Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Аманны тукъумуна къарама, игини тукъумун сорма.
  • Азыкъ аз болса, эртде орун сал.
  • Ашхы болсанг, атынг чыгъар, аман болсанг, джанынг чыгъар.
  • Нафысынгы айтханын этме, намысынгы айтханын эт.
  • Хантына кёре тузу, юйюне кёре къызы.
  • Тил бла келеди джыр да.
  • Тёрде – темир таякълы, къаяда – чыпчыкъ аякълы.
  • Чакъырылмай келген къонакъ сыйланмай кетер.
  • Кёпюр салгъан кеси ётер, уру къазгъан кеси кетер.
  • Джерни букъусу кёкге къонмаз.
  • Кийимни бичсенг, кенг бич, тар этген къыйын тюлдю.
  • Ата Джуртуму башы болмасам да, босагъасында ташы болайым.
  • Тойгъа алгъа да барма, тойда артха да къалма.
  • Юйюнгден чыкъдынг – кюнюнгден чыкъдынг.
  • Игини сыйлагъан адетди.
  • Къайгъыны сюйген, къайгъы табар.
  • Бети бедерден, намыс сакълама.
  • Къарт болгъан джерде, берекет болур, сабий болгъан джерде, оюн болур.
  • Къарнынг къанлынга кийирир.
  • Чабакъ башындан чирийди.
  • Зарда марда джокъ.
  • Сабийликде юретмесенг, уллу болса – тюзелмез.
  • Адеб этмеген, адеб кёрмез.
  • Керти сёзге тёре джокъ.
  • Къошда джокъгъа – юлюш джокъ.
  • Атлыны ашхысы, ат тизгининден билинир
  • Чоюнну башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
  • Соргъан айыб тюлдю, билмеген айыбды.
  • Башда акъыл болмаса, эки аякъгъа кюч джетер.
  • Къууут – джелге, берне – бошха.
  • Чакъырылмагъан къонакъ – орунсуз.
  • Къонакъ аз олтурур, кёб сынар.
  • Аман къатын алгъан, арыр, иги къатын алгъан джарыр.
  • Оюмсуз атлагъан, аджалсыз ёлюр.
  • Кеси юйюмде мен да ханма.
  • Ашха уста, юйюнде болсун
  • Насыб бютеу халкъны юлюшюдю.
  • Бир онгсуз адам адет чыгъарды, деб эштирик тюлсе.
  • Айтылгъан сёз ызына къайтмаз.
  • Кёзю сокъурдан – къоркъма, кёлю сокъурдан – къоркъ.
  • Тамчы таш тешер.
  • Гырджын – тепсини тамадасы.
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Къартны сыйын кёрмеген, къартлыгъында сыйлы болмаз.
  • Аякъларынгы джууургъанынга кёре узат.
  • Уллу къашыкъ эрин джыртар.
  • Халкъны юйю – туугъан джери.
  • Арбаз къынгырды да, ийнек сауалмайма.
  • Аз сёлеш, кёб ишле.
  • Ауузу аманнга «иги», деме.

 

   RSS
СЮЙМЕКЛИК КИТАБЫ+, Малкъар поэзияны сюймеклик антологиясы
 
СЮЙМЕКЛИК КИТАБЫ+

Хурметли къарындашларым, багъалы эгечлерим! Бугюнлюк дунияда барыбызны да ауара этип тургъан бир уллу къыйынлыкъ барды. Ол да ана тилибизни унутулуп баргъаныды. Мен да, къайсы биригизча, аны юсюнден кёп сагъыш этеме.Телевидение, радио, газетле, интернет тилибизни ахыры да ырбыннга тыйып къойгъандыла, хау. Алай терслик кесибизде да барды: ана тилибизге алай уллу кёллю болургъа керек тюйюл эдик. Бизни осал дерслик китапларыбыз, болмачы устазларыбыз, фахмусуз жазыучуларыбыз, журналистлерибиз, уллу кёллю ата-анала да алагъа къошулуп, кеси сабийлерибизни ана тилибизден айырыр ючюн не этмедик? Аланы алларында бизни бырыбызны да гюнахыбыз кемсиз уллуду. Сабийин сюйген ана баласына ёз тилинде бешик жырла, жомакъла, элберле айтады, тауча сёлешеди. Ол алай къыйын иш тюйюлдю да!Тилин билмеген сабий артда тау адетден айырылады, аны себепли, ата-анасына, халкъына да суууйду. Къысхасы, ана тилин билмеген адам учуз болады, Бюгюнлюкде биз анга кесибиз шагъатбыз. Орусча къайгъы сёз бергенлени аз кёрмейбиз, тойда орусча тепсегенни къой да.Ана тилибиз къарыусузду, эршиди, бюгюннгю жашауну сурамына келишмейди деп жалан да ана тиллерин билмегенле айтадыла. Алай, Аллахны ашхылыгъындан, тилибизни шатык билгенле, ариу сёлешгенле алыкъа кёпдюле.Бу эки къауумгъа да атап, малкъар поэтлени ийнар назмуларындан «Сюймеклик китабын» жарашдыргъанма да, аз-аздан сизни аны бла шагъырей эте турлукъма. Мен, иш этип, поэтлерибизни жалан да тынч, ариу окъулгъан назмуларын къошханма бери. Китап сейир-аламат ийнарларыбыз бла ачылады. Аланы окъуп чыкъгъан таулу адам тилибизни ариулугъун, шатыклыгъын да сезмей амалы жокъду. Ким биледи, муну окъугъандан сора сагъыш этерикле да болурла. Нек эсе да, мен алай сунама.
Хурметли окъуучула, назмула юзюлмей барыр ючюн, ёз акъылыгъызны бери жазмазыгъызны тилейме, модераторла да анга эс бурурла деп ышанама. Алайсыз бу иш, татыуу чыкъмай, базарлыкъ болуп къаллыкъды.

ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН,
Къабарты-Малкъар Республиканы Къырал саугъасыны лауреаты
Изменено: elbars - 03.03.2013 20:56:56
Страницы: Пред. 1 ... 15 16 17 18 19 След.
Ответы
 
***

Чабакъчы къыз, бир ариуса,
Кетме жагъадан узакъ.
Къатыма олтурчу, кел да,
Къолунгу да бир узат.

Ол бурма башчыгъынгы да
Сал жюрегиме, уна:
Ышанаса да, сан этмей,
Сен тенгиз толкъунуна.

Жюрегим тенгиз кибикди –
Шошая да, булгъана.
Тюбюнде – теренинде уа –
Бир талай инжи жана.
 
***

Жылла жылланы алышалла,
Халкъла, тайпала да кёрде.
Къурумагъан бир сюймекликди,
Кетмез жюрекден ёмюрде.

Сени кёралсам эди энтда,
Къалгъынчы жаным жукъланып:
- О, жаным, сюеме сени, - деп
Айтыр эдим тобукъланып.
 
***

Жангыз жилямукъ къалтырайды,
Алас этип, кёрмейме жукъ.
Узакъ узайгъан замаданды,
Огъан жарсыудан – жилямукъ.

Аны ол къадар эгечи уа
Эртте къуругъанды кёзде.
Ах, кёп жарсыуум, къууанчым да
Алай чачылгъанды желде.

Ариу къууанчым, бушуум да
Болгъан жулдузла да жиляй,
Эрип, жокъ болгъандыла энди,
Кетгендиле танг чарсынлай.

Гъашик[1] окъуна ажашханды,
Кетгенди жашлыкъ умутлай.
Санга да, о кёз жаш, санга да -
Заманды, - къуручу алай.




[1] Гъашик - сюймеклик
 
***

Жюрегим, сен нек жиляйса?
Кёлюнгю бош этме аз!
Къыш сыйыргъанны, инжилме,
Жаз къайтармайын къоймаз.

Къоркъма, кёл табарса энтда.
Къууанырса жашаугъа.
Жюрегим, сайла къайсын да,
Сюй айырмай, ол – саугъа.
 
***

Сен, бала, гюлчюкча ариуса,
Жарыкъса, тазаса, ингил.
Санга сюйюне олтурама,
Жаным биягъыча женгил.

Бурма чачынгы къууанып да
Сылар эдим, ариучукъ, мен,
Жашлай, тазалай да сакъла деп
Тилей, тийиншлисе да сен.
Изменено: elbars - 07.02.2019 17:59:02
 
***

Эки кёзю – эки накъут,
Эки сыйлы накъутду.
Ол кём-кёк кёк дуньяланы
Алгъан насыпды, къутду.

Жюрекчиги уа – далгюзюр[1].
Оту алай жарыкъды.
Анга ие болгъан къууанч,
Насып да табарыкъды.

Эки эрни – эки да лал[2],
Шашар кибик ингилди.
Очукъладан уппа юзген
Минг насыпдан игиди.

Ол байлыкъны иечиги
Онжетижыллыкъды.
Мен агъачда тюбеп къалсам,
Къызчыкъ къуру къаллыкъды.




[1] Далгюзюр (былайда) - бриллиант


[2] Лал - рубин
 
***

Сени барды инжинг, налмасынг да,
Бош умутду ол кёбюбюзге.
Аладан сора - кёк кёзлеринг да…
Не керекди, о жаным, ёзге?

Ол эки иллезин[1] да, нюрлю да,
Акъылдан шашдырлыкъ да кёзге
Мен ийнар аскерле жибергенме…
Жан тенгим! Не керекди ёзге?

Ол эки кёзюнгю жилтиними,
Къыркъаууз от салгъанча кюзге,
Кюйдюргенди мени, ёлтюргенди? -
Не керекди, о жаным, ёзге?





[1] Иллезин – кёк кёзлю
 
***

Насыпха тансыкъ болгъанды
Дюн-дюнья, чагъады энди.
Кюн кёкде жарыкъ кюледи,
Насыплы май хош келгенди.

Булбулчукъ жарыкъ жырлайды,
Жырчыгъы татлы азапды.
Хар бургъан тауушчугъу уа
Жюрекге жашил суусапды.
 
***

Жарыкъ кёзлери кечени
Къарайла жазгъы дуньягъа.
Гъашик ачытханды сени,
Гъашик кётюрюр биягъы.

Булбул жёгеде кирпилдей,
Татлы азабын башлады.
Жыры кёлюме жетгенлей,
Жаным биягъы жашнады.
 
***

Жюрекни терен сыры
Зынгырдайды къылча.
Бир тёгюлчю жаз жыры,
Дуньягъа жайылчы!

Жаучу гюллеге кёкден.
Сен къууанчса, жырса.
Байрымгюлчюкге менден
Сен салам айтырса.

 
***

Жазны жарыкъ къарайла
Жашил кёзчюклери.
Мелеушеле[1] жыяма
Мен эрттенли бери.

Умут эте юземе,
Булбул а жашырын
Сырларымы жаяды,
Ариу тарта жырын.

Кёлюмдегин къалдырмай
Жайып къойду очукъ.
Санга ингил[2] сырым да
Баям болду, ачыкъ.





[1] Мелеуше - фиалка


[2] Ингил - нежный
 
***

Этегинг азчыкъ жетсе да,
Жайылып къанатларым,
Ызынгдан къысха тюшелле,
Кёлленнген умутларым.

Бурулсанг а, къадасанг а
Кёзюнгю кёклюклерин,
Амалсыз болады, бала,
Тапмай жюрегим жерин.
 
***

Бир хан жашап болгъанды,
Бир къарт эди, бир тар.
Адам къарап тоймазча
Ханышасы да бар.

Болгъанды бир улан да,
Жыры тахдан багъа.
Жумуш этип тургъанды
Улан ханышагъа.

Бу жыр былай айтады:
Уллу эди гъашик.
Хан аланы тутханды,
Ачыкъ къалып эшик.
 
***

Мелеуше гюлтен[1] иеме,
Агъачха саркъа эрттен.
Туманлы ингирликде уа –
Дайым байрымгюл гюлтен.

Не айтырыгъым келеди
Бу гюлле бла санга?
Сен кюндюз мени алдама,
Ингирде уа кел манга.




[1] Гюлтен - букет
Изменено: elbars - 13.04.2019 20:31:03
 
***

Мудах къагъыт келгенди,
Алай жаным а хош.
Къояса энди. Сора
Бош къаргъанаса, бош.

Къагъыт узунуракъды,
Окъуп арырча кёз.
Угъай деген, о бала,
Къоратмайд анча сёз.
 
***

Умут терегим чагъады,
Къуруйду заманында.
Чагъады, къуруйду сора.
Алайды жашау мында.

Аны эртте да билеме.
Алда жалан да – жара.
Бу акъылман жюрегим а
Кюледи, къаны бара.
 

***

Жукъугъа батхан жерни
Уятып къоймазча бош,
Алтынбут жулдузчукъла
Айланалла дайым шош.

Сагъайгъанды жай агъач.
Да чапракъ эсе – къулакъ!
Тёш жукълайды, аумасы
Къолча созулуп узукъ

Бу таууш а неди?! Ол
Къозгъады жюрегими.
Булубулнуму ауазы
Эди, не – сюйгеними?
 

***

Кюз арты. Къырау къагъады,
Ёзеннге туман тартып.
Шыхырдай, чапракъ агъады,
Агъачха сууукъ татып.

Кийимли мудах жёгеди.
Не келгенди кёлюне?
Ол чапракъларын тёгеди,
Жилягъанча кёрюне.

Жюрекде ёлюм, боран да.
Алай, жан тенгим, анда
Сыфатынг жашнап турады,
Ол жегёча деппанда.
 
***

Билдим: мени сюесе,
Муратыма жетдим.
Алай айтханынгда уа
Къоркъан окъун этдим.

Жырлай эдим, мен къушча
Чыгъа эдим бийик.
Жиляй эдим, тенгиз а
Жана, ашхам кибик.

Да жюрегим да – кюнча!
Жарыкъ, уллу, керти,
Сюймекликге, суугъача,
Жана, батып кетди.
 
***

Жаным, ариуну артал да
Ийнандырмайды сёзю.
Жокъду намысны сенича
Дум къара эки кёзю

Мен сюеме да! О къойчу,
Жаным, ётюрюклени.
Тынгыла да, ангыларса
Жюрегинг бла мени.
 
***

Алтын жулдузлада туууп,
Эннгенди ол кёкден.
Къуру да кёзчюгюн жумуп
Уппа этеме мен.

Юйде ойнай, булжуй кетсек,
Кеседи сёзюмю:
«Мени уппа эте, сен нек
Жумаса кёзюмю?»

Кесим да билмейме тюзюн.
Уппа эте дагъы
Аны эки жулдуз кёзюн
Жумама биягъы.
 
***

Сен къайда болсанг андама
Мен да. Бала, терс къарама.
Сен тюртесе да, бютюн да
Сюйгенден сюе барама.

Къозууунг бир хычыуунду.
Кёзбаугъамы тюйюмчексе?
Къой мени деп ахсынаса.
Сора сюерге керексе!
 
***

Жашлыгъым! Ол узаяды,
Жол къоя кишиликге.
Къол тартынмай узалады
Энди къыз ёшюнлюкге.

Эм алгъа къозуп башлай да,
Кёп ариу болгъанды шош.
Озгъурлукъ, кёзбау хорлайды,
Уялыу жалгъанды, бош.

Зауукълукъ сынарча энди
Сезимим, къастым да аз.
Термилиу, кюйюу ёлгенди,
Жаш кёлсюзлюгюм да – тас.
 
***

Тамбланы сакълайма хаман,
Бюгюнню этип харам.
Этдиргенди, этдиргенди
Бир умут татлы къарам.

Тилибиз алай жарлыды,
Къарыусузду ол нечик.
Эрнингден учуп кетеди
Сёз - сейир гёбелекчик.

Кёз къарам а къыйырсызды,
Жарыгъы болмаз мутхуз.
Кёлюнгде андан жанады
Аллай бир насып жулдуз.
 
***

Ай болду сюймекликге,
Мен а уппачыкъ да этмей.
Къургъакъсып эринлерим,
Кюсемеклигим да кетмей.

Бир жууукъ эди насып,
Къаласын кесим ойдумму?
Кюнча эринчиклерин
Мен ычхындырып къойдумму?
Страницы: Пред. 1 ... 15 16 17 18 19 След.
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам