Итоги творческого конкурса «Ана тилим – ариу тилим»

Итоги творческого конкурса «Ана тилим – ариу тилим»

Azi Te 25.05.2016 21:54:08
Сообщений: 473
Культураны халкъла аралы кюнюне жораланып "Ана тилим - ариу тилим" деген тёрели конкурс "Эльбрусоид" Фондну Нальчикни бёлюмюнде бардырылгъанды. Бу конкурсха 5-9 классланы окъуучулары къатышхандыла. Жаш тёлю ёз теллирен къалай билгенлерин, ана тилге сюймекликлерин, аны бла байламлы оюмларын назмуда, кёлденжазмада, эссе бла хапарда ачыкълагъандыла.




"Бек иги кёлденжазма" номинацияда 1-чи жер Акшаякъланы Азрет алгъанды.





Министерство образования, науки и по делам молодежи
Кабардино- Балкарской Республики
Государственное казенное образовательное учреждение
«Кадетская школа- интернат№2»





7-чи классны окьуучусу: Акшаякланы Азрет.
Устаз: Башийланы Зухра Эрменбиевна.








Туугъан тилим,
Сенсе мени жарыгъым,
Анна тилим, жаным кибик кереме.
Туугъан тилим, тансыкъ болуп ёлеме.
Шахмырзаланы Саид.

Ана тил! Малкъар тил! Нечик татлы эм жуукъ сёзледиле.. Бу сёзле бизни жашауну жарыкъ дуниясына келтиредиле. Бизни сёлешген тилибизде не къадар жылыулукъ, эсеплик, хычыуунлукъ барды. Татлы, таза, сейирлик тилибиз:
«Тили жокъну – сыйы жокъ,
Сыйы жокъну- кюню жокъ»- деп, бошдан айтылгъан болмаз.
Тилибиз бизни байлыгъыбызды, къууанчыбыз, ёхтемлегибиз, кючюбюз, жашау къыйматыбыз. Дуниягъа жаратылгъан кюнюбюзден башлап, биринчи сёзлени аналарыбыздан , анна тилибизде эшитгенбиз. Жылыулукъ бере, ана татлы жырын, бешик эхчей жырлагъанды.

Жокъдан бар болуп,
Туугъан кюнюмде,
Биринчи эшитгенме ауаз,
Ана тилимде!
Гуртуланы Берт.

Жер башында кёп миллетли адамла жашайдыла, аланы барында бирикдирген ана тилиди . Биз жерибизден юзюлюп, тилибиз тутулуп, къолубуз- аягъыбыз байланып тургъаныбызда да , халкъыбыз адамлыкъларын тас этмегендиле. Таулу миллет кёчгюнчюлюкню ачы жылларында тёрелерин, намысларын, тиллерин сакълагъандыла. Бу нарт сёзле да эсиме тюшедиле:
Тилсиз миллет – жокъ болур.
Ана тилсиз – адам тилсиз.
Малкъар жазыучула тилибизни тазалыгъын, ариулугъун кеслерини назмуларында битеу дуниягъа эшитдиргендиле. Назму уа адамны жашауунда энчи жерни алады. Адамны тил байлыгъы ариу, шатык айтыргъа болушады. Аланы кесигни ана тилингде окъусанг, аладан жарыкъ урады, жюрекге асыу береди.

Сенде – жылыуу ана ёшюнню,
Жерими кырдык ийиси сенде,
Тазалыгъы ана сютюню,
Кёгет жангылыгъы- сёзлерингде.
Къулийланы Къайсын.

