Бу теманы "Ана тил" деген разделде аз адам окъуйду, джазаргъа да къыйыныракъды ана тилибизде дегенле болгъанларында "объявление" разделге кёчюреме деб кетериб къойгъанма Кечмеклик тилейме Артыкъсыз да бек Къара чачлы бла Муссадан Джангыдан ачама теманы
Ана тилде джазаргъа къыйыныракъ болгъан, орус тилде джазаргъа да боллукъсуз. Башха миллетле окъумасала излей эдим бу бола тургъан затланы, аны ючюн джазгъанма къарачай-малкъар тилде. Сансыз этмегиз бу теманы, тилеб айтама. Барыбызда бирге этерик ишди.
Къарачай- малкъар миллет хар заманда да, не къыйын кюнледе да, бир-бирине сакъ болгъанды. Хоншу-тийре, узакъ джууукъла деген зат болмай, бир юйдегича джашагъандыла. Къыйын кюнде билек болгъандыла. Бюгюнлюкде, дуния тюрленнгенди, аны биргесине миллетни халиси да. Хоншу къой эсенг, джууукъла да тутмайдыла бир-бирлерин. Хар ким кесини башыны къайгъысын этеди. Къыйынды джашау, кишиге айыб этерча тюлдю.
Берекет да кетгенлей барады. Къарыусуз джашагъан юйдегиле, артыкъсыз да бек кёб сабийлери болгъан, атасыз-анасыз къалыб, детдомлагъа атылгъан сабийчикле, стардомлада джашагъан къартла. Барысындан да кёб – ауругъан адамла. ДЦП, болезнь Дауна, рак бла ауругъанла кёбден кёб болуб барадыла. Ауруу кишини джазыкъсынмайды, сабийлени артыкъсыз да. Сабий ауруса уа, къолларынг ийилиб къалады. Болушлугъунг болмаса уа, бир джанынгдан тутуругъунг – джашарынг да келмейди. Аллах сакъласын джашауда аллай затдан. Дагъыда эс бёлюрге тыйыншлы зат – къарыусуз джашау. Сюйсегиз ийнаныгъыз, сюйсегиз къоюгъуз гырджын алыргъа ачхалары болмагъан юйдегиле бардыла.
Эсимден кетмейди. Кёб болмай, «Эльбрусоидни» Къарачай шахарда офисине бир тиширыу келген эди. Кеси джукъ сёлешмей, къагъытчыкъны къолума узатды. Окъусам: «Биз, …..тукъумну джюрютген юйдеги. Юйдегибизде ишлеген адамыбыз джокъду, ётмек алыргъа 100-200 сом джыяргъа болушугъуз», деб тура. Башыма исси уруб, кёзлерими ау басыб кесек заманны турдум, алай а, адамны джунчутмайым деб, бочхама узалдым. Уяла-уяла, бир аман зат этгенча, биргеме ишлеген къыз да, мен да ачханы узатдыкъ. Талай бир заманны, ол тиширыу кетгенден сора, сагъышлы болуб олтурдукъ. Бусагъатдан къыйын заманлары да болгъанды миллетими, къазауат, кёчгюнчюлюк….къарт атамы анасы айтыучан эди: «Къор болайым, къарачай миллетиме, не къыйынлыкъда да башын энгишге иймегенди». Гитче къызчыкълай, джюрегим кёлтюрюлюб, ол сёзлени кёб кере къайтаргъанма, юлгюге келтиргенме. Энди уа, алагъа сагъыш эте олтурама…
Ол тиширыу иги джашаудан чыкъмагъанды къолун узатыб, алай а, сау уллу тукъумну ичинде аны билген, аны къалай джашагъанын кёрген бир адам къалай табылмагъанды? Кесими терслейме, къайдансыз деб нек сормадым, джуууукъларын табыб, эслерин ол юйдегиге бурургъа боллукъ эди.
Джашагъан элимде, узакъ болмайын, къарт тиширыу джашай эди. Джылы келсе да, къоркъмайын, эгечинден туугъан сабийчигин детдомда атыб кетгенинде, аны алыб асырай эди. Къызчыкъ школну бошады, алай а, тынч, киши бла сёлешмеген сабий болуб ёсгени себебли, андан сора окъуугъа салыргъа базмады аны асырагъан анасы. Кёб болмай ол тиширыу ауушду. Хар кюн сайын ол юйню къаты бла ёте, башыма сагъыш келеди: «Къайдады къызчыкъ, не ашайды, не киеди?» Адамы джокъду аны. Хоншу тиширыу кире-чыгъа, болуша турады, дейдиле. Кириб, хапар солургъа джунчуйма. Аналыгъы сау заманда, эл болушханлай тура эди анга, алай а, къызчыкъ уллуракъ болгъанында ыйлыгъыб, ол тиширыу кишиден болушлукъ алмай эди.
Форумда тема барды: «Подарим детям радость!». Ол темада, биз Къарачай-Черкес республиканы детдомларында тургъан сабийлени юслеринден хапар айтыучанбыз. Тюзюн айтайым, аланы кёргюнчюн, миллетим быллай джашаугъа джетиб турады деб, эсиме да келмей эди. Кесим кёзюм бла кёргенме къарачай тиширыуну эки гитче сабийчикни алыб келгенин детдомгъа. Джашчыкъ уллучукъ, 4-5 джыл болгъан, къызчыкъ а, джангы джюрюй башлагъан бурху затчыкъ, гитче аякъчыкълары бла детдомну бачхычларында бара тургъаны кетмейди эсимден. Аны джюрюрге юретген ата-ана, тамбласында ол аякъчыкъла аны бу джерге келтирлигин билеми эдиле?
Не уа, бир ариу, уялчакъ къызчыкъ…кёзчюклерин джашыра,не ала келейик сеннге, деген соруугъа: «Башымы тараргъа, таракъчыкъ», - дейди.
Быллай сабийле бир джюрек ауруу, ауругъанла уа – экинчи. Ауругъан сабийле болгъан детдомда къарачай сабийлени кёрсенг, талай кечени кирпик къысмай чыгъаса. Къарачай сабийле, дегеним ючюн, айыб этмегиз, сабийле барысы да бирчадыла, алай а, миллетинге джюрегинг башха тюрлю ауруйду. Врачла айтханнга кёре, ДЦП ауруу болгъан сабийле юйдегилери бла джашасала кёб джашайдыла, детдомладагъыла…джылыу джетмей, джашаудан замансызлай кетедиле. Сейирди дуния, тукъумунгда ауругъан сабий болса, сау тукъумгъа бедишди, дегенни айтыб, адамладан ыйлыгъыб, быллай детдомлагъа бередиле сабийлерин.
Къайсын айтыб, къайсын къойгъун…
Бусагъатда, бу интернет чыкъгъанлы, болушлукъ излегенле кёб болгъандыла. Кёбюсюне, бу инджилген адамла, уяла-тартына этселе да, башха адамладан болушлукъ тилейдиле. Барысына да ауруйду джюрегинг, алай а, барысын да къучагъынга джыйыб джылыу берелмейсе. Къайдан болсун аллай къарыу?
Сизни эсигизни бир затха бёлюрюм келеди, къарачай-малкъар миллетим. Кёб болмайын, оразаны ачылырыны аллы бла тема ачхан эдик: "Фитр садакъа, у вас есть шанс помочь"ол теманы ызы бла бюгюнлюкде да келеди ачха. Онгсузлагъа болушургъа излегенле бардыла. Ол ачха, тукъум, ат айтылмаса да бир талай адамгъа джарагъанды. Аллах кючюгюзню кёб этсин!
Ол себебден, сизге соруум барды. Бир счет, банковский карта ачылса, ачха джыяргъа деб, телефон номер къуралса…айлыгъыбыздан 100-200 сом ата турургъа мадар табаллыкъбызмы?
100-200 сом бизге уллу ачха болмагъанлыкъгъа, бирге джыйылса, бир айда бир юйдегиге ун, шекер, бир айда – сабийлеге кийим, бир айда – ауругъанлагъа дарма алына барыр эди.
Мен кёлюме келгенни джаздым, сиз да джазарыкъсыз деб, ышанама.