçıgı, ol gotman kişi
gotman kişi bir duşmança manga karar
men gobban kişige bir duşmança kararma
tohtagandı İlyas eşikte,
beti sagışlı em açuulu
karaydı kolunda kara kapçıklı kişige
gotman kişi uzattı kökregime kolunu
terezeden ilgengen kozulaça karadı, Ahmat,
iydi boynunu kozulaça
men bir baliy terek
kökregimde sarı kagıt col parası berelmegend, İlyas
berilgendi dorh onovu.
etmegiz, dedim.
cılda bir çiçek açarma, dedim.
tiymegiz dedim
gırcınına tım boladı meni baliylerim, dedim.
bir künorta zamanda
akterekle uzakda, uzununa
bir ong canga, bir solga
men kışlık otun
beş açha
Тувган кюнюбюзден башлап ёлгюнчюнге дери джашалган ёмюрде адамланы сорувлары да таусулмайды.
Таусулмазга да керекди, баям. Нек десегиз, джашауну сорувлаган, аны маганасыны аны юсюне салган олду да, аны ючюн.
Ем алга адам кесини ким болганын, неле етебиллигини, кючюню, емда бу джашаган джашауну ичинде кеси болумуну/маганасыны билирге керекди. Андан сорада джашаган джерини, кайсы тамырдан(юйюрден) келгенини емда джашаган миллетинде/джуртунда не болуп битгенини есгерувюнде болурга кереклиди.
Нек - калай - нечик сорувлары аны биргесинде болмаса, кесине незат берили есе аны кёргенден озуп джук джашаяллык/кураяллык тюйюлдю ол кеси джашаунда.
Тюшюнюрге керекди адам, сорувларга, сорууларыны керти тюз джууабыны тапгынчына дери, тинтерге керекти.
Джашау неди? Алга муну сорувларга керекди.
Джашау; куру ашаган, ичген, солув алып берген неда джуклап-уянганмыды? Ма бу сайганларыбызны бары да калган махлукат джанлыла ючюнде керти тюйюлмюдю?
Алай есе бизни аладан айырган неди?
Инсан болуп туусанг, сора инсан болурга джетемиди?
Алай а, инсан болуп тувган а бизлени ИНСАН етерге джетмейди ... Тёгерегибиз уа инсанлыктан насыбыны алмаган адамла бла топбатолуду ... не амал.
Инсан деген, инсанлык деген неди?
Инсан болган; муну не маганага келгенини есгерип, сорувуна тюшгенлейине хаман арты бла башлап тебреб калады.
Аллах'ны аны калай бир джан бла джаратганыны анлагаллай адамлыкда инсанлыкда башлайды.
Сора уа калай инсан болунады?
Манга кёре Аллах'ны берген аклыны, басымны тюз ишлейбилген биле, ырыз бла, халал джюреклилик, сыйлылык, мархамат бла инсан болунады. Сезимлерини каллай бир ёстюрелген есе, аллай бир инсанлыкга джувук болады.
Кесини калган джанлыланы джерине салып тюшюне тебрегенлей ма о сагатта ем уллу атлавунда атлайды.
Бюгюнге дери бу дунияга келген сау динлени барысыны да китаплары тинтилсе кёрюллюк куру бир зат барды; ол етмегиз деп айтганлары барыны да бирчады;
Ёлтюрмегиз, урламагыз, зийна етмегиз, сёгюм етмегиз, башхасыны сёзюн етмегиз ...дагы да муну кибик затла.
Кысхадан айтсам;
ИНСАН болур ючюн не етилирге керек есе ала барды. Быланы етгенге керти дуниялары ючюн савга, етмегенлеге тазирле джазылып салынганды.
Кыйын бир затмыды инсан болган?
Бюгюнкю кюнде бу джашалган аман заманда кыйын ишти инсан болган да, инсан калган да.
Тюзлюкге бага берилмеген, хар нени да бузулганы бу заманны чархында инсан кибик болган да, калабилген де уллу ишди.
Инсан джаратылышындан карувсуз бир варлыкды. Тынч джолланы сайлай, есгермегеллей адамлыгындан инсанлыгындан хар кюн сайын бир кесегин тас ете барады.
Инсанны санларын тоюргандан сора да, ахлавын(рухуну) да тоюрурга аны ёстюрюрге да кереклиси барды. Инсан ахлавыну ериш бла, ачуу бла, дерт бла, хынч бла толтурса андан артха калган куру ет, бла кандан, сингирледен болган инсанга ушаш бир сыпат болур алай а, анга инсан дерге боллук тюйюлдю.
Мархаматын тауусхан, видждандан насыбыны алмаган, гызман (бенджил), юзгюч , арылы-берили, еки бетли, ериш, харамлык толу, ачуулу бир адамга ИНСАН дерге боллукмуду?
Инсан, ахлавуну каллай бир сюймекликле толтуруп аны ёстюрсе аллай бир апыв( аф ) етерге, унутурга, тас етгенден есе табарга юренсе, ма о сагатта инсан болуп тебрер, инсан болганны уллу сыйыны хак етип аны юсюнде ташыр.
Инсан болабилген бир сыйды, сыйлылыкты. Адамны сыйы хар неден да багалыды. Муну есгериунде болган инсан ем кеси сыйына ем тёрт санына ие боллук, емда адамланы намысларын сыйларында, санларында аман бетли етмезге боллукду.
Быллай адам кесине етиллигин излемеген бир затны башхаларына да етерик тюлдю.
Арт сёзюм;
Харамлыксыз, боланыча, тюз, джюреги гыбы аула бла джабылмаган, сюймеклик бла толу, джумушак джюрекли мархаматлы, хыйласыз алдаусуз инсанла джашаубуздан курумасынла деп тилейме.