Адам къууанчын, жарсыуун, алгъыш сёзюн, жырын ана тилинде айтады. Биз, тилибизни тас этмей, аны багъаларгъа, сакъларгъа керекбиз. Кесинги тилинги иги билсенг, ол кёп илмулагъа жол ачады. Халкъыбызны тарыхын, жашауун, малкъар жазыучуларыбызны сейирлик чыгъармаларында кёребиз. Гитче эгечинге, къарындашынга уа жомакъланы ана тилингде окъумай, не тилде окъургъа боллукъду? Мында тау суучукъну жарыкъ жырчыгъын, эрттеликде чыгъып келген кюнчюкню саламын, тюрлю- тюрлю нарт сёзлени, тамсиллени, элберлени, чыгъармаланы баш жигитлери бла ушакъ бардыргъанча, ана тилингде окъуп билесе. Малкъар адабиятны мурдорун салгъан Мёчюланы Кязимни, битеу да дуниягъа атын айтыргъан Къулийланы Къайсынны, Зумакъулланы Танзиляны эм башха жазыучуларыбызны сейирлик назмуларын, поэмаларын ана тилибизде окъуп билебиз. Бу белгтлт адамла бары , бизни тилибизни тазалыгъын, татлылыгъын бек уста ачыкълагъандыла. Баям, тил хар затны да башы болур. Кесинги ана тилинги билсенг, окъуулу эм билимли да болурса. Жашауда кёп тюрлю соруулагъа жууап табарса.
Мени малкъар тил бла адабиятдан окъутхан устазыма бек ыразыма. Ол бизге ана тилибиз жашауда энчи жерни алгъанын ачыкълайды. Бизни тюзлюкге, кертиликге, адамлыкъгъа, халкъыбызны керти жашлары болургъа юйретеди. Бютюн да, ана тилни ариулугъун, тазалыгъын, шатыклыгъын устазыбызны дерслеринде эшитебиз.
Жарсыугъа, шёндюгю жаш тёлю ана тиллерине уллу эс бурмайдыла, ыспассыз этедиле, окъургъа да сюймейдиле. Орусча сёлеширге кюрешип, тауча сёзлени билмегенча этедиле. Тилинг болмаса сёзсюз, окъуусуз, ангылаусуз, жарлы боллукъса. Омакъланып, башха тилде сёлеширге кюрешгенлени кёбюсю уа, башха тиллени да биле болмазла. Кесини тилин учузландыргъан, тилин билмеген кёп затдан жартыды. Тил тас болса, халкъ кеси да болмай къалады.
Мени оюмума кёре, жашауда хар зат адамны миллетинден, адетинден башланады. Ана тилинден къачхан адам, ол халкъны керти адамы болмаз. Бу затлагъа жарсыйма, аллай жашла бла къызлагъа айып этеме. Юйюнг, туугъан жеринг, жашауунг да ана тилинг бла байламлыды. Биз ана тилибизде ариу сёлеширге, окъургъа, тилибизни учуз этмей, аны багъалай билирге, сакъларгъа итинирге керекбиз. Тилинг барда- жашауунг жарыкъ. Мен таулу болгъаныма къууанама. Бай шатык, жумушакъ ана тилимде сёлешгениме ёхтемленеме, миллетими, тилими сюеме, багъалайма. Бу затланы сюерге, сакъларгъа, багъаларгъа борчлу болгъаныбызны ангылайбыз.


Къыйын кюн таяннган таягъыбыз,
Къууанч кюн жубатхан сырайнабыз,
О, ана тили- сабийлик тили,
О, ана тили – кертилик тили!

Къулийланы Къайсын.


Azi Te 06.06.2016 18:51:54
Сообщений: 473
"Бек иги назму" номинацияда 1-чи жерге тийишли болганла:




Ана тилим
Бай тилим, ана тилим,
Кёп чырмаула сынадынг.
Нарт тилим, омакъ тилим,
Ариулукъ бла сыйладынг.
Жолоучугъа жомакъ тилим,
Тау жоллада сыйлагъан.
Бай болдунг ана тилим,
Къыйын жолну сынагъан,
Оноучугъа бал тилим,
Жырчыны да къууанчы.
Къонакъгъа алгъыш тилим,
Сабийни да жубанчы.
Назмучуну тилеги,
Намыслы Малкъар тилим,
Насыплыды миллетим,
Унутмасакъ ана тилни.


Огъары Малкъарны 1-чи школну
6 «а» классны окъуучусу
Гасыланы Жаннет













Ана тилим – ариу тилим!
Ана тилим – сюйген тилим.
Нечик къууандым мен анга,
Шукур болсун Уллу Аллах!
Махтау этеме мен санга.
Ариу тилим, бай тилим
Сенде биринчи эшитдим –
Ариу жазны чыпчыкъ жырын,
Балдан татлы бешик жырын.
Ана тилим – Малкъар тилим,
Антлы тилим – татлы тилим,
Жулдуз тилим, ай тилим
Ариу тилим, бай тилим.
Ана тилим – жаным-тиним.
Багъалыса сен манга,
Кёп айырмалы поэтле
Назму этедиле санга.
Ана тилим – сыйлы тилим,
Ёмюр тилим, узакъ тилим.
Сени дуниянг – ёмюр юйюм
Малкъар тилим – мени кёгюм!

Огъары Малкъарны 1-чи школну
9 «б» классны окъуучусу
Гадийланы Зульфия







Недеди адамны бек уллу байлыгъы?


