ОМАР ХАЙЯМ НА КАРАЧАЕВО-БАЛКАРСКОМ

ОМАР ХАЙЯМ НА КАРАЧАЕВО-БАЛКАРСКОМ

elbars 05.07.2014 02:34:20
Сообщений: 2237
ОМАР ХАЙЯМ
РУБАЙЯТ



УЗАКЪ ЁМЮРЛЕДЕН КЕЛГЕН АУАЗ

Омар Хайям (1048–1131 жж.) бек айтхылыкъ, закий шаркъ шайырладан бири – Иранны Нишапур шахарында туугъанды...
Акъылман-философ, эсепчи-математик, жулдузчу-астроном – ол бу хаух дуниягъа кёз къарамын бош, анстан айтхан кибик, назму бла да айтып болгъанды... Алай поэзияда, аныча аз айтып, аныча кёп ангылатхан поэт а алыкъа дуниягъа туумагъанды деригинг келеди...
Аны хар назмусу – тенгиз теренлигин, кёк бийиклигин, дуния кенглигин да сыйындыргъан рубайятладыла...
Мен Хайямны хар энчи рубайятын бизни жомакъларыбызда айтылгъан бирер алтын кюбюрчекге ушатама... Окъугъанынг сайын, аллай бир кюбюрчекни ачхан кибик боласа. Тейри эшиги ачылгъан кибик, аллай бир сыйыннгысыз къудурет байлыгъы болгъан сейир дуния ачылып, узакъ ёмюрледен бир сейир жарыкъ бетинге уруп, учуп келип, жюрегинге бир жулдуз тюшюп къалгъанча боласа... Аланы окъугъан сайын – бир дуниябыз эки келмезлигин, алай ол патчахха, жесирге да хаух болгъанын бютюнда бек сезип, сагъыш этесе.
Быллай акъылман поэтни ана тилибизге кёчюрмеклик – керти фахмусуз, жюрек илхамсыз къолдан келлик иш тюйюл эди... Алай, бу огъурлу ишни хар не жаны бла да тынгылы этер ючюн, хыйласыз фахму бла шумсуз илхам окъуна азлыкъ этедиле. Былайда, сен ана тилинге кёчюрюр мурат этген поэтни суратлау чыгъармаларын, аны поэзиясын, назму хатын, жюрек къууанчын, жарсыуун да билген бла къалмай, тил-маданият, дин-адабият, тарих жаны бла да билиминг болургъа керекди... Нек дегенде ол иш, алыкъа кесинг да иги билмеген бир узакъ дунияда, жолоучулукъда айланнган кибикди, окъуучуну да ызынгдан тагъып, жолсуз жолланы баргъан кибик – къыйын иш... Алай ол ишни не къыйынлыкъны да унутдургъан, адамгъа ниет тазалыкъ, жюрек ырахатлыкъ, мангылай жарыкълыкъ да берген уллу огъурлулугъу да барды... Аны себепли, Къули Къайсындан башлап, бюгюн-бюгече да ишлеп тургъан бир къауум поэтибиз ол ауур да, сыйлы да жюкню дайым жюреклеринде жюрюттендиле...
Елмезланы Мурадин да аладан бирлериди. Ол кёчюрюп, биз айт­хылыкъ испанлы поэт Антонио Мачадону, жулдуз жарыгъы кибик, сейир назму тизгинлерин, японлу поэт Исикава Такубокуну:

«Не болса да – болсун!
Энди башхалыгъы жокъду! –
Дедим да –
Кесим элгендим
Сёзюмден...» –

