Sabr
04.10.2011 07:15:37
ТЮРКИЕ. 31 ДЕКАБР 1997 - 01 ЯНВАР 1998. ИЗМИР
Ораза да, Джангы Джыл да
Бирден башландыла быйыл.
Бу затда бир магьана бармыды?
АХЫРЗАМАН КЁРЮНЮУЛЕ
1
Къуругъан сууну ызына къараб,
Ахыр кюнюме сагъыш этеме.
2
Къуругъан кёлню тюбю чёлде
Ёлген балыкъла
Мен бошуна ийген кюнлеге ушайла.
3
Кёл къуруй туруб, ол балыкълагьа
Джетген къыйынлыкъны кёзге кёргюземе.
4
Биз насыбдан умут юзсек,
Кёлюбюз, сына, къуруй,
Сезимлерибиз, ёлюб къалалмай,
Ол чабакълача, къыйынлашалла.
5
Ай медет Аллах!
Ол къуругьан кёл ? тауусулгьан джашау.
Ол балыкъла ? адамла.
Мен ахырзаманнга къараб турама.
СЕНДЕ ДЖАШАУ, КЪУУАНЧ ЭТЕРБИЗ
Къарачай джердеди, кёкдеди,
Талай къычырым мийикликдеди.
Минги Тауну этегиндеди,
Хар бир таулуну джюрегиндеди.
?Ання?, деб, джылайды сабий,
?Ання? деб, кюледи сабий.
?Ана тилибиз, джуртубуз ?
Къарачай? деб, урады джюрек.
Ёлгенибиз, сауубуз да - Сенде,
Тюненебиз, тамблабыз да - Сенден.
Аллах айырмасын Сенден,
Юйюбюз, кюнюбюз ? Къарачай.
Не сермеше ёлюб кетербиз,
Не Сени джангыдан кърал этербиз.
Сенде джашау, къууанч этербиз,
Атала джурту Къарачай!..
ДОКТОР МУСТАФА ДОММАЙЧЫ
Болдум назмучу, миллетчи,
Болдум джулдузчу, Айчы.
Унутдум къайгьыны, джарсыуну ?
Измирде окъудум джазыуну:
Доктор МУСТАФА ДОММАЙЧЫ.
Доммайчыны туудугьу бла тюл,
Биз тарих бла тюбешдик.
Доммайчы сёлешген тилде ?
Къарачай тилде сёлешдик.
Джуртха къайытханлай, Доммайчыны
Къабырына ашыгьырыкъма.
?Туудугьунгу кёрдюм Тюркде? деб,
Мен бир тюз аскерчи аскер башчыгьа
Хапарны тюзюн айтырыкъма.
Ол, къурч ауазы къалтырай, сорур:
Тюркге нек кёчгенле?- деб,
Джуртларын къоюб нек кетгенле?- деб,
Темир джаны тынгысыз болур.
Дагьыда сорур:
Ана тиллерин билемилле?- деб,
Ата джуртларын джокълаймылла?- деб,
Бир-бирлерин джакълаймылла?- деб,
Къарачайчылыкъны сакълаймылла?- деб.
Дагьыда:
Къарачай джашаймыды, джашарыкъмыды?- дер,
Анга кимден, неден къоркъуу барды?- дер.
Сора бизден бек къаты сорур:
Тили, тини да джашнар ючюн,
Къарачай джашар ючюн,
Насыблы, зауукълу джашар ючюн,
Не этгенсиз сиз? Не этесиз сиз?
Деу Доммайчыны бу соруууна,
Ата-бабаланы бу сорууларына
Биз къаллай джууаб бере билейик,
Сыйлы къарнашым МУСТАФА ДОММАЙЧЫ?!
Ала бердиле бизге бу тилни, Джуртну да,
Аладан кёчдю бизге адет да, тёре да..
Бизден а не къалыр туудукълагьа,
Не къалыр? Эшитемисе,
Доммайчыны туудугьу Доммайчы?!
Бизге уяныргьа джетгенди заман.
Къарачайгъа джаныбыз къурман.
Халкъ хастады, джетгенди заран.
Керекди оноу, керекди дарман.
Не айтырса, доктор Мустафа Доммайчы?
Да сау къал доктор Мустафа Доммайчы.
Не мында, не Джуртда
Кёрюшюрбюз, Аллах айтса.
Хошча къал, доктор МУСТАФА ДОММАЙЧЫ.
МЕН КЪАРАЧАЙЛЫМА
Кюндюз Кюнюм,
Кече Айым ?
Халкъым, Джуртум ?
Къарачайым.
05. 03. 1998
ТЁРТ ТАУЛУ
Тёрт таулуну билеме мен,
Дуния да биледи:
Мухаммад алейхиссалам.
Кязим хаджи. Джырчы Сымайыл.
Назмучу Къайсын.
Къуран.
Джаралы джугьутур.
Минги Тау.
Джаралы таш.
Ой джарлы дуния.
Джаралы дуния.
Кёкге джууукъ мийик таула.
Къайсын. Кязим. Сымайыл.
Мухаммад алейхиссалам.
22.07.1998 Мекка-Бызынгы- Чегем-Учкулан
ДЖЮРЕГИМ
Къышхы сууукъ чууакъ кече
Къая башында Айгьа къараб,
Улуй тургьан къазакъ бёрю,
Нечик иги англайма сени.
АХЫРЗАМАННГА ДЖУУУКЪЛАША
1.
Сауладан тюнгюлюб бошаб,
Ёлгенлени кёреме тюшюмде.
2
Саула ёлгенлеге сукъланалла,
Ёлгенле уа ? саулагьа.
3
Саула ёлгенледен къоркъалла,
Ёлгенле уа ? сауладан.
МОСКВАДА ДА ТАУЛАДАЧА ТУРАМА
Айран ичеме, эт, хычын ашайма,
Москвада да тауладача джашайма.
Москвада да таула бла джашайма,
Алай бла таулу адамгъа ушайма.
Беш ууахты намазымы къылама,
Джума кюнледе татар межгитге барама.
Муслиман джыйылыулагьа къалдырмайын джюрюйме,
Кесимден онгсузгьа болушама, эрийме.
Бар затымдан ёзденлик этеме, юлешеме,
Халкъым, ахлум деб, къайгъырыргъа кюрешеме.
Бир да къоймайма къолдан келгенни аяб,
Ауузумдан тюшмейди къуран сура, аят.
Сыйлы Къуранны кюрешеме окъургъа.
Джолдан ётерге болушама сокъургьа.
Болушалмагьаныма да "Аллах болушсун" дейме,
Уллу Аллахдан ийман насыб тилейме.
Къоркъсам да, "хаджи" атха тыйыншлы болмам деб,
Дагьыда, файгьамбар джуртун бир кёрмей къоймам деб,
Джол чыкъгъанлай,
Меккягъа, Мединагъа да бардым, чабханлай.
Джарлы анам сау болса, къууаныр эди къалай.
Исламны беш фарызына да тюз турургьа кюреше,
Гяуур къралда да муслиман болургьа кюреше,
Москваны да Къарачай этерге кюреше,
Джашайма, ийман тилей Аллахдан.
"Бисмиллях" бла башлайма хар ишими,
Кишиден да джашырмайма бедишими ?
Джигит Харунну осиятын бузгьанма,
Иншаллах, тюзетирме деб базама.
Мен Аллахдан тилейме кечмеклик.
Тюз джолдан аджашдырмаз сюймеклик
Тюрк-муслиман халкъыбызны
Уланы болгъанлай къалама.
Москвада да тауладача турама.
НЮР ТАУДАН МИНГИ ТАУГЪА САЛАМ
Ма Нюр Тау ? Джабаль ан-нур!
Къайда да тур ?
Джюрегинги къыбылагьа бур!
Хира дорбун ?
Файгьамбарыбыз алейхиссалам
Былайда эшитиб тургьанды Аллахны Сёзюн.
Бу мийик Тауну башына чыгъыб,
Хира дорбунну аллында
Намаз къылдыкъ, Тилек этдик.
Эсиме тюшдюле Кавказ таула:
Минги, Кязим, Сымайыл, Къайсын
Ташла-джашла да тюшдюле эсиме ?
Огьай, хорланмазбыз биз!
Файгьамбар да таулу эд,
Мен да таулулай къалама.
Аны азанчысы болгьанлай къалама.
Кёреме
Нюр Таудан Минги Таугьа
Тартылгьан джанкъылычны: Аллаху акбар!
Джюрекле иймандан толалла ?
Биз хорларбыз: Аллаху акбар!
ТЮРК ДУНИЯСЫ ЭРКИН БОЛУР, ИНШАЛЛАХ!
Ёмюрде джукъланмаз, мутхуз да болмаз
Тюркню мийик джулдузу, джарыкъ Айы.
Ас-салам алейкум, боз къуртла къууанчы ?
Эрджиес зафер къурултайы.
Тюрк сюеди кенгликни, мийикликни,
Кёкге къараб улуйду бёрю да.
Белгилей бекликни, бирликни,
Боз къуртла джыйылгъанбыз бери да.
Эрджиес тауну тюбю ёзенде
Хар сёз душманнга атылгьан бир окъду.
Бери джыйылгьанла бёрюле-ёзденле,
Итлеге, къуллагъа мында орун джокъду.
Маршла согьулалла, байракъла чайкъала.
Сабийчикле огьуна ? бёрючюклеча.
Сезиледи Тюркню, Тюркешни руху ?
Къартла да сюелелле аскерлеча.
Къазакъ бёрюледен джыйын джанлы къуралыр,
Тюрк дуниясы биригир да, къууаныр.
Тюрк башына боз къурт келир, Иншаллах,
Тюрк дуниясы эркин болур, Иншаллах.
августну 1-2, 1998 джыл
ДЖЫЙЫН ДЖАНЛЫ БОЛУРГЪА КЕРЕКДИ
Джаралы ташда ёсген тереклебиз биз,
Бизге сау, саулукълу болургъа бармыды мадар?!
Урушла, сюргюнле ? бары эсибизде.
Ким биледи энтда не хазырлагъанын къадар?!
Къаяда ёсген тереклебиз биз,
Мийикден къараб кёрюб турабыз ?
Къаяны кюрешелле атылтыб тюбюнден...
Аллахха, дуниягъа да сорабыз:
Тюзлерибизден ыхдыргъанларында
Биз къаялагьа, таулагьа чыкъдыкъ.
Энди тауларыбызны да сыйырыб кюрешелле,
Джерибиз кьалмады артха туракъларгъа.
Нарат тереклеча джууаш джашадыкъ,
Тёзе, сёзге-отха-балтагьа да.
Амма, "ашаса, ашамаса да бёрю ауузу къан",
Тюз джерибизде да терслелле бизни.
"Таш башында джашау этген халкъ" деб,
Бизге алгьыш, махтау этер орнуна,
"Таугъа тыйгъаныкъда да ёлмелле была,
Таудан кёчюргеникде да ёлмелле была.
Ёлмейле" деб, тиш къысыб кюрешелле.
Да не этейик, сюйсек, сюймесек да,
Бёрю болмасакъ ? джашау джокъ бизге.
Бёрю болмасакъ ? джашау джокъ бизге,
Эшитемисиз, тауда терекле!
Сакъланыр ючюн джуртубуз, халкъыбыз,
Сакъланыр ючюн Таш да, Терек да,
Бизге къазакъ бёрюле тюл,
Бизге джыйын джанлы болургъа керекди.
ТЁГЕРЕКГЕ ЭСЛЕБ КЪАРАСАНГ...
Сюркелиб джюрюгенле;
Сюелиб джюрюгенле;
Эмда
Учуб джюрюгенле;
Эмда
Джарыкъча джюрюгенле;
Эмда
Фикирча джюрюгенле.
Къуру бу дунияны кёргенле;
Бир-бирде ол дунияны да сезгенле;
Башха дунияланы да кёрюб тургъанла;
Ала бла байламлы болуб,
Сёлешгенле, кенгешгенле,
Адам улуну дуниясын да
Гюнахдан тазаларгъа кюрешгенле.
Адам дараджагьа джетмегенле;
Адамла;
Эмда
Болгьанны, боллукъну да кёрген
Кераматлыла;
Эмда
Адам дуниясын тюрлендирген,
Адамны ийман бла джашаргьа кёллендирген,
Кёк бла Джерни джууукълашдыргъан,
Аллахны Сёзюн дуниягъа джайгьан Келечиле;
Эмда
Заманны, Аламны да тюрлендирген
Таша кючле;
Эмда...
ОЛ.
БУСАКЪ КИБИК, НАРАТ КИБИК АДАМ БОЛ
Ай джарлы терек!
Бир аман адам келеди
Мычхысы бла, балтасы бла къолунда.
Ай зауаллы терек!
Къачаргьа аягьынг джокъ,
Тутаргьа къолунг джокъ,
Къабаргьа тишинг джокъ,
Дау айтыргъа тилинг джокъ,
Джакъларгъа джагьынг джокъ.
Ол сени кесерге тебрегенди.
Сенде уялары болгьан къанатлыла
Кыскыныкда учалла ары-бери,
Къычырыкъ эте, тёгерекге айланалла.
Не этсинле, харибле, ала да ?
Балаларына джууукълашханды ёлюм.
Къыйынлы терек!
Кёлеккенг огьуна джокъ боллукъду бусагьат.
Шууулдайла, шыбырдайла, къалтырайла чапракъларынг. Сеземисе, ёлюмню? Огьесе,
Сен ? джашау кибик мазаллы,
Ёлюмню башындан къараб,
Аны шылаплыгьына сейирсинеми тураса?!
Эй шохум! Ёлюм да,
Кесине ушаш джапсызлагьа тиймейди.
Сюркелгенлени тюл, сюелгенлени,
Эм игилени, эм уллуланы, эм ариуланы,
Эм джигитлени, эм джитилени, акъылманланы,
Кёкге узалгьанланы,
Эркинлик деб тургьанланы,
Бийлени, ёзденлени къурутады ол да.
Ёлюм зарды. Къаратонду кеси да.
Къурутхан болмаса, джукъ туудурмайды ол.
Кесича аманланы артха къояды,
Эм игилени къурутады ол.
Эй шохум! Ол зар, къаратон гяуурну
Сындыраса, сансыз, бюсюреусюз этиб.
Сен анга тюбейсе нечик тыйыншлы ?
Джылагъанынг, ынгычхагьанынг да джокъ.
Джашадынг бир кишиге болмай заранынг,
Хайырынг тие къанатлыгьа, джаныуаргьа, адамгъа да.
Сейирсинеме сени джашауунга,
Ахыр кюн сенде болгъан чыдамгьа да.
Ёмюрюнг аякъ юсюнде ётдю,
Аякъ юсюнде тюбейсе ёлюмге да.
Сен бизге солургъа хауа бериб турдунг,
Энди юретесе ёлюрге да.
Бешикде джатхан бир улан сабийге
Алгьыш эт деб, манга гоппанны тутдурсала,
"Бусакъ кибик, нарат кибик бир адам
Бол"-, деб, анга алгьыш алай этерме.
Мен кесим да, Аллах алай буюрса,
Не да тилегиме "амин" дегени болса,
Джашаууму тереклеча этерме,
Дуниядан да ала кибик кетерме.
Sabr
04.10.2011 15:04:12
УЗУН СЁЗНЮ КЪЫСХАСЫ
Таякъгьа юреннген ит болгьандан эсе,
Шкокга юреннген бёрю бол.
Халкъым деген, Джуртум деген
Боз къуртладан бири бол!
КЁК-ДЖЕР АДАМЫ
Кёк бла Джерден джаратылгьанды адам,
Кёк, Джер ? джилигинде, джюрегинде аны.
Сёзюнде, ишинде, муратында да ? Кёк бла Джер.
Сабий сюркеле келиб, турады ёрге ?
Узунлугьу чакълы бирни кёкге киреди.
Ёсе, джашай келед да, ёледи адам ?
Тёнгеги Джерге, джаны Кёкге кетеди
Кёк бла Джерге юлешинеди адам.
Кёк адамы, Джер адамы тюл,
Кёк-Джер баласыды адам.
Эки дуния аны джюрегинде ?
Аны ючюн къыйынлашады адам.
Саны - джерге, джаны уа - кёкге
Тартханлай туралла аны.
Саны джерге кирмей, джаны кёкге кетмей,
Бир тынгы-тынчлыкъ джокъду анга.
Тынгы-тынчлыкъ андан сора да
Бармыды, къайдам.
Къоллары бла джулдузладан тутуб,
Аякълары бла джерни эслеб баса,
Ёлюм таба кетиб барад адам ?
Джангы дуния, джангы джашау таба.
Кёк, Джер да тарталла кеслерине,
Чырмау да, кёзбау да джетишелле джолда.
Сынау джолду бара тургьан джолу,
Ёлюм да, тирилиу да, джашау да ? алда.
Соруу-сууал, сыйрат кёпюр, джаннет не джаханим
Сакълайдыла алда, сакълайдыла алда.
Джашауу ючюн, иннети ючюн да,
Джууабха бирча тартарыкъдыла анда.
НЕГЕ ТЫЙЫНШЛЫДЫ АДАМ?
Адамла да тереклеге ушайла:
Кими - нарат, кими - бусакъ, кими - эмен;
Кими - базыкъ, кими - субай, кими - кёкен;
Кими чегет бла, кими - къазакъ, джангыз кеси.
Адамла да тереклеге ушайла:
Кимин къартлыкъ, кимин ауруу,
Кимин кёк, кимин джер, кимин адам
Къурутады.
Джашайла джерде адамла, терекле да.
Адам болмагьан сагьатда да болгьандыла терекле,
Адамсыз джашаяладыла ала.
Терексиз, чегетсиз а - адамгъа хауа джокъ.
Джашил табигьатсыз - джашау джокъ адамгъа.
Аны англагьан да азча кёрюнеди ансы.
Огьай, ушамайды адам терекге.
Кеседи адам терекни, къурутады ?
Кесини тамбласын кеседи, къурутады.
Джерни чанчакълайды, къазады, тонайды,
Тешик-тешик этеди Джерни кюбесин ? Кёкню.
Ахырзаман сауутун чыгьарыб, уулаб кюрешеди,
Ахырзаманны анасы, баласы да болуб.
Огьай, ушамайды адам Адамгьа ?
Джерни, Кёкню да болады джауу,
Аллахха-Адамгьа да къурумайды дауу.
Къайгъысы ёлмейди, адам кеси ёлмей.
Не этерикди ахырзаман келмей?
Аны келтирир ючюн кюрешеди адам.
Джаханимге адамдан тыйыншлы
Болмаз, бар эсе уа ?
Ол да джангыз Ибилис болур.
УЛЛУ АЛЛАХ КЕСИ БОЛУШСУН
Бу кетиб баргьан - суу тюлдю - джашауду,
Заман сюред чапракъланы-кюнлени.
Бу джерни джабхан - къар тюлдю - кебинди,
Къутхарайыкъ, айт, нелени, кимлени?
Буз тауланы джюреклери отду, от,
Бузджюрек а отдан кёлек киеди ?
Кимни ичи, кимни тышы кюеди ?
Ахыр кюнден къутулургьа мадар джокъ.
Терекни тамырлары къуу болгьанын билмейин,
Бутакълары чапракъланыб туралла.
Ахырзаман бла бошаллыкъды бу дуния,
Адамла уа къошакълана туралла.
Хар нени да барды ауалы-ахыры:
От джукъланад, келген - кетед, алайды.
Джана туруб, джукъланныкъды кёкде Кюн,
Джюреклени соруу, къайгьы талайды.
Тынгы джокъду, джууаб джокъду соруугъа,
Соруула уа - къаргьалача бурууда:
Къайдан келдик, къалай келдик, нек келдик?
Не магьана бла джаратханды Джаратхан?
Боллукъ эсе бу дунияны ахыры,
Ёлюм бла бошаллыкъ эсе хар зат ?
Ол заманда джокъ магьана джашауда,
Тас болады магьанасы джашауну.
Ёллюк болуб нек джаратылдыкъ да биз? ?
Ёллюкме деген кеси кесин алдайды.
Бизни алда - къыямат, соруу-сууал,
Башха дуния, башха джашау сакълайды.
Бир дуниядан башхасына кёчген болмаса,
Ёлюм джокъду. Бу дунияда джашауубуз ючюн,
Этген гюнахларыбыз, аманлыкъларыбыз ючюн,
Излеб, этелмей къалгьан аманлыкъларыбыз ючюн да,
Кир, аман иннетибиз ючюн
Джууабха тыртыллыкъбыз.
Ёлюм бла бошаллыкъды хар зат дегенле ?
Аманлыкъ этиб къутулургьа излейле.
Джангылалла. Ахрат азаб бош сёз тюлдю.
Адамдан къутулгъан да Аллахдан къутулмаз.
Ёмюрлюк дуниягъа, керти дуниягъа ётерден алгьа,
Бу дунияда сыналабыз биз.
Сынауладан ётгенибизге кёре,
Не джаннетге, не джаханимге тюшерикбиз биз.
Ёллюк болуб джаратылмагьанбыз биз.
Эки дунияда да бет джарыкълы болургъа,
Уллу Аллах кеси болушсун.
КЪАРАЧАЙ ДУНИЯ
Къарачай деген сагьатда
Джуртубуз кёзге кёрюнеди:
Минги Тау,
Архыз, Теберди, Махар,
Бештау, Эсентюк, Нарсана...
Къарачай деген сагьатда
Халкъыбыз кёзге кёрюнеди:
Къарча,
Адурхай, Будиян, Науруз, Трам...
Къарачай деген сагьатда
Тарих кёз аллыбызгъа келеди:
Чингисханны аскерлери бла,
Темирланны аскерлери бла,
Орус аскерле бла
Баргьан урушла, къазауатла,
Эминала, аман къышла да,
Сюргюнле, башха палахла да ?
Бары къол аяздача кёрюнелле.
Къарачай деген сагьатда
Тёнгертги юйле да,
Къарачай бёркле да,
Къарачай чепкенле да,
Къарачай таула да,
Къарачай къойла да,
Къарачай атла да,
Къарачай шкокла да ?
Эсге тюшедиле бары.
Къарачай дуния чакъырады кесине.
НЮР ТАУ бла МИНГИ ТАУ
Мен ? Тюрк-Муслиман Аламны аланыма,
Къарачай-Малкъар дунияны уланыма,
Каф-Кафказ тауланы тауланыма,
Халкъымы-Джуртуму белгиси да ?
Минги Тау.
"Къурейш халкъым ? Къарашай" деб,
"Къара танытханым ? Къарачай" деб,
"Дуниягъа билим, къара джай" деб,
Аллах джаратханды бизни.
Биз келгенбиз мийикден мийикге,
Тёзмегенбиз зорлукъгъа, бийликге,
Чакъыргьанбыз диннге-игиликге ?
Тейри адамы,
Тейри халкъы ? ма бизбиз.
Биз Минги Тауда окъуйбуз Къуран,
Минги Таудан къычырабыз азан.
Къобан да: "Ла илаха иллаллах
Мухаммадун - Расулуллах" дей,
Зикир айта, тенгизге ашыгьады.
Нюр Тауну къарнашыды Минги Тау ?
Бир-бирлерин туралла кёрюб.
Ол эки таугьа къучагьымы кериб,
Кырдыкла, терек чапракъла айтхан сёзлени,
Суу толкъунла къатлаб айтхан сёзлени,
Бютеу дин къарнашларым айтхан сёзлени,
Къайтарыб-къайтарыб айтама мен да:
Ашхаду ан ла илаха иллаллах
уа ашхаду анна Мухаммадан гьабдуху уа Расулуху.