«КАК КРИЧИТ ПОЛОСКА СВЕТА...»
Бек фахмулу шайыр эгечибиз Къушджетерланы Айшатны поэзиясыны юсюнден мен айта тургъанма. Андрей Вознесенскийни Айшат кёчюрген назмусун да окъуй, эсиме башха сагъышла да келгендиле. Назму аламат назмуду. Вознесенский Некрасовну «Поэтом можешь ты не быть, / Но гражданином быть обязан» дегенин, башха тюрлю, эсде къалырча къысха, кючлю суратлау дараджа бла, джети къат магъана салыб, хар ким кесича ангыларча, тюшюнюрча, айта билгенди.
Можно и не быть поэтом
Но нельзя терпеть, пойми,
Как кричит полоска света,
Прищемленная дверьми!
Эшик къысхан джарыкъны эслеген, аны къычырыгъын да эшитген — ол палахны бизге да кёргюзтген, эшитдирген — Тейри шайырыды. Башха затха къарыуу джетмей, къуугъун этиб, халкъны уята эсе, джарыкъны къутхарыргъа чакъыра эсе — шайырлыкъ борчундан чыгъады ол. Джарыкъны джесирликден, тутмакъдан, къабхандан, бугъоуладан къутхарыргъа кюрешген, кесине сагъыш этмей (джарыкъны къысхан «эшик» аны да боллукъду къысаргъа, эзерге) — Тейри адамыды.
Халкъны ёлюмден, Отдан да къутхарыр ючюн Хакъгъа къуллукъ этген юч онглу адам керекди: Башчы, Имам, Джырчы. Аллай юч адамы болгъан халкъ, Динин, Тилин, Джуртун да къоруяллыкъды, Эли джокъ эсе — къурарыкъды, бар эсе — сакъларыкъды.
Алай а, «эшик къысхан джарыкъ» деб, бютеу халкъгъамы айтылады, бир адамгъамы — хар ким кесича ангыларыкъды: ангы, эс, билим, фахму дараджасына кёре. Ма аллай кенглик, теренлик, мийиклик барды тёрт тизгинде. Эшик къысхан джарыкъны эслеялмагъан, аны къычырыгъын эшиталмагъан — джюреги сокъур, сангырау адамды — шайыр тюлдю. Алай а, кёре, эшите тургъанлай, кёрмегенча, эшитмегенча, сансыз этсе — анда шайырлыкъ да, адамлыкъ да джокъду: Аллах — берген фахмусун сыйырлыкъды андан, ол керти да сокъур, сангырау болмай къаллыкъ тюлдю. Кесине кеси чакъырады ол палахны.
Шайыр назмусунда «эшик» деб кимге, неге айтады, «джарыкъ» деб кимге, неге айтады — джюз тюрлю ангыларгъа, оюм этерге боллукъду. Алай а, къутхарыргъа — джарыкъны керекди, ДЖАРЫКЪНЫ. Къачан, къайда, кимден, неден — соруулагъа тюрлю-тюрлю джууаб эте барыргъа боллукъду. Къутхарыргъа уа — джарыкъны керекди. Джарыкъ а - «разумное, доброе, вечное».
Энди тёрттизгинли бу назмуну сейирлик этген неди? Кафиелерими? «поэтом — света, пойми — дверьми» - бек къарыусуздула. Ала болмай къалсала да, назму джыгъыллыкъ тюл эди — ала тюлдюле назму юйню ара багъанасы. Ритми-джюрюшю бузулмай барады — басым тюз тюшеди, рифмаланнган тизгинледе бёлюмле да тенгдиле. Анга да сейирсиниу джокъду, адамны джюрюгенине сейирсинмейбиз да, ритм да назму сёзню аллай табигъатыды. Акъ сёзню джаны уа — джангылыкъды. Джангылыкъ джокъ эсе — поэзия джокъду. Джангылыкъ а... «Как кричит полоска света, / Прищемленная дверьми!» - ма буду джангылыкъ. Ма бу суратды назмугъа джан салгъан, аны поэзия хазнасы этген. Бурху сабийнича, джарыкъ юзюкчюкню эшик бла къысдыргъанладан (неда эшикни кесинден) къутхарыргъа чабарынг келеди.
Сёзлени назму этген — аланы бир-бирине тагъылыб, бир джорукъ бла, ритм бла баргъанларыды. Алай а, не уллу магъана салыннган эсе да, не кючлю рифмалары бар эсе да, джюрюшю бузулмай бара эсе да — ол назмугъа саналгъанлыкъгъа — поэзиягъа саналлыкъ тюлдю джангылыгъы джокъ эсе. Поэзия — ол джангылыкъды. Вознесенскийни назмусун поэзия этген, назму сёзюн Акъ сёз этген — эки ахыр тизгиниди. Къайсы назмучуну да Поэт этген аллай тизгинледиле. Уллу поэтлени чыгъармаларын Ана тилибизге кёчюрюу — тылмачны кесине да дерсди, ёсерине себебди, окъуучулагъа да — саугъады. Быллай сагъышла келдиле Вознесенскийни назмусун, Къушджетерланы Айшатны кёчюрмесин да окъуй...