КЪУУАТ УЛУ МЕТИН. ДЖАН ТЫЛПЫУУМ - КЪАРЧАСТАН.

ШАТ 09.10.2013 19:57:44
Сообщений: 1421

1 0

Метин къарнаш, Аллахны разылыгъын табхын !!!

Сени , таб оюм бла джазгъан затларынгы, кёбле бек сюйюб окъуйдула. Джазгъан сагъышларынг анда - мында чачыла турмасынла деб, бу бетни Сени ючюн ачханма.
Сурат болсун, сагъыш болсун, джаза бер былайда, хайыр болмаса, Сенден кишиге заран боллукъ тюлдю....
Келликсе термилиб тургъан Джуртунга, Аллах айтса, Минги Тауну чыран бузларындан, тёрт джанынга къараб, ШАТ Джеринге Алгъыш да айтырса !!!!!!!!!!!!!!!!

Эсенлик !!!

Сапар Ёзден.
Басханстан.
Турна Аууш.
Къара чачлы 09.10.2013 22:07:37
Сообщений: 1750
Метинни бизден Тюркге баргъанлагъа сёлешгенин эшитип, кёрюп чексиз къууаннган эдим!
Аллах ыразы болсун!

"Къадарны этегинде...","Сени ючюн"...(с)
Sabr 15.11.2013 02:51:17
Сообщений: 7254
Metin Guchlu. Bu baylik nek tas bolgandi? makaleni okuydu Bilal Laypan

Загрузка плеера
Sabr 15.11.2013 04:52:05
Сообщений: 7254
МЕТИН ГЮЧЛЮ

БУ БAЙЛЫКЪ НЕК ТAС БОЛГЪAНДЫ?

Мындан къыркъ джыл алгъа болур эди дейме, мен илк окъууда окъугъан заманлада тюрк тилни алай джарашдырыб сёлеширча билмей эдик. Элибизде хар ким да тау тилде сёлешгени амалтын тюрк тилде сёлеширге излеген хазна адам джокъ эди. Мен сабий болуб эсимде къалгъан - къартларыбыз тюрк тилни билирге излеген джыллада телевизион джокъ, телефон джокъ, аны къой, электрик да джокъ эди. Барысыны да орнун тутхан уллу батареялары болгъан лампалы радиола бар эдиле. Къартларыбыз, заманы джетсе, "Марджа, радиону бир ачыгъыз, ажансха тынгылайыкъ, озуб кетмесин"-, деучю заманларында джангылыкъланы ангылар тенгли тюрк тилни билирге излегенлери эсимдеди.

Окъуугъа барыб, окъуй башлагъанымда, тюрк тилни билмегенибиз джарсыта эди. Амма, тюрк тилде сёлешейик деб, кесибизни бек къыйнамагъаныбызны эсгереме. Муну былай болгъанын башчыларыбыз кёргенлеринде, тау тилни алгъы бурун окъууда, артда орамда, андан сора да юйде сёлешгеннге джасакъ салдыла. Кеси нёгерлерибизни кесибизге джасус (тилчи) этдиле. Эртденбла окъуугъа барсакъ, тау тилде сёлешгенлени атлары тахтагъа джазылыб туруучан эди. Аны амалтын айыб алгъаныбыз да болгъанды, тюйген да этгендиле.

Алай бла акъырын-акъырын тюрк тилге кёче башладыкъ. Тау тилни къыйырына-бучхагъына тюрк сёзлени джамай, кеси тилибизни артха ата башладыкъ. Андан сора окъуйбуз деб, эл тышына тёгюлген джылла келдиле. Халкъыбыз окъуугъа эсин бурду, адамларыбыз тышына кетдиле. Тюрк халкъына къатышдыла. Адетибиз, культурабыз, тилибиз, айтыргъа, бизни къарачай этген затла бары тас болдула. Энди сабийлерибиз тюрк тилге къарачай тилни джамау этиб чырт да къыйналмайдыла - барысы да тюрк тилде сёлешедиле. Ассимиле деб мынга айта болурла. Былай болургъамы керек эди? Башха мадар табыллыкъ тюлмю эди? Бизни къауумубузну бир кесеги къалгъанды тау тилде сёлешген. Аны да джартысындан асламы джамауду, къатышдырыб сёлешебиз. Бизни къауум да тас болса, элде тилни баргъаны къуру тюркча болургъа ушайды.

Бу къыйынлыкъ, мени сартын, Къарачайны эм уллу къыйынлыгъыды бюгюнлюкде. Бу палах къуру бизде тюл кёреме. Ата джуртдагъы ахлуларыбыз да тиллерин тас эте барадыла. Алайдагъы сабийлерибиз да не орус тилде, не къатышхан тилде сёлешедиле бир-бирлери бла.

Энди бир сорлугъум барды: бизни сабийле бла анда, Ата джуртдагъы сабийле бир-бирлери бла тюбеселе, къайсы тилде сёлеширикдиле? Бу гюнахдан къалай къутуллукъбуз, билмейме. Бизде тукъумланы тюрлендиргендиле, аланы тюзетген да къыйынды энди. Орус кърал да къарачайлыланы тукъумларына "ов", "ев" деб, аталарыны атларына да "ович", "евич" деб орус къошакъла такъгъанды. Иш къошакъла бла къалса уа, халкъыбызны ёзеги - тили къуруб барады. Ана тиллерин билмеген сабийлеге къарачай адетни, намысны къалай юретирге боллукъду?

Энди сагъыш этеме да, элибизни хар заты: тил байлыгъы да, тин байлыгъы да тёрде болгъан джыллада, сыйыбыз тёгерекдеги эллени барысын да озуб, ара шахарда айтылыб башланнган джыллада, элибизге келе туруучу адамлагъа бир къарайыкъ: Джелал Вайаг (Тюрк къралны тамадасы-джумхурбашканы), Сулейман Демирел (Тюркню тамадасы-джумхурбашканы), дагъыда кёбле... Келиб, алай озуб кетмегендиле. Джелал Вайаг, халкъ бла тюбешиб, кече да къалыб, алай къонакъ болуб кетгенди. Сулейман Демирел талай кере болгъанды элибизде.

Не эди аланы бизни элге келтирген? Джолну да, телефонну да, электрикни да тёгерегибиздеги элледен, илкеледен алгъа бизни элге келтиргендиле. Тюркню башчылары миллетибизни быллай бир багъалатыб, сый бериб нек кюрешгендиле? Шахарлада джашагъанла, илкеледе джашагъанла, тюрк халкъы кеси, башчыларына джумушларын этдирген огъай, джумушларын айтыргъа Анкарагъа барыб, ненча кюнню тамадаланы эшик алларын сакълаб тургъандыла. Бизни халкъгъа, элге уа башха тюрлю къарагъандыла. Не ючюн?

Бизни миллетни байлыгъы адетинде эди, намысында эди, культурасында эди. Тамадала бу байлыкъны кёрген эдиле. Ала бу байлыкъны билген эдиле. Ол себебден халкъыбызны багъалата эдиле, джокълай эдиле, кереклисине къарай эдиле. Элибизге этген оноуларына да, джумушларына да Аллаху Тагъала разы болсун.

Энди, бюгюнледе, элибиз да, миллетибиз да быллай бир нек учузланнганды? Джерлерибиз, сабанларыбыз сатылыб, адамларыбыз чачылыб, не болгъанды? Биз тюб боламы башлагъанбыз? Бу затлагъа разы болуб, тас болубму кетерикбиз? Ата джуртдан бери, аллай бир къыйынлыкъ сынаб, тас болургъа, тюб болургъа дебми келгендиле ата-бабаларыбыз? Келгенден сора ненча джылны юй болайыкъ, эл болайыкъ деб бошунамы кюрешгендиле? Алагъа борчубузну былаймы тёлерикбиз? Бизни "къарачай" деб башхаладан айыртхан эм алгъа тилибиз эди. Тил кетсе, Арабдагъы араблы, Тюркдеги тюрклю, Орусдагъы оруслу болуб кетерикбиз. Алай бола да барабыз.

Бизни сакълаб тургъан экинчи насыб - бизни бирге джашатыб тургъан къарачай эллерибиз эдиле. Энди элле да тюб бола турадыла: къартла ёледиле, джаш тёлю шахарлагъа кетеди, мюлк джерлерибизни сата, думп эте барабыз. Халкъны тилин, адетин да сакълаб тургъан эллеридиле. Эллеринден халкъны болумун, халын таныргъа боллукъду. Кавказда ахлуларыбыз да, кеслерин эсгериб, эллерин, тиллерин сакълар джанындан кюрешмеселе, джуртларында джуртсуз, тилсиз да болуб къаллыкъдыла. Биз эшитген хапарлагъа кёре, Архыз, Доммай дегенча курорт джерлени башха миллетли адамла кючлеб барадыла. Тау элледе джашау къыйын болгъандан, адамла кетиб, тюзлеге орналадыла. Анда уа орусну, башхаланы ичинде, джыйымдыкъ джамагъатда тил, адет къалай сакълансын?

Соруу-къайгъы кёбдю, джууаб, оноу табыллыкъмыды ансы? Дуния малны ызындан сюрюб, Европагъа, Америкагъа да ётебиз, анда уа эрийбиз, тас болабыз. Тюркде 15-20 минг къарачайлыдан ана тилинде кескин сёлешген талай джюз адам табылырмы? Ала да къартла. Джаш тёлюде бир-бирле, Кавказгъа барыб, анда къарачайлыла бла араны кючлю этиб, бир оноугъа келиб, халкъыбызны сакъларгъа керекбиз, дейдиле. Барыб келгенле уа, джанлары къыйналыб, хапар айтадыла:
"Къарачайда ичген-эсирген, бир-бирин тонагъан, ёлтюрген кёбден кёб бола барады. Сёлешселе, орус сёзлени асыры кёб къошхандан, ангылаялмай къыйналгъаныбыз да болгъанды. Ангылагъанла, джарсыгъанла бардыла, амма, болумну тюзетирге къолларындан келмейди. Андагъыланы кёбюсю эслей болмаз къарачай къылыкъ, адет, намыс, тил къаллай бир кетгенин...".

Ата джуртубуз Къарачайда халкъыбыз кёре болмазмы тышына кетген къарачайлыланы не бола тургъанларын? Азиядагьыла къазах, къыргъыз бола, Тюркдегиле тюрк бола, Арабдагъыла араб бола, Америкадагъыла ингилиз тилли бола, думп бола баргъаныбызны? Тыш къраллада джашагъанла кёб заманны къарачайлылыкъларын (тинлерин, тиллерин) сакълаялгъан эселе, тамадаларыбыз элле къураб, бир джерге тюшер дыгалас этиб кюрешгенлеринден болгъанды. Элледен халкъ чачыла башлагъанлай, джерин да, экинчи къайталмазча сатыб, ма ол замандан башланады бизни тас болуб тебрегенибиз.

"Бизге болур болгъанды",- деб къояргъа боллукъбуз, джангыз Ата джуртдагъы Къарачай бир джашагъа эди.
Кесибизде сынагъан затым: халкъ сакъланыр ючюн, Джуртун, джерин, эллерин сакъларгъа керекди. Элле сакъланмай, тил да сакъланыр деб ышанмайма. Джыйымдыкъ шахарлада, адет да, тил да седирей-седирей, тас боладыла. Элден кетген ызына хазна къайтмайды. Элини сагъышын этген да азды. Халкъны тыбыры, тамыры, ёлюмсюзлюгю да элди. Кеслери миллет шахарла къураялмазлыкъ аз санлы халкъланы юсюнден айтама. Элден, джерден айырылгъаны себебли, уллу орус халкъ да къаллай бир абызырагъанын кесибиз да кёребиз, тарих да айтады.

Тюркде бизни тамада къауумубуз эслилик этиб, къарачай элле къуратмасала, джюз джылны узагъына чыдамаз эдик биз. Бюгюнлюкде ол эллени бир къаууму джокъду, бир къаууму да бюгюнлюкде тас бола турады. Аны себебли Къарачайгъа къараб, сорурум келеди: эллеригиз (эллерибиз) не халдадыла? Адам да, халкъ да элинден сорулады, танылады. Меннге къайсы элденсе деб сорсала, мен не джууаб этерикме, ол эл джокъ эсе бюгюн.

Кавказда къарачайлыла, элигиз, эллеригиз не халдадыла? Тилигиз, тёрегиз не халдады? Мындан алда "Къарачай поэзияны антологиясын" кёрдюм: анда сау джырчыланы, назмучуланы арасында джыл саны 50-ден тёбен хазна адам джокъду. Огъесе, джаш назмучуланы сан этмейми къойгъандыла?

Къарачай джуртда къарачай тилде джазгъанла, окъугъанла, сёлешгенле болмасала, ахырыбыз къалай болур? Къарачай элле чачылыбмы кетгендиле биздеча, окъуулада тилге юретген тохтабмы къалгъанды, ана тилибизде китабла чыкъмаймыдыла? Бюгюнлюкде эм бай орус кърал миллет тилле, культурала айнысынла, сакълансынла деб таблыкъла къурамаймыды, ачха бермеймиди? Огъесе, къыйынлыкъ кесибиздемиди?

Сорууларыма джууаб эталлыкъ бармыды? Тюркде джашагъанла "Архыз сатылды, Доммай сатылды, тил къуруб, халкъ джоюлуб, тас болуб барады" дегенча хапарлагъа джарсыб турабыз. Мени бу джазгъанымы да басмалаб, бир джууаб эталырмысыз?

__________________

"Къарачай" газетни редактору Какушланы Хусей бу макалени басмалагъан да этиб, "ТЕРСЛИК КЕСИБИЗДЕДИ" деб, магъаналы джууаб да джазгъанды. ("Къарачай" газет, 2006 джыл, №№ 88, 91)
tenebek 07.03.2014 00:30:32
Сообщений: 165

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
tenebek 07.03.2014 00:33:54
Сообщений: 165

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
tenebek 07.03.2014 06:40:31
Сообщений: 165

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
Sabr 08.03.2014 05:21:53
Сообщений: 7254
tenebek, Аллах разы болсун санга.
tenebek 08.03.2014 06:22:30
Сообщений: 165
Цитата
Sabr пишет:
Аллах разы болсун санга.
Allah senden razı bolsun! men bir zat da etmegenme sen etgenni canında.

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
tenebek 08.03.2014 06:22:49
Сообщений: 165

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
Sabr 08.03.2014 06:27:02
Сообщений: 7254
tenebek, маджал назмуларымдан бир китаб чыгъараллыкъ болсам Тюркде, анда хар назмуну магъанасына келишген суратланы салыргъа сени излерикме, разы болсанг...
Сора, дагъыда бир айтырым, сени кёб джазгъан затынг барды - аланы да бери сала барсанг, бир джерге джыйыла барсала - иги боллуъ эди...
tenebek 08.03.2014 06:53:15
Сообщений: 165
Цитата
Sabr пишет:
маджал назмуларымдан бир китаб чыгъараллыкъ болсам Тюркде, анда хар назмуну магъанасына келишген суратланы салыргъа сени излерикме, разы болсанг...
Kolumdan kelgen zat bolsa, ayamay eterikme.

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
tenebek 22.03.2014 02:49:58
Сообщений: 165
Загрузка плеера

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
Sabr 22.03.2014 03:00:47
Сообщений: 7254
tenebek, сау бол.

Ол насыблы уа кимди экен, джёрме тепсини дженгиллетирге башлагъанды...
tenebek 28.04.2014 03:05:59
Сообщений: 165
Salam aleykum bagalı adminle
''Ana tilibizde söleşeyik'' degen temanı teksti açılmaydı, bir köz cetdirigiz marca :(

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
всезнайка 28.04.2014 11:01:08
Сообщений: 1164
Цитата
tenebek пишет:
Ana tilibizde söleşeyik'' degen temanı teksti açılmaydı, bir köz cetdirigiz marca
Мен а уа биягъы мен бир джараусуз затха басыб, этиб къойгъанма былай деб тынгылаб тура эдим.)))

псори тамам
Jabel 28.04.2014 22:52:17
Сообщений: 80
Жюрегинг тамагъынга тыгъылады быллай сорууладан... Алай ол ауур да, ачы да сорууланы кесибизге бере-бере турургъа керекбиз, Ата журтубуз ючюн, Ана тилибиз ючюн, ез миллетибиз ючюн жууаплы болгъаныбызны эсде тутуп турурча, анга кере уа амалыбызны аямазча. Аллахдан келсин кюч-къарыу айныргъа.
tenebek 29.05.2014 02:28:23
Сообщений: 165




2 8 M A Y I S 1 9 4 5

D R A U K A T L İ A M I N I

U N U T M A D I K ! ! !


Güney Avusturya’da, Drau Irmağı yakınlarında 1960 yılında dikilen bir anıtta Almanca şu sözler yazılıdır:


'' Burada 28 Mayıs 1945’te yedi bin Kuzey Kafkasyalı, kadın ve çocukları ile birlikte Sovyet makamlarına teslim edildiler. Ve İslâmiyet’e olan sadakatleri ile Kafkasya’nın istiklâli ideallerine kurban gittiler. ''

28 Mayıs 1945
Drau Katliamı
Prof. Dr. Ufuk TAVKUL
Ankara Üniversitesi
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

Kafkasyalıların tarihleri bağımsızlık savaşları, özgürlük mücadeleleri, göçler, sürgünler ve soykırımlarla doludur. Rusya’nın Çar Deli Petro ile başlayan “Sıcak Denizlere İnme” siyasetine karşı gösterdikleri kahramanca direnişleriyle, Rus ordularına âdeta Kafkas Dağları gibi bir set çeken Kafkasya halkları, bu hürriyet aşklarının bedelini ne yazık ki nesiller boyunca kanlarıyla ödediler.
16. yüzyıldan 1864 yılına kadar süren Kafkas-Rus savaşları, bu tarihten sonra da gerilla savaşları ve çete harpleri biçiminde İkinci Dünya Savaşı ortalarına kadar devam etti. 1943 yılı Kasım ayında Karaçaylıların, 1944 yılı Şubat ve Mart aylarında Çeçen-İnguşların ve Malkarlıların Kafkasya’dan topyekûn sürülmeleri ile birlikte bu mücadele de sona erdi. Bu sürgün Kafkasya halklarının 20. yüzyılda uğradıkları en büyük soykırım hareketiydi. Ancak Kafkaslıların yaşayacakları kötü günler henüz sona ermemişti. İkinci Dünya Savaşı’nın son günlerinde, Avrupa’nın göbeğinde İngilizler onlar için yeni bir trajik sayfa açmaya hazırlanıyorlardı. 1943 yılı ortalarında Kafkasya’dan çekilmek zorunda kalan Alman ordusuyla birlikte Kafkasya’yı terk eden 15 bin Kafkasyalı mülteci, Avusturya’nın Drau Irmağı kıyısında kurulmuş olan mülteci kampında, 28 Mayıs 1945 tarihinde İngilizler tarafından Sovyetler Birliği hükûmetine, daha doğrusu Stalin’in ellerine teslim edildiler. Alp Dağları’na kaçıp canlarını kurtarabilenlerin dışında, o gün 7 bin Kafkasyalı Drau Irmağı’na atlayarak ya da İngiliz ve Ruslarla savaşarak hayatlarına son verdiler. Avrupa’nın ortasında, medenî dünyanın gözü önünde meydana gelen bu faciayı hazırlayan olaylar zincirini şöyle özetleyebiliriz:
1941 yılında Kafkas kökenli Sovyet savaş esirlerini sabotaj ve casusluk konusunda eğiterek Sovyet cephe hattı gerisindeki görevlere hazırlayan Almanlar, Kafkasya’ya sızma faaliyetlerini yoğunlaştırdılar. Almanların 1941 yılında Sovyetlere saldırdıkları sırada, Kafkasya’da yaşamakta olan Karaçay-Malkar halkının da Almanlara karşı sempati beslemeye başlaması üzerine Sovyet hükûmeti, Kızıl Ordu’da görevli Karaçay-Malkarlı subay ve askerleri “güvenilemeyecek düşman unsurlar” sayarak cepheden alıp, Ural bölgesindeki kömür ocaklarına sürdüler. Sovyetlerin bu davranışı karşısında bir Karaçay süvari alayının silahları ile dağa çıkmasıyla birlikte, Almanlar Kafkasya’da bir müttefik halk kazandılar.
Sovyetlerin Almanlara karşı savunma savaşı 1942 yılının Temmuz ayı sonunda Kuban bölgesinde patlak verdi. Ağustos ortasına kadar devam eden savaşta Alman ordusu adım adım ilerleyerek Ağustos sonunda Terek ırmağına ulaştı. Almanlar 21 Ağustos 1942’de Karaçay-Malkar gerilla güçlerinin yardımıyla Kafkas dağlarının en yüksek zirvesi Elbruz Dağı’na (Mingi Tav) Alman bayrağını diktiler.
1942 yılının sonbaharında Alman birliklerinin işgal ettiği Batı Kafkasya’da, bilhassa Karaçay-Malkar’da daha Almanlar gelmeden önce mahallî çeteler Sovyet birliklerinin boşalttığı yerlerde iktidarı ele geçirmişlerdi. Yerli halka dinî ve siyasî hürriyet verdiklerini açıklayan Almanlar bu hareketleri ile yerli halkın sempatisini kazanmışlardı. Camiler yeniden açılmış, kollektif çiftlikler kaldırılmıştı.
Silahlı birlikler oluşturan Karaçay-Malkarlılar Kafkas Dağları’nda Sovyet ordusuna karşı amansız bir savaşa girişmişlerdi. Bu savaşlar sırasında Kafkasya’da bulunan Alman gazetecisi Erich Kern o günleri şöyle anlatmaktaydı:
Bilhassa yerli İslam unsurları ile aramız iyi. Her tarafta gönüllü süvari birlikleri kuruluyor. Peygamberin yeşil savaş bayrağı dalgalanıyor. Bir dostluk havası esiyor. Burada müslüman halk müthiş bir komünist düşmanı. Ben kasabaya girerken Karaçaylılardan oluşan bir süvari taburu, gülü oynaya dağdaki hizmetlerine gidiyordu. Uzun boylu, tunç yüzlü güzel delikanlılar eyer üzerinde kalıp gibi duruyorlar...
afkas kavimleri Almanlara karşı çok candan davranıyorlardı. Alman raporlarında Rus ve Ukraynalı halk arasında korku ve çekingenlik, buna karşılık Kafkas halklarında dostluk ve destek tespit edildiği yer almaktadır. Yerli halka eğitim ve kültür işlerinde, hükümette ve bölgenin yönetiminde önemli derecede özerklik verilmişti. Dinî özgürlük Almanlar tarafından tekrar geri getirilmişti. Bu davranış yıllardan beri amansız Sovyet din karşıtı baskılara maruz kalan Müslüman halkın sevinciyle karşılanmıştı. Almanlar tamamen Kafkasyalı gönüllülerden oluşan birlikler kurmaya başlamışlardı.
Fakat, işler Kafkasyalıların ve Almanların umduğu gibi gitmedi. 1942 yılı sonlarında Alman ordusunun Rusya’da yenilgiye uğratılması sonunda, Almanlar Kafkasya’dan çekilmek zorunda kaldılar. Bu sırada Adige-Kabardey, Karaçay-Malkar ve Osetler’den oluşan onbeş bin kişilik bir mülteci kafilesi de Alman ordusu ile birlikte Kafkasya’yı terk etti. Karanlık bir geleceği, Kafkasya’da kalıp Sovyet zulmüne uğramaya tercih eden bu mültecilerin yüzde altmışını askerlikle hiçbir ilgisi olmayan yaşlılar, kadınlar ve çocuklar teşkil ediyordu. Kafkaslı mültecilerin büyük çoğunluğu işçi, kolhoz köylüsü, küçük memur gibi toplumun alt tabakasına mensup kişilerden oluşurken, içlerinde Kafkasyalıların yetiştirdiği aydınlar, Kızıl Ordu’dan firar eden asker ve subaylar da bulunmaktaydı. Karaçay-Malkar ve Çerkes mültecilerin büyük kısmı aileleri, anne-babaları ve çocukları ile beraber yola çıkmışlardı. Çeçen-İnguş ve Dağıstanlı mültecilerin büyük bölümü ise bekâr askerlerden meydana geliyorlardı.
At arabaları, atlılar ve yayalardan oluşan bu Kafkaslı mülteci kafilesi 22 ay boyunca kendilerini takip eden Sovyet kuvvetleri ile çarpışarak, uzun ve meşakkatli bir yolculuk sonunda Avrupa’ya ulaştılar. Kafkasyalıların bir kısmı burada Almanlar tarafından zorla kuzey İtalya’ya sevkedildiler. Almanlar Kafkasyalı mültecilere yerlerinden kıpırdamadan savaşın sonunu beklemelerini tavsiye etseler de, 1945 yılının Nisan ayında, artık Hitler Almanyasının sonunun geldiğini anlayan bir grup Kafkasyalı mülteci Amerikan birliklerinin bulunduğu bölgeye ulaşmak amacıyla Avusturya sınırına doğru yola çıktılar. 1 Mayıs 1945 tarihinde yola çıkan kafile Alp Dağları üzerindeki geçitlerden aşarak, 5 Mayıs günü Avusturya’nın Oberdrauburg kenti yakınlarında, Irchen ve Dellace kasabaları arasındaki Drau Irmağı
Kafilenin önü burada İngiliz ordusuna mensup askerî birlikler tarafından kesildi. İngiliz subayları arasında bulunan NKVD’ye mensup bir Sovyet subayı onlara Rusça hitap ederek şunları söyledi:
At arabaları ile Kafkas Dağları’ndan Alp Dağları’na kadar uzanan yolunuz burada sona erdi. Artık İngiliz 8. Ordusu’nun Avusturya komutanlığının emri altındasınız. Kanunlara uyunuz ve düzeni koruyunuz!
8 Mayıs 1945’te Alman ordularının kayıtsız şartsız teslim olma anlaşması Berlin banliyölerinden biri olan Karlshort’ta imzalandı. Mülteci kafilesinin kaderi artık İngilizlerin elindeydi.
Kafkasyalı mülteciler, Kafkas dağlarının eteklerine sıralanıp yaşadıkları yurtlarındaki gibi, Drau Irmağı kıyısına da benzer şekilde sıralanıp çadırlarını kurdular. Atlarını otlamaları için Alp Dağları’nın çayırlarına saldılar. Karaçay-Malkarlılar Drau Irmağı’nın yukarı tarafına yerleşirlerken, Kabardeyler ve diğer Çerkes kabilelerine mensup mülteciler ile Osetler onların doğusuna kamplarını kurdular. Batı kısmına ise Dağıstanlılar ve Çeçen-İnguşlar yerleştiler.
Kafkasyalılar, 1918-1920 yıllarında Sovyet Kızıl Ordusu’na karşı Kafkasya’daki direniş hareketine kumandanlık eden, daha sonra Batı’ya iltica etmek zorunda kalan ve İkinci Dünya Savaşı’nda tekrar onlarla kader birliği ederek, Drau Irmağı vadisindeki bu mülteci kampında aralarına katılan Çerkes kökenli general Sultan Kılıç-Geriy’i kendilerine başkan seçerek bir mülteci kumanda heyeti oluşturdular. Sultan Kılıç-Geriy’in savaş ve siyaset tecrübelerine ve onun İngilizlerle olan iyi ilişkilerine güvenen Kafkasyalı mülteciler artık güvenli bir ortama kavuştuklarına ve kendilerini iyi bir geleceğin beklediğine inanıyorlardı.
28 Mayıs 1945 günü sabah saat 10’da mülteci kampına gelen bir İngiliz subayı, Kafkasyalı subayları ve sivil liderleri İngiliz ordusu komutanı Feldmareşal H. Aleksander’in bir konferansa davet ettiğini ve onlarla tanışmak arzusunda olduğunu bildirdi. Sayıları 350 kişiyi bulan bütün grup liderleri ve kumanda heyeti, başkan Sultan Kılıç-Geriy ile birlikte kamyonlara doldurularak kamptan çıkarıldılar. Kafkasyalı mültecilere liderlik eden bu kişilerin kamptan ayrılmalarının hemen ardından, kampın etrafı İngiliz askerleri ve tankları tarafından kuşatıldı. Bir İngiliz subayı Kafkasyalı mültecilere hitaben şunları söyledi:
Kafkasyalılar! Liderlerinizi Sovyetler Birliği’ne teslim ettik. Siz de 3-4 gün içinde teslim edileceksiniz. Düzeni bozmayın. Etrafınızın nasıl kuşatıldığını görüyorsunuz. Kaçmaya kalkışanlar derhal vurulacaktır. Biz Sovyetler Birliği ile müttefikiz. Siz yurdunuza dönmek mecburiyetindesiniz. Sizi geri göndermek de bizim görevimiz.
Sovyetler Birliği’nin eline geçtiklerinde ne türlü işkencelere ve eziyetlere uğrayacaklarını bilen Kafkasyalılar, İngilizlerin bu ihanetini protesto etmek için
meydanda toplanarak dua etmeye başladılar. Kafkasyalıların içinden pek çokları, Ruslara teslim olmaktansa kurşuna dizilmeyi tercih ettiklerini İngilizlere bildirdiler.
İngiliz komutanın emriyle askerler Kafkasyalıların üzerine yürüyerek, onları tanklarla dağıtmaya, ezmeye, hayvanlar gibi tıka basa askerî kamyonlara zorla doldurmaya başladılar. Kaçınılmaz sonu gören ve teslim olmaktansa ölümü tercih eden Kafkasyalıların bir çoğu İngilizlerle çarpışarak ölürken, bir çoğu da kendilerini Drau Irmağı’nın azgın sularına atarak intihar ettiler. İçlerinden bazıları çoluk-çocuğunu teker teker kurşuna dizip, son kurşunu da kendi başına sıktı. Kaçmaya çalışanların pek çoğu da arkalarından açılan ateşle vurulup öldüler. Bu insanlık dışı olay karşısında, henüz merhamet hislerini kaybetmemiş bazı İngiliz askerleri bile göz yaşlarına hâkim olamadılar. Bunların göz yumması sonucunda Kafkasyalı mültecilerin bir kısmı Alp Dağları’na kaçıp saklanarak canlarını kurtardılar.
Mülteci kampından kaçamayan veya intihar edemeyen Kafkasyalı mültecilerin kamyonlara bindirilerek Sovyetler Birliği’ne teslim edilmeleri 28 Mayıstan 1 Hazirana kadar sürdü. Bu üç gün boyunca 7 bin Kafkasyalı öldü. Sağ kalanlar Kızıl Ordu’ya teslim edildiler. İçlerinden pek azı dağlara sığınarak canlarını kurtarabildiler. Drau Irmağı’nın kıyıları mültecilerden arta kalan at arabaları, atlar ve eşyalarla dolu idi.
Kafkasyalı mültecilerin başkanı general Sultan Kılıç-Geriy’in ileride kendilerine faydalı olabileceğini düşünen İngiliz ve Amerikalılar onu kurtarma teklifinde bulunarak şunu önerdiler:
Her ne kadar Naziler ile işbirliği yaptınız ise de, eğer affedilmeniz için yalvarır ve demokrasilere sadakat yemini ederseniz, Sovyetlere teslim edilmeyecek ve serbest bırakılacaksınız.
General Sultan Kılıç-Geriy onlara şu cevabı verdi:
Benim adamlarım cesur askerlerdir. Hür bir Kafkasya için canlarını vermeye hazırdırlar. Benim ecdadım, şeref ve namus uğrunda Rus boyunduruğuna karşı savaşırken şehid oldular. Bu arkadaşlarım ise, gece gündüz benimle aynı mefkûre için dövüştüler. Onların kanı benim kanımdır. Şerefle savaştığımız anlar o şerefi paylaştık. Şimdi de aynı akıbeti paylaşacağım. Milletime ihanet edip, onlar Sovyet NKVD’sinin ölüm mangaları tarafından idam edilirken, ben burada bir korkak gibi yaşayamam. Bir gün gelecek, sizler de anlayacaksınız ki, Sovyetler sizin hakiki dostlarınız değildirler. Fakat belki o gün iş işten geçmiş olacak. Bugün bu yaptıklarınızla siz de Sovyetler kadar suçlu oluyorsunuz. Bolşevizme karşı muzaffer günlerde, adamlarımla hep bir arada idik. Şimdi onlar ölüme giderken, onları yalnız bırakamam. Başlarında yine ben, kızıl cellatlara doğru yürüyeceğiz. Bu şerefi kimseye bağışlayamam.
Sultan Kılıç-Geriy ve arkadaşları Sovyet yetkililerine teslim edilerek ölüm yolculuğuna çıkarıldılar. Bir süre sonra onların toptan idam edildikleri haberi alındı.
İkinci Dünya Savaşı’nın son günlerinde medenî Avrupa’nın göbeğinde, uygar devletlerin gözlerinin önünde işlenen bu insanlık suçundan, ne yazık ki günümüzde pek çok kişinin haberi yoktur. Güney Avusturya’da, Drau Irmağı yakınlarında 1960 yılında dikilen bir anıtta Almanca şu sözler yazılıdır:


Burada 28 Mayıs 1945’te yedi bin Kuzey Kafkasyalı, kadın ve çocukları ile birlikte Sovyet makamlarına teslim edildiler. Ve İslâmiyet’e olan sadakatleri ile Kafkasya’nın istiklâli ideallerine kurban gittiler.

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
Sabr 29.05.2014 03:15:12
Сообщений: 7254
tenebek, салам алейкум.
Бу макалени бизни тилге кёчюрюб, былайгъа саламазмыса?

Бу трагедияны-фаджияны юсюнден Хамид Боташ "Харам тала" китабында джазгъанды
tenebek 27.08.2014 17:02:33
Сообщений: 165
''ДЖарык Иннгир''
Ас-Алан Кюлтюр Дeрнeгьи - Eлбрус Стар Вакфы
Башхюйюк - Коня - Тюркия

Тюркияны Башхюйюк eлиндe''ДЖарыкъ иннгир'' атлы фeстивал бардырылды. Фeстивалга Kъарачай-Малкъар'дан санатчыла, адабиятчыла, джырчыла кошулдула.
Адабиайтчы, Kъарачай хантла китабны джазган Акъбайланы Халимат, Kъарачай-Малкъар тёрeни юсюндeн конфeранс бeрди, халкъдан уллу бюсюрeу алды.
Хапчаланы Зарeма, бир да аламат кeлинликлe тигиб кeлгeн eди кёз камата, аланы кызлага кийдириб Kъоня шахарда eтилгeн джыйылыуда Тюрклюлeгe кёгюзтюб уллу бюсюрeу алды.
Ёздeнланы Амин, чeмeр коллу, кийизлeгe сурат сала билгeн кeрти санатчыбыз, кёрмюч eтиб талай кийизиндe сатыб, Kъарачай-Малкъар санатны Тюрклюлeгe танытды.
Пeрвомайскй ни тамадасы, Байрамкъулланы Албeрт, Kъарачай-Малкъар тёрeни юсюндeн конфeранс бeрди, джаш къауум ол сёлeшгeн заманда ёргe туруб алай тынгладыла.
ДЖырчыларыбыз, кобузну уста джашы Катчиланы Руслан,Тюрклюлeни да Kъарачай-Малкъарлыланы да кёлюнe джeтди, аны кобуз сокъган усталыгына сeйирсиниб eнт да хапары айтылады.
Шидакъланы Амина, ол сахна алган заманда къол къагьыб аны бла биргe джырларга сюе eдилe, къалган заманда да халкъга джарыкъ тюбeб кeсин сюйдюрдю.
Биттирланы Исмаил, ол сахнага чыкъганлай миллeт тeбсeргe сахнага къуюлуб къала eди, кeтeргe унамай.
Хапчаланы Асият, сахнада омакъ кийимлeри, джарык бeти бла адамланы кёлюнe джeтди.
Аппаланы Арис, ол сахна алган заманда джаш тёлю аны биргe джырларга сюе eди.
Хубийланы Шамил програмны бардырган да eтди джырлаган да eтди.
Kъонакъларыбыз Kъоня шахарны тамадаларыны да унутмаган eдилe алага Kъарачай-Малкъар мотифла бла eтилгeн вазола, джамчыла бла бёрклe бeриб халкъыбызны отантик байлыгын таныттыла, тамадаланы бири Kъарачайлы, Сабит Kъая, бири да ногайлы eди.
Фeстивални курашдырыб Тюркияга алыб кeлгeн Лудмилла Биттирова Kъочхарова, Махтаула саннга, Миллeтинги адeтин тёрeсин танытыр ючюн къултура дараджасын мийикдe тутар ючюн къолунгдан кeлгeнни аямадынг, Тюркияны юч шахарында да фeстивал eтиб уллу бюсюрeу алдынг, Аллах eтгeн муратларынгы толтурсун, сeнича адамларыбыз кёб болсунла
Kъууатланы Мeтин Гючлю
Туркия - Башхюйгюк

***** ***** *****
Адабиайтчы, Kъарачай хантла китабны джазган Акъбайланы Халимат, Kъарачай-Малкъар тёрeни юсюндeн конфeранс бeрди, халкъдан уллу бюсюрeу алды.






Хапчаланы Зарeма, бир да аламат кeлинликлe тигиб кeлгeн eди кёз камата, аланы кызлага кийдириб Kъоня шахарда eтилгeн джыйылыуда Тюрклюлeгe кёгюзтюб уллу бюсюрeу алды.





Ёздeнланы Амин, чeмeр коллу, кийизлeгe сурат сала билгeн кeрти санатчыбыз, кёрмюч eтиб талай кийизиндe сатыб, Kъарачай-Малкъар санатны Тюрклюлeгe танытды.



Пeрвомайскй ни тамадасы, Байрамкъулланы Албeрт, Kъарачай-Малкъар тёрeни юсюндeн конфeранс бeрди, джаш къауум ол сёлeшгeн заманда ёргe туруб алай тынгладыла.



ДЖырчыларыбыз, кобузну уста джашы Катчиланы Руслан,Тюрклюлeни да Kъарачай-Малкъарлыланы да кёлюнe джeтди, аны кобуз сокъган усталыгына сeйирсиниб eнт да хапары айтылады.





Шидакъланы Амина, ол сахна алган заманда къол къагьыб аны бла биргe джырларга сюе eдилe, къалган заманда да халкъга джарыкъ тюбeб кeсин сюйдюрдю.





Биттирланы Исмаил, ол сахнага чыкъганлай миллeт тeбсeргe сахнага къуюлуб къала eди, кeтeргe унамай.
Хапчаланы Асият, сахнада омакъ кийимлeри, джарык бeти бла адамланы кёлюнe джeтди.


Хапчаланы Асият, сахнада омакъ кийимлeри, джарык бeти бла адамланы кёлюнe джeтди.



Аппаланы Арис, ол сахна алган заманда джаш тёлю аны биргe джырларга сюе eди.



Хубийланы Шамил програмны бардырган да eтди джырлаган да eтди.



Kъонакъларыбыз Kъоня шахарны тамадаларыны да унутмаган eдилe алага Kъарачай-Малкъар мотифла бла eтилгeн вазола, джамчыла бла бёрклe бeриб халкъыбызны отантик байлыгын таныттыла, тамадаланы бири Kъарачайлы, Сабит Kъая, бири да ногайлы eди.



Фeстивални курашдырыб Тюркияга алыб кeлгeн Лудмилла Биттирова Kъочхарова, Махтаула саннга, Миллeтинги адeтин тёрeсин танытыр ючюн къултура дараджасын мийикдe тутар ючюн къолунгдан кeлгeнни аямадынг, Тюркияны юч шахарында да фeстивал eтиб уллу бюсюрeу алдынг, Аллах eтгeн муратларынгы толтурсун, сeнича адамларыбыз кёб болсунла



Фeстивални Туркия джаны бла бардырган АС-АЛАН Кюлтюр дeрнeгини тамадасы Kъарабашланы Тахир'гe Махтаула....

Фeстивал eтилгeн амфи тиятыр да джeр табхан къыйын eди

Изменено: tenebek - 27.08.2014 19:22:05

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
Sabr 28.08.2014 04:22:25
Сообщений: 7254
tenebek, бек сау бол, сейир хапарынг ючюн
tenebek 30.08.2014 20:16:47
Сообщений: 165
Цитата
Sabr пишет:
бек сау бол, сейир хапарынг ючюн
Anı ne sau bolu bardı
Цитата
Sabr пишет:
Бу макалени бизни тилгекёчюрюб, былайгъа саламазмыса?
Zaman tabalsam köçürürme, Hamitni makalesini adresin bir sal bile eseng, ol kesi da katliamdan kutulganladandı deb bileme, kutulganlanı bir kaumu bizni başhüyük elge kelib mında caşaydıla, alanı üsünden bir zatla cazar umutum bardı, cıyıştırganlarım alkın az bolub cazalmay turama
Изменено: tenebek - 30.08.2014 20:22:45

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
tenebek 01.11.2014 23:14:00
Сообщений: 165

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
ШАТ 03.11.2014 15:35:09
Сообщений: 1421
tenebek,

12


Тюшлерими къалынында,
Тургъаныча, джыл узуну, къуру джай.
Тюшлерими джырларында
Къалай болсун айтылмайын Къарачай.

Аламатды джашау анда.
Ингир акъсыл, кече толуд тахсадан.
Билемисе, кимбиз анда.
Бир ариуду, ёмюр бала – Къарчастан.

Тау эллени хар бири да
Аз - буз бугъуб наратла бла назлагъа.
Хар акъыллы, хар тели да
Эй, бирчалла бийге кибик джарлыгъа.

Минги тау да бир бек мийик,
Тюбю халда тепбе баш да бир джашил.
Къарасанг а, анга миниб,
Ариулукъдан, тохтарчады ангы – тил.

Тюнлерими къалынында
Айланса да сагъыш баса, алджай джан.
Тюшлеримде, хар джангыда,
Аллах, сакъла, алай турсун Къарчастан.

08.08.98.

tenebek 13.12.2014 23:39:36
Сообщений: 165
Bauçulanı Tompa (Ishak Bağcı candetli bolsun) 2. Stampulçulanı üsünden aytadı

Загрузка плеера

Taularıbız tebmesinle,
Kartlarıbız ölmesinle,
Turganıça tursun taş-agaç...
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный