Translit
Эшигибиз джабыла тебрегенди
13.12.2015
0
4740
Мен Ата джурт Кавказдан келген Къарачайлыла бла биринчи кере 1990-чу джылында тюбешген эдим. Мамчулары тукъумундан 1980-чы джылларында эки тиширыу бла аланы бирини джашы ючёулен болуб, мени атамы эгечини юйюне къонакъ болуб келген эдиле. Ол келгенле аны эрини эгечлери эдиле. Аны аты Мухаммат, 60 джыл алгъа Орус-Алман (Германия) урушну артындан Кавказдан Европагъа, алайдан да Тюркиеге артда келиб, джерлешген талай къачхынчыдан бири эди. Ол Эресейде докторлук окъуб бошаб, алайдан Европагъа да бир эки джылны мастер этгенден сора Тюркиеге келиб джерлешгенинде, энтда бир-эки джыл докторлук окъугъан, бек билимли сыйлы бир адам эди. 20 джылдан артыкъ болду ёлгенли, джери джандет болсун.
Аны Кавказда къалгъан эки эгечи 60 джыл сора къарнашларыны кёре келген кюн мен да къатларында эдим. Ол кюнню юсюнден 25 джыл озгъанды да, аланы бир-бирлерине чырмалгъан кюнлери ма бюгюн да эсимден чыкъмагъанды. Бир-бирлерине къычырыкъ этиб, чырмалыб джылагъанларында, мен да джыламукъларымы тыялмай, санларым джызылдагъан эди. Бир-бирлеринден юзюлгенлеринде алкъын 20-25 джылларында джаш адамла болгъан бу эки эгеч бла карнаш, 60 джыл сора бир-бирлерине тюбегенлеринде джашагъан ёмюрлерини да ахыр артына джетген эдиле. Не амал.
Заман тохтамаздан барады, ёмюрле таусуладыла. Дунияны юсюнде тюрлю-тюрлю къайгъыла, энтда урушла тохтамай, адамны акъылына келмезлик, болмагъан ишле башына келе барады. Быллай затла бола тургъанлыкъгъа, мени дуния юсюнде бир игилик болуб, къуру бир затчыкъгъа – ол да Эресейни эшиклерини дуниягъа кенг ачханына бек уллу къууанчым бар эди.
100 джылдан артыкъ Ата джуртну тышында болуб, кеси миллетине термилген диаспорадагъы Къарачай халкъ, арталасында бир-бирини табхан эди. Ата джуртха баралгъан барыб, баралмагъан да интернетде бир-бирини излеб табыб, джангыдан бир болуб тебреген эдик. Келин ала, къыз бере, ортабызда байрамла-фестивалле къурай, эки-юч айры джерден гитче акъгъан ырхычыкълача бара-келиб бир-бирине къошулуб, бир уллу шаудандан бирча тёгюле тебреген эдик.
Алай болгъанлыкъгъа, мамырлыкъ кёбге бармады. Мен эки кюн алгъа «Тюркие Орус учакъны урду», - деб, эшитгенимде, тёгерегимдеги америкалыла 3 Дуния урушу башлады, деб къайгъы этген сагъатда, мени джюрегим ёрге кёлтюрюлюб, эм алгъа кесибизге, кеси таулу халкъыма терен сагъыш этдим. Бурунгу тарихде кёб эшиклери джабылгъан Къарачай халкъны ол сёзю хаман эсиме келип: «Ой, Аллах, энтда бир эшигибиз джабылады кёреме», - дедим.
Бир иги хапар эшитирмеми экен дей, андан-мундан хапар окъуй, тынгылай, тангны атдырдым. 2-3 сагъат озмагъан эди, е-почтама Кавказдан бир энчи мессаж келиб, илгендим. Мессажны окъугъанымда, ол джазылгъан эки сёзге инаналмай, учакъ урулгъан хапардан минг къат кёб къыйналыб, ойсурадым. Ол сейир мессажда уа къуру эки сёз джаза эди: «Учагъыбызны къырдыгъыз».
Муну манга джазгъан адам Кавказда джашаб, манга бек багъа берген, къачанда саламыны къурутмагъан, мени ючюн сыйлы бир инсан эди. Танымагъан биринден келсе, быллай бир къыйналлыкъ тюл эсем да, алай асыулу бир къарачайны СИЗНИ-БИЗНИ деб джазгъаны бек ауурума кетиб, тамам къыйналгъандан, джазар сёз табмай, мен да былай джазыб ийдим: «Сиз! +Биз! = ???!!! ........ Муну магъанасы ол эди: «Сен кимсе сора, мен кимме?».
Ол кюнню кечеси не ашагъанымдан, неда тамам къыйналгъанымдан, нек болду билмейме, аякъ бармагъымдан башлаб, чачымы тюбюне деричин къызылгъа бояныб, кечени джартысында чыдаялмай, больницагъа бардым. Дарманланы да ичиб, юйге къайытханымда, сагъат эртден 4’ге келген эди. Танг аласы джукъугъа кетиб тургъанлай, энтда андан бир мессаж келди. Кёзюмю ачалмай турганлайыма, кесими тиреб, джууаб джаздым.
«Джаным бирда бек къыйналды. Кесинги орус этиб, мени да тюрклю этиб, сен къалай алай джазалдынг?» - дедим, кесими тыялмай.
Ол да мени аллай сагъышыма сейир болуб: «Чынты хапар бере тура эдим, къалай алай терс тюшюнелдинг. Сени билмей къыйнагъан эсем а, мени кеч, эгечим», - дегенинде, сора терен солуу алыб, алай терс тюшюнгенимден да ыйлыгъыб тынч болдум.
Мени быллай эки чам сёзге тёзелмегеними себеби, эндиге дери Къарачайны башына келген къыйынлыкъладан къаллай бир джарсыгъаны болур эди. Бизни энтда бир джарсытырыкъдыла деб, алай а бек бушуулума. Бу джол да энтда да бир кере Къарачайны джуртсузлугъуна, сау дуниядагъы бютёу къарачайлыланы бир байракъны тюбюнде болмагъанына, аны муну уруш-къырышыны тюбюнде не ары, не бери болалмагъанына къыйналдым.
Мени Тюркиеде джашаган къарачайлыладан да, Эресейде джашаган таулу халкъымдан тилегим олду: эки кърал не эте эселе да этсинле, биз аланы ортасында ол-бу демей, бир-бирибизге да, кесибизге да сакъ болургъа керекбиз.
Биз 100 джыл ётюб, бир-бирини табхан бир халкъбыз, бир-бирибизге къол берейик, энтда бизни бир-бирибизден юзмесинле.
Сёзюмю арт кёзюуюнде Аллах эки къралны башындагъылагъа акъыл бла сабырлыкъ берсин, деб тилейме. Муслиман къраллада бек аман артыкълыкъла бола, урушла барады. Энди ким кимни бла уруш этеди, ким кимден не излейди, бир-бирине къатышып къалгъанды. Ортада болгъан гюнахсыз халкъла бла сабийле къаладыла. Аллах аланы джазыкъсынсын. Дунияда бола тургъан бу артыкълыкъла джюрегибизни арытыб бошады.
Уллу Аллах Таулуланы да, дунияда бизден калгъан ол бары гюнахсыз халкъланы да къорууласын, деб тилейме. Амин.
Къочхарланы Леман,
АБШ (США) / 27.11.2015
Комментариев нет