Аллах кесини инсанга санаган ол бары инсансы варлыклага, бир кесек акыл-видждан насып етсин, джюреклеринде кара тамгаланы кёлтюрюп атсын...аланы керти инсан болганны сыйы бла сыйласын.
кочхарланы Леман *
*
* Adamnı sıyı har neden da bagalıdı.
Tuvgan künübüzden başlap ölgünçünge deri caşalgan ömürde adamlanı soruvları da tausulmaydı.
Tausulmazga da kerekdi, bayam. Nek desegiz, caşaunu soruvlagan, anı maganasını anı üsüne salgan oldu da, anı üçün.
Em alga adam kesini kim bolganın, nele etebilligini, küçünü, emda bu caşagan caşaunu içinde kesi bolumunu/maganasını bilirge kerekdi. Andan sorada caşagan cerini, kaysı tamırdan(üyürden) kelgenini emda caşagan milletinde/curtunda ne bolup bitgenini esgeruvünde bolurga kereklidi.
Nek - kalay - neçik soruvları anı birgesinde bolmasa, kesine nezat berili ese anı körgenden ozup cuk caşayallık/kurayallık tüyüldü ol kesi caşaunda.
Tüşünürge kerekdi adam, soruvlarga, soruularını kerti tüz cuuabını tapgınçına deri, tinterge kerekti.
Caşau nedi? Alga munu soruvlarga kerekdi.
Caşau; kuru aşagan, içgen, soluv alıp bergen neda cuklap-uyanganmıdı? Ma bu sayganlarıbıznı barı da kalgan mahlukat canlıla üçünde kerti tüyülmüdü?
Alay ese bizni aladan ayırgan nedi?
İnsan bolup tuusang, sora insan bolurga cetemidi?
Alay a, insan bolup tuvgan a bizleni İNSAN eterge cetmeydi ... Tögeregibiz ua insanlıktan nasıbını almagan adamla bla topbatoludu ... ne amal.
İnsan degen, insanlık degen nedi?
İnsan bolgan; munu ne maganaga kelgenini esgerip, soruvuna tüşgenleyine haman artı bla başlap tebreb kaladı.
Allah'nı anı kalay bir can bla caratganını anlagallay adamlıkda insanlıkda başlaydı.
Sora ua kalay insan bolunadı?
Manga köre Allah'nı bergen aklını, basımnı tüz işleybilgen bile, ırız bla, halal cüreklilik, sıylılık, marhamat bla insan bolunadı. Sezimlerini kallay bir östürelgen ese, allay bir insanlıkga cuvuk boladı.
Kesini kalgan canlılanı cerine salıp tüşüne tebregenley ma o sagatta em ullu atlavunda atlaydı.
Bügünge deri bu duniyaga kelgen sau dinleni barısını da kitapları tintilse körüllük kuru bir zat bardı; ol etmegiz dep aytganları barını da birçadı; Öltürmegiz, urlamagız, ziyna etmegiz, sögüm etmegiz,
başhasını sözün etmegiz ...dagı da munu kibik zatla.
Kıshadan aytsam;
İNSAN bolur üçün ne etilirge kerek ese ala bardı. Bılanı etgenge kerti duniyaları üçün savga, etmegenlege tazirle cazılıp salıngandı.
Kıyın bir zatmıdı insan bolgan?
Bügünkü künde bu caşalgan aman zamanda kıyın işti insan bolgan da, insan kalgan da.
Tüzlükge baga berilmegen, har neni da buzulganı bu zamannı çarhında insan kibik bolgan da, kalabilgen de ullu işdi.
İnsan caratılışından karuvsuz bir varlıkdı. Tınç collanı saylay, esgermegelley adamlıgından insanlıgından har kün sayın bir kesegin tas ete baradı.
İnsannı sanların toyurgandan sora da, ahlavın(ruhunu) da toyururga anı östürürge da kereklisi bardı. İnsan ahlavınu eriş bla, açuu bla, dert bla, hınç bla toltursa andan artha kalgan kuru et, bla kandan, singirleden bolgan insanga uşaş bir sıpat bolur alay a, anga insan derge bolluk tüyüldü.
Marhamatın tauushan, vicdandan nasıbını almagan, gızman (bencil), üzgüç , arılı-berili, eki betli, eriş, haramlık tolu, açuulu bir adamga İNSAN derge bollukmudu?
İnsan, ahlavunu kallay bir süymeklikle tolturup anı östürse allay bir apıv( af ) eterge, unuturga, tas etgenden ese tabarga ürense, ma o sagatta insan bolup tebrer, insan bolgannı ullu sıyını hak etip anı üsünde taşır.
İnsan bolabilgen bir sıydı, sıylılıktı. Adamnı sıyı har neden da bagalıdı. Munu esgeriunde bolgan insan em kesi sıyına em tört sanına iye bolluk, emda adamlanı namısların sıylarında, sanlarında aman betli etmezge bollukdu.
Bıllay adam kesine etilligin izlemegen bir zatnı başhalarına da eterik tüldü.
Art sözüm;
Haramlıksız, bolanıça, tüz, cüregi gıbı aula bla cabılmagan, süymeklik bla tolu, cumuşak cürekli marhamatlı, hıylasız aldausuz insanla caşaubuzdan kurumasınla dep tileyme.
Allah kesini insanga sanagan ol barı insansı varlıklaga, bir kesek akıl-vicdan nasıp etsin, cüreklerinde kara tamgalanı költürüp atsın...alanı kerti insan bolgannı sıyı bla sıylasın.