ЛАЙПАНЛАНЫ БИЛАЛ (12. 04. 1955). САЙЛАМА НАЗМУЛАРЫ. БИЛАЛ ЛАЙПАНОВ (12. 04.1955). ИЗБРАННЫЕ СТИХИ.

Sabr 03.05.2014 16:26:58
Сообщений: 7254

2 0

"БИЛАЛ ЛАЙПАН. САЙЛАМАЛАРЫНЫ ЭКИТОМЛУГЪУ" китабны Юбилейиме хазыр этиб къояргъа таукел болгъанма: бир том - къарачай тилде, экинчи том — орус тилде.
Хазыр этген бла къалмай, окъуучу, джазыучу шохларым ала бла эм алгъа былайда шагъырей болсала, иги болур деб, оюм этеме.


___________________________

Мен, Лайпанланы Билал, 1955 джыл апрель айны онекисинде Къыргъызстанны Кок-Сай элинде туугъанма. Алай а, кесими туугъан элиме Къызыл-Къаланы санайма. 1957 джыл сюргюнден былайгъа къайытханбыз. Мен былайда ёсгенме, орта окъулну-школну да былайда битдиргенме. Тёбен элде, дуппур башында, атам-анам ишлеген къанджалбаш юйюбюз бюгюн да турлукъ болур эди, «ветхое жилье» атха чыгъарыб, ачха алыр ючюн, чачыб къоймасала.

Уллу эгечим Айшатны кючюнден, окъургъа-джазаргъа беш джылымда, школгъа баргъынчы, юреннгенме. Сёзлени бир-бирине тагъыб да, ол заманлада башлагъанма. Ол дефтерле эгечимде бюгюн да сакъланалла. Сабийлигими, элими тансыкълагъандан, ол къол джазмаладан бир къауум «назмуну» китабыма салыргъа тыйыншлы кёргенме – аланы тыш къарамлары не ич магъаналары сизни сейирсиндирмезликлерин билсем да…

Экинчи джанындан а - бюгюн назму джазаргъа тырмашханла, аланы джылларында мен да аладан иги джазалмагъанымы кёрюрле да, джазыучулукъ ишге бютюн да таукел болурла... Эртде айтылгъанды да, фахму бир процентди, къалгъан - къаджыкъмай кюрешиу бла келеди. Джазыучулукъ иш бла да - сабан иш блача, бичен иш блача, къаты кюреширге керекди. Сёзден башланнганды хар зат. Сёзге бек сакъ болургъа, уллу сый берирге юретгендиле, юретедиле бизни Кязим хаджи да, Джырчы Сымайыл да, назмучу Къайсын да. Акъсакъалларыбызгъа тыйыншлы болургъа кюрешейик.

Ответы

Sabr 05.04.2015 03:48:46
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

КЁК ДА КЮКЮРЕЙ, ДЖАУАДЫ ДЖАНГУР

Къыз ючюн джауну джанына кёчген
Андрийни да ангылайма мен
(не этдирмейди сюймеклик адамгъа).
Алай а, аллай сатлыкъны кечген
болмайды. Тарас Бульба,
аккыллы болмай,
ёлтюргенди джашын.

Кесине ушаш Остап уланы, кеси да
Эркинлик ючюн, Халкълары-Джуртлары ючюн
бергендиле джанларын.
Аллай адамлары болгъан халкъ
Тюб болурму? Огъай.

Не уа Байсангур...
Айыб этеме кеси кесиме,
Байсангур тюшсе эсиме.

Ол Кавказны эркинлиги ючюн,
аны сыйы-намысы ючюн,
урушлада бир кёзюн, къолун, бутун тас этгенинде да,
джарым тёнгегин байлатыб атха,
душманла бла этгенди къазауат.

Таулу, кавказлы деген сагъатда,
Адам, Эркиши деген сагъатда,
керти муслиман деген сагъатда,
Байсангур кёрюнеди кёзге.

Къуллукъ бла, дуния мал бла
терилталмагъандыла аны.
Асмакъгъа аса туруб да,
къоркъуталмагъандыла аны.

Аны джолун джарытхандыла
хар къуру да Ай бла джулдуз.
Ол дин къазауат этгенди,
Аллахха къуллукъ этгенди,
Хакъгъа бойсуннганды джангыз.

Къайсы халкъда да бардыла джигитле,
къуллукъ этгенле Тюзлюкге, Эркинликге.
Инсан-миллет хакъларын джакълай,
джашагъанлА, ёлгенлЕ алай.

Халкъын-джуртун сатханы ючюн,
джашын ёлтюргенди Тарас.
Тарасчаланы джанындады Кавказ,
Кавказдан къоркъалла аны ючюн.

Къарча да аямагъанды сатлыкъланы,
аны себебли къураялгъанды къралын.
Шамил шыйых да аллайладан Кавказны
тазаларгъа кюрешгенди кёб.

Къарча, Шамил, Байсангур...
Болгъандыла тулпарлары Кавказны.
Кёк да кюкюрей, джауады джангур,
мени къатыш сагъыннганча аланы.
Sabr 05.04.2015 03:55:24
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


САГЪЫНА ПОЭТЛЕНИ

Байламлыды джурту бла
хар бир сёзю поэтни:
къара суучукъдан иче,
эсгереме Альбертни.

Назму деген неди ол? -
шын тургъаны хапарны.
Къар тюбюнден чыкъгъанла
джанкъозлары Сапарны.

Джангыз Терек къайда да
хапар айтыр Билалдан,
Кёрюнсе уа Минги Тау,
Сымайыл къарар андан

Джаралы кийик тауда,
джаралы таш бла бирге
Кязим бла Къайсынны
тюшюредиле эсге.

Поэзиягъа джолну
басмазла ханс, мурса да.
Ёмюрню айта дауун
сюеледи Мусса да.

Кёк чартласа, чабса ат
Мусса кёрюнед кёзге.
Уллу Аллах не ючюн
аны къызгъанды бизге?

Джангы фахмула излей,
къарайма тёгерекге.
Улуйду къазакъ бёрю...

Джокъду тынчлыкъ джюрекде.
Sabr 05.04.2015 03:57:02
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


КЕТИУ БЛА КЪАЙЫТЫУ

Кесине салады джол,
тау суучукъ саркъа-саркъа.
Узакъ джолну хорлайды
адам да къоркъа-къоркъа.

Алай а, суу тенгизге
джеталмай да къалады.
«Таулу абыныр тюзде» -
болуучанды алай да.

Джуртуна къайытмаса,
тас болады адам, халкъ.
Хакъ сёзге таянмаса,
болалмайды сёз да Акъ.

Болгъанлыкъгъа кетген тынч,
къайытхан а — къыйынды.
Ал Сёзге къайытмаса,
юзюледи назму да.
Sabr 05.04.2015 03:59:53
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


ДЖОЛГЪА ЧЫГЪА

Стоккаван кёлде джашайдыла эки дууадакъ.
Юслери аланы — чыммакъ акъ.
Джыл сайын чыгъарадыла гурт.
Аласыз — къуру кёрюнюр эди джурт.

Джюджеклери болгъунчу кеслерича акъ,
ала алагъа боладыла сакъ.
Болгъандан сора уа къагъарча къанат,
балала кетедиле — алайды табигъат.

Ёргерекде — джашил талачыкъда
ойнайдыла кийик улакъчыкъла.
Аналары да къарауул болуб, сакълаб,
турадыла чырпы ичинден къараб.

Бютюн сейирсинедиле ала
кёл тёгерегине чабыб айланнган адамлагъа:
кимни, нени сюредиле ала,
кимден, неден къачадыла ала?

«Къуджурдула бу эки аякълыла» деб,
къарайдыла кийикле мийикден.
Барына да къарай, барына да тынгылай,
кетиб барама Шимал Джолда мен.

Къарыуума кёре барама,
барыуума кёре къората джолну.
Кимден, неден кете болурма,
сюре болурма кимни, нени?

Къайда тохтар джолну аягъы?
Билмейме. Барлыкъма, тайгъынчы аягъым.
Кюн таякъ, джулдуз джарыкъ — къолда таягъым.
Джыгъыллыкъ болмазма, тайса да аягъым.

Джокъду былайда къычырыкъ-хахай.
Рахатлыкъ тёгерекни кючлебди къалай.
Не джетмейди, билмейме, меннге.
Узакъда, уфукда агъарады Минги.

Тынчлыкъ-рахатлыкъ былайда — джандетдеча.
Тынгысыз этген неди да мени?
«Джаханимни кёрмеген — джандетге кёл салмаз»...
Кёргенден сора да джаханимни,

джандетге кёл салалмай турама,
мени джандетим болмаз, эшта, бу.
Ызыма къайыта барама,
къаны тёгюллюк джерге баргъанчамы кийик?

Къайдам, топурагъым тартыб бара болурма,
джашаргъа тюл, ёлюрге.
Дууадакъла, кийикле, адамла да
сейирсиниб къарайдыла меннге.
Джандетден кетиб баргъан телиге,
сейирсиниб къарайдыла бирден.
Sabr 05.04.2015 04:01:34
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


ЮЧЮСЮНЕ ДА КЪАРАЙ

Къадау Ташха таяныб Джангыз Терек
тынгылайды кетиб баргъан Къобаннга.
Ючюсюне да къарай джарлы джюрек,
бойсунмазгъа кюрешеди заманнга.

ЭКИ-СУУ-АРАСЫНДА

Эки-Суу-Арасында джашайма мен.
Бир къобан энгишге саркъады,
экинчи уа барады ёрге.
Бир къобан бла энгишге кетеме -
тенгизге джетеме.
Экинчи къобан бла къайытама артха,
чыгъама таугъа.

Тенгизим, Тауум -
джолоучулукъда ётеди джашауум.
Sabr 05.04.2015 04:02:51
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


ДЖАНГЫ ДУНЬЯ ТУРАДЫ КЪУРАЛА

Къысыкъкёз бола барады Европа,
бети да саргъала, къарала.
Акъ раса уа чегет расагъа ушайды...
Джангы дунья турады къурала.

ШАЙЫРНЫ ДЖАЗЫУУ

Илинмек аджалдан ёледиле поэтле,
Джангыз Терекнича кеседиле аланы.
Кетмейдиле ала джаханимге, джандетге,
Акъ сёзде къалады джанлары аланы
Sabr 05.04.2015 04:03:57
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


МАЛНЫ КЕСЕ...

Къарт Джюсюбню айтханын
ангылаялмай барама:
«кесе тебреб малыннгы,
сен кёзюне къарама».

Джюсюб мубарекни
тынгыламай сёзюне,
кесе тебреб малымы,
мен къарадым кёзюне.

Кесими кёрдюм анда...
Кючден джыйдым эсими.
Кесдим зауаллы малны,
кесген кибик кесими.

Джан алыучу Азраил
сюелгенде юсюме,
не эсе да, джарлы къой
тюшдю мени эсиме.
Sabr 05.04.2015 04:06:11
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

ТУБАНДАН КЪАРАЙДЫ ЭЛИМ

Джуртубуз бизни тюлдю къуу -
эркиндиле таш, терек, суу.
Мийикден къараб агъарады Минги.
Тюл эсе уа кёлюбюз иги -
кимдеди терслик?

Эки кере да къайытыб сюргюнден,
туугъан джеринде джашайды Къарачай-Малкъар.
Джукъ тилемейбиз бир кишиден -
динибиз, тилибиз, джуртубуз да бар.

Джангыз джокъду къраллыгъыбыз.
Къраллыгъы болмагъан халкъ,
аны ючюн кюрешмеген халкъ -
дуниядан болуучанды талкъ.

Джыйымдыкъ Элде джашайбыз биз,
болуб джюз халкъны бири.
«Къайдады мен къурагъан Элигиз?» -
деб келсе уа Къарча бери,
не айтырбыз?

«Ётгенди тёрге мурдарлыкъ, тоноу.
Душманла бла амантишле
этедиле сизге оноу.
Сакъламайсыз тилигизни, джеригизни,
къурамайсыз къралыгъызны-элигизни.
Ассимиле ёлюм сакълайды сизни.
Титирегиз ангылагъыз да аны,
мыдах этмегиз ата-бабаны.
Сакъламагъанны ёзюн-джуртун-элин -
сакълайды сыйсызлыкъ, ёлюм.».

Къарчаны ауазы келе къулагъыма,
тенгиз джагъадан къарайма тауларыма.
«Сёз эсе къылычынг сени,
сакъла аны бла джуртну, миллетни...».

Кёрюнеди тубандан Элим, элим.
Тенгизча чайкъалады кёлюм.
Pretender 12.04.2015 03:33:52
Сообщений: 5279
туугъан кюнюнг бла алгъышлайма..насыблы бол..)

Румынский институт незаконченных исследований выяснил, что в восьми случаях из десяти.
veresk 12.04.2015 14:26:46
Сообщений: 2371
С юбилеем, дорогой Писатель, патриот своего народа и наш бессменный форумчанин. Доброго здоровья и долгой жизни. Больших творческих планов и их прекрасных свершений. Любви близких и признаний почитателей. Гордости за процветание своего народа. Счастливых дорог и верных друзей :emojio64:
Ева 12.04.2015 15:28:05
Сообщений: 1858
С юбилеем, уважаемый Сабр!
Здоровья вам и вашим близким, творческого долголетия, гармонии и молодости души! Спасибо вам за ваши прекрасные труды, за то, что вы с нами в диалоге - это бесценно!
С искренним уважением к вашему таланту и мудрости - Dalila
ШАТ 12.04.2015 18:58:38
Сообщений: 1421
Саулукъ - Эсенлик !!!

Къалгъан зат а, бара - бара. тюзелир !!!

Ёмюрюнг узакъ болсун !!!!!!!

:царь:
Sabr 14.04.2015 16:34:56
Сообщений: 7254
Мени туугъан кюнюм бла алгъышлагъанла, барыгъыз да алгъышлыкъ болугъуз.
Компьютерден узакъда болгъаным себебли, табыракъ, кёбюрек джазарча тюлме.
Игилик, ашхылыкъ Хакъ сёзню, Акъ сёзню сюйгенлени барына да.
Sabr 11.05.2015 18:20:33
Сообщений: 7254
ХАЛКЪЫБЫЗНЫ ТЫЙЫНШЛЫ АДАМЛАРЫНА ДЖОРАЛАННГАН НАЗМУЛА
Sabr 11.05.2015 18:22:45
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


АС-САЛАМ АЛЕЙКУМ, ДЖАШ ТЁЛЮ

150 джыл болгъан Кърымшамхал Ислам-Бийни Тебердиде юйюнде-музейинде айтхан сёзю.

«Юйге да игилик» деб келгенлЕ,
салам да, сый да бергенлЕ,
тирилир кибик ёлгенлЕ,
къууандырасыз сиз мени.

Болса да джылым джюз элли,
къартлыкъ, ёлюм да джокъ манга -
Къарча къургъан Элибизни
тургъаныгъыз ючюн джакълаб.

Нюрюн джулдузну, Айны
кёреме бетигизде.
Олийи Къарачайны
ышаннганды - ол да - сизге.

Мен да — туудугъу аны,
кёрсем юйюмде сизни,
Кёкге джетеди кёлюм:
сауду халкъы Къарчаны.

Ёсюб джетиб таулучукъла,
окъуу-билим алгъандыла:
халкъыбызны сакъларыкъ -
Китаб бла Къаламдыла.

Бек разыма сизге, бек.
Арабызда джокъду чек.
Мени къоркъууум кетгенди -
нарт тёлю ёсюб джетгенди.

Халкъны ашхысы, игиси
фахмулусу, билимлиси
келгенсиз бюгюн былайгъа,
айтылсын сизге Орайда.

Барыгъызгъа бере салам,
къайтарама мен джангыдан:
тюз болугъуз сёзюгюзге,
бек болугъуз джеригизге.

Айырылмагъыз Китабдан,
айырылмагъыз Къаламдан -
мадарыгъызны къадар эте,
болушлукъ келир Аллахдан.

Къараб турады Хасаука,
хар бир ёлгеннге, саугъа:
ёлген не ючюн ёледи,
сау а — не ючюн джашайды?

Къадау таш къараб турады,
эсни Къарчагъа бурады:
бармыды бизни Элибиз,
саумуду бизни тилибиз?

Сиз — ёсюб джетген тёлюбюз -
джууАбсыз ол соруулагъа.
Барды Ангыгъыз, Эсигиз
Джуртну, Халкъны да къорургъа.

Салам алейкум, джаш тёлю,
эсге тюшюрген джаш тёлю
ташланы, агъачланы...
Биз барыбыз да чыкъгъанбыз
от келилеринден Къарчаны.

Сиз сауланы да къууандырасыз -
ёлгенлени да эте сау.
Ма аны ючюн хорлаялмазлыкъды
бизни миллетни душман-джау.

Унутмайсыз, унутмагъыз
мийикден келген хакъны:
Къалам бла Китабдыла
ёлюмсюз этерик халкъны.

Сизни кёре, джумшагъанды
къатыб тургъан таш кёлюм.
Хорлам кюнюбюз алдады,
ас-салам алейкум, джаш тёлю.
Sabr 11.05.2015 22:59:18
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


ЧОКУНА АПЕНДИ


1
Чокуна апендиден башланады
биринчи китабы Къарачайны:
«Ана тилинден» джайылады бизге
джарыгъы джулдузну, Айны.

Тамблабызгъа сала джол,
басма ишни да къурадЫ ол.
Динни, тилни, халкъны, джуртну да
сакълар джанындан болду ол.

«Хакъ сёз бла Акъ сёздюле
къутхарлыкъ адамны, халкъны...».
Билгени себебли аны,
кюрешди джайыб окъуу-билим.

Гаспыралыны сохтасы -
изледи кимге да игилик::
арада айрылыкъ тохтасын. Болсун
"Тилде, фикирде, ишде да — бирлик!"

Супий апенди Чокуна,
сен этдинг Аллахха къуллукъ,
аны ючюн джетди сеннге
ёлюм бла бошалгъан зорлукъ.

Элиблени ичинде
биринчи элиб болдунг бизге:
тюз болургъа юретдинг
диннге, тилге, адамгъа, джерге.

Къара таныгъан эмда джайгъан
Чокуна супийибиз бизни.
Шакай улу Хаджи да
бек багъалатханды сени.

Абдуллах шыйыхны нюрю да
этгенди санга нёгерлик.
Гаспыралыны да этгенсе разы:
Тилде, фикирде, ишде да — бирлик.

Джюрек разылыгъыбызны
биз да айта турабыз сеннге.
Кечгинлик бер, супий апенди,
кечиксек да, къайытабыз сеннге.

2
Кечгинлик бер, супий апенди!
Сен Кёкге джууукъ эте халкъны,
ангылатыргъа кюрешдинг хакъны.

Таяна китабха, къаламгъа,
джараргъа кюрешдинг адамгъа.

Къозгъай ангысын, эсин да,
миллетинги джуртун, кесин да
кюрешдинг къорургъа, сакъларгъа...

Алай а, ибилисге
кеслерин алдатхан джахилле,
имансызла берген балта бла, мычхы бла,
сен «сакъла, кесме» деген джашил терекни,
солургъа хауа берген терекни,
минг-минг джылны ёсген терекни
тамырындан кесиб атдыла.

Не этгин... Исса файгъамбарны да
ёз халкъындан чыкъгъан адамла
кердиргенлерин билебиз джоргъа...
Сени да аллайла тутдурдула,
джойдурдула, къурутдула.

Алагъа — налат берирча халкъынг -
хар бирини тукъумун, атын
къара багъанагъа такъсакъ...
Огъесе, аны хайырындан
заранымы озар? Къайдам...

Чокуна афенди,
сени кесинги, терегинги да
кесгенлеге не айтаса сен?

Иги кесегине аланы
Ибилис берген эди саугъа.
Артда уа, атыб чалдышха,
термилтиб алгъан эди джанларын.

Аллайланы итликлеринден
бютеу халкъгъа да джетген эди палах.
Ёзге, бизни атыб къоймады Аллах -
ызыбызгъа къайтарды сюргюнден.

Алай а, ибилис джорукъдан, зулмудан
къутулгъандан сора да биз,
тирилталмай эсек Терегинги -
сора, алкъын, ангыбыз, эсибиз
китабда, къаламда тюлдю бизни.

3
Чокуна эфенди, сен юретдинг:
«Дин да, тил да, джурт да бериб,
бизни къауум этиб, джаратханды Аллах.
Аллах бергенни сакълАмау, айнЫтмау -
олду эм уллу гюнах».

Сен кесинг джашадынг алай -
Хакъны аллында бетинг къызармазча.
Халкъынг ючюн кюрешгенлей турдунг,
ол динсиз, тилсиз, джуртсуз да къалмазча.

Бюгюннгю имамла, афендиле
нек алмайдыла сенден юлгю?
Орус тилде берселе ауаз,
не айта болур ёсюб келген тёлю?

Эбзеланы Абюсюб болмаса,
сени джолунгда баргъан кёрмейме.
Динине, тилине къайытмаса халкъ,
аны сакъларыкъ неди — билмейме.

Каппушланы Ахия афенди,
джандетли болсун, тюшдю эсиме:
ол ушай эди сени кесинге,
энди Абюсюб хаджи къалгъанды джангыз.

Алай а, болмайым ассы:
заман тюлдю джассы -
алкъын халкъдан чыгъарла имамла,
чыкъгъан кибик алимле, шайырла.

Чокуна-эфендим, огъурлу тюрсюнюнг
Рашид чыгъаргъан китабдан да къарайды,
халкъынг джашайды, сен да джашайса,
келе тебрегенди сени кёзюуюнг -
бу джыйылыу да шагъатды анга,
Харун тукъумдашынг да шагъатды анга.
Дуния, ахырат да санга
энди кенгден кенг бола барлыкъла...

Барыбыз да разыбыз санга,
шейит болгъан Исмайыл Акъбай.
Ёмюрде да унутмаз сени,
сау-эсен болса халкъынг Къарачай.
Sabr 12.05.2015 03:56:43
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


"МИНГИ ТАУ" дергини-журналны башчысы
БЕГИЙ улу АБДУЛЛАХХА


Кюнден-кюннге бу затха барама бегий:
Малкъарда сау болуб Абдуллах Бегий,
Ёзден сёз таулада джыгьыллыкъ тюлдю,
Дуния аллында бетибиз къызарлыкъ тюлдю.

Бий Поэзияны къанаты, ауазы -
Абдуллах, мен ёлсем, Сен къылдыр джаназы.
Халкъын, Джуртун сюйгеннге азаб тюлдю ахрат,
Ай марджа, бетими Минги Таугьа кьаратыб асрат.

"Минги Тау" дергини да, сал джасдыкъ орнуна,
Сени бла ёхтемлене болур, таб, Къарча огьуна.
Къатыбызгьа да, итле тюл, бёрюле келсинле,
"Эркинликден баш зат джокъ дунияда",- десинле.

Сен - бизни адабиятны Хасаукачысы, Умары,
Сен - къул сезимни, къул сёзню тюлсе унарыкъ.
Кязим хаджи, Джырчы Сымайыл, закий Къайсын,
хакъикъатчы Дуда улу, -
Бюгюн Сеннге, бары Сеннге таяналла, ышаналла, Бегий улу.

"Биз бурхубуз, букъубуз"-, деген къуллагъа,
"Огьай, халкьбыз, адамбыз",- деб, джууаб бересе.
"Бир Аллахдан башха джукъгъа табыннган,
Муслиман да, эр да тюлд"-, деб, джууаб бересе.

Сейир этиб турама сени кюрешинге,
Сен - Къарачай-Малкъар къралны джюрек уруууса, отуса.
Алай а, бир къауумла келиб сенден от алгъан кьой,
Ол отну джукълатыргьа дыгалас этелле.

Ёзге ол от, Сен саулукъда джукъланмаз,
От джилтинле джюреклеге тюшелле.
Таулучукъла "хайт" деб, ёсюб джетелле, -
Къарачай-Малкъар - кърал болмай къалмаз.

Нартладан, ас-аланладан джетген байракъны,
Джангыз кесинг ёрге тутуб тураса.
Амантишлеге, манкъуртлагъа, къуллагьа чамланыб,
"Ёзденлик - эркинлик - кишилик!" - деб, тураса.

Сен чыгъаргьан ол "МИНГИ ТАУ" дергини,
Магьанасын толу билген кесингсе,
Ол тас болгъан къазакъ бёрю, дертинги
Сатлыкъладан ала айланад, билемисе?

Терс иннетле тамырындан кесилмей,
Ол тюрк бёрю Минги Таугьа къайытмаз.
Бегий улу, биягьынлай кесингсе,
Сен сау болсанг, мен ёлсем да къайгъырмаз...


ХАКЪ СЁЗНЮ АКЪ СЁЗ БЛА АЙТАЛГЪАН

Кязим хаджини ёлтюрдю сюргюн.
Аны джашаугъа къайтарды Къайсын,
Аны джуртха къайтарды Абдуллах...
Разы болур алагъа Аллах.

Хакъ сёзню Акъ сёз бла айталгъан
насыблы къауумдандыла ала.
Адамын, Сёзюн да тюзде къоймагъан
Тау Элни ангысы-эсидиле ала.

Миллет ёкюлюдю шайыр -
Тил, Джурт ючюн этген къазауат.
Айтхан сёзю да, бармакъ ызлары да
бюгюн, тамбла да — анга шагъат.

Кетдиле Кязим да, Къайсын да. Ёзге,
Кязимни, Къайсынны да бизге
джангыдан ачды Бегий улу.
Джокъду бюгюн ичибизде
Адабиятчыбыз андан уллу.

Бегий улу Абдуллахды бюгюн -
Кязим-Къайсын черекни баргъаны,
Джаралы джугъутурну, Джаралы ташны да
ёлюмден сакълагъан дууасы-дарманы.

Хар бир назмусу, газети, журналы
халкъны ёлмезине болалла себеб.
Тау Элни юзюлмез - ауазы, джырлары -
Бар болгъанда аныча поэт.

Джырчы Сымайылны, Махмуд Дуданы да
Минги Тауда тирилтгенди ол.
Къалам алгъан бюгюн къолуна -
Бегийланы Абдуллахча бол.
Sabr 14.05.2015 03:21:27
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

ДЖЫРЛАЙДЫ САПАР ЁЗДЕН

1
Чарсха чабхан алты атча,
алты къылы гитараны,
уятдыла Кёкню, джерни,
титирете кече араны.

Сокъур, сангырау джюрекни да
ачдыла къулагъын, кёзюн.
Джуртда Джангыз Терекге да,
къууанырча, келди кёзюу.

Джыр бийни алты къулу -
алты къылы къыл къобузну.
Аладан учду макъам,
эритирча заман бузну,
эритирча алам бузну.

Кёкден Джерге, Джерден Кёкге -
джол сала эки арада,
Макъам бла сёз, сёз бла макъам
бир болдула кече арада.

Макъамданмы тууду назму,
назмуданмы тууду макъам?
Къайдан келгенин илхам
Джырчы кесиди айиаллыкъ.

Чарсха чабхан алты атча,
алты къылы гитараны,
уятдыла Кёкню, джерни да,
джукълаб тургъан джюреклени да,
титирете кече араны.

2
Къыл къобузуну хар бир къылы
джан тамырындан болгъан кибик,
эки дунияны арасында
сыйратча тартылгъан кибик.

Ётюб барадыла аны бла
эркин дуниягъа тыйыншлыла -
къалюбала заманладан бери
болур ючюн Адам, Миллет
къазауат этген адамла

3
Гитарасы согъулгъанды:
бир къылы кюн джарыкъдан,
бир къылы нюр джарыкъдан,
бир къылы элиядан,
бир къылы ахыратдан,
бир къылы дуниядан,
бири —
кёкде, джерде болмагъандан...
Барысы да - джюрекден.

Джырлайды Сапар Ёзден.
Sabr 14.05.2015 14:49:41
Сообщений: 7254
КЪУУАНЧ

Барды бизде Зарема Кипке -
Тарих сёзю сыйынмагъан кебге,
Къуллукъ этген Кертиге-Тюзлюкге - Хакъгъа,
Алай бла джарагъан Халкъгъа.

Барды бизде Зарема Кипке -
Хар джазгъаны асыуду кёлге:
Къалгъанла бизни къараталла джерге,
Ол а бизни тартады ёрге.

Китабынгы окъудум Зарема Кипке,
Къууанчымы айтайым кимге?
Кёклеге къагъайым къонграу -
Таулу мёлекге ала да салсынла махтау.

Сен айыртаса къарадан акъны -
Айтыб, джакълаб Кертини, Хакъны.
Кёлюн кёлтюресе адамны, халкъны.
Унутургъа боллукъмуду аны?

Сен айталгъан Сёз
Бютеу халкъгъа табдырады эс,
Бютеу халкъгъа тутдурады ёз:
Кеси кесибизни кёребиз биз -
Халкъбыз, Адамбыз биз.

Учургъан, учундургъан къанат бизге -
Тарихчи Зарема Кипке.
Дуния бизге кёрюнмез тар -
Джазыучубуз-тарихчибиз бар.

Сатанай бийчеча, Зарема Кипке,
Атынгы айтхан да татлыды тилге.
Джашау, насыб тилейме Сеннге.
Сен саулукъда не къоркъуу бизге?!

Къошмай-къоратмай, айтхан бла тюзюн,
Барыбызгъа болгъанса юлгю,
Барыбызны кёлтюргенсе кёлюн -
Къаратханса Джерден Кёкге.

Болалдынг гюлю, ёкюлю да Халкъны,
Келечиси да Тюзлюкню, Хакъны -
Тарихчи Зарема Кипке.

Илму сёзюнг асры къууандыргъандан
Джети къат Кёкге учханчад джаным.
Керти Сёзню айталгъан Ханым,
Аллах айырмасын халкъымы Сенден.

Сёзюнг - Халкъ сакълагъан дууа.
Джюрегими Нюр джарыкъ джууа,
Къууанчымы билдиреме кёбге.


Сени бизге бергени ючюн да -
Минг-минг шукур эм махтау Кёкге.
Тарихибизни-Джазыуубузну тюз джазгъан Зарема -
Атынг огъуна байракъды бизге.
Sabr 14.05.2015 14:54:25
Сообщений: 7254
ДЖАШНАР ДЖУРТУНДА КЪАРАЧАЙ-МАЛКЪАР

20-чы ёмюрден сурат: Кязим.
Эки джанында — Къайсын бла Керим.
Эсиме тюшеди нарт сёз:
Эки къанаты Хакъ сёзню — Акъ сёз.

Кязим эмда Керим бла Къайсын —
Имам бла мюрюдлерича.
Къадау Таш. Эки джанында да
Эки джашил нарат терек.

Керимни юсюнден айтханды Къайсын:
«Ёзенги ёзенгиге тие барырбыз».
БардылА, халкъны эте къайгъысын,
ат юсюнде тюбедиле ёлюмге да.

Джаралы джугъутур, Джаралы таш,
Джаралы джаз башы...
Кийик да, табигъат да, заман да —
бары да джаралы.

20-чы къанлы ёмюрде джашадыла ала —
Кязим, Къайсын, Керим.
Кетселе да, халкълары бла къалдыла —
Хакъ поэтлеге джокъду ёлюм.

Алагъа тыйыншлыла бюгюн да бар:
Ибрахим, Абдуллах, Мурадин...
Джашнар джуртунда Къарачай-Малкъар:
бизни бладыла Кязим, Къайсын эмда Керим.
Sabr 15.05.2015 01:42:23
Сообщений: 7254
КЪАМАТУРГЪА - ХАЛКЪГЪА ЭМДА САЙТХА

КъаМаТур - къама, тур,
Джауланы къаматырча ур,
Къампайтырча ур.
Джатханынг, джукълагъанынг боллукъду - тамам.
Уяныргъа джетгенди заман.

Къаматур, тур.
Душманны къамат, ур.
Къаушатырча ур.
Шохлагъа уа - къалкъан болуб тур.

Бирликде — тирилик. Къаматур -
Къарачай-Малкъар-Тюркие.
Аллахны аллында баш ие,
Шукурла этебиз Анга:

Бизни адам этиб джаратханы ючюн,
Бизни муслиман этиб джаратханы ючюн,
Бизни тюрк этиб джаратханы ючюн,
Хакъ джолну танытханы ючюн.

Тюркбюз - къаныбыз, джаныбыз бла,
Джюрегибиз, ангыбыз бла -
Къадарыбыз бла.

Къаматур бирикдиреди бизни,
Кёлтюреди кёлюбюзню,
Джыйдырады эсибизни,
Танытады кесибизни.

Айтады Къаматур:
Тюрк халкъы, ёрге тур.
Тарихинге тыйыншлы бол,
Джазыуунга ие бол.

Тин байрагъыбыз - Къаматур!
Бизни харам джукъудан уятханлай тур,
Азанча эшитилгенлей тур,
Хорлам байракъча чайкъалгъанлай тур.

Суу кетсе да таш къалыр.
Сен да алай къала тур.
Къаматур.
Ким кетсе да, не кетсе да,
Сен дунияда джашаб тур.
Каматур.

Сен бирикдиресе бизни,
Кёллендиресе бизни.
Sabr 15.05.2015 02:14:05
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


Başhüyük elni 100 cıllıgı bla algışlayma. Bu nazmunu da ol kuvançha atayma. Başhüyük elçileni barına da savluk, esenlik, nasıb caşav tileyme.

BAŞHÜYÜK

Başhüyük başında culduzla
Artık da carık canalla
Kanşay Dilberça hanımla
Bıllay cerlede tuvalla

Kız bu elden algand deyle
Milliyetçi Duda Mahmut da
Elin, adamın körgenli beri
Men da caşayma umut bla

Asıl halk deb, Türk patçah
Bu elni kesi kurgandı
Cumhurbaşkanla da bılayın
Coklay, konaklay turganla.

Asker başçı Aytek general
Anı tuvganı da – bılayda
Selim İtez da, Ufuk Tavkul da
Mında tarthanla orayda.

Bu elden çıga kelgenle
Duniyaga aytılgan aydınla
Caş bolsa da, baş bolgandı
Halkın bek süygen Adilhan.

Kitabları bla, «KaMaTur»u bla
Es tabdıradı milletge
Tavlu bayraknı da Taşdan çıgarıb
Tuthandı örge, miyikge.

Başhüyük elni baş etgen
Anı kızları, caşları
Miñ toguz cüz cetide ornalgan
Elni aldadı caşnarı.

Kafkaziyada bir tüz adamem
Türkge kelgenli men - «beyme»
Karaçay eline, Başhüyük eline
Allah amanatı bol deyme

Baş üy eline, Başhüyük eline
Men «başarılar» tileyme
Seni koruy kelgendi Allah
Allah amanatı bol deyme.

БАШХЮЙЮК

Башхюйюк башында джулдузла
Артыкъ да джарыкъ джаналла.
Къаншай Дилберча ханымла
Быллай джерледе тууалла.

Къыз бу элден алгьанды дейле
Миллиетчи Дуда Махмут да.
Элин, адамын кёргенли бери
Мен да джашайма умут бла.

Асыл халкъ деб, Тюрк патчах
Бу элни кеси къургьанды.
Джумхурбашканла да былайын
Джокълай, къонакълай тургьанла.

Аскер башчы Айтек генерал,
Аны туугъаны да - былайда.
Селим Итез да, Уфук Таукъул да,
Мында тартханла орайда.

Бу элден чыгъа келгенле
Дуниягъа айтылгъан айдынла:
Джаш болса да, баш болгъанды
Халкъын бек сюйген Адилхан.

Китаблары бла, «КаМаТур»у бла
Эс табдырады миллетге.
Таулу байракъны да Ташдан чыгъарыб,
Тутханды ёрге, мийикге.

Башхюйюк элни баш этген
Аны къызлары, джашлары.
Минг тогьуз джюз джетиде орналгъан
Элни алдады джашнары.

Кавказияда бир тюз адамем,
Тюркге келгенли мен «бейме».
Къарачай элине, Башхюйюк элине
Аллах аманаты бол дейме.

Баш юй элине, Башхюйюк элине
Мен «башарылар» тилейме.
Сени къоруй келгенди Аллах,
Аллах аманаты бол дейме.
Sabr 16.05.2015 02:27:46
Сообщений: 7254
Bilal Laypan

КЪАРЧА

Ана тилими тузун джаладым
Туугьан джерими сууун ичер ючюн.
...Къадау ташха къабланыб джыладым:
Джашадым, ёлдюм ма бу джер ючюн.

Джюрегими кесим кесдим, таладым
Дуния малгьа алданмасын деб.
Сезимлериме къатылыб турдум
Джуртха сюймеклик алда болсун деб.

Халкъымы кёбюсю къырылыб,
Атасыз-анасыз, джуртсуз къалгьанымда да,
Ёксюзме, эссизме, насыбсызма дерге
Ана тилибизге ырысладым.

Ана тилимде табдым халкъымы
Къанын-джанын, ёлгенин-сауун да,
Ана тилимде табдым джуртуму
Агьачын-ташын, доммайын-бууун да.

Ол – къыбылада да къыблама болду
Тарихибизни кёргюзтюб тургьан,
Ол къыямада да къыблама болду
Къутулур джолубузну кёргюзтюб тургьан.

От тёбеси болуб да къалды
Ишлеген юйюбюз, джыйгьан байлыгьыбыз.
Тенгизде батмады, тюзде къалмады
Ана тилибиз – байрагьыбыз.

Ана тилибиз сакълады бизни,
Биз да кюрешдик сакъларгъа аны.
Кимлеге болса да къошулуб къалмай,
Аны сыйладыкъ. Аны ючюн сайладыкъ
Джуртубузну – мийик тауланы.

Талай кере тюшдю бизге джуртсуз къалыргъа,
Анча кере хорлам бла къайытдыкъ.
Ана тилибиз саулукъда
Ёлмезлигибизни ангыладыкъ.

Ана тилими тузун джаладым
Ата Джуртуму сууун ичер ючюн.
...Къадау Ташха таяныб джырладым:
Туугъаным, ёлгеним да ма бу джер ючюн.
Sabr 16.05.2015 02:28:56
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


КЪАРЧАНЫ АЙТХАНЫ

Джибни узунун, сёзню къысхасын
сюйген халкъым — ёмюрге джашасын.
Адамлыгъын, халкълыгъын да сакълай,
кеси къыйыны бла келгенди джашай.

Бойсунмаз ючюн тюзде джаулагъа,
этгенди джашау мийикде, таулада.
Джаратхан Кючге салыб махтау,
таш башында да этгенди джашау.

Адам саны болгъаны ючюн аз,
тюзледе болмаз ючюн тас,
сакъланыргъа табханды джол —
тау этегине къысылгъанды ол.

«Тюзлерибизни къоябыз кимге?»-
дегендиле ол кюн джигитле.
Дуния малдан, зулмудан да къача,
алагъа джууаб этгенди Къарча:

«Тау джуртубуз бюгюн бизге джетер.
Былайда саныбыз, ангыбыз да ёсер.
Эркинликде туууб, ёсселе тёлюле,
тюзлерибизни да къайтара билирле.

Мен айтханны иги ангыласын хар ким:
таулада боллукъбуз башыбызгъа эркин.
Сакъланыб, эс джыйса халкъым,
таба билир, тас этген хакъын.

Аны ючюн кетебиз таугъа.
Тюзлерибизни да къоймазбыз джаугъа.
Тюзлюгюбюз да къалмаз тюзде.
Кюч джыяргъа керекди бизге.

Аз этгенди бизни сойкъырым, сюргюн.
Джангы сынаула келтиреди хар кюн.
Алай а, хомухлукъну атыб отха,
биз къайытыб келгенбиз джуртха.

Тауларыбызны этмесек тас,
тюзлерибизге да боллукъбуз ие.
Тюзню тюзлюгю тюзде къалмаз -
джашайыкъ ол затны биле.

Беш Тау Эл — бир джумдурукъ,
экинчи джумдурукъ — Къарачай.
Бирликде — тирилик. Аны унутдурлукъ
джокъду кюч. Джашайыкъ алай.

Тюзлерибизни да къайтарлыкъбыз артха,
халкълыгъыбызны сакълаялсакъ биз:
динибизге, тилибизге, джерибизге,
бир-бирибизге да болайыкъ тюз.

Эркинлик, Тюзлюк, Игилик -
ючден дагъан таймаз.
Къаныбыздады бизни джигитлик -
Алан Элибиз къуралмай къалмаз.

Биз — бир Тейриге бойсуннган къадарда,
Ана тилибизде сёлешген къадарда,
Ата джуртубузда джашагъан къадарда,
Эркинлик, Тюзлюк ючюн кюрешген къадарда,
Элибизни къурагъан, джакълагъан къадарда,
турлукъбуз болгъанлай Адам эмда Халкъ».

Юлгюдю бизге джашауу Къарчаны.
Унутмайыкъ сёзюн, ишин, кюрешин да аны.
Тил, Джурт, Эл ючюн этгенди Къарча къазауат.
Аланы этгенди бизге да аманат.

Кимле бла этгенди Къарча къазауат?
Кимле кюрешедиле бюгюн да бизни бла?
Юлгюдю бизге джашауу Къарчаны.
Унутмайыкъ сёзюн, ишин, кюрешин да аны.
Sabr 19.05.2015 17:03:28
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN


АХМАТ КЪАЯДА БАЛ БАРДЫ
Ахматланы Любагъа

"Ахмат къаяда бал барды дейле.
Узалыб киши джетелмез..."-
Халкъ ийнардан

Кёзлерингден, сёзлерингден да
къарайдыла Ай бла джулдуз.
Акъсюек назмуланы
ТейриджюрЕк шайыр джазаллыкъды джангыз.

«Ахмат къаяда бал барды,
андан бизге не барды»,-
дейдиле фахмудан къаратонла.
«Къая да, бал да бизни халкъныкъыды»,-
дерге уа,
башларымы джетмейди,
зарлыкъларымы къоймайды -
ким биледи.

Ахмат къызы,
Акъ сёзюнг, бал сёзюнг сени
аллай мийикде джаратылгъанды,
джюреги - кенг, таза, халал болмагъан,
акъыллы, фахмулу болмагъан,
анга джеталлыкъ да тюлдю,
багъалата, балсыта да биллик тюлдю.

Гошаях шайырны назмусун,
Гошаях бийчени джарсыуун,
Гошаях эгечинги джазыуун
сенича ангылагъан, айталгъан
болмагъанды шайырлада.

Джангыз,
Къагъыйланы Назифа бла
Орусбийланы Фатима
ангылай эдиле аны сенича.
Алай а, ала
шайыр тюл эдиле, билесе.

Ахмат къызы, назмуларынгы
окъусам, не эсе да
Анна Ахматова да тюшеди эсге.
Джокъду анга да сейирсиниу:
керти фахмулу джанла
ушайдыла бир-бирине.

Кёзлерингден, сёзлерингден да
къарайдыла Ай бла джулдуз.
Акъсюек назмуланы
ТейриджюрЕк шайыр джазаллыкъды джангыз.

12.04.2014
Sabr 20.05.2015 02:27:02
Сообщений: 7254
БИДЖИЛАНЫ ЗУЛЬФА ОСМАНОВНАГЪА

Энтда тюбедим устазыма:
къайытхан кибик ётген кюнлерим,
кирген кибик школ арбазына,
алай урду бюгюн джюрегим.

Энтда тюбедим устазыма:
тынгыладым сабыр, иги сёзлерине,
къарадым огъурлу кёзлерине,
къарагъанча джылны джазына.

Энтда тюбедим устазыма.
Ол излегенча биз атлаялмай,
берген билимлерин къатлаялмай,
теджелгенни джетдик азына.


Энтда тюбедим устазыма:
къайгъырыуларыны джокъ тохтауу.
Билим берген дунияны барына,
сизгеди, устаз, дунияны махтауу.


Энтда тюбедим устазыма —
келгенча болдум джангыдан дерсге.
Зульфа Османовна, турлукъсуз,
нюр тёкген Кюнча, ёмюрге эсде.


Тюнене, бюгюн да — сохтагъыз Билал
ноябрны 11, 1973 джыл.
Sabr 20.05.2015 23:56:11
Сообщений: 7254
Sabr 20.05.2015 23:58:55
Сообщений: 7254
Sabr 21.05.2015 00:24:56
Сообщений: 7254
Биз устазларыбызны унутханлыкъгъа. ала бизни унутмайдыла.

Биджиланы Зульфа Османовна мени сабий сагъатымда джазгъан назмуларымы, газетде чыкъгъанларын да 1970-чи джылдан бери - 45 джылны узагъына - джыйыб, сакълаб тургъанды. Аны мен бусагъатлада биле турама - мени Юбилейим бла алгъышлаб сёлешгенинде.
Зульфа Османовна сакълаб тургъан чыгъармаларымдан - кесими къолум бла джазылгъан бир назмучугъуму да, газетде бир макалеми да былайгъа да салама.

Мен а Зульфа Османовнагъа джылда бир-эки телефон эте тургъан эсем - ол да иги...
Кесиме да уруша, сизге да эсгертеме, аланла: устазларыбызгъа сакъ болайыкъ, унутмайыкъ - ата-анадан сора, алача бизге къайгъыргъан, джан аурутхан адам болмаз.
Sabr 30.05.2015 04:53:09
Сообщений: 7254
Bilal LAYPAN

БЁРЮ ДЖЮРЕК, ХАЙДА, УЛУ

Къууанч, бушуу да - кёзюу:
чачылгъанды, ой мен билген Эл.
Энди джырыма-кюуюме эжиу
этедиле боран бла джел.

Энди джокъду Эл - мен билген:
халкъ барады джайылыб тюзге.
«Таулу тюзде абыныр» деген
нарт сёзню да алмайды эсге.

Дининден. тилинден, джуртундан
кеси айырылса халкъ -
кеси излесе болургъа талкъ -
ким къутхарыр аны ёлюмден?

Динин, тилин сакълаялгъан халкъ
джуртуна да боллукъду ие,
миллет Элин да къураяллыкъды,
душманла турурча кюе.

Башханы тилине кёчсе уа халкъ,
башханы динин алса уа халкъ -
джуртунда турса да джашаб,
ол халкълыгъын этерикди тас.

Тас этиб ангысын-эсин,
башхалагъа джутдурса кесин,
башхалагъа ашатса кесин -
эркишилиги, адамлыгъы да къайда?

Динни, тилни, джуртну, Элни да бизге
джетдирген-берген ата-бабала -
чынты эркишиле, адамла -
ала эдиле. Биз а...

Биз а — хазыргъа келген тёлюле,
динни, тилни, джуртну да сакълаб,
Эл болуб, керпеслениб,
джашай билмеген телиле -
кимбиз биз?!

Джети башлы эмегенле бла сермешген нартланы,
эки башлы къартчыгъала бла сермешген тулпарланы,
темирле бла, къурчла бла сермешген батырланы,
динлерин, тиллерин, джуртларын да сакълаялгъан адамланы
туудукълары — былай хомух къалай болдукъ биз,
айырылыб ёзюбюзден, тилибизден,
орус, ингилиз, тюрк, араб болуб кетерча,
хоншула да бизни хыликке этерча?

Джыйын джанлы - къой сюрюу болур деб,
эсине келир эди кимни?

Къазакъ джюрек, хайда улу,
къазакъ бёрю, хайда улу -
сиз сакълагъан чыгъар бир ауаз,
дагъыда чыгъар бир ауаз,
дагъыда...
Джыйын джанлы къуралыр алай,
ёзюбюз уяныр алай.

Кетгенле да къайытырла тюзден,
ёлгенле да къобарла тирилиб -
джашау башланыр джангыдан
тауушдан-ауаздан-сёзден.

Къазакъ джюрек, хайда улу,
къазакъ бёрю, хайда улу -
дуния малны тюлбюз къулу -
итлеге къошулмазбыз биз.

Аллахыбых барды бизни,
Аллахыбыз бирди бизни,
андан башха джокъду илях.
Борчубузну толтургъунчу
тартылмасын бизге салах.

Бёрю джюрек, хайда, улу.
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный