АЧЫКЪЛАЯЛМАГЪАН САГЪЫШЛАРЫМ
Сабийлик – дуния китабыны ал бетлери,
Шаудан сууну чыкъгъан жери,
Кёлюбюзню, жюрегибизни туугъаны,
Эсибизни аякъ юсге тургъан заманы.
Дуния, жер жюзю, аны табийгъаты, адамы, малы! Не сейирлик, тамашалыкъ затды бу! Дуния насыбын сезгенле, аны ачыкълар сёзле табалмайдыла… Алай тынч тюйюлдю ол берген сезимлени ангылатхан. Жаны барла, бири тууа, бирси уа ёле, жансызла, бири чагъа, бирси къуруй, кюнден кюннге жашау тасхалагъа тумалата барадыла, жерни бир сорууна жууаб табаргъа излеген, сорууун кёбейтеди ансы, жууаб бералмайды.
Тюйюлме билгич, акъылман, дагъыда, кёлюмдегин къагъытха ызласам, жюрегим тынчаяды, жюрек тынчлыкъны уа къайсыбыз сюймейбиз…Бирле айтырла, жашауну балындан башха, ауузуна тузун салмагъан, аны кюйсюзлюгюн былай нек ачыкълайды деб, бирсиле да къошарла, анса да насыб жууургъаныны тюбюнде турмай эдик, ол да жарсыу такъмаса деб, тёзерме, сёз – сёзден тышланнган жюрегиме, къолун узаталмаз!
Къадар манга къаллай бир жашау бергенин мен билмейме, билген да эталмам, алай, бу къысха кёзюуде кёргеним окъуна, сабий жюрекге къоркъуу болмаса, къууанч салмайды. Танг бла кюн аязыр, булут да жайылыр деб жукъласанг, акъ булут къарагъа бурулуб, буз урмаса, тау артындан, кюн чыкъмайды. Быйылгъы кёгет кёлюме ётмейди, келлик жылныкъы, кёл этдирир деб ышансанг, башлары жерден къарамай къалады. Шашмагъан бир Аллах, адам акъылы, терслик бла тюзлюкню жолларын къайтып-къайтып барады, энди абаданыракъ да болур, эс алыр деб излесенг, таш бла ургъанны, аш бла ур деб юйретсенг, кесинги сыртынгдан бичакъ чанчмасала, ышарыб окъуна кетмейдиле. Быллай къыйынлыкъ манга, о нек берилди деб, сагъышлансанг, ырхы сууун ётдюм, охо, энди кёк жауунуна уа тёзерме дейсе, аны бла къалсанг а, жарсыуну аллы, ырхы суу тенгизге бурулмай, эки къолунг къайыгъынгдан суу тёгерге изленмеселе.
Мен не кёргенме!? Къатымдагъылагъа угъай, жюрегиме, кёлюме береме бу сорууну, акъылым а кенгдеди, жюрек сезгенни, акъыл къыйыр чегин да ёталмаз! Неден да бек а, келюмю китап болуп ачылырын излейме. Дагъыда, къоркъуу жюрегими кемиреди. Сёзден, къыйынлыкъдан къоркъуу угъай, кёл китабымы сет-мет этип къоярла деп. Жанымы тышын парчадан тышлап, кёзюн алмай турур менден адам улусу. Угъай-угъай, энчи эсни сюймейме деп, жилтинлерин сёксем а, сый излеп кюрешеди дерле. Ким ангылар дуния акъылын, мен кеси кёлюмю ушакъгъа чакъыралмай тургъанда… Жулдуз болсанг, адамлагъа тенг этмейди кесин, жерге жууукълашсанг, не бош жюрек эди, алгъа итинсенг, бизнича нек болмайды, артха къала башласанг, о бу жарлы, бир онгмайды дейдиле… Сёз этиу, сёз, сёз.
Серлене барып, чагъа тургъан терекни, жангы жаннга жан саллыкъ бутагъын сындырадыла. Сууукъ болуп, от этерге угъай, къолларын тыялмай. Ангылаймыды да ол, ол бутакъ болгъаны терекни бир саны, аны къолуча, аягъыча, жилямукъ тёкгенин жарлы терекни, бош къалып бир жангы тёлюсюнден. Не да, жерде чабып баргъан къумурсханы, бош алай эзеди. Билемиди ол, аны да жашаргъа, урунургъа къадары болгъанын?! Дуниягъа къумурсха да къыйматсыз туумайды.
