Bilal LAYPAN
ЖАБЕЛЛАНЫ ЛАУРАНЫ БЕШ УЧЛУ ДЖУЛДУЗУ
("Ючден дагъан таймаз" статьядан)
Ата джуртну юсюнден назму джазмагъан шайыр болмаз. Беш Тау Элни юсюнден да назму, джыр да этилир керекли къалмагъанды. Алай а, къалай, къайдан табыла эсе да, джуртха сюймекликни ачыкъ этген бир джангы сёз табылыб къалады.
БАБАЛАНЫ Ибрахимни айтханы, нарт сёзлеге къошулгъанды — магъанасыны теренлиги бла, суратлау кючю бла, къысхалыгъы бла, учхан джюрюшю бла:
Беш тау элни
Беш да тары -
Олду мени
Бешатарым.
ЛАЙПАНЛАНЫ Билал:
Бир джурт болмаз Джерде Кавказча,
Минги Тау да – тёппеси аны.
Беш Тау Эл – беш ууахты намазча,
Кёк нюрюнде джулдуз бла Айны.
ЁЗДЕНЛАНЫ Альберт:
Мен бетиме салсам къолун анамы,
Беш бармагъын Беш Тау Эли сунама,
Эринлерим сыласала аланы,
Сау Малкъарны уппа этген сунама!
Беш Тау Эл сагъынылгъан шийирлени тизиб барыргъа боллукъду — аладан бир уллу Антология къураллыкъды, таб бирге, экиге да сыйынмазла. Аллай бир назмуну ичинде, Лаураны джюрек сёзю — хакълыгъы бла, акълыгъы бла, джангылыгъы бла — кёзге илиниб къалады. Ма ЖАБЕЛЛАНЫ Лаураны ол назмусу:
МАЛКЪАРЫМ
О, Малкъарым, санга тансыкъдан бирде
булутланы къарлы таугъа ушатдым,
Аллах айтып, жашнап тургъун ёмюрде,
тансыкълыгъым – сюйгениме шагъатым.
Беш Тау Элим, сен – беш учлу жулдузум,
умутуму, ийнамымы бешиги...
Чурум бир кёп, амал – къысха, жол – узун,–
ачармамы жан тынчлыкъны эшигин ?
Жарсыуладан болгъан кибик ышыгъым,
кёрюнесе Жаннет кибик кёзюме,
анамача, къучагъынга ашыкъдым,
къор болайым жайларынга, кюзюнге!
Алты харфынг тёрт санымдан багъалы,
жан тамырым – Эркинликни ёзени.
Къыйынлыкъгъа чыдай билген Малкъарым,
Фирдауусда тапха эдим мен сени...
Джуртдан айырылыб тансыкъмы болады, Джуртуна джуртда тургъанлаймы тансыкъмы болады — башхасы джокъду. «Булутланы къарлы таулагъа ушатыр ючюн», сабий анасына тансыкъ болгъанча, бир кючлю сезим керекди. Андан ары уа, уллу фахмусу, таза джюреги, сюймекликден толу кёлю болмагъан табыб айталмазча тизинле:
Беш Тау Элим, сен – беш учлу жулдузум,
умутуму, ийнамымы бешиги...
Бу тёппе тизгинледен сора, назму энгишге айланмай мадар джокъду деб тургъанлай, андан да ёрге:
Алты харфынг тёрт санымдан багъалы,
жан тамырым – Эркинликни ёзени.
Къыйынлыкъгъа чыдай билген Малкъарым,
Фирдауусда тапха эдим мен сени...
Бу тизгинлени Кязим айтса, Къайсын айтса — сейирсинмез эдим. Алай а, джангы акъыл-балыкъ болгъан къызчыкъ закийлени дараджасына къалай чыгъалды? Ма сейирлик! Бу керамат тюл эсе, неди да керамат? Кетген закийле — Кязим, Къайсын, Ибрахим — бу назмуну эшите эселе анда, аз бек къууанмайдыла: «Огъай, сууумагъанды тау поэзияны отджагъасы. Сууурукъ да тюлдю Лаурача туудукъларыбыз болгъан къадарда...»
Алай а, шаудан чырпыла ичинде тас болуб кетиб, арлакъда, джылтырай, бир кёрюнеди, аллайынды Лаураны лирика миниатюралары бла кёрюнюую да. Аладан бири, назмуларындан кючлю тюл эсе, къарыусуз болмагъан:
Жюрек а тенгизди.
Хар тенгизча, ол да жагъасындан чыкъса, тузлу толкъунла урадыла кёзледен. Аллай кезиулеримде Нух файхамбарны, гъалейхи салям, кемесине ушатып, излейме сени, Поэзия! Сени бла къайгъыладан хатасыз къутуллукъ сунама кесими. Алай ол кеме хар кимге да ышыкъ болмагъаны эсимдеди...
Тенгиз джюреги болгъан Шаудан — Жабелланы Лаура. Тенгиз чайкъалгъан кёзюуде да да батмазлыкъ, кесинги, бизни да къутхарлыкъ, Унух файгъабарны кемесине ушаш Акъ къайыгъынг барды. Халкъланы тиллерин, кеслерин да джутуб баргъан ёмюрде, бизни къутхарлыкъ, сакъларыкъ да — Сёздю. Кесинг да ангылайса, бизге да ангылатаса аны. Сау бол.