дегенча, алай жашырын келген назму кюйлерин, Омар Хайямны тахлыкъ рубайятларын да окъугъанбыз... Ала бизге, испан, япон, иран табийгъатларыны бирер чакълары жазылгъан жюрек сырларыча, ариу кёрюннгендиле. Туугъан жерге сюймекликлери, хар инсанны жюрек жарсыуун ангылап, ёз жанларын къурманнга кё­тюрюрге хазырлыкълары ючюн болур алай, эштада... Аланы суратлау сырлары окъуу­чуну «ийсагъан, жерде жашагъан халкъланы ачыусуз, кёл-къалдысыз да болуп, къаугъасыз – мамыр дуниягъа чыкъгъан кюнлерин энтта да бир кёрюр эди» дер чекге жетдирип тохтайдыла. Аны бла да къалмай Омар Хайямны Мурадин ана тилибизге ётдюрген хар бир назму аяты адамны таза да хыйласыз поэзияны тагы шауданына къайтарады... Ол а, диннге къайтхан кибик, аллай бир сейир да, огъурлу да ишди...
Таза да керти поэзия (дунияда бек уллу поэтледен бири айтып кетгеннге кёре) жангыз адамны ауазыды – сюймеклик азап чекдирип, кёзге кёрюнмеген бир сейир кюч, ёрге алып, ёлюп кетер жерини башында айландыргьан ауаз!.. Бу аламат сёз Омар Хайямны юсюнден айтылгъан кибик эди... аны ёз назмулары айтханлай, кеси дуниядан кетип, топуракъ болуп, ол топуракъдан желим ийлеп, къошун биширгенле, ол къошун бла чагъыр ичгенле да кетгенли, минг­нге жууукъ жыл озгъандан сора!
«Таукелге нюр жауар» деп тауда сёз жюрюйдю... Таукел этип, бу рубайятланы ана тилибизге кёчюрмеклик – ол узакъ ёмюрледен Омар Хайямны ауазын алып къайтхан кибик эди... Буруннгулу акъылман поэтни тау тилде алай ариу сёлешдиргени себепли, таза да керти поэзияны сюйгенле бары да Мурадиннге ыспас этерик сунама. Ол – ол узакъ жолдан къуру къайтмагъанын рубайятла кеслери игирек айтырыкъларына уа мени ишегим жокъ эди.

Бу жарлыны эски къошуну эртде
Ёзюр эди, бек залим эди жерде.
Мени омакъ пиалам а ариуну
Акъ ёшюню тюйюлмю эди бирде!..

Бабаланы Ибрахим

Ответы

elbars 30.08.2014 15:35:06
Сообщений: 2237
* * *

Булбуз жырлай, алчы къолунга чагъыр.
Ол къаракъаш саякъ къызны да чыкъыр.
Оюм этип башласанг а жашаудан,
Кесинг – жарлы, кёлюнг биягъы – такъыр.

* * *

Хыянатдан, хыйладан толуду жер.
Бош къыйналма: излеп тапмазса нёгер.
Антлы тенгинг сунуп тургъан адамынг,
Марай келип, жауунг этмезни этер.
* * *

Той-оюндан кёлюм эртте талгъанды,
Ариуладан манга жарсыу къалгъанды.
Накъут чыгъыр тамыз да бер, тартайыкъ,–
Жюрегиме ма ол асыу къалгъанды.

* * *

Сен жюрегинг айтхан кибик эте тур,
Таукел болуп, умутунга жете тур.
Хур къыз бла кёк жулдузларын кютген
Сен эсенг да, эрттен бла эртте тур.

* * *

Тюзлюк иши, кёрдюм, къайда да – ауур,
Ётюрюкню арты – къаугъады, дауур.
Кишиге да хата этме. Тарт чагъыр!
Ол дуньяда къадар болмаз санга сур.
elbars 05.09.2014 20:26:11
Сообщений: 2237
* * *

Минчакъ санап чыкъмай эсенг да тангнга,
Эс тапдырдынг кёп жарлыгъа-жаланнга.
Тил этмейсе, сатмайса.Хау, жаннетли
Боллукъса сен, чагъыр тартдыр да манга!

* * *

Неди адам? Кёкню неси болады?
Жерге келип, ол къаллай иш къылады?
Топуракъдан жаратылып, ол бирде
Къуу топуракъ балады да къалады.

* * *

Къартлыкъ жюгюн, махтау азабын да сен
Кенгнге быргъа жюрегингден, кёлюнгден.
Чагъыр тарта, хур къызны чачын сыла,
Жылды санга бир такъыйкъа кёрюннген.

* * *

Солуу алды, сакъ жауун жетди да, жер;
Энди гюлчюк таланы жарыкъ этер.
Бир булбул а жаз тилде айтды анга:
«Сазбетчиксе. Къызыл чагъырдан бир кёр».