Недеди адамны бек уллу байлыгъы?
Саулукъ, насып, узакъ ёмюр алда,
Аладыла хар инсанны жюрегине,
Къууанч, ырахат, тёзюм да салгъанла.
Бу дунияны биринчи къонагъы болгъан,
Анасыны эшитеди ауазын.
Тапхан ана айтыр баласына,
Ана тилинде биринчи алгъышларын.
Ана тили болур неден да багъалы!
Бешик жырла эшитир ол тилинде,
Уллу болур, атасыны осуятын,
Ана тили жетдирир жюрегине…
Къушча кёкде ёхтемли учхан,
Ана тилим, жюреклени къууандыргъан,
Кязимни, Къайсынны, Танзиляны тили,
Къууанчланы, алгъышланы эшитирген.
Ана тилим!







Министерство образования, науки и по делам молодежи
Кабардино- Балкарской Республики
Государственное казенное образовательное учреждение
«Кадетская школа- интернат№№2»
8-чи классны окьуучусу: Гидайланы Ислам
Устаз: Башийланы Лейла Мухарбиевна












Azi Te 16.06.2016 20:53:57
Сообщений: 473
"Бек иги эссе" номинацияда 1-чи жер Афашокъаланы Алия алгъанды.



"Мени ёхтемлетген ана тилим"

Быллым элни орта школну
6-чы классны окъуучусу
Афашокъланы Алия

Ана тилим бек татлы, керекли эм да ариу тил болгъанын мен бек ангылайма. Ана барыбыз да билебиз.

Ана тилни ариулугъун бла игилигин ачыкълагъан конкурсха къатышханыма мен бютюн да бек къууанама. Нек десегиз, мени бек огъурлу, халал анам орус халкъдан чыкъгъанды. Атам а-чынтты таулу жашды.

Бизни юйюрюбюзде аммабыз, атамы эгечи, мени атам, анам, сабийле да бир-бири биз бла ариу ана тилибизде селешебиз.

Мени анам таулу тилде бизден эсе да ариу, иги да селешеди.

Мени къууандыргъан эм ёхтемлетген бир зат барды.

Келин келтирген сыйда бизни аппаларыбыз, аммаларыбыз олтургъан столгъа келинледен бирин чакъыргъан эдиле.
Бек тамата мени анама сёз берген эди. Башха миллетден болгъанлыкъгъа, сюйген анам тауча бек ариу алгъыш этген эди.

«Мени келинимча ариу сез айта билген кеп адам болмаз»,-деп къууанганды аммабыз.

Ана тилим къуру манга угъай, нёгерлериме да жылуу, кюч, къарыу береди. Биз окъуу юйюбюзде ана тилибизге этап кёп эришилиуле бардырабыз. Элибизни библиотекасында устазыбыз бла ана тилибизде таулу адет, намысны юсюнден кёп ушакъ этебиз, кесибизни жазыучуларыбыз бла тюбешиууле къурайбыз. Ала барысы да тилибизни сюерге, сакъларгъа, бютюн да ариулугъун кергюзтюрге болушадыла.

Жарсуугъа, бюгюнлюкте ана тилни билмегенле бардыла. «Билмеген бла туумагъан бир кибик»,-дейдиле.

Алайды да, кеси тилин билмеген сагъыш этерчады.Бизни тилибиз бек байды. Таулу тилни билген кеп тыш къыраллада
ажашырыкъ тюйюлдю.

Мен сизге бир хапар айтайым.

Мени эгечим Фатимат Францияда къонакъ юйюне къалай барыргъа билмей жунчуп тургъанлай, тюрключа кийинип къатында сюелген бир жаш адамны эслейди. «Ажашгъан этгенме, манга бир болуш»,-деп тауча тилейди. Жаш адам Турциядан болгъанын да айтып, Фатиматны тау тилин ангылап, болушлукь этеди. «Мени тилим бай болгъанын Парижни ортасында да ангылагъанем!»- дейди, ёхтемленип эгечим.

Адам тилин сюйген адет эсе, сюеме сени,

Адам тилин сюйген борч эсе, сюеме сени,

Адам тилин сюйген дерт эсе,

Сюеме сени!












Azi Te 16.06.2016 21:38:43
Сообщений: 473
"Бек иги назму" номинацияда 2-чи жерге тийишли болганла:
АНАМЫ - ЖЫЛЫУУ, ЖЕРИМИ - ЖАРЫГЪЫ
Быллым элни орта школуну окъучусу
Ёзденланы Зульфия
Ана тилим, сенсиз мен кимме?
Сенсе жарыкъ жырла жырлатхан!
Сени арсарсыз ёкюлюнгме,
Тау къушлай, къанат керип къалкъгъан
Сендеди анамы жылыуу,
Сендеди жерими жарыгъы,
Бешик жырымы айтылыуу,
Халкъымы тарыхы, жашауу.
Сенсе мени жюрек тилманчым,
Нарт сёзюнгден жашай юйрендим.
"Дунияда уллу къууанчым
Сенсе, ана тилим, манга!" - дедим.
Жюрекден келген сезимлени
Жазама мен ариу, бай тилде.
Жашау турса да тюрленнгенлей,
Сакъларма сени ёмюрлеге.

"ЖАШ ТЁЛЮГЕ"

Къашхатауну орта школуну
5-чи классны окъуучусу
Къойчуланы Ислам
Устаз: Атабийланы Л.А.


Бюгюннгю жаш тёлю омакъ кийинедиле,
Дунияда болгъандан кёп затны биледиле,
Ётген ёмюрледе къалгъандыла эшек эм ат арбала,
Машиналада айланадыла шёндюгю жаш адамла.

Ингилис тилде тынгылайдыла сабийле жырла,
Башха тилледе жырланадыла таулу тойлада,
Орусча жууаплайдыла «сёз тапмай» ана тиллеринде,
Тапсыздыла битеу ол ишле, эй, таулула!

Угъай,чакъырмайма сизни къарангылыкъгъа,
Окъуюкъ, билейик башха тиллени да,
Унутмай, учуз этмей ана тилибизни ,
Халкъыбызны атын айтдырайыкъ,эй,таулула!

Ана тилде сёлешигиз сабийлеге, багъалы анала!
Гитчеликден сюйдюрюгюз ана тиллерин алагъа,
Сёлешмез Малкъар тилде бир башха миллет,
Ол затланы билмегеннге не медет!






«АНА ТИЛИМ»
Огъары Малкъарны орта школуну
9-чу классны окъуучусу
Улбашланы Тахир
Устаз: Атабийланы З.А.




Минги тауча, сыйлы тилим,
Чирик кёлча, терен тилим.
Коштан тауча, ариу тилим.
Ана тилим - жаным-тиним.


Тау жолларыча чыдамлы тилим.
Гокка хансча, чакъгъан тилим.
Черек сууча баргъан тилим
Ана тилим - ариу тилим.


Тау хауача, таза тилим.
Къулакъга дарман болгъан тилим.
Жолоучугъа таякъ болгъан тилим.
Жан тамырым - ана тилим.


Ата-бабаларыбызны сырларын
Сен танытханса, ана тилим,
миллетибизни жарыкъ кюнлерин
Сенде кёребиз, деу тилим.

Сенсе мени байлыгъым, ана тилим.
Сенсиз сыйлы болмам, ана тилим.
Сыйлы, таза шауданыса жашауну.
Насып тилим, намыс тилим.



Azi Te 06.07.2016 15:42:30
Сообщений: 473
"Бек иги кёлденжазма" номинацияда 2-чи жерге тийишли болгъанла:
Балдан да татлы кёрюннген...
ОТАРЛАНЫ АМИНАТ
Тырныаузну орта школуну
9–чу классны окъуучусу
устаз: Ахматланы И. Х.
Къыйын кюн таяннган таягьыбыз,
Къууанч кюн жубатхан сырыйнабыз,
О, ана тили - сабийлик тили,
О, ана тили - кертилик тили!
Кьулийланы Къ.
Адам адамгьа жолукьса, аны бет сыфатына къарап, не халкьдан, не миллетден болгьанын билирге кюрешеди. Аны тохташдыралмаса уа, сёзюне кьулакь салады. Тили аны кьайсы миллетден болгьанын билдиреди.
Жамауатны жашауунда тилни магьанасы уллуду. Адамны жашауу, ол жаратылгьандан башлап, ёлюп кетгинчи, башха адамла бла байламлыды.
Тилни болушлугьу бла адамла бир бирлерине тюбейдиле, оюмларын ангылатадыла, келишип ишлейдиле, жашайдыла. Жашауда болуп ётген эм бола тургьан затланы биз тилни хайыры бла айтылгъан, жазылгъан затладан билебиз. Айтылгъан зат унутулса да, жазылгъан зат унутулмайды. Ол жамауатны сынауун сакьлагьанлай турады, минг жылладан сора да жашарыкь тёлюлеге билдиреди.
Ана тил миллетни баш ишанларындан бириди, аны байлыгъыды. Ол миллетни бирикдиреди. Халкьны тёрелери, адетлери, культурасы тил бла байламлыды. Ана тилими иги билеме деп, махтаналлыкь тюйюлме. Алай малкьар тилде китапланы, газетлени, журналланы сюйюп окьуйма. Тилибиз тауушлукь тил болгьанына бекден бек сейирсинеме.
Поэзиябызны мурдорун салгьан Мёчюланы Кязим, дуниягьа айтхылыкъ поэтибиз Къулийланы Къайсын кеслерини жюрек сёзлерин малкъар тилде айтхандыла.
Акъылман, сабий да айтхан сёзлеринг
Тоюбузда чыракъ болуп жандыла,
Къара кюнде уа турдула кюч берип,
Жамычы болдула бузда, жауунда.
Тюшюмде да айтама сёзлеринги,
Акъ къарлагъа ушаш бийик тилибиз.
Тереги, кырдыгы болдунг жеринги,
Аналаны ёню кибик тилибиз,-
деп ёхтемленеди поэт ана тилинде сёлешгенине.
Туугъан жерини макъамын эшитип, ол макъам бла ана тилин байыкъдыра билирге къаллай уллу фахму керекди. Къулийланы Къайсын ана тилин жангы къарны шошлугъу, тау суучукъланы тауушлары бла байыкъдыргъанды. Ол, малкъар халкъны поэзиясыны тилин дуния тилине тенг этип, Бетховен, Шопен бла, Пушкин, Лермонтов бла да сабыр хапарлаша билгенди. Ана тилибизни анасы этген гыржынны татыуу бла тенглешдире, аны халкьгъа къаллай къуллукъ этгенин, аны бек сюерге, сакъларгъа кереклилигин, халкъны тили болмаса, халкъ болмазлыгъын бу тизгинледе айтады:
Анам этген гыржынны татыуу,
Таукелликлери батыр эрлени,
Туугъан от жагъабызны жылыуу,
Жарыкълыгъы жазгъы эрттенлени.
Барысы да, ана тилим - сенде,
Сыйлы жерибизни жюреги - сен,
Кёгетле ийиси - сёзлерингде.
Халкълай турубуз, сен турсанг эсенг!
Ана тилни юсюнден жаза туруп, мени жарсытхан затланы юсюнден оюмуму билдирирге сюеме. Бизге, туудукъларына, аппам Отарланы Хизирни (жаннетли болсун), юйюрледе ата-анала сабийлерине орусча сёлешгенлерин жаратмай, былай айтыучу эди: "Сабий ана сютю бла ёседи, ана тилинде биринчи сёзюн айтады. Таулу атадан бла анадан тууп, кеси тиллерин билмей эселе, ала аны ыспассыз этедиле. Аны юсю бла миллетлерин сюймегенлерин кёргюзтедиле.
Аппамы айтхан сёзлери эсимде турадыла. Жарсыугьа, тенглерими кёбюсю ана тиллеринде сёлеше билмегенлерине бек сейир этеме. Айып этсем, ала уа: "Орус тилни билсек болады", - деп къоядыла. Орус тилни билген игди. Ол тил мени кёзлерими битеу дуниягъа ачханды. Айтхылыкъ орус литература бла танышдыргъанды. Алай аны ауанасында ана тилни бырнак этген кимге да ушамайды, ол угъай да, хыликкялыкъды. Не кёп тилни да бил, сен ана тилинги билмей эсенг, кесинги жарлыгъа санарыкъса, кеси адамларынгы арасында ыспассызлыкъ сынаргъа боллукъса.
Ана тилибизни уста билген поэтибиз Гуртуланы Берт тилни сансыз этленлеге бир да кечгинлик бермей эди:
Тюбейдиле ана тилни
Сыйсыз этгенле,
Омакъсынып, башха тилге
Кёлю кетгенле.
Экисин да таза билмей,
Жаркъмалагъанла,
Бай къышлыкъгъа бара билмей,
Хансха батханла.
Алайды да, аны тилибизни ариулугъун, байлыгъын сакълайыкъ. Аны, учуз этмей, даражасын кётюрейик.
Тил къар тюйюлдю,
Женгил эрип кетген,
Ол къаяды,
Ёмюрледе бек тургъан.
Къулийланы Къайсын.
Azi Te 07.07.2016 19:55:36
Сообщений: 473
"Бек иги назму" номинацияда 3-чю жерге тийишли болганла:




«Ана тилим – ариу тилим»



Гыжгыланы Людмила
Хушто-Сыртны орта школуну
5-чи классны окъуучусу




Ана тилим-малкъарымы хазнасы,
Насыбымы, намысымы сыйлы башы,
Ана тилим-жюрегими булбул жыры,
Миллетими нюр чырагъы, сыйлы ызы.

Тюрк къумланы жырып келген ана тилим,
Тау сууланы черек этген ана тилим,
Минги тауну байракъ этген кесине,
Ким эришир сени бла сёлеше?

Тауча бийик, къарча таза ана тилим,
Солууума солуу къошхан ана тилим,
Жомакъ, таурух, жыр эм чам да айтдыргъан,
Тас болмай ауур заман арытхан

Кёкча бийик, жерча ариу ана тилим,
Баласына бёлляу айтхан ана тилим,
Ата сыйы, ана сютю биргенге,
Къууанч къоша жаша, эшитил хар юйде.








«Ариу тилим, шатык тилим»


Тербулатланы Зулейха
Нальчик шахарны 3-чю школуну окъучусу

Ана тилим – ариу тилим,
Татлы тилим, шатык тилим.
Ана сютю бла келдинг,
Кёп ёмюрлени сюрдюнг.

Кязим, Къайсын д сёлешген,
Балачыкъла бёлляу эшитген.
Ана тилим, керти тилим,
Къанатларын керген тилим.

Бийик болгъан, тюз тау кибик,
Малкъар тилим, алан тилим.
Ариу алгъышла айтдыргъан,
Тарых жоллада бардыргъан.

Сенде хазна – къылыкъ –адет,
«Къойсун ариу аякъ ыз!» - деп,
Бушуулада эсгертген,
Ачыуну да сел этген.

Ана тилим – ариу тилим,
Кёлюнгю жапсаргъан тилим.
Огъурлуса, тирликлисе,
Сау дуниягъа белгилисе.

Бу акъ башлы таулача,
Къадар берген саугъача.
Жарыкъ тилим, ариу тилим,
Тазалай сакъланнган тилим!







Ана тилим - сенде…




Диналаны Темирланны

Кёнделен элни 3-чю школуну

8-чи классны окъуучусу





Бюгюннгю кюнню къууанчлыгъы:
Кязим тилимде назму окъугъаным.

Сенде жылтырайды ёмюрлени кюзгюсю,
Сыйлы халкъымы, адети, тёреси.
Жардан энищге салыннганда халкъым,
Сени нёгер этерге сюйдю къарты, жашы.
Шукур Аллахха, келгенди аллай кюн бизге,
Назму да, жыр да айта бир бирге…
Сен айтылсанг, жюрегимде - къыызыл гюл.
Сёзлеринг а, саулайын - толгъан кюн.
Сен эшитилсен, от жагъа да - ырахат.
Боз булут да къая жухха батылады.
Сенде - огъурлу халкъымы намыслыгъы.
Жиляуну да, къууанчны да багъасы.
Таза кёкде къанатлыны сюзюлгени,
Арбазында сабийчикни кюлгени.
Миллетими къанатыса, Къайсын тилим,
Хар палахны кесеу этген, Кязим тилим.
Ырысхылыкъ да, жашнагъанлыкъ да - сенде.
Урушну да, даулашны да къалгъаны кенгде.
От жилтинни болсун чачырагъаны,
Накъут - налмас, жаухарны жылтырагъаны.
Ана тилим, сени бла бирге болуп,
Халкъым жашасын, зауукълукъдан толуп.





«Ариу тилим»
Джаппуланы Жулдуз
Жанхотия элни орта
школуну окъуучусу



Ана тилим – ариу тилим,
Сенсе мени жаным – тиним,
Сенсе мени жашауум,
Сенсе мени махтауум.

Сенсиз мен солуялмайма,
Адамлагъа къошулалмайма.
Сени излейме хар къайда,
Къонакъда, тюзде, тауда.

Сени эшитмегенлей бир кесек,
Заманчыкъ озса да бек,
Мен тансыкъ болуп башлайма,
Хар кимден сени сурайма.

Мени ана тилимде,
Мени ариу тилимде,
Сёлешедиле таулула,
Къарачайлыла, къумукълула.

Дагъыда кёп миллетле
Сёлешедиле бизни тилде.
Мен аланы багъалайма
Болмагъанча бек байма.

Аначыгъымы ариу тилин
Бек сюеме, хар ким билсин!
Ол манга аманатды,
Бек багъалы затды.

Аны биз къаты сакълайыкъ,
Эринмей айнытайыкъ.
Ол бизни жашауубуз
Болгъанын унутмайыкъ.

Тиллерин унутханлагъа
Ушаучула болмайыкъ,
Аллай къылыкъсызланы
Къатыбызгъа къоймайыкъ!

Жаша, тилим, сен жаша
Жаша мени ийнагъым!
Ариулугъунгу сакъла,
Жашасын мени халкъым!

Ёмюрюнг узакъ болсун!
Халкъынг насыпдан толсун,
Бютюн эркин солусун,
Къыйынлыкъладан узакъ болсун!
Azi Te 07.07.2016 20:58:40
Сообщений: 473
"Бек иги кёлденжазма" номинацияда 3-чю жерге тийишли болгъанла:
Гыжгыланы Малика
Яникой элни орта школуну
8-чи классны окъуучусу
Ана тилим – ариу тилим
Сюеме ана тилими
Сабийлигимде тилленнген,
Жарыкь чыгьаргьан ёнюмю,
Балдан да татлы кёрюннген.
Сюеме кёз жарыгьымча,
Бай эмда татлы тилими,
Сюеме ана тилими.
Зумакьулланы Т.
Зумакьулланы Танзиля ана тилни юсюнден мени оюмуму ачыкь суратлагьанды. Ана тил! Ол кьалай багьалыды хар адамгьа. Ананг санга биринчи сёлешген тил! Сен да анга биринчи «Анам» деген тил!
«Ариу да, байда тилим, мен кьор болайым санга!» - деп жазадыла поэтлерибиз, жазыучуларыбыз. Мен да айтама малкьар тилибизге алай. Дуния башына жаратылгьан адам борчлуду кесини ата- бабасы жыйышдыргьан тил хазнаны андан ары кёбейтирге, тас этмезге, ёсюп келген жаш тёлюге хайырланыргьа берирге. Мени устазым да ол борчну тийишли толтурады. Ана тилингде жазылгьан жырла, назмула, атанг- ананг жюрютген адет-кьылыкь, намыс - ала бары да бизни кьаныбыздады, биз аны сюерге, жюрютюрге керек болгьаныбызны да мен малкьар тил бла литератураны дерслеринде устазым - Кьудайланы Сафият Магометовна – айтып билеме. Аны халкьына, ёз тилине да чексиз сюймеклиги хар дерсде да ачыкь кёрюнеди. Ким да сукьланырча, шатык тау тилде сёлеше, мени сюйген устазым ана тилибизни бютюн да бек сюерча этгенди.
Таулула бош айтхан болмазла « Намыс болмагьан жерде - насып болмаз» деп.
Малкъар тилни байлыгъын айтсакъ а биз гитче сабийчикле окъуна ненча миллетни тилин ангылайбыз. Тилибиз тюрк тиллени къауумуна киргени себепли, (къыпчакъ къауумуна) ол бай тилди, ариу , таза тилди, ол тилде кёп миллетле сёлешедиле. Малкъар тилде ариу сёлешгенлеге тынгыларыгъынг келеди. Мени акъылыма кёре, адам ана тилин анасынча сюерге керекди, багъаларгъа, сакъларгъа, ёхтемленирге. Тил жашагъан къадарда миллет да жашарыкъды .
Тюрк тилде сёлешген отуз беш миллетден отуз экиси бир бирлерин къыйналмай ангылайдыла. Ол а къалай сейирди! Биз кесибиз, тилибиз да байбыз. Аладан бизни тилге бек жуукълары къарачайлыланы, къумукълуланы, кърым татарлыланы, караимлилени тиллеридиле. Бу байлыкъны элпеклигин малкъар халкъны акъылманы Кязим кесини назму тизгинлеринде Къулийланы Къайсынга былай айтады:
Сен- тауса, кёк терексе,
Жашауубузда алай
Дайым да турлукьса сен
Тау кибик агьаргьанлай.
Малкъар тилге уллу сюймеклиги Къулийланы Къайсынны да бу тизгинлеринде ачыкъланады:
Тюшюмде да айтама сёзлеринги,
Акъ къаргьа ушаш бийик тилибиз,
Тереги, кырдыгы болдунг жеринги,
Аналаны ёню кибик тилибиз.
Малкъар тил тюрк тиллени бек буруннгу, таза, тинтилген тиллеринден бирине саналады. Биз, жаш тёлю, аны унутмазгъа керекбиз. Ана тилибизни бийик тутуп, ёхтемлене, ёз тилибизде сёлеширге керекбиз. Жарсыугъа, миллетибизни ичинде кесини ана тилинде сёлеше билмеген адамла да тюбейдиле. Мени оюмума кёре, ол бек жарсытхан сорууду бюгюнлюкде.
Нек дегенде, жылла оза, тилибиз тас болур, кёп сёзле унутулурла деген сагъыш окъуна келеди кёлюме. Тилин тас этген миллет а миллет боллукъ тюйюлдю бир заманда да! Таматаларыбыз, къуллукъчуларыбыз да ол затха эс бурсала бек иги боллукъ эди!
Гитче жазмамы Зумакъулланны Танзиляны сёзлери бла бошаргъа сюеме.
Ана тил, сенсе ёмюрлюк,
Жашау асыу да, къарыу да!
Кетген, келлик да биргенге.
О, жокъду сенден ариу да.
Ана тилимде айтханма:
«Анам!»- деп биринчи кере.
Ана тилимде эшитдим
Бешик жырны да бёлёне.
Жокъду менде ишеклик малкъар тилими анамыча сюйгениме.
Ана тилим – тийген кюнюм!
Жаным – тиним – Ана тилим!
«Ана тилим – ариу тилим»
Гидаланы Амина
Бабугент элни орта школуну
8-чи классны окъуучусу

Ой, нечик тамашалыкъса,
Огъурлу ана тилим!
Ёлмей, ёчюлмей къаллыкъса,
Жюрекге дарман тилим.

Мокъаланы М.


Ана тил – адамны миллети селешген тилди. Адам кёп тюрлю тилни билирге болады, билалгъанда этеди. Алай а адамгъа бек татлы эм багъалы, кесини энчи тили – ана тилиди.
Малкъар тил тунияда тазалыгъын, кирсизлигин сакълагъан тиллени бирине саналады. Аны сёз байлыгъына кёп миллетле сукъланырчадыла. Миллетибизни белгили поэтлери Мечюланы Кязим, Къулийланы Къайсын, Шахмырзаланы Саид, Гуртуланы Берт, Зумакулланы Танзиля, Отарланы Керим, Толгъурланы Зейтун, Теппеланы Алим, Созайланы Ахмат эм башха жазыучуларыбыз да тилибизни ариулугъун, байлыгъын битеу дуниягъа эшитдиргендиле.
Туугъан тилим,
Сенсе мени жарыгъым,
Ана тилим, жан тамырым, чырагъым.
Ана тилим, жаным кибик кереме,
Туугъан тилим, тансыкъ болуп ёлеме.
Шахмырзаланы Саид.
Байды, ариуду ана тилибиз. Тилибизни тинтген битеу дуниягъа атларын айтдыргъан алимлерибиз да бардыла. Ала тилибизни айнытыргъа эм байыкъдырыргъа уллу къыйын салгъандыла.
Биз барыбыз да ана тилибизде, билим алыргъа, ариу селеширге, алгъыш сезюбюзню айтыргъа, биз да назмула жазаргъа, жырны да ана тилибизде жырларгъа итинирге керекбиз.
Миллетибиз кечгюнчюлюкню азаплыгъын сынагъанды. Ол къыйын жаллада да тёрелерин ,намысларын, тиллерин тас этмегендиле.Ана тиллеринде селешгендиле ,назмула жазгъандыла, жырла жырлагъандыла.
Тилни юсюнден жазгъанда, нарт сезле да эсиме тюшедиле.
Ата от жагъаны атма –
Ана тилинги унутма
Тилсиз миллет жокъ болур
Ана тилсиз – адам тилсиз.
Бу нарт сёлзе тилибизни байыкъдырыуда уллу жерни аладыла. Жашауда кёп тюрлю затланы юслеринден къуралгъандыла, халкъны тюз эм керти жолун кергюзтгендиле.
Шендю бир – бир нёгерлирим тау тиллерин ыспассыз этедиле, таучадан эсе орусча сёлешедиле. Мен аны тюзге санамайма. Адам кесини тилинден, миллетинден къачаргъа керекмейди. Хар ариу умутларыбызны, сёзлерибизни, оюнларыбызны, къууанчыбызны да ана тилибизде айтабыз. Алай эсе уа, тилибизни бюгюню ийнаныулуду, тамбласы ышаннгылыды. Быллай тил байлыгъыбызны тас этмей, аны сакъларгъа багъаларгъа барыбыз да борчлубуз.

– Эмчек берип, ёсдюргенме бешикде,
Жомакъ айта малкъар юйде, тёшекде.
Кеси тилинг сыйлы болсун кесинге,
Аманатлай, мен салама эсинге.
Тилин билмек – адамланы башыды,
Кеси тили айырылмаз ашыды.
Харам болсун берген сютюм этинге,
Айып болсун, аны унутсанг, бетинге.
Налат болсун унутханны бетине,
Бу сёзлени мен къояма кесинге.
Шахмырзаланы С.
Azi Te 07.07.2016 21:45:31
Сообщений: 473





ссылка на статью в газете "Заман" от 21.05.16 г. об итогах конкурса "Ана тилим - ариу тилим" http://www.zamankbr.ru/node/4331
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный