Комиссия по орфографии карачаево-балкарского языка

Комиссия по орфографии карачаево-балкарского языка

Чтец 17.08.2012 16:15:36
Сообщений: 51

3 0

В ходе Всероссийского совещания карачаево-балкароведов, прошедшего в Кисловодске 28-29 апреля, было объявлено о начале подготовки к проведению международной научно-практической конференции, посвященной языку нашего народа. Участники совещания говорили о необходимости комплексного исследования карачаево-балкарского языка. Цели и задачи, которые вытекали из резолюции "Кисловодской конференции", неоднократно обсуждались, уточнялись и реализовались как в Балкарии, так и в Карачае. Сегодня в первые представители балкарских и карачаевских научных учреждений, связанные, так или иначе, с карачаево-балкарским языком начали совместную работу на кафедре карачаево-балкарского и ногайского языков Института повышения квалификации г. Черкесска, по унификации орфографии карачаево-балкарского языка.
Изменено: Чтец - 17.08.2012 17:35:23

Ответы

Неуловимая 20.08.2013 02:16:42
Сообщений: 2567
Цитата
Расул мен пишет:
ученые типа говорят что надо создать единый алфавит, что карачаево-балкарцы друг друга не понимают и прочую ерунду говорят..
Ученые так типа не говорят)). Прочитайте еще раз, чем обосновано такое решение. Никак не тем, что мы друг друга не понимаем.

Верные слова не изящны. Красивые слова не заслуживают доверия. Добрый не красноречив. Красноречивый не добр. Знающий не доказывает, доказывающий не знает. (с) Лао Цзы
ИКС 20.08.2013 03:34:05
Азат, а ты здесь свой хвост распустил, потомучто в Казахстане находишься?
Сабр тебе в отцы годится, соблюдай субординацию!
Азат 20.08.2013 04:00:43
Сообщений: 999
Цитата
Sabr пишет:
Так может написать человек, который очень хочет заменить наш алфавит казахским алфавитом или человек, который далек от реалий.
Насчет 2-х букв: Ө и Ү (уродливых, как здесь некоторые пишут), которые предлагается ввести в КБ язык.
Как известно, два грека - Кирилл и Мифодий, создали алфавит для славян на основе греческого алфавита(латинский алфавит, тоже, был создан на основе греческого). Так вот, если кто не знает, Ө - это буква греческого алфавита, под названием тета(фита). Римлянам, эта буква служила для обозначения цифры 100. В русском алфавите, в таком виде - Ѳ, присутствовала до 1918 года.
Буква Ү - это игрик(лат.) и ипсилон(греч.)
Изменено: Азат - 20.08.2013 04:03:36
Баксанец 20.08.2013 04:43:01
Сообщений: 574
Цитата
Неуловимая пишет:
Прочитайте еще раз, чем обосновано такое решение. Никак не тем, что мы друг друга не понимаем.

Подобное "решение" ничем разумным обоснованно быть не может. И такого решения быть поэтому не должно. Это просто какая-то странная провокация, что касается гибридного алфавита.
Изменено: Баксанец - 20.08.2013 04:55:32

http://history.rossiaforum.com/
Баксанец 20.08.2013 04:47:58
Сообщений: 574
Цитата
Азат пишет:
Насчет 2-х букв: Ө и Ү (уродливых, как здесь некоторые пишут), которые предлагается ввести в КБ язык.
Как известно, два грека - Кирилл и Мифодий, создали алфавит для славян на основе греческого алфавита(латинский алфавит, тоже, был создан на основе греческого). Так вот, если кто не знает, Ө - это буква греческого алфавита, под названием тета(фита). Римлянам, эта буква служила для обозначения цифры 100. В русском алфавите, в таком виде - Ѳ, присутствовала до 1918 года.
Буква Ү - это игрик(лат.) и ипсилон(греч.)

Не буквы "уродливые", а алфавит таким получился бы - скомпонованным из букв разных алфавитов и неудобным для пользования. И это не подлежит сомнению.
Изменено: Баксанец - 20.08.2013 04:50:08

http://history.rossiaforum.com/
DrumkillerZ 20.08.2013 11:35:48
Сообщений: 60
А мне кажется нам нужно вернуться к рунам. Свой алфавит.
Баксанец 20.08.2013 19:57:59
Сообщений: 574
Цитата
DrumkillerZ пишет:
А мне кажется нам нужно вернуться к рунам. Свой алфавит.

А вот это уже интересное предложение. И нашим специалистам стоит подумать об этом. По-крайней мере, было бы прекрасно, если бы существовал наш, свой вариант рунического алфавита, приспособленный для современного использования. И думаю, что многим будет интересно его знать и пользоваться в каких-то случаях. А может, и вообще, со временем он станет самым популярным у нас.
Изменено: Баксанец - 20.08.2013 23:28:03

http://history.rossiaforum.com/
Расул мен 20.08.2013 22:59:39
Сообщений: 127
Цитата
Неуловимая пишет:
Ученые так типа не говорят)). Прочитайте еще раз, чем обосновано такое решение. Никак не тем, что мы друг друга не понимаем.

именно так и говорят, разумного обоснования смены букв и корректировки алфавита еще никто представить не смог...
Расул мен 20.08.2013 23:00:47
Сообщений: 127
Цитата
Азат пишет:
Ө и Ү (уродливых, как здесь некоторые пишут),
а какие они? чужеродные и уродливые...
къара 21.08.2013 00:32:25
Сообщений: 665
Расул мен,

Баксанец,

Азат,

Ведите беседу в более сдержанной форме(не надо оскорблять людей,и их мнения)!!!
Albert 21.08.2013 01:49:54
Сообщений: 463
ол да, ол да керек тюлдю бизге, Шумерлени окъ къаралары керекди))

окъланы окъуб джазаргъа юренирге керекди)
Баксанец 21.08.2013 03:05:35
Сообщений: 574
Цитата
къара пишет:
Расул мен,

Баксанец,

Азат,

Ведите беседу в более сдержанной форме(не надо оскорблять людей,и их мнения)!!!

Я никого конкретно не оскорблял, я даже не знаю, кто этот так сказать "алфавит" надумал. И мне это без разницы. Я говорю мнение по конкретному вопросу.

http://history.rossiaforum.com/
Азат 21.08.2013 04:35:02
Сообщений: 999
Для отображения специфических звуков КБ языка, используются диграфы НГ-НЪ, КЪ, ГЪ, ДЖ и русские буквы Ё, Ю.
Суть вопроса заключается в том - оставить все как есть или создать для этих специфических звуков буквы?
Раз мы пользуемся русским алфавитом, логично было бы использовать тот же способ, по которому создавались буквы для специфических звуков русского языка. Когда понадобилась буква для специфического звука русского языка, похожего на звук, который отображается буквой Ш, была создана буква Щ. Если таким способом создавать буквы, то получится: Н - Ң, К - Қ, Ж - Җ.
Азат 21.08.2013 20:28:39
Сообщений: 999
Sabr пишет: Тебя надо ввести в состав Комиссии ( а может ты один из членов Комиссии, просто прикидывашься казахом? шучу), иначе этот вопрос не решить.

Если бы я был членом комиссии, предложил бы пойти более простым путем: 1) оставить диграфы: НЪ, КЪ, ГЪ, ДЖ. 2) для специфических звуков, которые отображаются буквами Ё и Ю, ввести в алфавит диграфы ОЬ и УЬ.
Нет букв, которых нет в русском алфавите - нет проблем!
Изменено: Азат - 21.08.2013 22:53:12
Къара чачлы 21.08.2013 21:32:00
Сообщений: 1750
Мени оноуум болса уа, бу чырт хаталары болмагъан гъ, нг -ланы жерлеринде къоюп ,ДЖ бла П, Б -ны оноуун этдирлик эдим!

Тюзю :мен Малкъарда Жиляманы орунуна ,ДЖиляма десем ,ДЖ халатха саналмазча !
НасыП дегенде , П кери кетип ,Б салынырча эм бирси жерледе да!
Алтмыш ненчанчы жыллагъа дери эсе да Б болуп тургъанды ,Къарачайдача ,кесине илму ат излеген биреулен а тутханды да аны П -гъа бургъанды!
Энди биягъы жерине келсин!!!

Андан къалгъаны аламатды!
Тилни билсек !

"Къадарны этегинде...","Сени ючюн"...(с)
къарачайлы 22.08.2013 00:14:21
Сообщений: 169
Къара чачлы, тюз айтаса, тилни билмегеннге къалай да джаз)))))) Бирча биллик тюлдю)))) Да ахырдан ары джиляма деб кюрешмей джылама деб къоярмы эдинг:):)
Къара чачлы 22.08.2013 00:34:25
Сообщений: 1750
къарачайлы, энди тюз алай тюрлендире тебиресек малкъарлыла жангыдан ез тиллерини юсю бла бийик билим алыргъа керекли боллукъдула ,Айхай :-)
Бу чурумла ма -гъа -на -сыз -ды -ла!
Муну къайгъысын тамам кебюнде таматала этген болурла (((
Келе тургъан телюден а жукъ соргъанмыдыла?:-)

Аллах кереди, бек ыразы эдим, къарачай -малкъарлыла барыбыз да бир ызгъа тюзелсек бу жазма жаны бла бек да!
Къарачайлы ,тюзюн айтсам а ,жилямадан эсе уа джыламаны жаратама :-)
Болсада, мен жиляманы адамы болгъаным себепли, сезюмю алышындыралмайма(чам ).
Манга чырт башхасы жокъду )))

Эм бек излегеним а Къарачай хау ,Къарачайлы къартла бла былааай бир ахшы ушакъ этерге )къайдам , мен алагъа баралмайма, ала уа манга къайдан келсинле :-(
Изменено: Къара чачлы - 22.08.2013 00:37:58

"Къадарны этегинде...","Сени ючюн"...(с)
Азат 22.08.2013 22:59:59
Сообщений: 999
Къара чачлы, алфавит юсюнден айтырынг бармы?
Tinsirme 22.08.2013 23:49:20
Сообщений: 226
Цитата
Азат пишет:
Если бы я был членом комиссии, предложил бы пойти более простым путем: 1) оставить диграфы: НЪ, КЪ, ГЪ, ДЖ.


Азат, мени уллу джаум болургъа тебрегенсе.:гыы: Ни под каким предлогом этот уродливый знак Ъ не нужен, он катострофически
снижает читабельность, а вообще следовало бы серьёзно изучить надобность диграфов в КБ языке в частности, и в общем - любому
тюркскому.
Расул мен 23.08.2013 00:58:03
Сообщений: 127
Цитата
Tinsirme пишет:
Ни под каким предлогом этот уродливый знак Ъ не нужен, он катострофически
снижает читабельность,
почему он уродливый? шендюге дери аны бла хаийрланып келебиз, не затны заратмайсыз? ол къазах тилден алынган харф кибикле уродливый болмай къаллайладыла?
къарачайлы 24.08.2013 00:12:27
Сообщений: 169
Къара чачлы, энди чамды барысы да, аурумагъан башыбызгъа ауруу чакъырыб турабыз. Къарачай къартладан не сорургъа излей эдинг? :)
Tinsirme 24.08.2013 00:44:29
Сообщений: 226
Цитата
Расул мен пишет:
не затны заратмайсыз?


Расул мен,
ма сеннге назмуну 4-т тизгини (толусу бла 3-ю бетдеди блайда) тенглешдир, сына!




ЧАПАЙ ЭЛИМ
муз. и сл. Альберта Узденова



Шам Къарачайды уллу атабыз,
Сен аны къартлыкъ джашыса!
Алтын джюзюкдю чыкъгъан Марабыз,
Сен аны накъут ташыса!


.................................................
----------------------------------------------------------------------------


после обработки он-лайн переводчика:
ЧАПАЙ ЭЛИМ
муз. и сл. Альберта Узденова


Шам Қарачайды уллу атабыз,
Сен аны қартлық җашыса!
Алтын җүзүкдү чықған Марабыз,
Сен аны нақут ташыса!
Sabr 24.08.2013 02:06:15
Сообщений: 7254
http://www.elbrusoid.org/forum/forum5/topic22847/
къарачай-ногъай кафедраны устазлары алфавитни юсюнден (видео)
Расул мен 24.08.2013 04:18:39
Сообщений: 127

1 0

Цитата
Tinsirme пишет:
Шам Қарачайды уллу атабыз,
Сен аны қартлық җашыса!
Алтын җүзүкдү чықған Марабыз,
Сен аны нақут ташыса!
:думаю:бу неге ушагъан затды? вот это уродливо - это факт, не зат юцюн кюрешесиз къазахлылагъа ушаргъа аланы харфлары бла хайырланыргъа кюрешип..
Расул мен 24.08.2013 04:20:55
Сообщений: 127
Цитата
Tinsirme пишет:
он катострофически
снижает читабельность
а эти уродливые буковки с черточками не снижают читабельность?
Sabr 24.08.2013 04:45:05
Сообщений: 7254
Tinsirme, сен ангылагъан адамса. Кесинги оюмунгу айтыргъа да, хар бирибизча, эркинлигинг барды. Алай а, халкъ (Университетде, школллада окъутхан устазла эм алгъа) алфавитни тюрлендириуге къаршчыдыла. Бу материалланы сен эслемей къалгъан болурса - былайгъа да салайым.

" К Ъ А Р А Ч А Й ", 2013 дж., январны 12

Проектни сюзебиз

БИЗ АНДА МАГЪАНА КЁРМЕЙБИЗ


Биз, Гитче Къарачай районнну къарачай тил бла лите ратураны устазлары, джыйылыб, къарачай алфавит ни теджелген реформасын сюздюк. Газетни 2012-чи джыл ноябрны 24-де чыкъгъан 93-чю номеринде бас маланнган къарачай-малкъар тилни джангы алфави тини хакъындан кёлюбюзге келген бир талай затны айтыргъа излейбиз.

1. Биз ангылагъандан тюз джазма алфавитни орнуна транскрипция алфавит теджеледи. Аны биз ызыбызгъа атлам этгеннге санайбыз. Нек?

Бюгюнлюкде онглу экономикасы, культурасы болгъан бир миллет да транскрипция алфавит бла хайырланмайды. Сёз ючюн, ингилиз тилде 44 таууш барды, алагъа латин алфавитни 26 харифи халал къуллукъ этеди. (Бизни тилни грамматика тизимине да латин графика иги келише эди, тышында джердешлерибиз бла бир алфавитибиз боллукъ эди, алай а бизни къралда джорукъ аллай эркинликни бермейди).

Бюгюнлюкде хар тауушха белги къурау, аны джазгъан, ол илму бла кюрешгенлени, башха тюрлю айтсакъ, лингвистлени, филологланы ишлериди. Бусагъатдагъы алфавитге не дау табылады? Хариф тутушла текстде кёб орун аладыла деб, ол себебден кёб къагъыт керек болады деб. Бизни тилде джазылгъаннга бу алфавит болады. Биз комиссия излегенни этсек, 70 джылны ичинде джазылгъанны къайры атарыкъбыз?

2. Комиссия айтхан къарачай тилни энчи тауушларына энчи белгилени хайырландырыргъа техника мадарла да джокъдула. Мисалгъа бир юлгю келтирейик: арт 50 джылны ичинде джангыз къысха У-ну башына сызчыкъны тарталмагъанбыз. «Къарачай-малкъарорус сёзлюкден» сора, не суратлау, не публицист, не илму литературада, не газетде, не окъуу китаблада бюгюн-бюгече да къысха У-ну башында сызчыгъы бла басмалаялмайбыз. Сора бу теджелген 6 тауушха къуралгъан белгилени джазаллыкъбызмы? Энтда къайтарабыз, биз школда къарачай тилде бир джукъ джазсакъ басма халда, сёз ючюн, олимпиадагъа соруула къайда, неде басмаларыкъбыз аны?

3. Бир неда бирлешген алфавит дегенни уа чыртда ангылаялмайбыз. Нек дегеннге, джангыз ДЖ харифден сора бусагъатда алфавитлерибизде да башхалыкъ джокъду. Малкъарлыла къарачай-басхан диалектни литература тилге санарла деб да айталмайбыз. Цыфцыкъны къоюб, чыпчыкъ неда журтну джурт деб айтырыкъ, джазарыкъ да тюлдюле.

4. Бюгюнлюкде тилибиз юй-турмуш тилге бурулуб бара турады. Нек? Бизни тилде иш джюрютюлмейди. Не бош да официал къагъыт орус тилде джазылады, ол бизни тилде джазылса, аны закон кючю болмайды. Ол огъай эсенг, республикада чыкъгъан законла орус газетде чыкъгъынчыларына кючлерине кирмейдиле. Тилибизге ол себебден болджал салынады. Биз ангылагъандан, ол затлагъа сагъайыргъа керекди.

5. Кёб къарачай ата-ана бюгюнлюкде ана тилни дерслерин сабийлерине окъутмаз джанындан лагъымла излеб, джер тентиретедиле. Сылтаугъа, «къыйынды», «керек болмайды» дегенни айтадыла. Сора сен аны юсюне да джангы алфавит къура, аны басмалар мадарынг да болмагъанлай… Алайсыз да тилинден ёнгелей тургъан миллетге ол да бир чурум боллукъду. Ол себебден биз бу джангы алфавитге къаршчыбыз. Анда, былай деб, биз бир магъана кёрмейбиз, ол керек зат да тюлдю.

Бютеулей да 17 устаз
къол салгъанды.
Sabr 24.08.2013 04:53:26
Сообщений: 7254
2013 дж.. январны 10, " К Ъ А Р А Ч А Й "

Проектни сюзебиз

ТЕРЕН САГЪЫШ ЭТЕРГЕ


Алфавитни проектин сюзе, анга кёре сагъыш этиб къарасанг, башынга кёб соруу келеди.

... Теджелген джангы алфавитни бюгюнлюкде, таб, бара-баргъан заманда да, бизге бир деб бир хайыры тиерик тюлдю, зараны болмаса.

Биринчиси, аманны кеминде, 20-25 джылдан кючден чыгъа тургъан школлагъа окъуу китабланы (1-чиден 11-чи классха деричи) джангы алфавитге айландырыб чыгъармакълыкъ ол бек къыйын затды, болмазлыкъ ишди. Орта тергеу бла хар классха, беш джылгъа джораланыб, 4-5 минг китаб чыгъарыргъа керекди (тил бла адабиятдан). Аланы джоюмлары бек уллуду. Быйыл 1-чи классны харифлерине бир миллиондан артыкъ ачха кетгенди. Хар китабны багъасы уа 250 сомдан айланнганды. Мындан арысын тергеген алай къыйын тюлдю. Бюгюнлюкде, 20 джылдан артыкъ заманны чыкъмай-чыгъарылмай туруб, джангыдан чыгъыб башлагъан китабланы къаллай болумда чыгъачыгъарыла тургъанларын РИПКРО-ну къуллукъчулары Эбзеланы Алла, ол организацияда къарачай тил бла ногъай тилни кафедрасыны тамадасы Мамаланы Фатима бек аламат биледиле, ала бла киши оноулашмайды ансы. Тёрт миллетни окъуучу санына къаралмайды, федерал бюджетден китаблагъа ачха бёлюннген сагъатда. Барына да бирча юлешинеди. 218 минг адамы болгъан къарачайлылагъа да, 10-15 минг адамы болгъанлагъа да бирча.

Экинчиси, бек сейири, бу бара тургъан компьютеризацияны ёмюрюнде джангы алфавит бла хайырланырча басма белгилени къайдан табарыкъбыз? Бюгюнлюкде республиканы кесини кърал типографиясы да джокъду.

Ючюнчюсю, Къарачай-Черкес автоном область Ставрополь крайгъа къарагъан заманда китаб басманы эркинлиги да анда эди. Биз аланы бир бёлюмюне санала эдик. 1960-чы - 1970-чи джыллада Семенланы Азрет Ставрополь шахарда типографияда къарачайча чыгъарыкъ китаблагъа корректорлукъ эте эди. Ол мени къонакъгъа чакъырыб, китабланы къалай басмаланнганларын кёргюзген эди. Агъач ящиклени бир талайы аны къатында, аланы ичлери да къоргъашындан къуюлуб этилген (уллусу, гитчеси да) харифле. Ма аланы тизиб, сёзлени джазыб чыгъаргъанын кёргюзе келди да, «нг» харифге джетгенинде, тохтаб, ящиклеге къараб, «Ъ» (къаты белгиле) бошалдыла, деб тохтады. Къалай бошалдыла, деб мен сейирсиннгенимде, ма аны джууабы былай болгъан эди:

- Бизни тилде къаты белгини кёб джерде хайырландырабыз, «къ» бла «гъ»гъа джетгенлей аланы хайырландырабыз, «нг»-гъа джетгенлей бошалыб къалса, сора, амал джокъ, «н» харифни «нг» этер ючюн аны ызындан «г»-ны салмай болмайды. «Къ» бла «гъ»-гъа уа ол белгини салалмайса. Ма алайдан чыгъыб турады «нъ-ны «нг»-гъа айланнганы, деб кёргюзтюб, ангылатхан эди. Ол кертиди. Бюгюнлюкде, сёз ючюн, ол харифни («нъ»-ны) ызына къайтарыргъа толу амал да, болум да барды. Бу затда алфавит тюрленмейди. Ол джылладан газет окъуучула, джазыучула (газетге-ёнгеге) бюгюнлюкде да «нъ» харифни бир да къарамай джазадыла. Школда окъугъанлада да бир къауум «н»-ны ызындан ол эки (ъ,г) белгини да салыб джибериучендиле. Алада терслик джокъду.

Бу алфавитни тюрлендириу, джангыртыу акъыл кимден чыкъгъан эсе да, ол тюз этмегенди. Нек? Джангы алфавит бла къуру ол хайырланыб къаллыкъ тюлдю. Къарачай алфавит къарачайлыланыкъыды, миллетникиди, аны бла бютеу окъуй, джаза билген къарачайлы хайырланады. «Сорулмай этилген иш сёгюлюр» дегенлей, алгъы бурун миллетге сорулургъа, аны бла оноулашыргъа керек тюлмю эди? Керек эди. Алай болса да, энтда да кеч болмагъанды. Мен бу статьяны да ол акъыл бла джазама. Гитчекъарачайчы устазланы, башха интеллигенцияны келечилерини айтханларына хазна джукъ къошарча тюлдю. Тюз айтадыла, бу комиссияда не устаз, не басма къуллукъчу джокъду, деб. Джангы алфавитни окъурукъла да, окъутурукъла да, аны бла таймаздан хайырланныкъла да устазладыла. Бусагъатлада, артыкъсыз да бу арт 15-20 джылда, къарачай тилни школлада окъутуу бек къыйыннга айланнганды. Китабланы болмагъанларындан, джангыланы чыкъмагъанларындан, устазлагъа методика болушлукъ этерча пособиелени джокълукъларындан, башындан - къралдан - бу джанына чыртда эс бёлюнмегенинден, джылдан джылгъа къарачай тилни сагъат саныны къысхартыла барылгъанындан чыгъадыла бу джарсыула.

Кетген джылны февраль айында къарачай халкъны 5-6 организациясы джыйылыб, аланы этген оноуларыны тамалында «Къарачай Алан Халкъ» деб, бютеу миллет бирлешген джангы организация къуралгъан эди. Ол къарачай миллетни съездини оноуу эди. Анга башчыгъа республиканы Халкъ Джыйылыууну тамадасыны заместители Хабланы Руслан айырылгъан эди. Членлери, президиуму да белгили болгъан эдиле. Бюгюнлюкде ол организация къуралыб, башындан бегитилиб, кесини элледе, шахарлада ал башланнган организацияларын къурайды.

Комиссия бу организация бла оноулашханмыды? Быллай ишледе бизни оноуубузну этерик бу организацияды, деб, анга ышаныб, аны ючюн айыргъанбыз бу адамланы да. Аладан а алфавитни тюрлендириуню юсюнден киши сормагъанды.

Бу оюмну джашауда бардырыб къоймакълыкъ алай тынч болмазлыгъын, бу комиссияны члени, комиссияны джыйылыуунда этген докладында бек ариу, тикирал чертгенди.

«Член комиссии, сопредседатель, доктор филологических наук, профессор КЧГУ, зав. кафедрой ЮНЕСКО (плюс и.о. зав. кафедры карачаево-ногайской филологии КЧГУ - А.Д.) Тамара Казиевна Алиева в своем докладе очень четко раскрыла риски проекта...» («Экспресс-Почта», 22 ноября 2012 г.)

Бу айны ортасында республиканы Джазыучуларыны союзуну теджеую бла мен Нальчикде болуб келдим. Форум Къулийланы Къайсыннга 95 джыл толгъанына аталыб эди. Анга Татарстандан, Башкортостандан, Чувашиядан, Къалмукъдан, Дагъыстандан, Чеченден, Ингушетиядан, Тегейлилени эки республикаларындан, Абхазиядан, Адыгеядан, Ставрополь крайдан эмда Азербайджандан келечиле келген эдиле. Эки кюнню баргъан бу магъаналы ишде башында сагъынылгъан республикаланы адамларыны -джазыучуларыны, журналистлерини - юслеринден бек кёб ариу сёз айтылыб турду. Мустай Каримден, Муса Жалилден башлаб, эм гитче Ингушетияды да, аланы джазыучуларыны юслеринден да Къайсын бла бирге айтылгъанлай турду. Бир кере биреулен (къалмукълуланыкъы), къайдан эсине тюшдю эсе да, Семенланы Исмаил деб бир сагъынды, андан сора уа бизни сагъыннган бир адам болмады. Мен былайда малкъарлылагъа кёлкъалды болуб айтмайма. Форумну джарашдыргъанла, къурагъанла да, бардыргъанла да, доклад этген да, бютеу тамадалыкъ этгенле да къабартылыла эдиле. Экинчи кюнюнде Лариса Курманбиевна Шебзухова, алагъа, джангыз бир къарачайлы барды ичигизде, анга да бир сёз беригиз, деб къоймагъанында, алай сёз берген эдиле меннге. Анда мен Абдуллах Бегий улу бла, Биттирланы Тамара бла, «Минги Тау» журналны баш редактору, Парламентлерини депутаты Додуланы Аскер бла тюбеб, алфавитни юсюнден да сёлешген эдим. Хазна киши къулагъына алмады, джангыз А. Доду улу: «Бир джыйылыуда «ж» харифни юсюнден сёз болгъан эди, андан арысын билмейме. Бусагъатда аны къайгъылы киши болгъанча кёрюнмейди», деб ол сёзню айтды. Алфавитни теджегенле хаман малкъар джанына базманны дженгдириб кюрешгенлери ючюн айтама. Ким къачады малкъарлыладан? Киши да къачмайды. «Аллах айтса, эртденнги саламыбыз бирге, ингирде уа - хар ким юйюнде», деб джашарыкъбыз мындан ары да. Комиссияны оюмуна кёре, бу алфавит алынса, муну бла хайырлана биз тюрк тилли миллетлени окъуучулары бла, кесибизни башха къраллада ахлуларыбыз бла хапарлашыргъа онг чыгъарыкъды, деб алайы да чертилинеди. Болур, алай да. Алай а ол джаны бла онгу болады деб, кесибизге солун нек этерге керекбиз.

Джашауун устазлыкъ иш бла ашырыб келген, учкуланчы, Къарачайгъа белгили адам Джанибекланы Сосланбек статьясыны ахырында бу ишни башларны къабыл этерни аллы бла джамагъатха сорургъа, джамагъатны оноууна тынгыларгъа, керекди деб джазады. Бек тюз айтады.
Бу оюмну джакълай, мен декабрны 5-де Сарытюз элни Джарыкълыкъ юйюне устазланы, тамада классланы окъуучуларын, элни администрациясыны къуллукъчуларын, район советни депутатын (Ёзденланы А.) эмда Къартланы советини членлерин (Ёзденланы Руслан, Байрамкъулланы Борис, Тебуланы Хыйса, алгъыннгы устаз, бюгюнлюкде элде афендилик этиб айланнган Джазаланы Манаф), дагъыда башхаланы джыйыб, бу проектни сюздюк. Огъурагъан бир киши да болмады, алфавитни къатышдырмагъыз, деген болмаса. Бу джыйылыугъа «Къарачай Алан Халкъ» регионал организацияны тамадасыны орунбасарларыны бири Каппушланы Борис (бу кюнледе ауушуб къалгъанды, джандетли болсун) эмда Черкесск шахарда бу организацияны ал башланнган бёлюмюнютамадасы Къоркъмазланы Аубекир да къошулдула. Бир аууздан эски алфавитге тиймезге, деген оюмну джакъладыла.

Арадан эки кюн ётюб, Джёгетей Аягъы районну ана тилден окъутхан устазларыны джыйылыулары болуб (къарачай тил бла литературадан олимпиада бардырылгъан эди) ол джыйылыуда да бу проектни юсюнден сёлешинди. РФны да, КъЧР-ни да махтаулу устазы, сохталаны ана тилге окъутуб, юретиб кюрешген, иш стажы 50 джыл болуб келген устаз Дудаланы Саният: «Алфавитни къатышдырыб кюрешмесинле да, бу алфавит бла китабла чыгъарыб баджарсынла школланы. Бир-бир класслада джангыз бир китаб да джокъду окъургъа, окъутургъа», - деб ол сёзде тохтады. Аныча сёлешгенле Къоркъмазланы Лариса, Темрезланы Алина, Эрикгенланы Муслимат, дагъыда башхала, проектни джашауда орунлу болмазлыгъын чертдиле.

Бу, бюгюннге деричи басмада хайырланыб келген алфавитибизни къыйынын-тынчын, терсин-тюзюн, аманын-игисин башларындан чекгенле «Къарачай» газетде ишлегенледиле. Комиссияда аладан да киши джокъду.

Алайды да, ийнек сауалмагъанны сылтауун арбаздан кёрмей, кесибизден кёрюрге керекди. Джангыз кесими алыб къарасам а, мен бу теджелген проектдеги алфавит бла он джылны окъуб, къазахча назмула, статьяла джазыб тургъанма, энтда да бек ариу джаза да, окъуй да билеме. Сора мени ючюн башхала нек джарсыргъа керекдиле?!

ДОЮНЛАНЫ Абдурахман,
КъЧР-ни махтаулу устазы,
Джёгетей Аягъы районда
ана тилден окъутхан устазланы
методика бирлешликлерини тамадасы.
Азат 24.08.2013 14:05:30
Сообщений: 999
Цитата
Азат пишет:
Если бы я был членом комиссии, предложил бы пойти более простым путем: 1) оставить диграфы: НЪ, КЪ, ГЪ, ДЖ. 2) для специфических звуков, которые отображаются буквами Ё и Ю, ввести в алфавит диграфы ОЬ и УЬ.
Нет букв, которых нет в русском алфавите - нет проблем!
Еще бы я предложил ввести, в КБ алфавит, диграф АЬ(мягкая А).
Диграф АЬ присутствует: в ингушском, чеченском, лакском, ногайском, табасаранском алфавитах.
Тогда, вместо слова Аминь, можно будет писать - Аьмин.
Азат 24.08.2013 14:47:52
Сообщений: 999
Цитата
Расул мен пишет:
а эти уродливые буковки с черточками не снижают читабельность?
Все, что не русское - уродливое!
Къара чачлы 24.08.2013 15:21:28
Сообщений: 1750
КЪАРАЧАЙЛЫ, аладан сорурурм тамам кепдю _,))аны юсюне уа ушакъларына тынгыларым келеди ))
РАСУЛ, СЕН бек ТЮЗСЕ!
АЗАТ, барды айтырым ,"орус зат болмагъан-уродливое " санга алай айтхан тынч эм хычыуун эсе ,манга аны эшитген жумушакъ эм ачыусуз тюйюлдю !
Бу кюннге деричи ,жыйырма биринчи емюрге, Ъ -къаты белги Къарачай -Малкъар миллетге керти ,ачыкъ жюрекден къуллукъ этип келди, чырт кишини чырмамай ,осал окъуугъа чурум чыгъармай !
Да сора биз миллетге не болду бош затдан керексиз ишле чыгъарыргъа башыбызгъа ?!?
Мени ангылауума кере , былай,аллынгыланы не затларын да тюрлендирирге излей барсакъ ,акъылманларыбыз кеп чыгъа ,бир Жангы ,кишини хапары болмагъан миллет болуп къаллыкъ болурбузму:энчи ,тюрленнген харфлары, кийими,адет -тереси бла да !???

Башыбызгъа жетмегенни башыбызгъа алып ,теренден тереннге кире барабыз!
Ай медет, чыгъалмай къалмайыкъ !
Жагъалагъа атлауучланы орната тюшерге кюрешейик!
Бир да болмагъандан ары
Изменено: Къара чачлы - 24.08.2013 15:24:45

"Къадарны этегинде...","Сени ючюн"...(с)
Читают тему (гостей: 1)

Форум  Мобильный | Стационарный