* * *

Тоханада ол къанжилик къауумгъа
Къажау турма, башынг къалыр дауургъа.
Кеслерича эшек тюйюл эсенг сен,
Атынг чыгъар мынафыкъгъа, гяуургъа.
Изменено: elbars - 09.09.2014 20:25:39
Culduz 08.09.2014 07:44:11
Сообщений: 160
Изменено: Culduz - 09.09.2014 11:01:07

Ana tilim meni cürek tilim ...
elbars 09.09.2014 20:24:28
Сообщений: 2237
* * *

Жокъду тынчлыкъ. Жашау минг палах къурур,
Адам улу тюйюлюп, тыкъсып турур.
Къыйынлакъды бизге эркин табылгъан.
Тохтап бир тур: алыкъа от жаудурдур.

* * *

Эшек болма, ол дуньянга – заранды.
Татлы жашау – эрип кетер туманды.
Аллах санга буюргъандан башынга
Жаратханынг кесингиди жалан да.

* * *

Тийиншлиге намыс этген – тёреди,
Анга ким да уллу махтау береди.
Сыйсызлагъа нёгер болуп жашагъан
Жаны саулай жаханимни кёреди.

* * *

Ай бетин да къаматаса, ариуум,
Кюн кёзюн да къаратаса, ариуум.
Жашау тою жарыта эсе бизни,
Сен дуньяны жарытаса, ариуум.

* * *

Сыйла Аллах, ырысхынга сукъландым,
Къайда болса тыгъырыкъда жукъладым.
Ач, жаланнгач айланнган эсем да мен,
Бир жанымы минг гюняхдан сакъладым.
elbars 10.09.2014 01:29:11
Сообщений: 2237
Culduz, жюрекге асыу болурча затла саласа бери. Мен бек сейир этип, сюйюп къарадым, тынгыладым.
elbars 12.09.2014 20:43:03
Сообщений: 2237
* * *

Кюнюм озду, черек сууу баргъанлай,
Суху кетди, аулакъ жели ургъанлай.
Жилямайыкъ кетген кюнню ызындан,
Аллыбызда бюгюнюбюз тургъанлай.

* * *

Къум аулакъда жаланлап барабыз биз.
Сыйлы кёкню аманлап барабыз биз.
Кёкден келген къадарны истмезге
Бош кюреше, дауурдан къырабыз биз.

* * *

Кел, ариуум, биз танг бла турайыкъ,
Жангы кюнню алтын къолун тутайыкъ.
Насып этип жаратхан Аллах бизге,
Къайгъыланы бир кесек унутайыкъ.

* * *

Сейир дунья насыбы баргъа – саугъа.
Къалгъанлагъа – къыйынлыкъ, къайгъы, къаугъа.
Башхаладан аз кёрдюм деп, жарсыма,
Аз ачыдым деп, шукур эт жашаугъа.
Изменено: elbars - 12.09.2014 20:44:42
elbars 15.09.2014 22:29:54
Сообщений: 2237
* * *

Халкъ насыбы ючюн дайым башынга
Палах алып кюрешесе бошуна.
Адам улу юйреннгенди кишеннге,
Андан эсе хатерли бол хоншунга.

* * *

Бюртюк-бюртюк къуралгъанды жерибиз,
Тама-тама, толгъандыла кёл, тенгиз.
Бошду сени бери келип кетгенинг,
Юйге кирип чыкъгъан кибик. Небиз биз?

* * *

Къарангы чарс керек кибик жаухаргъа,
Бушуу керек жанынгы тазаларгъа.
Къуру эсе кёлюнг, къуру къазанлай,
Энтта толур. Бош ёкюнме къадаргъа.

* * *

Жюрек – сокъур. Ажашып кетеди ол,
Алданады. Намаз да этеди ол.
Межгитледе жарлыладан эсе сен
Духанлада патчахладан бири бол!

