АКЪТАМАКЪ
(1969 джыл чыкъгъан "Къарачай халкъ джырла" китабха кирген юзюгю)
Бошбоюн болуб бошадым,
Атамы мюлкюн ташладым,
Эй, кёк къаягъа ёшюн салгъанча,
Бир къыйын ишни башладым.
Ёлтюрме мени этген антыма,
Былай джуукъ олтур къатыма,
Эй, Анисат дерге тамам уялсам
Акътамакъ дерме атынга.
Аталгъан атынг Анисат,
Атагъан атым Акътамакъ,
Эй, айбатлыкъ атынг — Акъбулут,
Сёлешалмайма, тутулуб.
Джангур бла кёгереди
Джай джалпакъланы кырдыгы,
Эй, Ижалада — Махараладад
Бу ариуланы урлугъу.
Мен ариуланы урлугъун
Ой юй бачхама себмесем,
Эй, тутхан ишими биширмей къоймам,
Белгили ёлюб кетмесем.
Таулада тагъай салмасам,
Тюзде файтон бла бармасам,
Эй, мен ёлюб кетсем, эки джылагъыз
Ол Акътамакъны алмасам.
Ой къаядагъы сюлеусюн,
Тюбюнден ёрге ёрлесин.
Эй, минг атлы бла мен барама,
Джюз нёгер бла тебресин!
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Мен джем салайым тарпаннга,
Эй, аууз мардасын берирме
Сеннге келечилик айтханнга.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Ахмат да барад нёгерге,
Эй, джыйырма файтоннга заказ бергенме
Санга бир кюннге джегерге.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Асыры омакъдан сюзюлюб,
Эй, кюеу джёнгерле келирле,
Сынджыр салгъанча, тизилиб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тюбегеннге сёлешме,I
Эй, къарачай намыс демей эсенг,
Башынга ау атыб кюрешме.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Ау бла джабма бетинги,
Эй, файтон чайкъалса дарий ашармы,
Ол ариу чыммакъ этинги.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Базар гинджича кийиниб,
Эй, мен сол джанынгда ойнай барырма,
Илячин кибик ийилиб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Дарий байракъла тюйюлюб.
Эй, мен сол джанынгда ойнай барырма,
Тюлкю кибик сюйюнюб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сен джулдуз кибик джылтыраб,
Эй, мен сол джанынгда ойнай барырма,
Къаблан кибик къалтыраб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сен къобуз согъа, чайкъала.
Эй, мен сол джанынгда ойнай барырма,
Сёлешгеннге джууаб къайтара.
Мин, Акътамагъым, файтоннга.
Сен кёксюл тыйын джагъалы,
Эй, мен сол джанынгда ойнай барырма,
Сары алтын къамалы.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг къарала,
Эй, мени джюрегимде бителир ючюн
Сюймеклик салгъан джарала.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг торула,
Эй, мени анама келин болурса,
Сени адамлыгъынг а сорула.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг сарыла,
Эй, мени анама келин болурса,
Сюймегенлеринг а джарыла.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг чыммакъла,
Эй, джазыуубузну мен чакъырайым,
Сен мухол болуб а турма артха.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг кём-кёкле,
Эй, бу сюймекликден къылау болалла
Хомухла огъай да чёрчекле.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг бурулла
Эй, сени ючюн кёрген къыйынлыкъларым
Сени кесинге уа турулла.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг джоргъала,
Эй, сени джырынгы ариу джырлайла,
Махар сууунда шоркъала.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтон атларынг семизле,
Эй, кюн джарыкъда келирсе, алан,
Ариулугъунгу кёрюрле.
Аз джырларынг — айлыкъгъа,
Аслам джырларынг — джыллыкъгъа
Эй, сылаб-еыйпаб тутхан болмаса,
Урмазман ауур къуллукъгъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Акъ дженглеринги агьартыб,
Эй, сени джырынгы джырлай барырбыз,
Джаш джюреклени таралтыб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Бу тийре-хоншу джатхынчы,
Эй, джаным сау болуб къоймам мен сени
Дунияда сени табхынчы.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Мени туу санларым эмилген,
Эй, Анисат деген къызчыкъды дейле
Бу манга мёлек кёрюннген.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Къызыл къынача къызарыб,
Эй, файтонну юсюнде къол тутарбыз,
Терезесинден узалыб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Чокъуракъ сууда акъ бабуш,
Эй, меяи къулагъыма таймай келеди
Сени ауазынгча суу таууш.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Арпа сабанда будай баш,
Эй, алай онгсуз да тюлдю,
Бу сени сюйген ёксюз джаш.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Джибек джаяйым джолунга,
Эй, ойнай-кюле келирсе, алан,
Сен татлы анангы къолуна.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Хамыт салайым сары атха
Эй, джай мында къалсанг, безгек болурса,
Алыб барайым наратха.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Къызыл резинден чархлары,
Эй, санга къууаныб алгъыш этелле,
Бютеу тукъумну къартлары.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Ийилген алтын беллигинг,
Эй, санау кюнлени ашырма, алан,
Бизгеди сени келлигинг.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сагъышларыбызны чачаргъа,
Эй, уяла-уяла кирирсе, джаным,
Бизни къууатлы фатаргъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Джанынг сакълансын аджалдан,
Эй, биз экибизге файда джокъду,
Меджисуу узакъ болджалдан.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Джолда къагъыт ким сорур,
Эй, Бозджигит бла Лейла болмаса,
Ой бизни кибик ким болур.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Базар кёгет алыргъа,
Эй, бир-бирибизни эркелетиб
Сюймегенлени джарыргъа.
Алтын кибик мыйыкъларым,
Чолпан джулдузча кёзлерим,
Эй, тау эллеге таурух болгъанды,
Мени сеннге айтхан сёзлерим.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Озуб кетеди орагъынг,
Эй, Сурахай тойдады деселе,
Сагъаяды мени къулагъым.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Бууун тюйменги этмезсе,
Эй, мен дуниялыкъда сау болуб,
Башха кишиге кетмезсе.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сени иги атанг, тынч атанг,
Эй, кёзлеринг бла къашларынгдыла,
Мени джюрегими къозгъатхан.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Эки кёгюрчюнюнг къойнунгда,
Эй, кийик учала этербиз, алан,
Бу сени джыйын тоюнгда.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тартыб барайыкъ къабакъгъа.
Эй, терс къобузунгу берирмисе,
Сед кьобузчу Шамакъгъа?
Сени ала пайдан кёлегинг,
Файтоннга миниб бёлюнсюн,
Эй, башынга къысхан чилле джаулугъунг
Бизни пешчикде кёрюнсюн.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Атланы салыб сокъмакъгъа,
Эй, кюз айлада оракъ орурса,
Сен келген джангы къабакъда.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Харакет салыб кюбюрге,
Эй, мен сени амалтын барырма, ариу,
Бу къайтмазлыкъ Сибирге.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сен къарасауут тюймеча,
Ё к с ю з болуб мен окъумадым,
Ол байла бла бийлеча.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Кесинги алдатма шайтаннга,
Эй! Сен джарлыды деб неге къарайса
Сюймегенлерим айтханнга.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Къаты барайыкъ къуш ала,
Эй, мен сёлешгеннге джууаб къайтара,
Сен ууакъ-ууакъ ышара.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Акъырын барайыкъ, джортмайын,
Эй, санга къыйыкъ сёз ким айтырыкъды,
Мен эсенликде къоркъмайын.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тенг олтурайыкъ, джанлы этмей,
Эй, адамча келсенг иги боллукъ эди,
Сюйген джюрекни къанлы этмей.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тенг олтурайыкъ, аудурмай,
Эй, стол джашаугъа къаратыб къоймам,
Черномор ийнекле саудурмай.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Алтын суулукъдан гара иче,
Эй, келин болурса тёбен тийреде,
Къайынларынга тон биче.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Чалдыш тутайыкъ къолланы,
Эй, къаяла чачыб кесим ишлегенме,
Файтон джюрюрюк джолланы.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тартыб барайыкъ Махаргъа,
Эй, ойнай, кюле келирбиз, алан,
Тийребиз эски шахаргъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сен джулдуз кибик джарытыб,
Эй, верста сайын байракъ берирсе,
Чабхан атланы арытыб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сени нюрюнг барды къашынгда,
Эй, сени джети таракъ чачынгда,
Мени бухар бёркюм башымда.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Уллу сыйьнг бла барырса,
Эй, сенде мал байлыкъ, менде сёз байлыкъ,
Сен къайсын сайлаб алырса?
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Къонгураулары зынгырдай,
Эй, аяз кече келирбиз, алан,
Этеклеринги джел тарай.
Джегилген атла къаты чабсала,
Къонгураулары къагъылыр,
Эй, былай сыйлы бу нек болду деб,
Санга бир душман табылыр.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Джюгеннге къолум къарышыб,
Эй, тийре къызларынг къалырла сени,
Сейир болуб, тамашаб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Джетерме сени кёлюнге,
Эй, къубула-къубула келирсен, алан,
Мени анама келиннге.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Гёджеб Къасым да болушур,
Эй, учуннган джюрек муратын табса,
Къайнагъан къайгъы да сорушур.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Кёкде ойнайды билегим,
Эй, биринчи таныш болгъанек, алан,
Къасым да болуб джёнгерим.
Мени биргеме келигиз, джашла,
Биргеме ёсген тенглерим,
Эй, мен батыр болуб барырма энди,
К'ьасым да болса джёнгерим.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сабалакъ этинг азады,
Эй, бютеу сени тукъумунга
Тулпар Къасым базады.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сен къарасауут, тёгерек,
Эй, мен сени амалтын болгъанма,
Юйюмден учхун, кёбелек.
Ой биз файтоннга джекген атланы,
Мангылайлары къашхады,
Эй, сёзге чемер, ишге джигер,
Бу къалгъанладан башхады.
Биз, файтоннга минерек, алан,
Ныхытны джолу буз болур.
Эй, эл кёпюрю бла алыб кетербиз,
Къыз джёнгерлеринг джюз болур.
Сау юч ёзен къырылыр санга,
Къууанч байракъла тартылыб,
Эй, къууурдакъ эте, къойла союла
Сау дуниягъа айтылыб.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Кёпюрледен иймейле,
Эй, къуру къолгъа къуш къонмаз дейле,
Дженгил бермесенг, сюймейле.
Юсюнге кийген кийиминг,
Шуу-шуу эте, шуулдай,
Эй, миниб келген файтонунг сени
Къар сокъмакъда джырылдай.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Файтонну хакъын ким берир,
Эй, сен бизни юйде отджагъада
Джумушчукъ этиб ким кёрюр?
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Юшенчигинги кёрюрле,
Эй, къуру къолгъа къуш къонмаз дейле,
Сени аллынга келирле.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Бозанг-сыранг къайнайла,
Эй, санга джыйылгъан атлыла джерге
Ачхала салыб ойнайла.
Аты айтылгъан Акътамакъны,
Келтириб юйге салырма,
Эй, Алымгъа берир ачхам болмаса,
Анамдан тнлеб алырма.
Тамадалагъа берирбиз,
Атланнган аякъ бозаны,
Эй, чайкъалтырбыз той эте,
Адамла басыб арбазны.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Адеж джаулугъунг бойнунгда,
Эй, бешли ёгюзге къара атдырлыкъма
Ой сени къууанч тоюнгда.
Кёзбау суратым акъыллыды,
Джарлылыгъымы джашырыр,
Эй, туугъанлы джашагъан тийрем,
Сени джыйынынгы ашырыр.
Азаматгерий алгъыш этер,
Атлыла ойнар арбазынг,
Эй, бугъала бишер къазанынг,
Къатынгда джууукъ базарынг.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тартыб барайыкъ Худесге.
Эй, файтон джолда джюрюялмаса,
Сен иги къара кюрешге.
Ой Багъатырны таласы,
Бу эки бекни арасы,
Эй, дарман, дары бла сау болмаз,
Сюйген джюрекни джарасы.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Барайыкъ Хурла кёллени,
Эй, ючгюл дунияны тёртгюл этиб,
Биз къыдырырбыз эллени.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Бийчесын джолда джюрюрге,
Эй, сен сюйген болгъаем,
Кёзюнге къараб кюлюрге.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Бырмамыт джолгъа джетейик,
Эй, къыл кёпюр кибик бир къыйын джолду,
Файтон джыгъылса не этейик.
Кёк кюкюрейди джауаргъа,
Файтон къалтырайды ауаргъа,
Эй, апсынларынг бла хазыр болгъун,
Черномор ийнекле сауаргъа.
Андан ётгенлей Схауат,
Аны тёгереги стауат.
Эй, джылы кийим киейик, алан,
Азыкъ алайыкъ эки къат.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тынгыла кёрген тюшюме,
Эй, сен сейир болуб кьалырса, алан,
Мени ишджатмазда ишиме.
Айланч-буйланч кёреме, алан,
Ауар-Сыртыны джоллары,
Эй, сюек саяулагъа ушайды шашмай,
Ариу Акътамакъны къоллары.
Мин, Акътамакъ, файтоннга,
Тартыб барайыкъ Хабазгъа,
Эй, къарачай сёз бла ийнандырама,
Юсюнге къатын алмазгъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тюшейик Балыкъ ёзеннге,
Эй, уллу сабыргъа санайма, алан,
Бу сюймекликге тёзгеннге.
Къармада къаргъа къарылад,
Ой, Бабугейде къычырад,
Эй, Сурахай манга келмей эсе,
Рысхым къолдан ычхынад.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Джюр Гяурлагъа къонакъгъа,
Эй, биз экибизни айта турурла,
Тау элледе джомакъгъа.
Кичибалыкъны ичинде,
Гяуурланы таш чалман,
Эй, субай накъырда болмаса чыртда,
Сенден башхагъа баш салмам.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Биз Теркни сууун кёрейик,
Эй, черкес намыс бла тюбегенлеге
Биз таулу салам берейик.
Суугъа кирселе, чабакъла кибик,
Ой атларыбыз джюзерле,
Эй, къарачай адам къалай кючлюд деб,
Бизге махдаула тизерле.
Терк джагъасы бла биз келирбиз
Буруннгу шахар Нальчикге
Эй, чарлай-чарлай барыб, къалырса,
Сен мен джашагъан элчикге.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Барайыкъ Басхан къалагъа,
Эй, тюу машалла, уллу бюсюреу,
Сени ёсдюрген анагъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Сен садда битген балийча,
Эй, биче, тиге онгуб кьалырса,
Басханда партной Хабийча.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Биз Иссисуугъа джетербиз,
Эй, кёблеге чыкъды хапарыбыз,
Джазыу болмаса не этербиз?
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Экинчи минербиз къайыкъгъа,
Эй, айтхан сёзюнгю ызына алсанг
Башынг къаллыкъды айыбха.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тюкенде тюрлю дарийим,
Эй, къаяда кёзбау кийигим,
Суу къамиш кибик сюегинг.
Бабушну бакъсанг, къаз болур,
Багъырны сюзсенг, таз болур.
Эй, таулу къызланы ичинде, тейри,
Акътамакъ кибик аз болур.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Тартыб келейик Таллыкъгъа,
Эй, сен дуниягъа бир хазна эдинг,
Ёмюрю сени бла къаллыкъгъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Абатахабланы кёрейик,
Эй, таулу къонакъла келдиле дерле
Алагъа салам берейик.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Къайтыб келейик Къойданнга,
Эй, кесимча кёрюб илешеме,
Сюйгени болгъан адамгъа.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Дунияны тёгерегине
Эй айландырыб келтирдим сени
Мен Къарачайны элине.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Бютеу тийрелени ичи бла,
Эй, тау эллеге танытдым сени
Бу сюймекликни кючю бла.
Мин, Акътамагъым, файтоннга,
Биз Уллу-Тюзге джетербиз,
Эй, Махаралагъа къайтмаздан
Ма бизни элге да кетербиз.
