Мусса
05.09.2010 01:48:43
Езденлени Шакман анамы гитче къарнашыды.Атасы Юсюп(анам Джюсюп деучен эди) Дикая дивизияда къазауат этиб саугъала да алгъанды.Джесирге Дудаладан биреулен бла тюшюб,андан къача келиб акъ аскерге къошулуб юйюню 1922дж. джыйылады,алая 40кюнден аушады.Юсюпню 3 джашы:Хызыр,Ильяс,Шакман,2къызы Асият бла Напи болады.Шакман эм гитчелери эди. Сабийлигинде огъуна джигитлиги билиниб тургъанды.Анам айтыучу хапарланы бирин айтайым.Бир ингир ала хоншу тиширууну ийнеги стауатха къайытмайды,джашына бар изле десе.кеч болады къайда табарыкъма деб унамайды.Шакман эрлай атын тутуб,джер салыб джолгъа атланады.Айтханым Минги-Таудан 3-4км.Уллу-Къам деб джайлыкъда болады. Джаракълы деген джерге джетерге иги къарангы болады. Сууну ол джанында агъач ичинде отджарыкъны эслеб,мурукку бола тургъанлай атдан джерге къалай тюшгенин да эслеялмайды.
"Къынг деме,къынг дегенлеинге къагъарыкъма"-,деб биреулен Шакманга герохну буруб аллында ол шынкъарт джаннган джер таба айландырады. Келселе талада шынкъартны тегерегинде бир талай сауутлары бла адам,отда къазан асылыб боркъ-боркъ дей къайнай.
_Кимни алыб келдинг?,-деб сорсала,Шакман : "Мен Гяусарны джашыма",-дегенлеине,
джашла кюледиле. " Къарачайда атасыны атын айтадыла" -деб джыллыгъы келген эркиши
Шакъманнга джити къарайды. "Езденлени Джюсюпню джашыма " ."Хырха улу Джюсюпню
джашымыса?" . "Хо". ?Сени атанг бла мен джети джылныбир къазандан аш ашаб айланнганма.
джесирденден да бирге къачхан эдик.Аннга ушасанг джигит джаш боллукса.Кеч эте не излейсе,
не джумуш тындыра айланаса?" "Ол къазанда бише тургъан малны излей айланама",-десе
джашла кюлелле,чам-накъырда этедиле. Шакъман кетер дыгалас этерге кюрешеди,алая муну
иймейдиле,ийнекни этинден ашатмай .Ашаганындан сора уа накъырда халда:"ГПУда сен
бандитле бла ийнекни урлаб ашагъанса деб болджал саллыкъдыла,Салаукагъа ашырлыкъдыла".
Шакъманны : "Мени къоймай ашатхан эдиле",-дегенин эшитгенлеринде шум боладыла ,бир
бирине къарайдыла .Джашланы халлары тюрленгенин эслеб Дуда улу Шакъманны бир джанына
алыб: " Елген атангы хатерин этеме ,ансы ийерик тюл эдим .Былайда 2-3кюн турлукъбыз,андан
сора элге барырса да айтырса ГПУгъа.ала билликдиле сен бизни кергенинги,.кесинг айтсанг
башынгы алырга болурса.Сен сабийсе ,сени бла кюрешик тюлдиле.Бу ачханы ийнекни иесине берирсе"-,деб Шакъманны ашырады. Шакъман къошха къайытыб анасына хапарын айтады.
Хоншу тышырыугъа ачханы бергенинде,ол ачханы санаб Шакъманнга : "Шакъман,алагъа энтда
мал керек болса мени ийнегиме алсынла"-дейди.
Школну бошагъандан сора Нарсанада чурукчу курсланы бошаб бир кесекни ишлейди,1938 джыл Къызыл Аскерге чакъырылыб Киевский особый военный округда къуллукъ этиб ,къачда келеди деб тургъанлай къазауат башланады. 1942 дж. Елген къагъыты келгенинде анасы ашын-схатын этдирмейди, сауду деб . 5-6 айдан письмосу келеди:"Анам,кеч кеб джазмай тургъанымы, амалым джокъ эди.энтда къачан джазарыгъымы билмейме.Разы бол." дагъыда бир иги кесек заманны письмосу келмейди.Кечюрюлликни аллы бла письмо алады анам. Тынчлыкъ-эсенликден сора газетден вырезка. Мени атамы айтханына кере ол газетде:"Офицер-коммунист,2
орденоносец Узденов представлен к высокой государственной награде" Къазауат бошалгъанындан сора 2-3 кере военкоматха Шакъманны джазыун билдиригиз дегенликке
Танкда кюйгенди деб бир кере ,без вести пропал в 1942г.деб экинчи кере аллай джуаб бергендиле.Къазахстандан къайытхандан сора анама Къазийланы Хаджи-Мурат(джуукъ джетген
Хурзукчу киши) Шакъман не эте турады деб сорады.Къазауатдан къайытмагъанын эшитгенинде
Анама хапар айтады .Хаджи-Мурат аэродром да къараулда тургъан кезюуде 2 машина келиб
тохтайдыда аладан бир талай адам тюшеди,аланы ичинде Шакъман.Къараулда тургъанны селеширге амалы джокъду,джетел этиб Хаджи-Мурат Шакманны кесине къаратады.Сезни къысхасы, Х аджи-Мурат бла Шакман иги кесек заманны ушакъ этедиле, Хаджи-Мурат адресинги
къой дегенинди мен барлыкъ джерге почта джюрюмейди сау-эсен къайытсам мен кесим сени
табарма дейди,алая Хаджи -Мурат джаралы болубму кетеди,огесе къарачай джашланы фронт-
дан кетерген кезюу болуб андан сора тюбешмейдиле. Дагъыда бир хапар.Къазахстанда тургъан
заманыбызда хапар чыгъады къайсы эседа бир элге Шакъман бла къазауатда болгъан къазах джаш келгенди деб.Атам комендантдан эркинлик алыб ол элге барыб казах джашха тюбеб хапар
сорады.Сау -эсенди ,айырышылгъан заманыбызда юйдегиси къайда болгъанын билмей бек къыйнала эди дейди ол джаш.Адресин бер десе атам-унамайды.Атам письмо джазады ,аны алады.Юйге къайытыб хапар айтса къарт анам джукъда айтмайды анам Напи уа атама кел-къалды болады адресин алалмагъанса деб.Аманны кебинде комендантдан эркинлик алыб атам
бла анам ол биягъы элге барадыла,алая казахлы кетиб тура. Джуукъларындан анам не кюрешсе да адресни алалмайды. Аланы алай нек этгенлерин билмей къалдыкъ.
МО подвиг народа деген сайттына ышаныб турама.