* * *

Танг шошлугъун нек бузалла хоразла?
«Кетген – келмез!» – деп сазалла хоразла.
«Къайтмаздан бир кече кетди энтта да,
Сиз а – жукълап!..» – деп къызалла хоразла.
elbars 20.09.2014 16:03:27
Сообщений: 2237
* * *

Хайямны да жесир этди дуньяны
Ариу бети, сейир, жарыкъ да жаны.
Алай жашау къуюсу уа таркъайыр,
Не аяргъа кюрешсек да биз аны.

* * *

Аллах кёк да, жулдузла да жаратды,
Кёзюнг тоймаз хур къызла да жаратды.
Алай ажал, жохар чачларын жыртып,
Санларын а къуртлагъамы талатды?

* * *

Тамблангы кёралмазса – кюрешме.
Кёкден келген къадар бла демлешме.
Азмы, кёпмю къалды мында жашаргъа? –
Заманынгы кимге болса юлешме.

* * *

Бу дуньяда сен да тюйюл ёмюрлюк.
Къыл кёпюрден сууабынгды ётдюрлюк.
Къуру къоллу барды эсенг сен ары,
Нюр жаннетге тюшеригинг – ётюрюк.
elbars 26.09.2014 23:02:47
Сообщений: 2237
* * *

Сюймекликди жашауну ариу журу,
Сюймекликди жашлыкъны алтып жыры.
Аны татлы азабын сынамагъан
Жаш да, къыз да – насыпдан къуппа-къуру.

* * *

Эл ичинде мени эниш этесе.
– Ичгичисе сен! – деп, бедиш этесе.
Даулашмайма. Алай а сен кесинги
Кимге тергеп, акъыл ёрюш этесе?!

* * *

Сёз этесиз, ит налатын бересиз.
Ай сыйсызла, сиз да кимге юресиз?
Саякъ эсем, чагъыр тарта эсем да,
Бир Аллахны тюз къулума, кёресиз!

* * *

Къууанч бети, бушуу туманы да – биз.
Къудуретни ашхы-аманы да – биз.
Генезирле, биз – алам да кюзгюсю,
Бу дуньяны тепмез тамалы да – биз.

* * *

Женгалырмы жети кёкню кючюн эр?
Ханны, къара къулну да жутады жер.
Харип, бюгюн саума деп, бош менсинме,
Къурт азыгъы болур заманынг жетер.
elbars 05.10.2014 00:11:08
Сообщений: 2237
* * *

Къартлыгъымда тюшдюм гъашыкъ къапханнга,
Чагъыр тарта андан чыгъама тангнга.
Жангыз олду мадарым. Чагъыр сатхан,
Учуз этме! «Багъа жетмез»,– де анга!

* * *

Сюймекликден жаралыгъа бер чагъыр:
Ол айтылгъан устадан да бек жарар.
Сынтыл этер кюе тургъан жарасын,
Жюрегине балхам болур, бал жагъар.

* * *

Чын аякъдан накъут чагъыр ышара,
Сен жашауну кёзюне таукел къара.
Махтау, сый не? Къайгъынг-гузабанг да – бош!
Чагъыр тарт да, ол ариу къазгъа жара!

* * *

Къылыкъсызды заман череги, кюйсюз.
Мен жарлыны энттамы къояр юйсюз?
Байрымгюлча къызаргъанды жюрегим,
Къан тырнагъан ачы жаралары – жюз.

* * *

От чагъыргъа табынып жашайбыз биз,
Тангыбызны чагъырдан башлайбыз биз.
Чагъыр эсли этеди: ичип болса,
Адамгъа баш урур эди Ибилис!
elbars 09.10.2014 22:58:04
Сообщений: 2237
* * *

Айтчы, энтта кёпмю къыдырлыкъса жол,
Къарын къайгъы этгенлей? Айыпды ол.
Сюйгенича ким жашайды дуньяда?
Аллах берген ырысхынга разы бол.

* * *

Бир къарачы бу ариу гюлге, ол саз
Булутха да. Къалай таралады саз!
Тарт! Булутну, ариу гюлню, жырны да,
Къагъып, узакъ алды да кетди аяз.

* * *

Бу дуньяда жангыз сен тюйюл факъыр,
Ассыланма, кёлюнг болмасын такъыр.
Кир да, хурча татлычыкъны къойнуна,
Насып сына, кеф этип гъашыкъ-чагъыр.

* * *

Жахилди да, хоншум кёп этеди дау:
– Ичгенлей нек тураса?! Чагъыр – алду!
Жарыкъ чагъыр, толгъан айлай сюйгеним –
Ичерге ма эки аламат сылтау!
elbars 13.10.2014 00:19:18
Сообщений: 2237
* * *

Бошду умут, къой, алданма, тюшюне.
Ол толгъан да этер бирде, андан не?
Къум аулакъгъа къар не къалын жауса да,
Жутулады бир сагъатны ичине.

* * *

Ийман бла кирейим деп обагъа,
Намаз къыла, къайтама мен тобагъа.
Алай кечим жокъду манга. Гюняхым
Салыр мени жаханимде табагъа.

* * *

Энди намыс, сый дегенни унутдум,
Ичергеди бюгече да умутум.
Гыбыт кибик, мен тёнгерей келеме,
Къымылдаргъа унамай къолум-бутум.

* * *

Ичеме мен, билеме да мардасын,
Кеф сандыракъ тийиреди хатасын.
Сенича мен баш урмайма кесиме,–
От чагъыргъа табынама: махталсын!

* * *

Бу жашауну ётюрюгюн кечерге,
Нек керекбиз, кир сууун да ичерге?
Жашаууму, учуз чагъырны кибик,
Мен хазырма, сан да этмей, тёгерге.
elbars 18.10.2014 20:44:10
Сообщений: 2237
* * *

Биреу, оспар сёзле сызла: «Менме!» – дер,
Кюмюш жыя, алтын соза: «Менме!» – дер.
Алай, иши къуралгъанлай сур ажал,
Аны жашау сырын буза: «Менме!» – дер.

* * *

Бирде чагъыр тутаргъа къошун алдым,
Сёз тылпыуун эшитип, къулакъ салдым:
«Мен шах эдим, алтын аякъдан ичген,–
Ичгичиге къошунму болуп къалдым?»

* * *

Таза тууп, биз кёп гюнях этебиз.
Къууанч жолдан, шургу жолгъа ётебиз.
Биз бу фана – хаух дуньядан дагъыда,
Жиляй-улуй, аман бла кетебиз.

* * *

Жашау – къыйын. Алай кирме сен борчха.
Бош жалынма. Жукъ да бермезле бошха.
Тыкъсыма да, чагъыр тарт! Бир ауукъгъа
Къайтханбыз биз бу жашау деген къошха.
elbars 27.11.2014 00:16:42
Сообщений: 2237
* * *

Тамблабыз къалай болур? Тартайыкъ!
Кёп къыйналып ёлген – солур. Тартайыкъ!
Жашауубуз – уртлам чагъыр. Чёмючде
Тамычы да къоймайыкъ, тур, тартайыкъ!

* * *

Гюл хауасын, танг жарыгъып тогъудум,
Кёп ариугъа кёп назму да окъудум.
Неди жашау? Кюнде жылтырап баргъан
Шаудан сууну бек женгил жутады къум.

* * *

Усталыкъгъа дайым тутдум билимни,
Кёре келдим акъылманны, залимни.
Мен не къара тюйюмчекни да тешдим,
Тешалмадым тюйюмчегин ёлюмню.

* * *

Букъуну да бирде бар эди жаны:
Кёзю, къашы, ариу эшмеси, саны.
Эслеп сыла сен бетингде букъуну,–
Ол билеги эсе уа Зухураны?

* * *

Айып болсун тюнгюлген къартха, жашха –
Жукъ да билмей, ёкюнедиле бошха.
Жырла, сазны юзюлгюнчю къыллары,
Тарт, къошунунг барып тийгинчи ташха.
elbars 01.12.2014 23:55:25
Сообщений: 2237
* * *

Хазыр этдим кесиме къабыр къанга:
Болушмазла кёз жашларыгъыз манга.
Тар обамда, мен топуракъ болсам а,
Къошун этип, чагъыр къуюгъуз анга.

* * *

Тартса, тау да тепсерик эди, баям.
Не жазыкъды чагъыр тартмагъан адам!
Накъут чагъыр харам угъай, халалды,
Ансыз чомарт болурму эдик? Къайдам?!

* * *

Бу дунья эски къалады, билип къой,
Хан, патчах да ашап-ичип кетген той!
Кюн ортасы, кече арасы – была
Бермейдиле, не залим эсенг да, бой!

* * *

Бахрам алгъыш аякъ кётюрген жерде
Бёрюле уя этгендиле эртте.
Бёрюлеге къапхан салгъан уучу да
Кеси къазгъан терен уругъа кетди.

* * *

Айсыз, кюнсюз къалгъанланы кёрдюм мен.
Жер кесине алгъанланы кёрдюм мен.
Эки кёзюм ачыгъынчы къарап да,
Жалан да къум болгъанланы кёрдюм мен.
elbars 05.12.2014 19:38:56
Сообщений: 2237
* * *

Хар заманда жашау асыуун сакълап,
Чагъыр ичип, ариуланы къучакълап
Тургъанлыкъгъа, таркъаймазмы шауданынг?
Жашау – тюшдю: дайым турмазса жукълап.

* * *

Биз кетербиз. Атыбыз унутулур.
Биз кетербиз. Дунья былайлай турур.
Жокъ эдик биз, жокъ болурбуз жангыдан,
Андан хата, хайыр да не? Ич да тур!

* * *

Жилясакъ, къалсакъ да, биз кетербиз бирде.
Бу дуньядан къорарбыз, чирирбиз кёрде.
Биз бир уууч топуракъ, бир къан тамычы
Тюйюлбюзмю? – Кетсек да, къайгъырмайбыз де.

* * *

Бу дуньяда – биз тузакъ къанатлыла,
Къыйынлыла, кёп иги умутлула...
Бу эшиксиз, терезесиз тузакъгъа
Кесибизми тюшдюк, адам улула?
elbars 09.12.2014 21:31:04
Сообщений: 2237
* * *

О хор жюрек, къулунгма да – апчыйма.
Атлам сайын къамичингден ачыйма.
«Тюрлендирир онгум жокъду дуньяны,
Нек туугъанма сора мен?» – деп, жарсыйма.

* * *

Бар къууанчым – чагъыр иче эдим мен.
Не этейим, къуппа-къуруду гёген.
Айтырымы айтханма. Манга мында
Азмы, кёпмю къалды?.. Аллахды билген.

* * *

Аллах салгъан болжалдан не кёп, не аз
Бу дуньяда бир инсан да жашамаз.
Башыбызгъа жаратайыкъ бергенин,
Зарлыкъ этген, ёнкюч алгъан – ушамаз.

* * *

Къуйчу чагъыр!.. Шуёхум, манга эри,
Дарман суудан ичейим ары дери –
Къаным-саным къум, топуракъ болгъунчу,
Чагъыр къошун болуп къайтхынчы бери.

* * *

Заман – кюнле мирзеуюн тартхан тирмен.
Къартлыкъ жетип, нюрюм къачды бетимден:
Жашау деген юйюм эски болгъанды,
Басып къояр деп, къоркъуп турама мен.
Изменено: elbars - 09.12.2014 21:38:41
elbars 13.12.2014 18:01:51
Сообщений: 2237
* * *

Саякъ къызгъа муфтий, сур бетли къарай:
– Зийна этип, – деди, – жашайса къалай?!
Къыз а айтды: – Кесинг а бирсилеге
Кёрюннгенчамыса да? Тоба, угъай!

* * *

Къадар, асыл адамгъа жашау – кели.
Аны ишден бир солумады бели.
Этедиле серле дунья зауугъун.
Къадар, сен кёкбаш гырайтса, бир тели.

* * *

Жазыуубуз кёкден келген къадарда,
Къыймат болмаз бу мен этген мадардан.
Тенгим, чагъыр аякъны бир толтурчу,
Бушуу батсын, тунчукъсун бу чагъырда!

* * *

Къыйынлыкъдан, терсликден толуду жер,
Кёлсюз – жиляр. Таукел адам кёл этер.
Чын аякъгъа чагъыр къуй да толтуруп,
Жюрегинги къаракъаш ариугъа бер!
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный