1. Форум
  2. Бёлюмле
    Тематические разделы
  3. Ана тилде
    Ana tilde

ЛАЙПАНЛАНЫ БИЛАЛ (12. 04. 1955). САЙЛАМА НАЗМУЛАРЫ. БИЛАЛ ЛАЙПАНОВ (12. 04.1955). ИЗБРАННЫЕ СТИХИ.

Sabr 03.05.2014 16:26:58
Сообщений: 7254

2 0

"БИЛАЛ ЛАЙПАН. САЙЛАМАЛАРЫНЫ ЭКИТОМЛУГЪУ" китабны Юбилейиме хазыр этиб къояргъа таукел болгъанма: бир том - къарачай тилде, экинчи том — орус тилде.
Хазыр этген бла къалмай, окъуучу, джазыучу шохларым ала бла эм алгъа былайда шагъырей болсала, иги болур деб, оюм этеме.

___________________________

Мен, Лайпанланы Билал, 1955 джыл апрель айны онекисинде Къыргъызстанны Кок-Сай элинде туугъанма. Алай а, кесими туугъан элиме Къызыл-Къаланы санайма. 1957 джыл сюргюнден былайгъа къайытханбыз. Мен былайда ёсгенме, орта окъулну-школну да былайда битдиргенме. Тёбен элде, дуппур башында, атам-анам ишлеген къанджалбаш юйюбюз бюгюн да турлукъ болур эди, «ветхое жилье» атха чыгъарыб, ачха алыр ючюн, чачыб къоймасала.

Уллу эгечим Айшатны кючюнден, окъургъа-джазаргъа беш джылымда, школгъа баргъынчы, юреннгенме. Сёзлени бир-бирине тагъыб да, ол заманлада башлагъанма. Ол дефтерле эгечимде бюгюн да сакъланалла. Сабийлигими, элими тансыкълагъандан, ол къол джазмаладан бир къауум «назмуну» китабыма салыргъа тыйыншлы кёргенме – аланы тыш къарамлары не ич магъаналары сизни сейирсиндирмезликлерин билсем да…

Экинчи джанындан а - бюгюн назму джазаргъа тырмашханла, аланы джылларында мен да аладан иги джазалмагъанымы кёрюрле да, джазыучулукъ ишге бютюн да таукел болурла... Эртде айтылгъанды да, фахму бир процентди, къалгъан - къаджыкъмай кюрешиу бла келеди. Джазыучулукъ иш бла да - сабан иш блача, бичен иш блача, къаты кюреширге керекди. Сёзден башланнганды хар зат. Сёзге бек сакъ болургъа, уллу сый берирге юретгендиле, юретедиле бизни Кязим хаджи да, Джырчы Сымайыл да, назмучу Къайсын да. Акъсакъалларыбызгъа тыйыншлы болургъа кюрешейик.

Ответы

Sabr 02.06.2015 03:56:03
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

ДЖАШАУНУ ДЖОРУГЪУ

Бир динли, бир тилли, бир джуртлу
адамладан къуралады халкъ.
Башха динли, башха тилли, башха джуртлу
адамла, къауумла кюрешедиле аны чачаргъа.

Бир динли, бир тилли, бир джуртлу
адамладан къуралады халкъ.
Алай а, ол боллукъду талкъ
миллет Юйюн-Элин къураялмаса.

Миллет Юйюн-Элин къураялмаса,
Миллет Юйюн-Элин сакълаялмаса,
динин, тилин, джуртун да сакълаялмайды халкъ,
миллет болалмайды халкъ.

Энчи Юйюн-Элин къурар ючюн,
анда джоругъу-тёреси бла джашар ючюн,
джазыуун кеси джазар ючюн
кюрешмеген халкъ -
башхаланы ичинде эрийди, болады талкъ.
Sabr 03.06.2015 03:34:19
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


Я АЛЛАХ, САКЪЛА ЭМДА КЪОРУ

Минги Тауум, къашларынгы тюйме,
къараб Къобан сууунгу ызындан...
Тюшюресе эсге элде бир къартны да,
хапар сакълагъан джашындан, къызындан.

Мен да кетгенме — къашларынгы тюйме,
тёрт дуньягъа чачады джашау.
Ёзге мухаджир, мюлтеджи да тюлме,
къайгъы этме, мыдах болма, Тау.

Сен саулукъда игиди кёлюм,
Къобаныбызгъа да джокъду ёлюм -
кюч бергенлей тураса бизге.
Айырылмагъанлай аз да сенден
Къобан да, мен да джетдик тенгизге.

Алай а, эм бек кертилЕ сеннге -
босагъангда ташларынг, къаяларынг,
этегингде джашларынг, къызларынг,
ёмюрлюк бузларынг кёкюрегингде.

Минги Тауса сен — Ёмюрлюк тау,
Эл белгибизсе — Элбурус тауубуз,
джел бургъан, эл бургъан, Джалбуз тауубуз,
ийнакълаб, ненча ат атадыкъ санга.

Тилейме сенден, къашларынгы тюйме,
Шимал Джолда да барама джырлай джырынгы.
Мен мухаджир, мюлтеджи да тюлме,
солур джери сенсе мени джанымы.

Джаным Кёкге кетерден алгъа,
сенде тохтаб, аллыкъды къарыу.
Джуртубузну да, халкъыбызны да
Я Аллах, сакъла эмда къору.
Sabr 03.06.2015 03:43:14
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


ПОЭТНИ КЪАДАРЫ
Чокуна афендиге, Биджиланы Асхатха, Джырчы Сымайылгъа эмда алача Хакъ поэтлени барына.

Джандетде
орун хазырды поэтге:
не ючюн десенг -
халкъы болур ючюн эсен,
джанын бергенди ол.

Динин, тилин сакълаб,
миллет Элин къураб,
сыйы-намысы бла
Ата джуртунда джашаб
турур ючюн халкъы -
джанын бергенди ол.

Джандетде
орун хазырды поэтге:
не ючюн десенг,
ахырат азабын дунияда
сынагъанды ол.
Sabr 05.06.2015 15:33:17
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

КЪУШ БЛА КЪАРГЪА

Не джай, не къыш
къуш бла къаргъа,
къаргъа бла къуш
болмазла бирге.

Къаргъадан къаргъыш,
къушдан а — алгъыш,
сора, ала къалай
болурла бирге?

Бир къанаты акъ,
бир къанаты къара -
аллай къанатлы
кёргенмисиз сиз?

Бир къанаты къаргъыш,
бир къанаты алгъыш -
аллай къанатлы
кёргенмисиз сиз?

Къаргъа —
джууукъду джерге,
къуш а — Кёкге:
сора, ала къалай
боллукъдула бирге?!

Къуш — къаяда,
къаргъа — чауулда...
Сора, айт,
къуралырла къалай
къуш-къаргъа,
къаргъа-къуш
элле, аулла?

Къаргъада
болдум къонакъда -
тауукъ къурманлыкъ этди.
Къушда
болдум къонакъда -
кийик къурманлыкъ этди.

Къаргъаны
бир кёзю — окъда,
бир кёзю — б...

Сора, ма аны бла
бирикдириб къушну,
излейдиле
къураргъа къошну.

Къуш-къаргъа элле,
къаргъа-къуш элле,
ким къурады сизни,
ким къаргъады бизни?

Ит-бёрю, бёрю-ит элле,
къаргъа-къуш, къуш къаргъа элле -
оюлмай ала, чачылмай ала,
хакълыкъгъа ачылмай джолла,
джашау, Джашау болмаз.
Алай а,
дунья былай турмаз.

Къуш джангызды, ёзге
къаргъа джыйын аны
къаргъа этиб,
кесине къошалмаз.
Къазакъ бёрю джангызды,
алай а,
ит джыйын аны
не бек кюрешсе да,
ит этиб,
кесине къошалмаз.

Ит къалыр итлей,
бёрю — бёрюлей,
къаргъа — къаргъалай,
къуш да — къушлай.

Ма алай
барлыкъдыла джашай.
Дунья тюрленир,
ала уа — огъай.

Сызгъырады къуш,
улуйду бёрю.
Аланы
къоруйду Тейри.

Бёрюнюкю -
Таш бла Терек.
Къушнукъу -
къая бла кёк.
Итники уа -
сынджыр бла сюек.

Огъай,
бёрю ит болмаз,
къуш къаргъа болмаз.
Аллах джаратханча,
хар джан джашар алай.
Sabr 07.06.2015 02:34:18
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

БЁРЮ ДЖЮРЕК, ХАЙДА, УЛУ

Къууанч, бушуу да - кёзюу:
чачылгъанды, ой мен билген Эл.
Энди джырыма-кюуюме эжиу
этедиле боран бла джел.

Энди джокъду Эл - мен билген:
халкъ барады джайылыб тюзге.
«Таулу тюзде абыныр» деген
нарт сёзню да алмайды эсге.

Дининден. тилинден, джуртундан
кеси айырылса халкъ -
кеси излесе болургъа талкъ -
ким къутхарыр аны ёлюмден?

Динин, тилин сакълаялгъан халкъ
джуртуна да боллукъду ие,
миллет Элин да къураяллыкъды,
душманла турурча кюе.

Башханы тилине кёчсе уа халкъ,
башханы динин алса уа халкъ -
джуртунда турса да джашаб,
ол халкълыгъын этерикди тас.

Тас этиб ангысын-эсин,
башхалагъа джутдурса кесин,
башхалагъа ашатса кесин -
эркишилиги, адамлыгъы да къайда?

Динни, тилни, джуртну, Элни да бизге
джетдирген-берген ата-бабала -
чынты эркишиле, адамла -
ала эдиле. Биз а...

Биз а — хазыргъа келген тёлюле,
динни, тилни, джуртну да сакълаб,
Эл болуб, керпеслениб,
джашай билмеген телиле -
кимбиз биз?!

Джети башлы эмегенле бла сермешген нартланы,
эки башлы къартчыгъала бла сермешген тулпарланы,
темирле бла, къурчла бла сермешген батырланы,
динлерин, тиллерин, джуртларын да сакълаялгъан адамланы
туудукълары — былай хомух къалай болдукъ биз,
айырылыб ёзюбюзден, тилибизден,
орус, ингилиз, тюрк, араб болуб кетерча,
хоншула да бизни хыликке этерча?

Джыйын джанлы - къой сюрюу болур деб,
эсине келир эди кимни?

Къазакъ джюрек, хайда улу,
къазакъ бёрю, хайда улу -
сиз сакълагъан чыгъар бир ауаз,
дагъыда чыгъар бир ауаз,
дагъыда...
Джыйын джанлы къуралыр алай,
ёзюбюз уяныр алай.

Кетгенле да къайытырла тюзден,
ёлгенле да къобарла тирилиб -
джашау башланыр джангыдан
тауушдан-ауаздан-сёзден.

Къазакъ джюрек, хайда улу,
къазакъ бёрю, хайда улу -
дуния малны тюлбюз къулу -
итлеге къошулмазбыз биз.

Аллахыбых барды бизни,
Аллахыбыз бирди бизни,
андан башха джокъду илях.
Борчубузну толтургъунчу
тартылмасын бизге салах.

Бёрю джюрек, хайда, улу.
Sabr 09.06.2015 03:55:19
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


КЪАЛАМГЪА ДА, КИТАБХАЧА

Къаламгъа да, Китабхача,
абдез алмай, тиерге джарамаз.
Алайсыз — назму джазылса да,
ол Акъ Сёз болургъа унамаз.
Sabr 11.06.2015 04:25:29
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


ДЖЫЙЫРМА БЛА ЭКИ МИНГ...

Ол сюргюн джыллада къырылгъан
джыйырма эки минг сабийге
къошулургъа боллукъ эдим мен да...

Не ючюн эсе да,
Аллах сакълады мени.
Ибилис джорукъ бизге джетдирген
къыйынлыкъны джаздырыр ючюн
сакълагъан эсе да, ким биледи.

Мен ол джыйырма эки минг сабийге атаб,
терек бачха орнатыб кюрешеме:
тюрлю-тюрлюлеринден
джыйырма бла эки минг терек
боллукъду анда -
бусакъ да, тал да, нарат да, эмен да...
Джыйырма эки минг къадау ташдан
тёгерегине да этерикме буруу.

Джукъ керекли этмей,
аш-суу керекли этмей,
кюн амандан, аман адамдан да сакълаб,
ёсдюрлюкме аланы.
Ала къартлыкъгъа дери джашаб,
джетеклери да терекле болуб,
туудукълары да джетиб, чегет болуб,
ёлселе да ёллюкдюле алай.

Алай а, мен
ёлюмсюз этерге излейме аланы.
Алагъа атаб,
джыйырма бла эки минг назму джазаргъа излейме:
бир-бирине ушамагъан,
экиси бирча болмагъан -
кеслерича аланы.

Эркин назмула боллукъдула бары да ала.
Эркинликге термиле,
тутмакъда ёлген сабийлеге аталгъан Акъ сёзюмю,
назму чалдышха-джорукъгъа да джыярыкъ тюлме.
Ол сабийлени гюнахсыз джанлары
эркин Акъ сёзде табарыкъла тынчлыкъ-рахатлыкъ.

Джуртда Джангыз Терекни тирилтирге,
Къадау Ташны да тиллендирирге
манга кюч-къарыу берген Аллах,
бу иннетими-муратымы да джаратса,
заман да, мадар да берир
терек бачхамы, сёз бачхамы да тамамларгъа.

«БисмиЛляхи-р-Рахмани-р-Рахим» деб,
башлагъанма...
Бу ишими ахырына джетдиралсам,
ол джыйырма эки минг сабийни аллында
борчуму тындыргъаннга санарыкъма.

Сюргюнде ёлген джыйырма эки минг сабий
тирилликдиле Джуртда джыйырма эки минг терек болуб,
джыйырма эки минг назму болуб
Ана тилибизни джашарына да боллукъдула себеб.

Аллах айтса.
Sabr 11.06.2015 16:13:43
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

АМАЛСЫЗДАН...

Интернетге салгъанма назмуланы:
джукъ айтырыкъ тюлме -
тонагъыз, урлагъыз аланы.

Алай бла бир джукъ
джазаллыкъ эсегиз ана тилибизде -
къууанныкъма, айтырыкъ тюлме джукъ.

Джазыгъыз ана тилибизде бир затла:
алай бла къайытсагъыз да тилге -
къууанч боллукъду меннге.
Тобагъа къайытырсыз артда,
кюймез ючюн отда.

Ана тилге башласагъыз къайыта,
къалгъаннга да башларыкъсыз къайыта...
Тилибизни ёле тургъаны къыйнай,
Амалсыздан айтама былай.
Sabr 12.06.2015 03:40:36
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


КЪАТЫШХАНДАН КЪАТЫША...

Эркинликни, тюзлюкню, хакъны
хар ким да кесича ангылай, ангылата,
къатышхандан къатыша барады дуния,
айырмазча къарадан акъны.

Аллахны сёзюнден эсе, кесини сёзюн
баш этиб адам,
чыгъарады анаясала,
джууукълашханын да сезмей Ахырзаманны.

Файгъамбарладан бери
кетди, ётдю ненча джыл, ёмюр.
Бурху атомну чачханлыкъгъа ол,
Чексиз кёкге да ачханлыкъгъа джол -
кеси тюрленмейди, нюрленмейди...
Сейир тюлмюдю ол?

Тишлерин кёргюзте да джашына
турады адам джюрегинде джаныуар.
Ол къурутхунчу адам улуну,
аны къурутургъа джокъмуду мадар?

Иман болмагъан джюрекде
ибилисге табылады орун.
Билмейме, нек джанлайды адам
Аллах кёргюзтген джолдан.

Не къыйынлыкъ да манга, башхалагъа да
ол джолдан джанлагъан заманларыбызда джетгенди.
Аны ангылайма энди...

Файгъамбарла да болмагъанча,
Аллахны Сёзюн да айтмагъанча, джаймагъанча,
этедиле бир-бирле джерде.
Къара танымагъанча, билмегенча,
джукъ кёрмегенча, эшитмегенча,
джашагъанла кёбдюле джерде.

Эркинликни, тюзлюкню, хакъны
хар ким да кесича ангылай, ангылата,
айырмазча къарадан акъны,
къатышхандан къатыша барады дуния.
Sabr 13.06.2015 02:46:09
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

АРАСЫНДА КЁК БЛА ДЖЕРНИ

Энди мени
Арасында Кёк бла Джерни
табаргъа боллукъсуз джангыз.

Джер да кесинден иймейди узакъ,
ашыкъмайды Кёк да алыргъа кесине.
Экиси бла да этеме ушакъ,
болгъан, боллукъ да кёрюне кёзюме.

Джерде меннге джокъду орун -
аны ючюн айырылгъанма джерден.
Кёкде уа боллукъмуду орун?
Аны оноуу да джетмейди меннге.

«Орнундан чыкъгъан итни бёрю ашар» дейле,
«Къошда джокъгъа - юлюш джокъ» да дейле.
«Къошда нек тюлдю шайыр,
не ючюн айырылгъанды джуртундан» деб,
соргъан а киши джокъ.

Бийнёгер къаягъача, ёрлегенме Кёкге.
Джайылгъанма дарман излей миллетге.
Тохтагъанма баралмай, джетиб бир чекге.
Аллахха джол излегеними,
Андан мадар излегеними
билдиргенме ненча тюрлю мёлекге.

Джанымы тёнгегиме къанат этген эдим,
дарман табмай, къайытмазгъа ант этген эдим.
Къуру къолларым бла уа артха къайталмам,
«Кёкден да джууаб джокъ, хайыр джокъ» деб, айталмам.

Ма аны ючюн турама арасында Кёк бла джерни -
Кёк башындагъы эслер эсе уа мени.
Кёкча джашнайды, кюкюрейди джюрек.
Къылама намаз, этеме тилек:

-«Я Аллах!
Сени уллулугъунг бла,
Сыйлылыгъынг бла тилейме:
Кёб къыйынлыкъ кёрген миллетибизге –
Динине,
Тилине,
Джуртуна,
Элине,
Тарихине,
Тёресине-Адетине –
джазыууна
Эркин болурча, Ие болурча,
Аллай кюч, аллай онг бер.

Я Аллах,
халкъыбызгъа
Сен буюргъан джолда барырча,
Сен берген затланы джакъларча, сакъларча,
иман-билим бер, кюч-къарыу бер.

Я Аллах, сенден тилейме:
Гюнахлары болмагъанлай,
Зорлукъдан джоюлгъанларыбызны
Джандетлени тёрюне ётдюр.
Бу дунияда джашагъанларыбызгъа да –
Ийман бла джашарча,
Ийман бла кетерча
Насыб бер!

Аталарыбызгъа-аналарыбызгъа,
Эгечлерибизге, къарнашларыбызгъа,
Аладан туугъанланы барына да
Иги кёзден къара, я Аллах!

Тюзню тюзлюгюн,
Терсни терслигин,
Мадар бар эсе,
Бу дунияда огъуна джетдир.

Гяуурну зорундан,
Кесибизникилени итликлеринден,
Джинни, шайтанны заранындан
Эки дунияны азабындан,
Биз билген, билмеген къыйынлыкъладан да
Я Аллах, сен къутхар, сен сакъла бизни!».

Сейир бола, тынгылайма джууабха:
-«Къадалыгъыз Къаламгъа эм Китабха.
Анаяса этигиз кесигизге Китабны.
Хар не сорууугъузгъа да барды джууаб Анда.
Аны ючюн ийгенме адам улугъа Аны.
Джазыуугъузну тюз джазыгъыз деб,
адам улугъа ийгенме Къаламны да.
Харам этсегиз а аланы да,
сизге дарман — От боллукъду джангыз».

Къалам бла Китабны магъанасын
халкъ биледи.
Аллахны сёзюне тынгыларгъа унамайды ансы,
джазыуун кеси джазаргъа унамайды ансы.

Джерге эниб, халкъны тюшюндюраллыгъым джокъду.
Аллахны сёзюне тынгыламагъанла,
мени сёзюмеми тынгыларыкъдыла.

Андан эсе, турайым былайда -
арасында Кёк бла Джерни.
Джюрегим а — кюкюрей, джашнай -
турсун сагъайта Элни.
Sabr 14.06.2015 21:02:23
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


КЁК, ДЖЕР ДА БАГЪАЛАТЫРЛА СЕНИ

Джюджю тюлдю пил -
кюрешеди тарталмай чёбню.
Алай а, аллында Кёкню
сен да
джюджюден уллу тюлсе, бил.

Джюджюден онглу тюлсе, бил,
башха джанладан баш кёрме кесинги.
Баш эсенг а — барын да сакъларгъа кюреш,
ма ол заманда багъалатырла бары да сени.

Ма ол заманда багъалатырла Кёк, джер да сени.
Болмай, джаныуар, хайуан,
кюрешгенинг ючюн болургъа Адам -
Кёк, джер да багъалатырла сени.
Sabr 16.06.2015 04:06:33
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


СЁЗНЮ БАРМЫДЫ ДЖАНЫ?

Сёзню бармыды джаны?
Шайыргъа соругъуз аны -
Олду джан салгъан сёзге,
хайыры тиерча бизге.

Сёзге, ийманнгача, болуб сакъ,
Олду этген аны чыммакъ акъ.
Джарыгъы, джылыуу Сёзню
тартады кесине бизни.

Акъ сёзню ышыгъында
насыблыдыла джашагъанла.
Сёзню бармыды джаны?
Шайыргъа соругъуз аны.
Sabr 18.06.2015 17:56:51
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

АНА ТИЛИБИЗНИ, ЁЗ-ДЕН ТИЛИБИЗНИ БИЛЕЙИК.

Джашаууму Сёз бла байлагъанлы, бир затха тюшюннгенден тюшюне барама. Шайыргъа керамат, Сёзню таша магъанасы да джангыз Ана тилинде ачылыргъа боллукъду. Мен бу оюмуму алгъаракълада да айта тургъанма. Энтда бир кере къайтарыргъа излейме. Шайырны сёзю Акъ сёздю. Акъ сёз а Хакъ сёзденди. Хакълыкъдады Акълыкъ. Хоу, хАКЪны ичиндеди АКЪ. Хакъ сёз болмаса, сёз Керти сёз, Иги сёз, Акъ сёз болургъа унамайды.

Насихат (дидактика) назмула джазаргъа да боллукъду - межгитде ауаз берген имамча, окъулда сабийлени юретген устазча. Быллай назмула да керек болурла. Поэзия алай башланнган тёреси да болады, ал кёзюуледе. Заман бла, аллай юретиуню - ачыкъ Хакъ сёзню - къартлагъа, имамлагъа, афендилеге, устазлагъа, аталагъа-аналагъа къоюб, Акъ сёзге кёчерге керекди.

Хакъ сёз да, Акъ сёз да бир затны айтадыла, алай а, адамда иги сезимлени къозгъау джоллары - башхадыла. Хакъ сёз - аман-иги, халал-харам, сууаб-гюнах не болгъанларын ачыкъ айтыб, аланы этсенг (этмесенг) - быллай палахлагъа джолугъугъурукъса дейди. Акъ сёз а, ол затланы ачыкъ айтмагъанлай, адам кеси сагъыш этиб, оюмлашыб, тюшюнюрча этеди.
Айтылгъан - Хакъ сёздю. Айтылмай къалгъанды Акъ сёз. Артыкъсыз да лирикада кёрюнюб къалады ол зат.

Хакъны ичинде болгъанча Акъ, Ёз да Сёзню ичиндеди. ЁЗ бизге сЁЗден къараб турады. Хакъ бла Ёз - неди аланы магъаналары?

Хакъ:
1.право;
2.справедливый, верный, правдивый, истинный;
3.одно из имён Бога

Ёз:
1 – собственная сущность; сам.
2.суть, существо, квитэссенция, содержание.
3.сок; клеточный сок.
4.сердцевина.
5.стержень.
6.родной.
7.собственный.
8.настоящий, натуральный, чистый.
9.ёзден – оригинал, подлинник.
10.ёзденлик – оригинальность, самобытность.
11.ёзден – свободный.
Ёзден, ёзденлик не болгъанын Джуртубайланы Махти «Ёзден адет» китабында толусу бла кёргюзтгенди.

Кёресиз, къаллай бир магъана барды бу сёзде. «Ёзден» дегенни магъанасын совет властны заманында тар да, мутхуз да, учуз да этгендиле. Бир-бир джарым алим а, аны «дворянин» магъанагъа огъуна келтирирге кюрешгенди. Ёзден деб а бизде - бир «дворгъа» да бойсунмагъан, эркин адамгъа, къаны-джаны да бизни халкъдан болгъан, тамыры теренден келген адамгъа айтхандыла. Бизни халкъ а башдан аякъ ёзден халкъ болгъанды, аны къауумлагъа юлешиб, бир-бирине юсдюрген орус империяны, артда совет империяны сиясети-политикасы болгъанды.

«ЁЗден» демек — ЁЗ-ден демекди. Ёзню, ёзденни ненча тюрлю магъанасы болгъанын башында кёргюзтдюк. Бизни айдынларыбыз — тарихчилерибиз, джазыучуларыбыз да + алкъын аны эртдеден келген магъанасына тюшюналмай тургъанлары сейир тюлмюдю?

Ёзденланы Сапарны юсюнден «Ёзден джырчы Сапар» деб статья-макале джазыб, къарачай газетге ийген эдим. Басмалайдыла, алай а, атын тюрлендириб, «ёзден» дегенни орнуна «эркин» деб джазыб. Эркин а, «ёзден» сёзню бир магъанасыды. «Ёзден Джырчы» десем, мен анга 11 тюрлю магъана салыб айтама. «Ёзден Джырчыны» орнуна уа аны къуру бир магъанасын кёргюзтюб, «Эркин Джырчы» деб ат атагъанла - неге къараб этген болурла алай, билмейме.

Ана тилибизни билейик, субайлыгъына, байлыгъына да къууанайыкъ, халкъыбызны кесине да, тарихине, тилине да совет коммунист кёзден къарагъанны къояйыкъ.
Sabr 19.06.2015 05:05:40
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

КЪАРЫЛГЪАЧЛА

Сейирди джашау,
сейирди дунья:
Шаркъдан, Батыдан -
къайдан эсе да,
келиб,
юйюмю шорбатында
эки къарылгъач
къадалыб, кюрешиб,
ищлейдиле уя.

Бурху джанла
бурху ауузчукълары бла
чёб, тылдан ташыб,
бир-бирине джабышдырыб,
адам сейирсинирча,
этедиле уя.

Энди анда чыгъарлыкъдыла гурт.
Юйню шорбаты да — алагъа джурт.

Мен а алагъа ишлеген эдим юйчюк.
Алай а ала — анга турсунмай.
кюрешедиле ишлеб уяларын...
Sabr 22.06.2015 05:37:11
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

НЕ НАСЫБСЫЗДЫ АДАМ

Келеди джашарым, ёлюрюм:
кетгенлеге болгъанма тансыкъ,
келликлени да келеди кёрюрюрюм.

Кетиб къайытырча болса,
ол дунияны, андагъыланы да
кёрюб къайытырча болса,
бара-келе турурча болса...

Не насыбсызды адам.
Келген кетеди,
кетген а къайытмайды...
Не насыбсызды адам.
Sabr 23.06.2015 01:55:21
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


САКЪЛАНЫУ ДЖОЛ

Тулпар эсенг да, сёлешме артыкъ:
джашауча, хакъды ёлюм да.
Ёлмесенг а — келликди къартлыкъ,
къышхы сууча сай болур кёлюнг да.

«Ючден дагъан таймаз» деб,
айтханды сынаб миллетинг.
Ючден дагъанынг а сени -
Ишинг, сёзюнг, иннетинг.

Иннетинг да, сёзюнг да, ишинг да
болсала уа хылеу,
джыгъыллыкъса ачырча, къобмазча,
кесинге кёрюнсенг да бир деу.

ТаймАз дагъанынг ючден -
дининг, тилинг эмда джуртунг.
Алагъа таянсанг — турлукъса,
джарыгъанлай бетинг-къутунг.

Алагъа таяна, къурарыкъса
миллет Юйюнгю-Элинги.
Миллет Къаланг сакъларыкъды
дининги, тилинги, джеринги.

Хакъгъа табына джашамагъан халкъ,
динин, тилин сакъламагъан халкъ,
джуртунда Элин къурамагъан халкъ,
ала ючюн кюрешмеген халкъ -
къаллыкъ тюлдю болмайын талкъ.

Адамлыкъ, халкълыкъ да неденди?
Динденди, тилденди, джерденди
эмда
миллет Юйденди-Элденди

Таяна ёзюне -
тарихине, тёресине,
динине, тилине, джерине -
миллет къралын къурамаса халкъ,
аны ючюн кюрешмесе халкъ
къаллыкъ тюлдю болмайын талкъ.

Тарих эс, миллет ангы кетсе,
халкъ Ана тилин харам этсе,
джуртуна да башхаланы ие этсе -
ассимиле ёлюм деген олду.

Болмаз ючюн манкъурт,
сакъланыр ючюн хакълыкъ,
сакъланыр ючюн адамлыкъ, халкълыкъ -
керекдиле дин, тил, джурт
эмда
миллет Эл — къраллыкъ.

Ала ючюн кюрешмеген халкъ -
къаллыкъ тюлдю болмайын талкъ.
Sabr 23.06.2015 16:51:27
Сообщений: 7254
РУКОПИСИ БИЛАЛА ЛАЙПАНОВА, ГОТОВЫЕ К ИЗДАНИЮ:


Романы: "Къазауат", "Элиб - Эл - Сен";

Избранная публицистика;


ПОЭЗИЯ:
Тейри адамы,
Джети.
Ауалдан Ахыргъа дери: ТИЛСТРИМ
Эки дунияны арасында,
Оразадан Оразагъа дери,
Ёргеден ёрге,
Менгир (Ата джуртум Кавказ).
Sabr 26.06.2015 04:48:49
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


СЁЗ КЪОБАН


Саркъады Сёз къобан:

1
Къалюбаладан Ахырзаманнга,
Ахырзамандан да Къалюбалагъа;

2
Кёкден джерге,
джерден да Кёкге;

3
Кетгенден Келликге,
Келликден да Кетгеннге;

4
Ташдан Терекге
Терекден да Ташха;

5
Джюрекден джюрекге.

6
Сёз къобанны кёчюую бла
бу дуниядан ары,
ол дуниядан да бери
ётеме.

7
Алай а, бюгюн
Сёз къобанны къобуб келген кёзюуюдю:
кёчюуюн табаллыкъ тюлсе -
джагъадагъыла чамландыргъАнла аны.

Кесгенледен Терегими,
джаргъанладан Ташымы
къутхара джаралы джанымы,
Сёз къобаннга атама башымы.

8
Къайсы ёмюрде,
къайсы джагъагъа,
къаллай халда
чыгъарымы да билмейме,
кимге, неге тюберими да билмейме.
Сёз къобан алыб барады мени.

9
Тейри адамы,
Тейри шайыры болсам да,
Сёз къобан алыб барады мени.
Тенгизгеми, Тейримеми
тюбетир ол мени — билмейме.

Сёз къобан алыб барады мени.
Джаханимгеми, джандетгеми
быргъар мени,
адамгъамы, Аллаххамы
тюбетир мени? Билмейме.

10
Онтогъузунчу ёмюрде
Къобан сууну Къара тенгизге иймей,
Азау тенгизге бургъандыла мыжыкъла.
Джыйырманчы ёмюрде уа
Идет вода Кубань-реки
куда велят большевики
(«Большевикле буюргъан джанына
барады Къобанны сууу») дегендиле.

Сёз къобанны да терсине бурургъа
умут этген фыргъауунла бардыла.
Алай а, сау болуб бир шайыр.
Муратларына джетмезле ала.

Сёз къобан алыб барады мени,
огъесе, менми алыб барама аны?
Алай да болур, алай да болур.
Сау болуб бир шайыр,
Сёз къобаннга къоркъуу тюшмез.
Шайыр эсе анга Башчы -
табигъатына барыб къаршчы,
имансызлагъа ол къуллукъ этмез.

Сёз къобан алыб барады мени,
Сёз къобанны алыб барама мен.
Къайрымы?
Тюзге тюл — Тюзлюкге, Эркинликге -
Ёлюмсюзлюкге.

Сёз къобаннга кИригиз сиз да.
Андан айырылмагъыз сиз да.
Тил къобанны сакъласагъыз,
сакъланныкъсыз кесигиз да.


Sabr 01.07.2015 22:07:43
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


АМАНТИШНИ КЁРДЮМ

Шагъырей кёрюнюб хар неси,
къарайма итге: иеси
«джат» дегенлей — джатады,
«къоб» дегенлей — къобады,
«чаб» дегенлей — чабады,
«къаб» дегенлей — къабады.

Хамхоту, къылыгъы да таныш
кёрюннгенликге кёзге,
тюшюралмай эсге,
иги кесекни этдим сагъыш.

Аман тишин кёргенлей а, хей,
1828-чи джыл тюшдю эсиме,
1920-чы, 30-чу, 40-чы, 57-чи,
90-чы джылла да тюшдюле эсиме...
«Сенден джийиргеншли болурму?» дей,
налат бере, кетдим ишиме.

Къарт болуб, къалгъан тишлери тюшселе да,
аман тиши тюшмейди Амантишни.
не ёлюрге, не къарт джараусуз болургъа унамагъан
ой ол аман иши, аман тиши сатлыкъны.

Къайсы ёмюрде да, къайсы джорукъда да
амантишге табылады иш.
Халкъны кесинден, ичинден чыкъгъан
ой ол джауу-душманы халкъны...

Ёлюмсюз этген кимди, неди аны?
Халкъ кеси болурму? Огъай,
Аллах сакъласын болгъандан алай.

Агъачны кесинден чюй этиб джаралла,
алай этгенле уа — башхалалла.

Халкъны джазыуу джазылгъан кёзюуде,
Умарла, Джатдайла болмай къалсала да,
Амантишле болмай къалмайдыла...
Джыйырманчы ёмюрню
43-чю, 57-чи, 90-чы джыллары да анга шагъат.
Къуджур тюлмюдю ол?

Аллах, бизни бла бол.
Сенсиз онгарыкъ тюлдю ишибиз.
Асыры кючлюдю, ёлюмсюздю
джюз башлы, джюз бетли амантишибиз.

Огъесе,
гюнахлы болурбузму, терс болурбузму
кесибиз?!
Тюзде къала эсе Тюзлюгю тюзню,
Амантишле онглай эселе бизни,
тыйыншлы болурбузму ол къадаргъа биз?
Sabr 02.07.2015 14:13:36
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

ЮРЕТЕДИ КЪУРАН

Тюз джашаргъа юренеме Къурандан,
назму джазаргъа да юренеме андан.
Хакъ сёзденди Акъ сёз да. Аны
кёреме, кёргенча джулдузну, Айны.

Хкъ сёзденди Акъ сёз — къачан да, къайда да.
Билгендиле аны Пушкинле, Толстойла да.
Ким да болсун — къуллукъ этмеген Хакъгъа,
хайыр келтирмез адамгъа, халкъгъа.

Башым — къайгъыладан къайнай тургъан къазан.
Алай а, айтылгъанлай, къычырылгъанлай азан -
хаух дунияны атама артха — джюрегим болады акъ.
Терегим сын болады, Ташым да болады джумшакъ.

Намазлыкъ — Джуртум, Джуртум да — намазлыкъ.
Аны ангыламазлыкъ, унамазлыкъ -
манга къарнаш, джолдаш да болмаз.
Къылама намаз.

Аллах, башха тилемезме джукъ.
Джангыз, кесинг берген Дин, Тил, Джурт
бизден къууанырча эт. Бизни
алагъа тыйыншлы эт.

Тюз джашаргъа юренеме Къурандан,
назму джазаргъа да юренеме андан.
Хакъ сёзденди Акъ сёз да. Аны
кёреме, кёргенча джулдузну, Айны.
Sabr 04.07.2015 15:00:22
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

НАЗМУНУ ЮСЮНДЕН ХАПАР

Хапар къанатлы эсе, аны къанатыды назму.
Хапар суу эсе, аны толкъунуду назму.
Къанатлы толкъунду назму.

Хапар сют эсе, аны башыды назму.
Сют башы дегенча, Тил башыды назму.
Тил башыды назму.

Хапар сабан эсе,
аны баш чакъгъаныды, баш къусханыды назму.
Тилни баш къусханыды назму.

Хапар сют эсе, аны айран этген къорлукъду назму.
Аны бла бирге, джууурт айран кеси да - назму.
Суу къошуб анга, суусаб этерге, алай демек -
поэма, роман этерге да боллукъду андан.
Неда сыгъыб, сууун кетериб,
сюзме этерге, нарт сёз этерге боллукъду андан.

Хапар тенгиз эсе, аны бузларгъа къоймагъан,
Гольфстримди-Тилстримди назму.
Акъ суу, къара суу, джылы суу, исси суу,
ачы суу, татлы суу, кюмюш суу,
зам-зам суу, нартзам (нарзан) суу -
бары да назмуду, назму.

Къарангысы сыгъылгъан кече — танг.
Сууу сыгъылгъан айран — сюзме.
Сууу сыгъылгъан мадде (материя) — таш,
сууу («С»-сы) сыгъылгъан сЁЗ — ЁЗ.
Джанкъылыч кийимли хакъ сёз — Акъ сёз.

Джерге, Кёкге да тюз тургъан — терек.
Джерге, Кёкге да тюз тургъан — Акъ сёз.
Сёзню тёнгеги Акъ сёздю, джаны уа — Хакъ сёз.
Акъ сёз кетсе да — Хакъ сёз джашарыкъды.
Хакъ сёз кетсе уа — Акъ сёз ёлдю.

Сёзге, сЁЗге сакъ болайыкъ.
ЁЗ аны ичинде болгъаны ючюн.
Sabr 08.07.2015 02:08:51
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

СЕН ТЕРЕГИНГИ САКЪЛА

Ой не бек джангылгъан эди
халкъгъа ышаныб джюрегим.
Ташым да джарылгъан эди
кесилгенде Терегим.

Ай джарлы Къадау ташым,
бош тюшген эдинг Кёкден:
сен да къоруялмадынг -
бошадыла Терекден.

Сюркелгенле сюелгенни
кесгенлерин кёрдюнг сен.
Джукъ эталмай зулмугъа
джанынг саудан ёлдюнг сен.

Къараучан эдинг Кёкден:
Джер ариу эди къалай.
Тюшгенингде уа бери
кюнюнг болмады къолай.

Мёлеклеге кёл салырча
болдунг, кёрюб адамны.
Энди Кёкге къайытырча,
айхай, джокъду амалынг.

«Дерт къайтар»,- деб, къычырады
Терекден къалгъан дюккюч.
Ай джарлы джан, сен билмейсе -
не душманны ёлтюрюрге,
не ёлгенни тирилтирге
берилгенин манга кюч.

Джангыз бирин тындырыргъа
джетерикди къарыуум.
Тохтамайды кече, кюн да
Аллахны да сынауу.

Ёлтюрюумю, тирилтиумю?
Ол экисинден бирин
сайлаялмай, аз къалды
бошалыргъа ёмюрюм.

Мен ёлтюрсем мурдарны,
ким тирилиртир ёлгенни?
Изледим мен билирге
разылыгъын Терекни.

Келди ташадан ауаз,
джарыгъы кибик Кёкню:
«Мурдаргъа оноу болур,
тирилт, тирилт Терекни».

Гюнахсыз ёлгенлени
тирилтиу — борчум мени.
Сауну ёлюмден сакълау -
экинчи борчум мени.

Мен тирилтдим Терекни.
Ол мурдар джыйын да сауду -
андан энтда къоркъуу барды
джер джашаугъа-терекге.

-Кёк, ая джюрегими:
не оноу мурдарлагъа?
-Оноу болур алагъа,
сен сакъла Терегинги.
Sabr 13.07.2015 05:37:06
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

КИМДИ АДАМ, НЕДИ АДАМ?!

Адамны джаныуарына, хайуанына
не уллу хайуан, джаныуар да джетмез.
Этилген аманлыкъ джерде
адам улуну эсинден кетмез.

Аллах джаратхан эсе адамны,
сОра, Ибилис терсине аны
буралады къалай? Этеме сагъыш.
Джашайла джерде, джашайла элде,
джашайла джюрекде-кёлде
джаныуар, хайуан, адам да къатыш.

Кёбюсюне джаныуар
джыйымдыкъ элге болады башчы.
Ол затха тургъанла къаршчы -
аладыла адамла.
Алай а, ала,
бармакъ бла санарча - аз.

Хайуан адамла уа сюедиле джаныуар адамны.
Джаныуар адам аланы джексе, кессе да,
«Залим адамды, джаныуарды» деб,
силегейлери келе, махтайла аны.

Къутсуз, огъурсуз, кючлю бийни
сюедиле къулла.
Аланы башларына азат этгенни уа
артда ёлтюредиле ала.

Кимди адам, неди адам?
Тынчды джаныуар болгъан,
хайуан болгъан — андан да тынч.
Алим болгъан да тынчды,
Адам болгъанды къыйын.

Кимди адам, неди адам -
ким джаратханды аны?
Аллах джаратхан эсе аны,
хайуанлыкъ, джаныуарлыкъ
нек барды джюрегинде аны?
Sabr 19.07.2015 18:21:48
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

АКЪ бла КЪАРА

1
Акъ сёзню ызындан барама.
Къара сёз а, ызымдан келеди.

2
Акъны къара этген тынчды.
Къараны Акъ этгенди къыйын.

3
Акъ булутха ушайды Акъ сёз.
Къара булутха ушайды Къара сёз.

4
Акъ таугъа ушайды Акъ сёз.
Къара къышха ушайды Къара сёз.

5
Акъ башлыкъгъа ушайды Акъ сёз.
Къара джамчыгъа ушайды Къара сёз.

6
Акъ джолда барады Акъ сёз.
Къара джолда барады Къара сёз.

7
Къара сёз – бир джаяу, бир атлы,
Акъ сёз а – къуру да къанатлы.

8
Къара сёзде кёбдю къарангы.
Акъ сёзде уа кёбдю джарыкъ.

9
Джерден чыкъгъан къара сууду Къара сёз.
Кёкден эннген акъ джарыкъды Акъ сёз.

10
Къара сууду Къара сёз.
Акъ сууду Акъ сёз.

11
Джер джашнагъаннга ушайды Къара сёз.
Кёк джашнагъаннга ушайды Акъ сёз.

12
Къара сёзню ичинде Акъ сёз
Къарангы Кёкде Кюнча кёрюнеди.

13
Къарангы Юйню джарытханча чыракъ,
Къара сёзню да алай джарытады Акъ сёз.

14
Джашауум, сёзюм да толуду Акъ бла Къарадан.
Тынчмыды Акъ-Къара дунияда джашагъан?

15
Къурай кёлекгеми – Къара сёзню –
Акъ сёз тиеди Кёкден.
Акъ сёз бла Къара сёзню бирлигиме мен.
Къутулаллыкъ тюлме Къара сёзден – кёлеккемден,
Къутулаллыкъ тюлме Къара сёзден – тёнгегимден.

16
Къара сёзге ушайды джашауум.
Акъ сёзге ушайды ахырым.

17
Мен Акъ сёзню джетерге ызындан,
Къара сёз да джетеди ызымдан.

18
Къара сёзге къалады тёнгегим-саным,
Акъ сёзге кёчеди, бурулады джюрегим-джаным.

19
Къара сёз къалады Джерде,
Акъ сёз кетеди Кёкге.

20
Къара сёз джюрегими ашай, джюрегимден бошай,
Акъ сёз джанымы къутхара,
Дунияда джашадым алай –
Джашауум, Сёзюм да Акъ бла Къара.
Sabr 21.07.2015 14:48:39
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

ГОСПИТАЛЬДА САГЪЫШЛА

Кемирселе да къайгъыла, сагъышла,
Алкъын саума, къууанама анга.
Къыйнагъан а – тенгле, танышла...
Кетедиле, кетедиле ала.

Ызларындан къараб къалама аланы -
Къанаты сыннган къанатлы
Учуб кетген джыйыныны ызындан
Къарагъанча, сау къанатын къагъа.

Киши къалмагъанчады аллымда мени,
Джанымдагъыла да аз бола баралла.
Ызымдан келген а, джокъну орнунда –
Олду эм бек къоркъутхан мени.

Бизни тёлю да кирсе кёрге,
Ана тилибизни джашил байрагъын
Ким кёлтюрлюкдю тамбла ёрге?

Ата джуртну, Ана тилни къоя бизге
Нарт ата-бабала кетгендиле кеслери.
Ала бизге къойгъан Ана тилни, Джуртну
Биз а кимлеге этейик аманат?

Кёлде-джюрекде барады къазауат.
Джашау, ёлюм да – хакъды. Алай а,
Не уллу къыйынлыкъды, бушууду
Ана тилинги ёле тургъанын кёрген.

Ана тилиди халкъны джаны.
Халкъ ангыламай аны,
Джакъламай, сакъламай, къатламай аны
Ёлтюре турады кеси кесин.

Билеме, терслик балтада, сабда да.
Не этейик, кърал да бизлеге – джау.
Алай а, кеси кесибизни ёлтюре эсек,
Аллахха, адамгъа да салмайыкъ дау.

Мадар болгъанында да къраллыгъын алмай къойгъан,
Ата джуртун да башхалагъа кючлете тургъан,
Ана тилин да кеси ёлтюре тургъан,
Бизден башха аллай халкъ болурму?

Оноучула-къуллукъчула тонайла, саталла Джуртну, Халкъны,
Интеллигенция да кёрмегенча, билмегенча этеди аны.
Аны бла къалса уа...
Алагъа – ол амантиш итлеге – салады махтау.
Аланы арбаларында барыр дыгаласда
Аланы джырларын кюрешеди джырлаб.

Джарлы халкъыма къалмагъанды джашау:
Оноучусу – оу, интеллигенциясы – шау.

Къарайма мадар излеб, Джерге, Кёкге.
Эм ахырында кёзюм бурулады кесиме:
Джашаугъа, ёлюмге да ачхан эшик,
Сен кесингсе, халкъым, эшит.

Сеникидиле амантишле да,
Сатлыкъ интеллигенция да сеникиди.
Джашайым десенг – джашарыкъса халкъым,
Ёлейим десенг – анга да джол бош:

Тонат джуртунгу, ёлтюр тилинги,
Джуртсуз, тилсиз да къал.
Дини, тили, джурту ючюн ёрге турмагъан халкъ,
Хакъы ючюн кюрешмеген, сермешмеген халкъ
Дуниядан болады талкъ.

Тарих – эсингдеди. Сайлау – кесингдеди.
Джашаугъа, ёлюмге да ачыкъды джол.
Сау къал, халкъым. Аллахха аманат бол.
Sabr 21.07.2015 15:14:00
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

РОМАНЫМДА ДЖАШАГЪАНЛАГЪА

Аланы джашаулары бла джашайма мен,
Мени джашауум бла джашайла ала.
Аланы мен ёлюмсюз этеме,
Мени ёлюмсюз этелле ала.

Аланы джазыуларын джаза,
Мен джазама кесими длжазыууму.
Аланы къайгъыларын, джарсыуларын айта,
Айтама кесими къайгъымы, джарсыууму.

Мен джанымы юлешеме алагъа –
Аны ючюн ушайдыла ала мени кесиме.
Тюнгюч уланым, къартлыкъ джашым да – ала,
Алагъа тилейме узакъ ёмюр, джашау.

Тамблам, бирсикюнюм да алалла мени,
Кетсем да, алада къаллыкъма мен.
Иннетими, муратымы толгъанын кёреме алада,
Аладыла керти дуниям мени.

Ала сабийлеримдиле мени:
Алагъа дунияны, дунияны да алагъа берир ючюн,
Мен кёб затдан тыйгъанма кесими –
Ала аны биллик, ангыларыкъ да болмазла.

Джанымы, джашаууму юлешгенме алагъа –
Алалла мени юйдегим, элим, халкъым.
Аллах мени джаратханча, мен да джаратханма аланы,
Алай а, энди алагъа мен Тейри, Тёре тюлме.

Ала къайытырыкъ тюлдюле энди артха, кесиме.
Ала эркин, бир кишиге бойсунмагъан ёзденледиле.
Мени оноуумдан къутулгъандыла ала,
Мен энди тюрлендираллыкъ тюлме аланы.

Аланы атлары, сыфатлары да тюрленник тюлдюле энди.
Ала ёмюрге къаллыкъдыла алай.
Мен къурагъан дунияда мен къурагъан джанла
Джашарыкъдыла кюле, джылай.

Мен кесим да кюе, кюле
Къанымдан, джанымдан джаратханма аланы.
Мен эталмагъанны этедиле ала,
Узакъ ёмюр, хакъ джашау тилейме алагъа.
Sabr 26.07.2015 02:51:17
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

СЁЗ бла ШАЙЫР

Поэтлеге джокъду джылау.
Поэтлени джокъду аяу.

Ала, болсала да джаяу,
АТ-лыдыла, КЪАНАТ-лыдыла.

Болсала да джаланннгач,
Кёллери токъду аланы.

Кирир джерлери джокъдуму?
Бютеу Алам – юйдю алагъа.

Халкъ дуния малгъа табыннган сагъатда да,
Башдан-аякъ къул джамагъатда да
Бийликлерин, ёзденликлерин тас этмейле ала.

Эшек билген – арба джол.
Арба джолда шайыр кёрмезсе.
Аланы джюрютген къанатлы атла –
Пегас – Гемуда – Боракъ.

Къара кюн да Акъ сёз бла
Адамгъа табдыралла эс. Алагъа
Сынау дуния да, джандет джурт да –
Сёздю.

Сёзден башланады Поэт.
Сёзде джашайды.
Сёз бла джашайды.

Сёз бла Поэт
Бир-бирин тюрлендирелле,
Бир-бири джазыуун джазалла.
Бир-биринде джашайла ала.

Алай а, Сёз биринчиди,
Шайыр – экинчи.
Шайырны керти дуниясыды Сёз.
Джанын Ана тилге, Ана тил ючюн береди ол.

Тёнгеги къайда болса да, къайда къалса да,
Джаны уа – Сёздеди.
Ана тил саулукъда
Шайырлагъа джокъду ёлюм.

Шайыргъа атылгъан окъ
Ана тилге тиеди.
Ана тилге атылгъан окъ
Шайыргъа тиеди.

Бирдиле ала, биргедиле ала.
Джангыз ёлюм айырыргъа боллукъду аланы.
Огъай, ёлюм да айыралмаз.
Ёлселе да, къалырла бирге –
Ёлюк бла кебинча.

Огъай, терс айтдым -
ёлюм джокъду алагъа:
ёлюмсюз джанны - шайыр джанны -
дуния-ахырат кийимиди,
ёмюрлюк кийимиди
ёлюмсюз сёз - Акъ сёз.
Sabr 27.07.2015 01:26:37
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

КЪАЙСЫННГА ДЖОКЪДУ ЁЛЮМ

Джюрек кенг эди Къайсында.
Бюгюннгю джазыучуланы къайсында, къайсысында
Барды аллай халаллыкъ, адамлыкъ?
Хар бирибизни къайгъысында,
Бютеу халкъыбызны къайгъысында,
Тюз адамны къайгъысында
Айланды Къайсын, кесин аямай.

Аллай адамлыгъы болгъан назмучу,
Дунияда бар эсе да, билмейме,
Бизни арабызда уа джокъду, энди.

Ол хар бирибизни сакъларгъа кюрешди,
Хар бирибизни ёрге тутаргъа кюрешди,
Иги затыбызны кёрюрге кюрешди,
Кёллендирирге, учундурургъа кюрешди –
Тау поэзияны шыйыхы Къайсын.

Туугъан джерибизге, Ана тилибизге
Кертиликни, бегимекликни белгиси-юлгюсю эди Къайсын.
Тамблабызгъа къоркъа, къайгъыра,
Бизлени да тюшюндюре, сагъайта,
Халкъ, тил ёлмез ючюн джашады, ёлдю Къайсын.

Поэзияны джукъланмаз чырагъы – Къайсын.
Адамлыкъны хорланмаз байрагъы – Къайсын.
Тилибизни нарт сёзю – Къайсын.
Тилибизни акъ сёзю – Къайсын.

Халкъыбыз Джуртунда джашагъан къадарда,
Ана тилинде джырлагъан, сёлешген къадарда,
Халкъыбыз, тилибиз сау къадарда,
Биз Аны осуятына тюз болгъан къадарда –
Къайсыннга джокъду ёлюм.
Sabr 29.07.2015 21:34:40
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

НЕ ЭТЕЙИК

Джери кёбден къыйналгъан да бар, Орусча,
Адамы кёбден къыйналгъан да бар, Къытайча,
Адамы аздан къыйналгъан да бар, Ногъайча,
Бирлиги джокъдан къыйналгъан да бар, Къарачайча…
Sabr 26.10.2015 23:52:21
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

ЭТЕМЕ САГЪЫШ — ТАБМАЙМА ДЖУУАБ

Эслейме: сёзлерими, оюмларымы да
тебрегенме къайтарыб.
Ол да бир белгиси
башлагъанымы къартайыб.

Кеси кесиме этеме сейир:
бютеу амалланы хайырдандырама
ёлюрча назму, шийир.

Сёзню ташасын къоймай,
окъуучугъа бир иш къоймай,
кюрешеме тешиндириб.
Къымжасы ачылгъан затда уа,
ташасы ачылгъан затда уа,
къалмайды чёб чакълы сейирлик.

Афендича береме ауаз,
сезимни да къоймай ташалыгъын.
Недеди да олсагъатда
Акъ сёзню Хакъ сёзден башхалыгъы?

Барыны юсюне да
хапарныча созама назмуну.
«Сёзню — къысхасы иги,
джыджымны уа — узуну» -
аны да унутханма мен.

Адамны къалырча эсинде
джокъду джангылыкъ сёзюмде -
не магъанасында, не кебинде,.
не джюрюшюнде, не кафиесинде...

Джокъду сёзюмю къанаты,
назму, шийир болса да аты.

Тёз, окъуучу, тёз.
Сёз -
джюрюшюн, сабийча, сюркелиб башласа да,
назмуну ахырында турлукъду ёрге...

Болмайды алай да.
Ёлюб джаратылгъан сёз,
унамайды турургъа ёрге,
унамайды болургъа назму.
Кетгенди менден фахму.
Илхам да джокъламайды мени.
Сёзге салалмайма джан.
Сёз Тейриси сынай болур мени.

Алай эсе,
башха дуниягъа кёчгенча,
хапаргъа кёчейим.
Анда да болмаса джангырыу,
сора, ёлейим.
Заман джетген болур.

Ансы мен тамада болдум
Лермонтовдан, Пушкинден да,
Алийланы Умардан да
Ёртенланы Азретден да,
Орусланы Махаметден да...

Алача,
илинмек аджалдан да ёлмедим мен,
урушда, тутмакъда да болмадым мен.
Аллах сакълады кёб тюрлю палахдан.
Не ючюн? Билмейме.

Кесими уа турмагъанма аяб, сакълаб.
Кюрешгенме
инсан-миллет хакъларын джакълаб,
зулмугъа тургъанма къаршчы,
забастовкалагъа, митинглеге болгъанма башчы.
Арыгъанма деб, къалмагъанма тохтаб,
чыгъаргъанма газет, журнал, китаб.
Хакъ сёз, Акъ сёз болгъанды сауутум-сабам.
Сыйы-Намысы ючюн,
Халкъы-Миллети ючюн
Дини, Тили, Джурту, Эли ючюн
Эркинлиги , Тюзлюгю ючюн
кюреширге борчлуду адам.

Ол заманда джаш эдим, поэт эдим.
Байроннга, Пушкиннге тенг эдим.
Энди уа джылла, джылла
тартадыла джерге, хапаргъа.

Къуу назмула тебрегинчи джазыб,
заманында ёлген да насыб.
Алай а,
аджал тыйгъынчы барыууму,
хапар бла да бир сынайым
къарыууму.

2

Не кёб адамдан кёб джашадым мен.
Манга быллай бир джашаргъа
не ючюн къойду болур Аллах?
Сууаб-гюнах базманда
гюнахларым дженгмезча,
сууаб ишле этерге
бердими экен заман?
Къайдам.

Исса файгъамбардан да эки къат кёб джашадым.
Байрондан, Пушкинден да,
Гарсиа Лоркадан да.
Кърымшаухалланы Ислам Бийден да,
Чокуна афендиден да
сиясетчи Алийланы Умардан да,
алим Алийланы Умардан да,
дохтур Биджиланы Асхатдан да,
хасаукачы Багъатырланы Умардан да,
къазауатчы Байрамукъланы Джатдайдан да
ой не кёб адамдан мен кёб джашадым.
Не ючюн этди Аллах
ёмюрюмю аладан узун?
Этеме сагъыш — табмайма джууаб.

Къутхарыр ючюн гюнахдан, харамдан,
къутхарыр ючюн къабыр азабдан, отдан,
мен халал, сууаб ишле кёбюрек этер ючюн,
сууаб-гюнах базманда ала дженгер ючюн,
бергенми болур заман?
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный