"Бек иги кёлденжазма" номинацияда 1-чи жер Акшаякъланы Азрет алгъанды.
Министерство образования, науки и по делам молодежи
Кабардино- Балкарской Республики
Государственное казенное образовательное учреждение
«Кадетская школа- интернат№2»
7-чи классны окьуучусу: Акшаякланы Азрет.
Устаз: Башийланы Зухра Эрменбиевна.
Туугъан тилим,
Сенсе мени жарыгъым,
Анна тилим, жаным кибик кереме.
Туугъан тилим, тансыкъ болуп ёлеме.
Шахмырзаланы Саид.
Ана тил! Малкъар тил! Нечик татлы эм жуукъ сёзледиле.. Бу сёзле бизни жашауну жарыкъ дуниясына келтиредиле. Бизни сёлешген тилибизде не къадар жылыулукъ, эсеплик, хычыуунлукъ барды. Татлы, таза, сейирлик тилибиз:
«Тили жокъну – сыйы жокъ,
Сыйы жокъну- кюню жокъ»- деп, бошдан айтылгъан болмаз.
Тилибиз бизни байлыгъыбызды, къууанчыбыз, ёхтемлегибиз, кючюбюз, жашау къыйматыбыз. Дуниягъа жаратылгъан кюнюбюзден башлап, биринчи сёзлени аналарыбыздан , анна тилибизде эшитгенбиз. Жылыулукъ бере, ана татлы жырын, бешик эхчей жырлагъанды.
Жокъдан бар болуп,
Туугъан кюнюмде,
Биринчи эшитгенме ауаз,
Ана тилимде!
Гуртуланы Берт.
Жер башында кёп миллетли адамла жашайдыла, аланы барында бирикдирген ана тилиди . Биз жерибизден юзюлюп, тилибиз тутулуп, къолубуз- аягъыбыз байланып тургъаныбызда да , халкъыбыз адамлыкъларын тас этмегендиле. Таулу миллет кёчгюнчюлюкню ачы жылларында тёрелерин, намысларын, тиллерин сакълагъандыла. Бу нарт сёзле да эсиме тюшедиле:
Тилсиз миллет – жокъ болур.
Ана тилсиз – адам тилсиз.
Малкъар жазыучула тилибизни тазалыгъын, ариулугъун кеслерини назмуларында битеу дуниягъа эшитдиргендиле. Назму уа адамны жашауунда энчи жерни алады. Адамны тил байлыгъы ариу, шатык айтыргъа болушады. Аланы кесигни ана тилингде окъусанг, аладан жарыкъ урады, жюрекге асыу береди.
Сенде – жылыуу ана ёшюнню,
Жерими кырдык ийиси сенде,
Тазалыгъы ана сютюню,
Кёгет жангылыгъы- сёзлерингде.
Къулийланы Къайсын.
Адам къууанчын, жарсыуун, алгъыш сёзюн, жырын ана тилинде айтады. Биз, тилибизни тас этмей, аны багъаларгъа, сакъларгъа керекбиз. Кесинги тилинги иги билсенг, ол кёп илмулагъа жол ачады. Халкъыбызны тарыхын, жашауун, малкъар жазыучуларыбызны сейирлик чыгъармаларында кёребиз. Гитче эгечинге, къарындашынга уа жомакъланы ана тилингде окъумай, не тилде окъургъа боллукъду? Мында тау суучукъну жарыкъ жырчыгъын, эрттеликде чыгъып келген кюнчюкню саламын, тюрлю- тюрлю нарт сёзлени, тамсиллени, элберлени, чыгъармаланы баш жигитлери бла ушакъ бардыргъанча, ана тилингде окъуп билесе. Малкъар адабиятны мурдорун салгъан Мёчюланы Кязимни, битеу да дуниягъа атын айтыргъан Къулийланы Къайсынны, Зумакъулланы Танзиляны эм башха жазыучуларыбызны сейирлик назмуларын, поэмаларын ана тилибизде окъуп билебиз. Бу белгтлт адамла бары , бизни тилибизни тазалыгъын, татлылыгъын бек уста ачыкълагъандыла. Баям, тил хар затны да башы болур. Кесинги ана тилинги билсенг, окъуулу эм билимли да болурса. Жашауда кёп тюрлю соруулагъа жууап табарса.
Мени малкъар тил бла адабиятдан окъутхан устазыма бек ыразыма. Ол бизге ана тилибиз жашауда энчи жерни алгъанын ачыкълайды. Бизни тюзлюкге, кертиликге, адамлыкъгъа, халкъыбызны керти жашлары болургъа юйретеди. Бютюн да, ана тилни ариулугъун, тазалыгъын, шатыклыгъын устазыбызны дерслеринде эшитебиз.
Жарсыугъа, шёндюгю жаш тёлю ана тиллерине уллу эс бурмайдыла, ыспассыз этедиле, окъургъа да сюймейдиле. Орусча сёлеширге кюрешип, тауча сёзлени билмегенча этедиле. Тилинг болмаса сёзсюз, окъуусуз, ангылаусуз, жарлы боллукъса. Омакъланып, башха тилде сёлеширге кюрешгенлени кёбюсю уа, башха тиллени да биле болмазла. Кесини тилин учузландыргъан, тилин билмеген кёп затдан жартыды. Тил тас болса, халкъ кеси да болмай къалады.
Мени оюмума кёре, жашауда хар зат адамны миллетинден, адетинден башланады. Ана тилинден къачхан адам, ол халкъны керти адамы болмаз. Бу затлагъа жарсыйма, аллай жашла бла къызлагъа айып этеме. Юйюнг, туугъан жеринг, жашауунг да ана тилинг бла байламлыды. Биз ана тилибизде ариу сёлеширге, окъургъа, тилибизни учуз этмей, аны багъалай билирге, сакъларгъа итинирге керекбиз. Тилинг барда- жашауунг жарыкъ. Мен таулу болгъаныма къууанама. Бай шатык, жумушакъ ана тилимде сёлешгениме ёхтемленеме, миллетими, тилими сюеме, багъалайма. Бу затланы сюерге, сакъларгъа, багъаларгъа борчлу болгъаныбызны ангылайбыз.
Къыйын кюн таяннган таягъыбыз,
Къууанч кюн жубатхан сырайнабыз,
О, ана тили- сабийлик тили,
О, ана тили – кертилик тили!
Къулийланы Къайсын.