Translit
Жабо къала
26.04.2016
0
5831
Бурун ёмюрледе къуру Малкъар бла Къарачайда угъай, битеу Кавказгъа айтылгъан бийледен бири Холамда жашагъан Жабо бий болгъанды. Малы, жылкъысы, аламат ариу жерлери болгъанды.
Уллу бийик къаласы кюйюзле, кийзле бла омакъ жасалып. Къабыргъалада кюйюзлени юсюнде кюмюш къамала, къач къулакъла, къынлары бла бичакъла. Къабыргъагъа кюмюш чырахтанла тагъылып, ариу жасалгъан тапчанла, орундукъла, аркъалы шинтикле. Хант къангалада ариу этилген эки саплы гоппанла, къонакъбий гоппанла, аякълы аякъла, таш аякъла. Башха халкъладан келген къонакъла сейир этерча байлыгъы болгъанды. Уллу юйюрю, акъбет омакъ юй бийчеси, менме деген жигит жашлары, ариу къызлары, келинлери да болгъанды. Жууугъу да кёп болгъанды. Къызбурунну Хатажокъ бий бла нёгерлик жюрютюп болгъанды. Бир бирге къонакъгъа барып, къонакълыкъ алып болгъандыла.
Бир бирни да бек сыйлап болгъандыла. Холам-Бызынгы жаны ол заманда агъачлы жер болгъанды. Эки бий да ары уугъа жюрюп болгъандыла.
Бир жол Жабо улу бий Хатажокъ бийге келечиле жибергенди: «Жашыма къызын берсин, къызымдан башха кёрмем», - дегенди. Хатажокъ бий да келечилени адетдеча сыйлагъанды, намысларын кётюргенди: «Разыма, элтигиз» - деп, келечилени алай ашыргъанды.
Алай, къызны Жабо къалагъа элтирге келгенлени алдап, къул къызын сымарлап, омакъ кийиндирип, къызыны орнуна жибергенди. Жаболары айтылгъан уллу той этгендиле Холамда. Келинни сыйын уллу кётюргендиле.
Тау адетдеча къыз бла келген къонакъланы уча этилген кийик этле бла, бёдене этле бла сыйлагъандыла. (Тауукъ эт таулулада жумуртхасы ючюн болмаса, ыспассыз этип хазна жюрютюлмегенди.) Жабо улуну бийчеси тюрслеп, къарап, келинни аякъ жюрюшюнден бийче къыз болмагъанын ангылап къойгъанды. Бийге билдиргенди. Бий бийчесине тынгылап, Хатажокъну элине тасхачы жиберип, бийни къызы юйюнде тургъанын толусунлай билгенди. Хатажокъ бийни тукъумну намысын сындыргъаны Жабо бийни къыжыракълатханды. Тенглик, нёгерлик этип туруп, бирге туз-гыржын ашап, аны алай намыссызлыкъ иш этгени да бек ачыу тийгенди.
Алай дертин жетдирир ючюн, билмегенча этип, тап заманны сакълап тургъанды.
Хатажокъну жашы: «Эгечими кёрюрге келгенме, тансыкъ болгъанма», - не бар не жокъ деп, къонакъгъа келгенди. Алайда ачыуланып, къыжыракълап тургъан Жаболаны жашлары къама уруш этип, жашны ёлтюргендиле. Бир ауукъ замандан жашы да къайтмагъанына жарсып тургъан бий, къызымы кёрейим, жашымы да юйге ала кетейим деп, биргесине да нёгерле алып, къонакъгъа Жабо къалагъа келгенди.
Къул къызын, «къызым» деп эркелетгенди. Жаболары ол келсе этиучуларыча бу жол да уллу къазанда сау геммеш биширгендиле, кийик этле, эт хичинле биширип, алагъа да жау бла бал жагъып, кийик тауукъ этлеми дейсе, таулу халуамы дейсе, бийни, биргесине келген къонакъланы да сыйлап болгъандыла.
Жаш адамла чаришге чаба, таш ата болгъандыла.
Жашын аланы ортасында кёрмегенди.
«Кетер эдик энди юйге, къызымы да кёрдюм, жашым къайда кёрюнмейди?» - деп, Хатажокъ бий къайгъы этгенди. Ол заманда, аллына келтирип жашыны бармагъын хант къангагъа салгъандыла. Бармакъны жюзюкден таныгъанды. Терслигин да ангылагъанды.
Жашырын, биягъы къул къызына Хатажокъ кече ортасында Жабо къаланы эшиклерин къудоуларын ачарса деп, буйрукъ этгенди.
Къыжырыкъланып ачыуундан не этерин билмей, алай кетгенди. Хатажокъну адамлары Къара Суудан ётгендиле, Сары Таладан ётгендиле. Кече бла келип Жабо тукъумну битеу къырып кетгендиле.
Жангыз ауур къарны бла бир келинлери къалгъанды. Ол таш гулланы тюбюнде букъгъанды. Бий, бийчеси, жашлары, туудукълары да, жууукълары да къырылгъандыла. Алыныргъа жетип келинчик, ыфчык бла къачып, Малкъаргъа ата юйюне Абайлагъа баргъанды.
Малкъардан, башха элледен да келип Жабо, къалада къырылгъан халкъны алай бастыргъандыла.
Келинчик жашчыкъ тапханды. Жашына онтёрт жыл болгъунчу Малкъарда Абай къалада тургъанды. Холамда Жабо къаланы жангыдан къурап, ариу жасап, жашны да, анасын да Малкъардан Жабо къалагъа келтиргендиле. Малны, ырысхыны да жангыдан къурагъандыла. Жаш, заманы жетгенде, ариу бийче къыз келтирип, юйюрлю болгъанды. Аны бла аны бийчесине алты жаш туугъанды.
Атлары: Непе, Таппасхан, Макит, Акъкъыз, Акъболат, Жабо.
Шёндю бу тукъумланы жюрютгенле Жабо бийни туудукъларыдыла. Бу тукъумла бир-бирлери бла жууукълукъ да жюрютедиле. Жашау ызлары узун болсун.
Бу хапарны Жаболаны тукъумну огъурлу къарты Байрамукъну сёзлеринден, эркинлик да алыб, жазгъанма.
Ульбашланы Саният,
Нальчик
Комментариев нет