Джашау бир тюрлю болгъанды, миллетде кесини тилинден къачхан -кёбден-кёб болуб барады орус тил биринчи оруннга чыгъыб
Кесини тилин сюймегенни уа ким сюерикди,деб келеди мени кёлюме.Тилин унутхан а аны биргесине ата-бабаладан келген адетин, намысын да тас эте барады...ол а биз миллетлени башха миллетлени ичинде къачан да бек ёрге,мийикге тутдургъанды,не къыйынлыкъ кёрселе да, унутмагъандыла,сыйларын джерге атмагъандыла...

Мен отуз юч соруу табханма кесибизни къарачай-малкъар адетлени юсюнден. Бу соруула кимигизге къыйын , кимигизге да бек тынч кёрюннюкдюле ...Быланы эсде тутсакъ, бир джерде да абынмазбыз,Аллах буюрса. Толу джууабла бир беригиз бу соруулагъа ...

1.Тамада кирсе не этерге керекди?
2.Тиширыуну кёрсенг не этерге керекди?
3.Джауорун, башджарты кимге салынады?
4.Тёрде ким олтурады?
5.Ашаргъа олтурсанг къалай ашаргъа керекди?
6.Ашаб бошасанг кесинг туруб кетерге боламыды?
7.Къонакъда кеч къалыргъа джараймыды?
8.Столну отрасында табакъдан къалай ашайдыла?
9.Къойдан ненча юлюш чыгъады?
10.Тиширыугъа къайсы сюек салынады?
11.Къайсы сюекни юлюшге салмайдыла?
12.Адамгъа суусаб берсенг не этесе?
13.Тамадаланы ушакъларына чакъырылмай къошулургъа джараймыды?
14.Столгъа ашаргъа олтурсанг къолларынгы къалай салыргъа керекди?
15.Сюйюмчю айтханнга не этедиле?
16.Абдез алгъаннга суу къуюламыды?
17.Абдез сууну къайры тёгедиле?
18.Джау джиб къачан тагъылады?
19.Итлик чач,итлик келеек деб неге айтадыла?
20.Тиш джырна къачан этиледи?
21.Къонакъгъа къалай къарайдыла?
22.Келинни ау джаулугъун,къол джаулукъларын ким алады?
23.Тил тутхан,аууз ачдыргъан не зат аделедиле?
24.Келин къайын атасы бла къайын анасыны атларын айтамыды?
25.Джолда тиширыу къайсы джанында барады?
26.Къартланы аллары бла ётерге джараймыды?
27.Ким алгъа саламлашады?
28.Эркиши мыйыкъ къачан къояды?
29.Адамны затын къайтарсанг не айтаса?
30.Тойгъа къызла-джашла къалай джюрюгендиле?
31.Бузоучу деб кимге айтхандыла?
32.Джарым чалкъычы деб уа?
33.Толу чалкъычы джаш къачан болгъанды?

...сакълайма эм акъыллыланы )

мени да бир къошагъым боллукъду... джау джибни юсю бла...
Стым той - джаш туугъанына этилген тойгъа айтадыла...

Alan_09, тюз айтаса...ол юч сорууда бир кесек ишеклиме...аны бла былай...ишексиз болурча бир билген адам бар эсе... андан сорургъа керекди...

аааа
ангыладым энди )
Билгенигизни бир джазыгъыз энтда ... боллукъ эсе

Стым, дегенни не затды магъанасы???

Faida, мен билгеним кеб тюлдю..алай а... сорууларынг бар эсе... джаз... билгениме... кере... джууабын берирме... билмегеними сорурма... Аллах бергенча... адетден ангылагъан адамла бардыла...))
не да бу форумда... терслигими ким болса да...тюзетир...))алай бла мен да тюзелирме... башха окъугъанла да.. тюзюн юренирле)))

Faida
Стым, дегенни не затды магъанасы???
ингирде...сезлюкге къараб джазарма...ансы... стым деген сезню...стым той деген байламдан сора... чырт кеси джангыз айтылыб эштмегенме...))

31. Бузоучу деб кимге айтхандыла?
сабий болур...бир 10-12 джылыдан гитче...бузоу кютерге къарыуу джетген...))
32. Джарым чалкъычы деб уа?
33.Толу чалкъычы джаш къачан болгъанды?
Джашчыкъгъа джети джыл толса къошха ийгендиле. Анда малгъа къараргъа юреннгенден сора да адебге, намысха, адетге юретгендиле.
Биринчи джылларында бузоучу андан сора чабджаш болгъандыла. Чабджаш къошну кереклисине чабыб шапагъа болушханды. Онеки джылында тууарчы, къойчу, оналты джылында тири джаш джылкъычы болгъанды.

Чалкъычы джыйында джашланы джылларына, ёсюмлерине, саулукъларына, къарыуларына кёре сау чалкъычы, джарым чалкъычы, чалкъычыны юч этиб бири деб къыйынларын алай тергегендиле.

Источник: Адеб.Намыс.Адет. Борлаков Ю.А. Карачаевск 1998.

Къыз сабийлени ёсдюрюу джашладан башха болгъанды. Аланы ауур ишге урмагъандыла. Къызны этинде, не бетинде, не къолунда джара табы болмазгъа керек болгъанды. Ол огъай эсенг, бармакъ тырнагъы кёчгеннге да къыйналгъандыла.

Къызым кирсизликни алтын къаласы,
Анасыны эм бек сюйген баласы

Бир кёб магъаналы затла бардыла бу китабда. Faida джазыб къолумдан келмез, сорууларынг кесинге керек болуб му сораенг огъесе школгъа башха дерсмиди? Толу джуабла керек болсала билдир, сканировать этиб салырма.

Ханума
Хоу,кесиме керек эдиле
Заманыгъыз болуб, кесигизге да къыйын тиймесе, бир талай затчыкъ бир салырсыз. . . Не къадар кёб болса, ол къадар иги боллукъ эди...
Сау болугъуз.

аааа
Болсун

Ханума
...сакълайма,толу джууабларыгъызны

Сагъышлы
а тышыругъа тешикли болмагъан джаны джан сюекни салынмаймыды?))) тешикли джаны сыйлыракъды деб билеме, дагъыда обир джанын да сала болурек деб турама))
тешикли джаны сыйлыракъды, аны сыйлаб тамада тышырыугъа салалла деб билеме. Тешикли болмагъан джаныда юлюшча кесини орнунда кетеди. Башында джазгъан китабымда юлюшлени юсюнден джукъ джокъду, мен Къарачайдан кетгенли 10 джыл болады, юлюшлеге къатышмагъанма, таблыкъ бла юге звонить этсем тамам джуаб берирме.

... бюгюн бу 33 соруулагъа джуубланы назму халда этилгенлерин келтиргендиле...
Сизге да салайым аланы,джаратырыкъ эсегиз...

?1 Атанга,ананга сыйыннган,
Аланы намысларын, сыйларын кёрген,
Тамадагъа туруб орун берген,-
Ма бу адетледиле ёмюрден келген

?2Тиширыуну кёрсенг,
Тохтаб,кюн ашхы бер.
Аны сыйын хар заманда
Анангы сыйыча кёр.

?3Халкъынгы адетлерин билмей,
Сокъур адамча джашама.
Атанг саулукъдан, къолунга алыб,
Джауорун , башджарты ашама.

?4Атлы болуб келе эсенг,тиширыугъа
Кюн ашхы атдан тюшюб бер.
Сенден тамада бар эсе,
Излеме юйде,къошда кесинге тёр!

?5Сенден тамада сёлешген заманда,
Аны ауузуна чабма.
Ашаргъа олтурсанг а,
Джутланыб,уллу къабма!

?6Тамададан эркинликсиз
Ткпсиден туруб кетме.
Кесиме табды деб,
Адебсизлик этме.

?7Къонакъгъа баргъан джерингде
Бек кечге къалма.
Тепсиден урлаб алыб
Хурджунунга джукъ салма!

?8 Ортада табакъны
Кесинги аллынга тартма,
Этин ашагъан сюегинги
Шорпа табагъынга атма!

?9Джауорун,джансюек,ашыгъилик,ногъана
Къойда,эчкиде 24 юлюш болады.
Башлы иегиле,омураула,орта илик,джансюек-
Хоншугъа юлюшге ким да аланы салады!

?10Тиширыугъа керекди джыйында
Юлюшге ашыкъ иликни салыргъа.
Боюн омурауну юлюшге салсанг
Боллукъса уллу айыб алыргъа!

аллында назмуда 2 ахыр тизгинле ,ол ?11
?10 (энтда)Тиширыу джыйында тамадагъа
Эт юлюшге къошакъгъа,иерге керекди джаякъны.
?12 Суусаб берсенг адамгъа,
Кетиб къалма,алгъынчы аякъны ызына!

?13Эркиши джыйын тамадагъа джауоруннга,
Бек сый бериб,ий башджартыны къошакъгъа.
Сенден тамадала сёлеше тура эселе,
Кюрешме,къошулма,чакъырылмай,къулакъ салыб ушакъгъа.

?14 Столгъа,тепсиге,ашаргъа
Къолларынгы джайыб олтурма,
Кесинги аллынгы уа
Кир "хапчюкден" толтурма.

?15Сюйюмчю айтыб келгеннге
Бередиле ачха,харакет,
Адетлени билген юйге
Берсин Аллах берекет!

?16Абдез алгъан адамгъа
Болмайды суу къуяргъа,
Юй ишлесенг,кийиз бассанг
Унутма маммат джыяргъа.

?17Абдез сууну болмайды
Адам джюрюген джерге тёгерге.
Хар къарачай адамгъа
Керекди бу адетлени билирге!

?18Джангы юйдегиде тюнгюч улан тууса
Бешикге бёлеген къууанчха
Къоз бёрк,джау джиб тагъыладыла.
Алай болмай къызчыкъ тууса
Бешикге къурманлыкъ , той этиб, алай саладыла!

?19Джангы туугъан сабийни
Эки-юч айдан,чачын джюлюб аладыла,
Аны да биринчи кёлегин чулгъаб,кюбюрге саладыла.
Итлик чач,итлик кёлек дегенлери да ма аладыла.

?20Сабий биринчи тиш чыгъарса,
Нартюх бюртюкледен этиледи джырна
Хоншулагъа юлюш этиб,
Тиш джырна бла сыйла!

Сабийни чачын джюлюселе,
Хычын этедиле,болады мал да кесерге,
Тыйыншлыды ол хантладан
Тийреде хоншулагъа юлюш этерге.

Faida?5 узакъда болгъан ушхуургъа кесинг узалмайса, ол кимге джуугъуракъ эсе-анга айтаса, бир сауутда болса, биреуню аллына узалмай,уллу къапмай, аузунг толу болса-сёлешмейсе, чайнаб бошагъынчы,
БисмиЛЛях деб айтыргъа керекмиди?чыналаны ангыладыкъ сол къол бла ашагъан а къалайды?

...
?21 Юйюнге къонакъ келсе,
Андан алгъа олтурма,джатма,
Ашагъан заманда сёлешме,
Джаякъ таууш этиб ашама,
Бурнунгу тартма.

?22Келинни ау джаулугъун
Юйню биринчи туудугъу алады.
Алай болмаса уа,ол джумуш
Бир кёб туудукълу аммагъа къалады.

?23Келин къайынларындан тил тутса,
Алана сыларын кёргенин билдиреди.
Аны тилин ачдыргъан тамада къайын
Анга саугъа беред,неда кийим кийдиред!

?24Келин къайын ананы айтса атын,
Къаты ауруйдула тишлери.
Атаны атын айтса уа,
Къолай болмайды,дейдиле,ишлери.

?25Орамгъа чыкъсанг,
Адетдеча,айыбсыз бар.
Кесингден гитче болса да
Тиширыуну онг джанынга сал.

?26Къалырмы сени адамларынг,
Къартланы аллары бла чорт ётсенг?!
Кимге саналырса ол кюнден сора,
Алагъа салам,неда кюн ашхы бермей кетсенг?

?27Тамадагъа ёрге туруб,
Бергин,тёр деб, сыйлы джерни.
Адетлени билиб,намысын сакълагъан-
Олду биринчи шарты таулу эрни.

?28Керек тюлдю атасы сау джашха,
Адетни билмей,бет джояргъа.
Кесине улан тууса,
Болады мыйыкъ къояргъа.

?29Къарачай адет бла,адамны затын
Хаух алгъан ызына "хайырын кёр",
Деб къайтарыргъа керекди.
Затны иеси уа :"Сау бол!"-деб,
Джууаб этерге керекди.

?30Къарачай адет бла,къыз,джаш да
Джыйын тойгъа чакъырылмай келмегендиле.
Юйню къызы,нёгерге къарнашын,
Эки къарнашдан туугъан джашны,
Не кюеуню алыб,джыйгъанды къызланы.
Той бошалса,къызланы джыйгъан джаш,къыз
Аланы юйлерине ашырыб,
Алгъыш этиб къайтаргъандыла.

?31Эркиши сабийге 7-9 джыл болса,
Къошха чыгъаргъандыла.
Ол къошда эртде турургъа,
Джумуш этерге,бузоуланы эмизирге юреннгенди.
Аны атына да"бузоучу джашчыкъ" дегендиле,
Джумуш бла бирге ариу халиге да юретгендиле.

?32 14-15 джылда ол джарым чалкъычы болгъанды,
Алай дегенибиз: ол уллу джыйыннга
къошулмай бичен ишлегенди.
Аны дюрюсюне,сенек ауузларына,гапналарына,
гебен къалагъанына билген адамла багъа бергендиле.
Джетишдирмегенин тюзетгендиле.
Алай бла толу чалкъычыгъа хазырлагъандыла.

?33 15-17 джылларында джашла
кёбюсю сау чалкъы тутхандыла.
Ол чалкъы джыйыннга къошулгъанды.
Джыйын бла тенг чалкъв тутханды,
Ууакъ джумушланы да этгенди.

Буюрулмасын халкъыма
Мындан ары къыйынлыкъ кёрюрге!
Барды мадар джаш тёлюге
Къарачай адетлени билирге!
п.с. ... кесиме да азбар этерге керекди бланы...

KARACHAILI

Аны уа холодильникни юсюне джабышдырыргъа керекди бу сёзлени ,унутуб къоймазча...
Ашаб башласанг...БисмиЛЛях,деб... кесибизда онг къолубуз бла ашаргъа керекбиз!!!!!!!

Ханума, андан сора да, джан сюек эркишиге, тышыруугъа да салынады деб билеме, ол себебден анга тышырую сюек дерге боламыды? бек сау бол, джуаб берсенг

Барыгъызгъа да уллу сау бол!!

2.Тиширыуну кёрсенг не этерге керекди?
Биринчи Аллахны Саламын бериб, андан сора "добрый день",кесине да кол узатмай, къучакъларгъа чабмай.)
18.Джау джиб къачан тагъылады?
юч терт къыздан сора улан тууса!))
27.Ким алгъа саламлашады?
Сууаблыкъны кёб излеген алгъа,алай болмаса: атлы джаяугъа,озуб баргъан олтургъанга,гитче уллугъа,аз кёбге.

KARACHAILI
къаллай добрый день?
кесибизча айт

именно джаш тууса нек этиледи джау джиб, къызлагъа уа къуру къурманлыкъ

Faida
Аллахны Саламын бермей,кюнюгюз ашхы болсун десек ол добрый день болуб къалады.)
Эркиши сабий тууса 2 къой къурманлыкъ этиледи,къыз сабийге 1 къой.
джашы болмай туруб къызладан сора джаш тууса,бир-бирле джау джиб тагъаргъа ёч болгъандыла.))

KARACHAILI
бизни элде 1-чи джаш тууса да этедиле

а къызлагъа некди 1 къойчукъ?? билмеймисиз?

Сагъышлы
андан сора да, джан сюек эркишиге, тышыруугъа да салынады деб билеме, ол себебден анга тышырую сюек дерге боламыды? бек сау бол, джуаб берсенг
джуаб бермесем азыракъ сау бол?
Билгеними джазгъанма. Къарт анамда бу тышырыугъа сыйлы сюек деб аиырыб айтханы эсимдеди...ким билсин, хар элни къой союу башха дейдиле)))))) сен къайсы элчисе?

АДЕТ-КЪЫЛЫКЪГЪА ЮРЕТИУ.

Абынганнга кюлме.

Адам адамгъа къыйынлыкъ бла зауукълукъда керекди.

Адам боллукъ-джети джылда да баш болур,
Болмазлыкъ а- къыркъ джылда да джаш болур.

Адамладан кеб тилеучю ыспассыз болур. (спас- благодарность)

Адамны ташада сёкме- туурада махтама.

Адамла хурметинги кёрмеселе ,
Кеси кесингден кёлюнг къалсын.

Адебсиз адам -джюгенсиз ат.

Адеб джокъда- намыс джокъ.

Адеб этмеген- адеб кёрмез.

Адебли адам адебсизге эришмез.

Азабдан къоркъма ,айыбдан къоркъ.

Аз сёлеш ,кеб тынгыла,
Аз айтдыр ,кёб ангыла.

Айранга :ачыды деме,-деме,
Гырджынга :къуруду,- деме.

Айтма - айтсанг къайтма.

Аыйтмаз джерде ауузунгу тый .
Узалмаз джерде -къолунгу тый.

Акъыл бла адеб эгизледиле.

Алтындан артыкъ -адеб бар.

Джерин билиб олтургъаннга киши :
Арлакъгъа тур ,-демез.

Заманында кечгинлик берген- адебликни шартыды.

аааа
Кеша, только мыдах болма

Василиса Перемудрая

Хапар Джомакъла
Бир къызгъа келечиле : " Хан сени излейди къалыннга не берсин?" - деб соргъанларында, Къыз:"Отуз тюлкю , къыркъ берю , алтмыш бичелген ат" , - дегенди.
Алай демеклик неди?
- Отуз джылда эсе , тюлкюча , къыркда эсе , берюча , алтмышда эсе къартды.

Бир киши , еле туруб джашына : " Къатын алсанг, къулагъы сангырау, тили тилсиз , кезлери сокъур , коллары чолакъ , бутлары бечелни ал ", - деб осият эткенди .

Къаллай къызгъа айтханды ол алай?)))