БЕГИЙЛАНЫ Абдуллах
ЛАЙПАНЛАНЫ БИЛАЛНЫ
ТУУГЪАН КЮНЮ БЛА БАЙЛАМЛЫ
САГЪЫШЛА
Бюгюн Лайпанланы Билалны туугъан кюнюдю.
Назмучуну, Поэтни туугъан кюню…
Юйюрге улан туугъаны, халкъгъа Назмучу туугъаны – экиси да бирди. Бу шартны магъанасы, уллу адамларыбызны – Назмучуларыбызны юслеринден сагъыш этгенде, бютюн бек ачылады.
Кязим хажи – халкъгъа улан туугъаны.
Жырчы Сымайыл – халкъгъа улан туугъаны.
Къайсын – алай…
Керим – алай…
Батчаланы Мусса…
Аллахха шукур, бардыла дагъыда...
Бу сатыргъа Лайпан Билалны да къош!..
Назмучу, юйюр, тукъум уланы огъай – миллет уланыды. Юйюрге, тукъумгъа огъай – миллетге къуллукъ этерге туугъан.
Андан аллай уллу жууаплыкъ, борч да суралады.
Керек кюн миллет жарсыуун айталгъанла, ата-ана къачын сакълагъанча, ёз намысларын къоруулагъанча, миллетни жакълагъан, аны сагъышы бла жашагъан – ма аладыла халкъ уланлары.
Миллетин, Назмучу къоруулагъанча, дунияда бир аскер башчы, бир ийнарал да къоруулаялмайды. Аллай алим-залим да жокъду!
Закий Назмучуладыла, бу дуниядан кетгенлеринден сора да, «андан» бизге къалкъанлыкъ этип, миллет болгъаныбызны эсибизге салып, башыбызны ёрге кётюртюп, кёллендирип, намысыбызгъа кир къондуртмай тургъанла. Минги Таулай агъарып.
Аллай-аллай сагъышла келдиле бу эрттенликде мени эсиме Билалны туугъан кюнюнде Назмучу сартындан ойлашханымда.
* * *
Билалны юсюнденди бюгюн сагъышым.
Назмучу Билалны.
Халкъ ёкюлю Билалны.
Къадары кёп кере сагъышынгы бёлген, къызгъан назму сёзю эсинги жукъларгъа къоймагъан, къыйын кюнде не узакъдан да кёл этдире сёлешиучю, кётюрюучю, тюнгюлген чагъынгда тирилтиучю, чынтты къарнаш да бола, билеклик да эте билген, Къарачайым, Малкъарым деп жашагъан Тейри адамы Билалны юсюнден.
Билалны къайда, къалай таныгъаным, ол къаллай адам, нелляй назмучу болгъаны, жыйылгъан халкъны аузуна къарата, ётюрюкден арыгъан, талгъан къулакълагъа керти, туура сёз эшитдире, кёпню кёрген къартлагъа: «Ай, Аллах ыразы болсун!» деп айтдыра, жюреклерин тюзлюк ауазындан къандыра, байракъ шууулдатханча, акъылланы бирикдире билип, къалай шарт, кескин, барыр сёлешиучюсю – бары да кёз туурама келди.
Файгъамбар кёкге учуп чыкъгъанча, Инсан баласы гъаршха чыкъгъан кюнде туугъанды Билал. Да болур биз билмеген бир магъана анда да.
Хоу, Билал файгъамбар тюйюлдю. Мёлек да тюйюлдю. Аллах жаратхан бир инсанды, ахшы умут бла, иги къуум бла жашагъан, жангылычы, гюняхы да болгъан. Тобагъа къайта да билген. Халкъына игилик излей, кеси кесин игиликсиз къойгъан, тынчлыкъсыз да этген. Бош айтмагъанды да закий ата-бабабыз:
Халкъгъа къатышхан адам
Кёп инжиулени татар,
Аны бла биргелей
Гюняхлагьа да батар, –
деп. Да, хоу, ырахат жашаргъа сюйген – халкъдан узакъды, кенгди.
Чынтты Назмучу, керти сёзю ючюн асмакъ этерик болсала да, халкъ жюрегине жууукълукъну сайлайды.
Билал аллай Назмучуду.
* * *
Къайда, къачан эшитгенме мен Билалны атын, къалай таныгъанма, жазгъанына, этген ишине, сагъышына, сёзюне къалай къарайма, не багъа береме, къалай кётюреди айтхан, жазгъан сёзюню къыйматын, сыйын, деберин?..