Тасхалыкъгъа батыла башласанг, дунияны бары кёз аллынга келеди. Акъылымда, жер анасы, тобукъланып, жилямукъ тёгеди. Манга кёзюн кётюрюп къарамайды, баям, жанлы затха санамайды. Аны таба тебиресем, артха турады, сёз айтыргъа кюрешсем, къулагъын жабады. Ышарсам, къашларын тюеди. Мудахлансам, башын энишге иеди. Патчахлыкъ этген жеринде, адам адамгъа аякъ кётюргенден сора, ол аякълагъа ол къалай сюелсин? Акъылын бизге берип, жилямукъдан сора тёгер заты болмаса, жилямай не этсин? Кеси адебинде бизни жюрюталмаса, манга кёзюн къалай кётюрсюн? Биз анга баш урмасакъ, бизни жанлыгъа къалай санасын? Гюняхлыдан къачмай не этсин? Анга уллу сёлешгенни, ауазын къалай эшитсин? Бу кюнде ышаргъаным ачыу тие болмазмы? Мени мудахлыгъым андан да бек кюйдюргенине уа ишек да жокъду.
Бар сагъышларымы, къол аязымыча, жамауатха ачар онгум болса эди… Жазгъан бирни этеди, не медет, акъылын а ким билсин деп къоярла. Бирле, мурат этселе, келлик заманны бал къатыш болурун излейдиле, бирсиле, балда къашларына дери батылып, дагъыда, кеслерине жан аурутадыла. О, не керек болур бу адам улусу санга?! Бу жууабсыз соруу, кюнден-кюнге жюрегими теренинде, тамыр ие баргъан болмаса, башын бери чыгъарып, салам бермейди. Тыш дуниягъа кёз жетдирмеген а, аны тузлулугъун бла татлылыгъын сезмейди. Бу затланы менден бир башха адам сорса, жууабла да табып, жарсыуулу жерде да кёл этдирир эдим, алай, менде кеси къайнатхан кёлюме уа, не ышаныуу салалмайма, не да алдаялмайма, не уа, башымы алып къачалмайма. Биринден къутулсам, анга ючюсю туады.
Мени сабий оюмларымы къыстап, жюрегими, кёлюмю, эсими бийлеп тургъан къоншу сезимлени не этейим?! Къонакъгъа сормай келгеннге, кет деп да къалай айтайым!? Къонакъча жюрютселе уа кеслерин, ёмюрге къонакъбайлыкъ этип турур эдим, бийлик этип тохтадыла ансы. Кёзге кёрюннген затланы, бирсилеге да кёргюзтюп, ийнандырыр эдим, акъылларымы уа кимге да къалай танытайым!? Ангылаталгъанымы сёз бла, тизалгъанымы назму бла, кёлюмю бетин ышарыуум да, жарсыуум да, кюрешеме бирси жюреклеге жол табаргъа, алай, энди эшиклерин ачайым дегенде, танымагъаннга эшик жабылыбды деб къоядыла. Мен а, къайгъымы бёлсем, тынчайыр эдим деп келеди кёлюме. Айхай, тобукъланнган заманларында мен билеклик этгенле, энди жерде айланмайдыла, мен а, жерни адамы, алагъа тенг къайдан болайым… Суу бара кетсе, таш да ашалады, таш тёзюмюм, къатылыгъым да болмай, мен а эрип кетмей къалай турайым… Бирде, манга киши къайгъы этмейди, кимни къайгъысын да мен нек этерге керекме деген соруу келеди… Ол сорууну, итле бла къуугъанлай, этип иеди кёлюм. Жарлы кеси, манга болуша келген эсе да. Бир къолум ишлемейме десе, бирсим ишге чакъырады,бир кёзюм кёрге сюймейме деб, жабылса, бирсим ачылыргъа итиндиреди. Бир аягъым атларгъа тебиресе, бирсим бирге барайыкъ дейди. Кёлюм, жюрегим а жангыздыла, ала бир кеслерин сюедиле, бир затны башха бла тенг эте юйренмегендиле, акъылым а, алагъа къарай, сагъышлада жууунады. Абери айтыр эсе да, сагъышла аууз сууун къурутуп, сёзю чыкъмай къалады.
Билмейме, мени кёлюм мени акъылыма ушакъгъа къачан чыгъар, алай, кёлюм да кеси, акъылым да кеси, адам улусуна бир бирни ангылау, бирлик жашау тилей, жюрегими бек къууандырадыла!
____________________
"Къадарны этегинде...","Сени ючюн"...(с)