Чинг алгъын эсиме келгени: ай байтамал, халкъыбызда Билалча дагъыда бир-эки адам болуп, неда, къастын, муратын жарты жолда атып, сатып къоймай, тутхан жолуна, ишине, антына Билалча къаты, ниетине-иннетине, сёзюне Билалча кертичи, миллет сыйына, намысына, Билалча жарсыгъан, аныча арымай-талмай кюрешген, аллай сакъ, аллай жигит, батыр жюрекли, ётлю, бетли энтта шо бир асхаб, бир нёгер, бир къодучу чыгъып къалгъан болса эди, – халкъ этген кёп ахшы умут толур эди, кёп палахдан азатланыр эдик.
Ай байтамал, ол Билал уяталмай къалгъан жюреклени, ётлени уятырча, Билал къычырып эшитдиралмагъан, тешдиралмагъан къулакъланы бекликлерин тешерча, жукъусурай тургъан кишиликни аяздырырча, сагъайтырча, сатылгъанланы ийманларын юйюрюрча, эсиргенлени жайыкъдырырча, анга билеклик эталлыкъ аз-маз бир кюч къошулгъан болса эди кючюне!..
Шуёхну, тенгни имбашы, къарнашлыкъ билеги амалтын ненча ахшы умут къалады толмай! Бирибиз ауаз бергенде, мингибиз анга тынгылап къарап тургъандан ары атлаялмай…
Шошду тёгерек.
* * *
Жюреги халкъы ючюн ургъан.
Жюрек тылпыуу бла сёзю бир болгъан!
Миллет къодучубуз.
Миллет, иннет сартындан ууаз – ауаз бериучюбюз.
Эсибизни жукъларгъа къоймагъан, кесибизни кесибизге ангылатып кюрешген, алгъа талпыннган, кесин отха атхан, жаннган…
«Жатма, тур, ёрге сюел, атла, адамса сен!» деген шайыр.
Аллай-аллай сагъышла келедиле башыма бюгюн, туугъан кюнюнде Билалны.
Таулулугъу, ата-баба сезими жюрегинде суууй, къаны уюй, жукъусурай тургъан ким болса да – Билалны ауазына тынгыласын, къаллай ата-бабала инсаны болгъанын ангыларча, къан тамыры жангыдан тирилип, уруп башларча.
Аллай адамласыз дуния суууп къалыр эди!
Такъыр да, факъыр да болур эди!
Халкъына, дуниягъа, кеси кесине айтыр затын, сыры-сагъышы, сезими, оюму, умуту, къасты асыры кёпден, назму бешикге бёлеялмай, сёзю къычыра, жиляй тургъан шайыр.
Билеме, бизни уллу назмучубузгъа ма бюгюн быллай бир болады деп, уллу, сыйлы, ариу мекямлада жыйыллыкъ тюйюлдюле, «Къарнашыбыз, сау бол адабиятха салгъан къыйынынг ючюн!» деп, ёшюнюне алтын майдал да тагъарыкъ тюйюлдюле.
Тыйыншлысы уа ол эди!..
Къаллай сёзле бла айтайым этген ишинге ыразылыгъымы, къаллай къанауатха, дарийге чулгъайым санга атагъан сёзюмю, жырымы, назмуму?!
Насыпды ол – арабызда Билал деген ауаз бериучю назмучубуз, къодучубуз болгъаны, жюрек сёзю бла, кертилиги бла эсибизни жукъусураргъа къоймагъан.
* * *
Билалны атын 1976 жыл эшитген эдим. Жаш жазыучуланы VI битеусоюз кенгешлеринде Батчаланы Мусса айтып.
Москвада окъуй тургъан Мусса, Малкъардан келген жаш поэтни сурай, «Молодая гвардия» китап басмагъа келген эди, кенгешчиле жыйылгъан жерге. Нахушев деп бир нёгери да бар… Ол ингирде «Юность» къонакъ юйде малкъарлы жаш поэтни хатерине уллу «къанакъ алыу» къурады…
Ушакъ эте келип, Малкъар жазыучуладан – прозаикледен – бек фахмулугъа кимни санагъанымы сорду. Мен Толгъурланы Зейтунну атын айтдым. «Зейтунну не затын жаратаса?» – деди. «Къызгъыл кырдыкларын» дегенимде, – Мусса да аны жарата кёре эди! – жеринден секирип туруп, мени къучакълады. Къууаннганын алай бла билдирди. Акъылларыбыз алай бирге келишгенине, мен да ичимден жарыдым.
Назмучуладан, – Малкъарда кимле болгъанларын билгенденми, – жукъ сагъынмады. «Къайсын болгъан жерде «ким барды» деп да къалай сораллыкъды?» деп келди кёлюме. Мени жюрегим да: «Къарачайда уа ким барды?» деп соруруму ушатмады: Къарачайда ким болгъаны аллымда олтуруп тура эди!
– Къарачайда чот къыйыныракъды, – деди Мусса, мени акъылымы сезгенча.
Мудах ышарды.
Нек къыйыныракъ болгъанындан хапарым бар эди. Нальчикге бир келгенинде, Къайсын жюреги къызып айтхан сёзле къулагъымда эдиле: «Жаш къауумдан къолгъа аллыкъ бир Батча улудан сора жокъду, аны да ашай турадыла!.. Мураховскийге жазгъанма!..» – деп, олтургъан шиндигинде кесине жер табалмай эди.
– Тюнене Къайсын бла тюбешген эдим да, сени мында болгъанынгы ол айтханды», – деди Мусса.
Жаш жазыучуланы кенгешине Къарачайдан адам келмегенин эсгертдим.
– Акъ сёзню Малкъаргъа къойгъанбыз, къара сёз бла бир зат эталсакъ ансы, – деп, чамгъа тартаракъ айтды, кесин мында болгъанын чалындыра.
Чамгъа чам этерча мен тюйюл: ол – тамата, мен – жаш. Ийменчек. Сора кёлю бла:
– Лайпанланы Пилал деп барды. Жазарыкъ жашды. Пахмулу. Лайпанланы Пилал, – деп экинчи да къатлады. Ол «Пилал… пахмулу…» дегени, сёзню алай айтып биринчи кере эшитгеним ючюн болур эди - эсимде къалды. Бизде, Малкъарда, «Билал, Билал да угъай – Билан, фахмулу» деп алай жюрюгени себепли. – Пахмулу жашды… Анга бек ышанама, къанатларын къыркъып къоймасала, бизде ол затха ёчдюле. Сизни къоруучугъуз барды – Къайсын! Бизде чот башхаракъды, – деди…
Мусса «Ёмюрню дауу» деген поэмасыны къол жазмасын манга саугъагъа берген эди. «Малкъарчагъа кёчюргенме, алайсыз сиз ангылаяллыкъ тюлсюз» деп, ышара.
Чамчы, оюнчу адамча къалгъанды эсимде.
Ол кюнден сора тамам 20 жыл озуп, Муссаны «малкъар» къол жазмасын «Минги Тау» журналда (1976, №:6) кесим басмалайма, ишлерге алайгъа тохтагъанымдан сора. Ары дери сёзюмю ётдюралмагъан эдим.
Мусса билген эди Пилилгъа тынч болмазын.
Фахмулу адамгъа къайда да, не заманда да къыйынды.
Ай байтамал, бюгюн Мусса арабызда жашап тургъан болса эди!..
Къаллай асыл да, асыу да сёзле табаллыкъ эди Билалны да, аны-муну да, адабиятны да юсюнден.
Кёлтюрлюк эди барын да, барыбызны да. Адамын, адабиятын, халкъын да!
Зауаллы да, ажымлы да Мусса!
Адамгъа къууана, адамны къууандыра да билген акъылман да, закий да Мусса!
Шо ол мен таныгъан кезиучюкге окъуна… Кёрмеген, билмеген, танымагъан адамын, иш этип келип, таныргъа, танышыргъа излеп, багъалап, сыйлап… Ариу сёзюн, ариу хантын аямай… Къайгъырып, соруп, сурап… Жюрегине ийлешдирген эди.
Аллай деменгили тауубуз!..
Къаллай къая оюлуп къалды эсде болмай тургъанлай!
Не медет, игилеге чек барды.
Эсиме тюшсе, жюрегим таралады.
Андан эсе танымагъан болгъа эдим деучюме кеси кесиме.
Къатларында закийи болмай тирилирге кюрешген жаш фахмула ёксюзлюкде ёсген сабийлеге ушайдыла.
Къайсынча, Муссача адамланы кетгенлери, кимден да бек жаш фахмуланы апчытады. Чагъа келген зыгытха жангыдан сууукъ къакъгъанча болуп.
Билалны назму тереги чагъа келгенлей, сууукъла къагъа, абызырата, алай чапыракъланнганды.
Билилны иги таныйма.
Ол М. Горький атлы адабият институтун бошар жылында мен ары экижыллыкъ Адабият курслагъа келген эдим. Сау бир жылны Билал бла бир окъуу юйде, бир жашау мекямда – бар эди бир бирни таныр амалыбыз, поэзияны, нени юсюнден да ушакъ этер заманыбыз.
Андан сора да Билал да, мен да Тюркде окъугъанбыз, жарым жыл чакълы заманны Анкарада, Ахмай Яссауи атлы арада, бир масаны – столну артында олтуруп, бир одада – фатарда жашап, бир туз-гыржын ашап, алай. Тюрк дуниясыны тилин, адабиятын, маданиятын, жашауун билирге къаст этип барып, Билалны хайырындан. Ол затланы эсгергеним: биреу айтхан бла, не анда-мында эшитип неда китабын окъугъан бла чекленип къалмай, Биланы къаллай адам болгъанын, къаллай сагъышы, иннети-ниети, жюреги бар экенин кесим кёрюп, сынап, билип, ичинден таныйма; къагъытда окъугъан Билалыбызны жашауда таныгъан Билалым бла тенглешдирип, аны адамлыкъ къачына, жазыучулукъ ишине да багъа бичаллыкъ, андан магъана да чыгъараллыкъ сунама кесими, бир башхагъа ангылатыр ючюн деп да тюйюл, кесим аны жашау къадарындан бир шарт оюм чыгъарырча.
Билал жазгъан затында не айта эсе да, жашауда да тюз аллай адамды. Жазгъан, айтхан сёзю бла адамлыкъ къачы бири бирин тутхан. Шо бир деп бир ётюрюк, кёзбау шарты, экилиги болмагъан.
Къылыгъы, халы да, халаты, налаты да, терси-тюзю да – ачыкъ, туура.
Жалгъан затны, ышынгысыз сёзню аз да огъурамагъан.
Ана тилине, Ата журтуна – Къарачайгъа жаны бла берилген, аны насыплы къадары ючюн кесин, эсин унутуп кюрешген, аны сыйлы адамлары ючюн – Къарчадан башлап – Жырчы Сымайылгъа дери, Жырчы Сымайылдан, башлап – Ёзден Сапаргъа дери, андан да жашланы – барын 1976 жыл да дуниягъа танытыргъа, барына да жанындан юлюш этерге, ёрге кёлтюрюрге, кёллендирирге къаст этген. Дуниягъа къучакъ жайгъан. Жюрегине къысаргъа, жылытаргъа сюйген.
Чарлагъаны да, жырлагъаны да керти.
Къаллай бир таный эсем да, – ариу айтышхан, къаты да сёлешген чакъларыбыз да болгъанды – Билалдан бир да кёлюм чыкъмагъанды, кертилиги хорлагъандан. Не аз да бир терслиги зат болса, аны сезе, ангылай женгдире да билгени ючюн, башханы аллай затларына кечмеклик да бергени ючюн.
Жюрегинде тюйюмчеги жокъду.
Мен кёп тюбегенме, кёп эшитгенме: «Эй, назмучула-поэтле, сизни кесигизни танымай, жазгъаныгъызны окъуп къойгъандан игиси болмаз!» – деп.
Билалны юсюнде арталлы да алай айталлыкъ тюйюлсе. Алайгъа къалгъанда, жазгъанын танымай, кесин билип къойсанг да тамамды – аны кесинден, кёзюнден, сёзюнден аллай поэзия кюч урады. Билалны жазгъанын окъусанг а, кесин танырыгъынг келеди, таныгъанынгдан сора, кёлюнг чыкъгъан огъай, кесине бютюн бек тарта барады. Аллай таркъаймагъан, бёркюп тургъан оюм-эс шауданы урады сёзюнден.
Азат аязыча бир жанды.
Къудурет аны назмучугъа деп жаратханды. Талпыныу кюч, жукъламагъан, жукъланмаз сезим бергенди.
Манга къыйын заманлада эсимде болмай тургъанлай, жапсарыу сёзю бла, кёллендирген иши бла бек алгъа Билал кеси табылгъан эди. Къарачай-Малкъар халкъны Мызыланы Исмайыл жазгъан тарихин кёчгюнчюлюкню 50-жыллыгъына атап «Минги Тау» журналда басмалагъаным ючюн, адамны эсине келмез чурумла-къурумла жарашдырып, ишимден кетергенлеринде.
Мени «Минги Таууму» жапханлары къыйын тийип, Билал: «Къоркъма сен, журнал къалай чыгъарыгъын мен алагъа кёргюзтюрме!» дегенни айтап, «Ас-Алан» журнал къурагъан эди. Исмайылны тарихин да тыш къыраллы тиллеге иш да кёчюртюп, журналыны биринчи китабында басмалап…
Андан алгъа заманда уа Москвада жашагъан Билал сёлешеди манга, Нальчикге: «Абдуллах, Къарачайда Жырчы Сымайылны 100-жыллыкъ байрамын этдирталмайма Башчыбызгъа, анда, Малкъарда байламлар амал болмазмы?» – дегенни айтып. Эслегиз – Москвада жашагъан, къуллугъу заты, байрам къурап бардырыр борчу болмагъан Билал Жырчы Сымайылны 100-жыллыгъын кёрмегенча, билмегенча этип къоялмай, къуллугъу, заты, борчу болгъаннга зат этдиралмай, манга, кесича бир къуллукъсуз, «борчсуз» тенгине сёлешеди. Былайда: «Аллай Башчыла бла жашагъан биз харипле, анса да…!» дейим. Къули Къайсынны атын жюрютген Малкъар театрны мекямында халкъ сыйыннгысыз жыйылгъан эди. Москвада кеси китабыны орнуна Исмайылны китабын басмалатып, Исмайылны китаплары бла кеси да Москвадан учуп келип, аллай тауушлукъ ингир къуратхан эди Билал Нальчикде – ары тюшалгъанла, тюшалмагъанла да бюгюн да унутмаз кибик. Къагъыйланы Назифаны башчылыгъында, Къарачайдан автобус толу къонакъ келип, Нальчик башы Акъ Сууда, Хрущевну дачасы орналгъан бек ариу жерде, сау эки кюнню уллу байрам баргъан эди. Жырчы Сымайылны Малкъаргъа келген байрамы. Билал келтирген эди аны, Билал ачханды Исмайылны бизге, Малкъаргъа. Билалны хайырындан, Къарачайны, Малкъарны да закийи Жырчы Сымайылны туугъан кюню Малкъарда алай белгиленнген эди.
Унуталмаз игиликле этгенди!
Жырчы Сымайылны жазгъанлары заманында басмаланмай, аланы Къайсын кёралмай кетгенине ажым этиучюдю Билал. «Ай анасы, Кязимни кётюргенча, къалай кёлтюрлюк эди Къайсын Жырчы Сымайылны да!» деп.
Бир Къайсындан сора, уллу, гитче да, къарт, жаш да фахмугъа, жууукъдагъына, узакъдагъына да Билалча къайгъыргъан поэт мен билмейме. Бюгюн да узакъ Норвегиядан узалып, жаш тёлюге ол этген билекликни, мында туруп, биз, кеслерин поэтлеге санагъанла, эталмагъаныбызгъа уялама.
Жаш поэтлеге сакъ Къайсын Билалны фахмусун къоруулагъанында, чынтты поэт болгъанын белгилеп, Билал, жюрегине жау жакъгъанча болуп, ырахатланып къалмай, Къайсынны ол жакъ басхан ишинден терен магъана чыгъарып, кесине дерс этип, жилигине сингдирип къойгъанды – жаш фахмулагъа къалай къараргъа керегин.
Къайсынны юлгюсюн кесине жашау жорукъ этип.
Билалны юсюнде бир сейирим – жаш назмучулагъа дерс бере, кеси жазгъан жорукъгъа юйретмей, ол ямб, хорей ёлчемлеге, гыллыугъа, ритмге, тизгинде жик санланы бирчалыгъына юйретеди. Аны кёкге чыгъарады, кеси уа арталлы да ол жорукъланы сакъламайды. Кесича жазалмазлыкъларын билгенденми?!
Алай бир къоркъгъаным: Билалча азат жазаргъа итине, андан кёргенни эте, сёзлерин а Билалча магъанадан, терен да, таза да сезимден толтуралмай, жюреклеринде аллай эмен отлары болмай, ол кафиесиз-рифмасыз, жик мардасыз тизгинлеге алданып, аны тынчсынып, жаш поэзия жардан къуюлуп кетмесин деп.
Айхайда, Билал аллай сыйыннгысыз къасты бла, ичинден ургъан сезим кючю бла тенгиз жагъалагъа сыйыналлыкъ да тюйюл эди, толкъуну тышына уруп жайылмай. Кюнде шош къалтырай, адыргы жилтирей, желде аз-маз чайкъала тургъан кёл башы тюйюлдю да жюреги. Тенгизди, толкъунлары шууулдап ургъан.
Неда, дейим, сезимин назму кепге сыгъындыралмай, билек, жюрек кючю бла темир чалдишни бюгюп, бузуп, сындырып – тышына, эркиннге чыкъгъанча, алай жазады.
Поэзияны айныу жолу сурагъан, айтыргъа, мен излеген, мен къаст этген жорукъла Билал тутхан ызгъа арталлы да келишмейдиле. Да, не айтайым, поэзияда жолла кёп тюрлю, бир бирге арталлы да ушамагъан, тюз, къынгыр, ёр, эниш да жолла болгъанларын жангы кюч бла, жазыу хаты бла кёзюнге тутады.
Да не айталлыкъса, Сёзюнгю ичи къуру болмасын ансы дегенден озуп?
Да, Билал кеси къалай ангылатады жазыу тёресин, окъуюкъ:
ДЖАЯУ НАЗМУЛА
Къазауат урушладан къуралады.
Дин-тил-джурт ючюн баргъан кюрешде
Биркюнлюк назмула да керекле.
Ата джурт ючюн баргъан къазауатда
Ёлген, ёллюк, башсыз боллукъ бир тюз аскерчилелле ала.
Джаяу аскерлелле ала.
Ёлселе, къалсала да,
Ёлюмсюзлюк, ёмюрлюк, махтау излемей,
Поэзиягьа келишебиз-келишмейбиз демей,
Хунагъа джарашабыз-джарашмайбыз демей,
Керекли борчну тындыралла ала.
Хакъны, Халкъны джакълай ёлелле ала.
Джаяу назмулалла ала.
Биркюнлюк назмулалла ала.
Ёмюрлюк махтау алагьа.
Аламат назму!
Магъаналы, оюмлу. Терен. Назмуну адам сыфатында ишлеп, жан салып, къазауатха ашырып къойгъанды.
Поэзияны былайды деп ангыламазса. Мени кёлюме алай да келеди: ма бу «биркюнлюк назмула…» дегени ёмюрлюк назмула болуп да къалырла.
Поэзияны бир да ангыламазса…
Ёзге уа къаллай ариу, таза, хычыуун поэзия ышара-кюле турады аны сёзюнден. Китабын къолума алгъанымда, ачылып къалгъан бетле. «Кямар» деген назмусу:
Сени белинги буугъунчу,
Не эди ол? Жукъ да… Бош алай –
Бир темир, къанджал, тогъай.
Сени белинги буугъандан сора
Болгъанды ол алтын. Тапханды атын.
Тапханды насыбын.
Алтын кямаргъа бурулгъанды ол.
Насыплы, сени белинги буугъанды ол.
Билал, сюеме-кюеме демей, сюймеклик сезимин аламат-сейир айта билгенди. Сёзюне ариулукъ да, терен да магъана салып.
Не уа къаллай ариу, къаллай сейир, аламат иги сагъышла келедиле Билалны эсине:
Аллахдан, адамдан да къууаныб,
Аллахны, Адамны да къууандырыб,
Джашагъан адам болурму?
Аллай насыблы болурму?
Билалны къастын, жашаууну, поэзиясыны да магъанасын белгилеген сёзле.
Назмуларын сайлап алмагъанма. Къолума болгъан китабынны («Джашау, ёлюм да – хакъ. Джашау, ёлюм да акъ». Москва, 2006) ал ачылгъан бетинден алып салып къойгъанма.
Да, кёрдюгюз.
Китапларыны хар бетинден, хар назмусундан да чыгъарыкъды магъана, суугъа атхан ыргъагъынг алтын чабакъ сууургъанча.
* * *
«Да болалдымы Билал миллет уланы?» деген соруугъа жаланда бир жауап барды: «Болгъан а дейсе!» деген жауап.
Билал – чынтты миллет уланыды!
Чынтты Назмучуду!
Халкъ ёкюлюдю!
Бюгюн мен анга узакъ ёмюр тилейме, десем да, кеси созгъанды ёмюрюн узакъгъа. Аперим Анга!
