Войти на сайт
28 Марта  2024 года

 

  • Бермеген къол, алмайды.
  • Къартха ушагъан джаш – акъыллы, джашха ушагъан къарт – тели.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Шапа кёб болса, аш татымсыз болур.
  • Элге къуллукъ этмеген, элге ие болмаз.
  • Иги сеники эсе да, сюйген кесимикин этеме.
  • Ёмюрлюк шохлукъну джел элтмез.
  • Билимсиз иш бармаз.
  • Телиге акъыл салгъандан эсе, ёлгеннге джан салырса.
  • Ётюрюкден тюбю джокъ, кёлтюрюрге джиби джокъ.
  • Намыс болмагъан джерде, насыб болмаз.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Тёгюлген тюгел джыйылмайды.
  • Ашхы сёз таш тешер.
  • Окъугъан – асыу, окъумагъан – джарсыу.
  • Ёнгкюч къууана барыр, джылай келир.
  • Суугъа – таянма, джаугъа – ийнанма.
  • Ашхы тенг джолгъа салыр, аман тенг джолдан тайдырыр.
  • Джети тилни билген джети кишиди.
  • Кёб ашасанг, татыуу чыкъмаз, кёб сёлешсенг, магъанасы чыкъмаз.
  • Тюз сёз баргъан сууну тыяр.
  • Ач келгенни – тойдур, кеч келгенни – къондур.
  • Чабакъсыз кёлге къармакъ салгъанлыкъгъа, чабакъ тутмазса.
  • Байлыкъ тауусулур, билим тауусулмаз.
  • Тилсиз миллет джокъ болур.
  • Иги – алгъыш этер, аман – къаргъыш этер.
  • Джаралыны джастыгъында сау ёлюр.
  • Оюмсуз атлагъан, аджалсыз ёлюр.
  • Ана кёлю – балада, бала кёлю – талада.
  • Зар адам ашынгы ашар, кесинги сатар.
  • Мураты болгъанны джюрек тебюую башхады.
  • Гитче джилтин уллу элни джандырыр.
  • Кёбге таш атма.
  • Келинни – келгинчи, бёркню кийгинчи кёр.
  • Кийим тукъум сордурур.
  • Чомарт къолда мал къалмаз.
  • Туз, гырджын аша, тюзлюк бла джаша.
  • Ашхылыкъ джерде джатмайды, аманлыкъ суугъа батмайды.
  • Накъырданы арты керти болур.
  • Джыйырма къойну юч джыйырма эбзе кюте эди.
  • Къулакъдан эсе, кёзге ышан.
  • Аманны эки битли тону болур, бирин сеннге кийдирир, бирин кеси киер.
  • Нёгерсизни джолу узун.
  • Къатын байлыкъны сюер, эр саулукъну сюер.
  • Ёлген аслан – сау чычхан.
  • Аджал соруб келмез, келсе, къайтыб кетмез.
  • Ариу сёз аурууунгу алыр.
  • Керек ташны ауурлугъу джокъ.
  • Юйюнг бла джау болгъандан эсе, элинг бла джау бол.
  • Тойгъан джерден туугъан джер игиди.

 

Страницы: 1 2 3 4 5 ... 19 След.
RSS
СЮЙМЕКЛИК КИТАБЫ+, Малкъар поэзияны сюймеклик антологиясы
 
СЮЙМЕКЛИК КИТАБЫ+

Хурметли къарындашларым, багъалы эгечлерим! Бугюнлюк дунияда барыбызны да ауара этип тургъан бир уллу къыйынлыкъ барды. Ол да ана тилибизни унутулуп баргъаныды. Мен да, къайсы биригизча, аны юсюнден кёп сагъыш этеме.Телевидение, радио, газетле, интернет тилибизни ахыры да ырбыннга тыйып къойгъандыла, хау. Алай терслик кесибизде да барды: ана тилибизге алай уллу кёллю болургъа керек тюйюл эдик. Бизни осал дерслик китапларыбыз, болмачы устазларыбыз, фахмусуз жазыучуларыбыз, журналистлерибиз, уллу кёллю ата-анала да алагъа къошулуп, кеси сабийлерибизни ана тилибизден айырыр ючюн не этмедик? Аланы алларында бизни бырыбызны да гюнахыбыз кемсиз уллуду. Сабийин сюйген ана баласына ёз тилинде бешик жырла, жомакъла, элберле айтады, тауча сёлешеди. Ол алай къыйын иш тюйюлдю да!Тилин билмеген сабий артда тау адетден айырылады, аны себепли, ата-анасына, халкъына да суууйду. Къысхасы, ана тилин билмеген адам учуз болады, Бюгюнлюкде биз анга кесибиз шагъатбыз. Орусча къайгъы сёз бергенлени аз кёрмейбиз, тойда орусча тепсегенни къой да.Ана тилибиз къарыусузду, эршиди, бюгюннгю жашауну сурамына келишмейди деп жалан да ана тиллерин билмегенле айтадыла. Алай, Аллахны ашхылыгъындан, тилибизни шатык билгенле, ариу сёлешгенле алыкъа кёпдюле.Бу эки къауумгъа да атап, малкъар поэтлени ийнар назмуларындан «Сюймеклик китабын» жарашдыргъанма да, аз-аздан сизни аны бла шагъырей эте турлукъма. Мен, иш этип, поэтлерибизни жалан да тынч, ариу окъулгъан назмуларын къошханма бери. Китап сейир-аламат ийнарларыбыз бла ачылады. Аланы окъуп чыкъгъан таулу адам тилибизни ариулугъун, шатыклыгъын да сезмей амалы жокъду. Ким биледи, муну окъугъандан сора сагъыш этерикле да болурла. Нек эсе да, мен алай сунама.
Хурметли окъуучула, назмула юзюлмей барыр ючюн, ёз акъылыгъызны бери жазмазыгъызны тилейме, модераторла да анга эс бурурла деп ышанама. Алайсыз бу иш, татыуу чыкъмай, базарлыкъ болуп къаллыкъды.

ЁЛМЕЗЛАНЫ МУРАДИН,
Къабарты-Малкъар Республиканы Къырал саугъасыны лауреаты
Изменено: elbars - 03.03.2013 20:56:56
 
***
Сорсам, хапар айтады
Кёкде баргъан кёгюрчюн.
Петербургга барырем
Мен сени кёрюр ючюн.

Минги тауда туманла,
Ала жерге къонсунла.
Дунья керек тюйюлдю -
Сюйгеним бла къойсунла.

Алып-алып къарайма,
Акъ къагъытда хатынга.
Жангылмайын, келсенг а
Maнга этген антынга.


* * *
Мындан къарап, таныйма
Мен кюнлюмде келгенни.
Бермей эсенг, къой, анам,
Жер кётюрюр ёлгенни.


Гёзенекге къарайма:
Бирден сора къазыкъ жокъ.
Мени къыз тенглеримде
Менден башха жазыкъ жокъ.


Терек башында алма -
Жетип ашаялмайма.
Сенсиз дунья къурусун -
Наным, жашаялмайма.

Кюндюз къайда болсам да,
Сен эсимден кетмейсе.
Кече жатсам, тюшюмде
Манга жукъу бермейсе.


Бу халланы айтама,
Жюрегимде тыялмай.
Таурухунгу этеме
Къартладан да уялмай.



***
- Эшиклени ары бир ач,
Ары бир кирейим,

Кёзлеринги ариулугъун
Кесим бир кёрейим!

- Кёзлерими ариулугъун
Билмегенмисе?
Чегетледе къара дугъум
Кёрмегенмисе?


- Эшиклени ары бир ач,
Ары бир кирейим,
Къашларынгы ариулугъун
Кесим бир кёрейим!


- Къашларынгы ариулугъун
Билмегенмисе?

Акъ къаяда къара къундуз
Кёрмегенмисе?

- Эшиклени ары бир ач,
Ары бир кирейим,
Санларынгы ариулугъун
Кесим бир кёрейим!

- Санларымы ариулугъун
Билмегенмисе?
Чегетледе субай нарат
Кёрмегенмисе?


***
Меннге бир джууаб джазмайса, ариу,
Джюрекге джара салмайын.
Джазыуунг меннге тюйюл эсе да,
Къоймазма сени алмайын.

Тау бийикледе мен къагъыт тапмай,
Ийнар джазама ташлагъа.
Ой, кёзден кетген кёлден кетед деб,
Сюйдюрюб къойма башхагъа.

Сенден башханы алмазма, ариу;
Сен да, билеме, сюесе.
Бу джюрек ауруу бирге тийгенд да,
Сен да менича кюесе.



***
Ары джанындан ол къанат таууш
Бери джанына джетерми?
Сен абирекли, мен да къыйынлы -
Дуньябыз былай кетерми?

Устол юсюнде сени картчыгъынг
Къымылдамайды, тебмейди.
Аллахны кёбдю сейир ишлери -
Сюйдюрюб, джазыу этмейди.


***
Ол джарыкъ тийген мени кюнлерим
Къарангы болмай батсынла.
Да сеннге бла меннге, ариучукъ,
Сюйюмлю тангла атсынла.

Мен, сени сюйюб, бир кёб къыйналдым
Джарыкъ дуньяны юсюнде.
Сен ариучукъну сайлаб сюйгенме
Тенг къызларынгы ичинде.

Сен да сюесе, мен да сюеме,
Сюйгенчигинги билеме.
Эсиме тюшсенг, ах деб ахсыныб,
Отда отунлай кюеме,

Ой, юсюнгдеги ол пай чепкенинг
Ариу джарашад юсюнге.
Хар кече сайын тюшюб турайым,
Ариу балачыкъ, эсинге,

Ой, белингдеги сени кямарынг
Бютеу белинги къуршайды.

Джанымдан сюйген ол ариу жаным
Алтын тауукъгъа ушайды.



***
Да бу джашаугъа тюшгенме, тенгле,-
Бугъоуну тамам тарына.
Ой, мени джауум юлгюлю болсун
Бютеу къызланы барына.

Ол кеси джангыз келе болурму?
Аллына чыгъыб къарайым.
Урушха кетиб, сен келмей къалма;
Джанынга къурман болайым!

Сенден тюнгюлген кюнюмде, наным,
Къабырымы кесим къазарма.
Термилиб этген ийнарларымы
Мен сын ташыма джазарма.



***
Къаяла бузу ариу жанады,
Ол кюзгюмюдю, кюнмюдю?
Мен сюейим да бир термилейим -
Алмай къоярынг тюлмюдю?

Эшик аллында балий терекни
Кесиб алгъанма тамырын.
Эки сюйгеннге заран болгъанны
Шибиля урсун къабырын.

Сюймеклигими мен да айтайым,
Сен да кёлюнгю джашырма.
Сен сюе эсенг, ой, ариу наным,
Кюнлени зыраф ашырма.

Юйюбюз арты ол джангыз терек,
Юйге киреди тамыры.
Эки сюйгенни,ой, бир этгенни
Нюр джанарыкъды къабыры.

Ой, юсюнгдеги сени палтонунг
Джерге джетеди узундан.
Джарыкъ сёлеше, накъырда эте
Джылатыб къойдунг ызынгдан.


***
Сеннге тарала, ёлюб барама,
Джарыкъ дуньяда джашамай.
Былай гоккакёз къалай болгъаса,
Адам балагъа ушамай?

Кечем къарангы, кюнюм да къара,
Кёккёз ариуну кёрмесем.
Эки дуньягъа къарамаз эдим,
Ууахтым джетиб, ёлмесем.

Кёзюнге къараб, джылаб тебресем,
Бир адам мени тыялмаз.
Сени унутса бу гяур джюрек,
Ёмюрде джукъдан уялмаз.

Сеннге тарала, ёлюб барама
Аллах къыйынлы джаратхан.
Джаууму болсун сюйгени узакъ,
Кёзлени кенгнге къаратхан.

Акъ кийимлеге кир къоннган кибик,
Дженгил джетеди джанынга.
Келесе дейле, келесе дейле -
Бир кёб къарадым аллынга.

Ох Аллах, анам, къалай этейим,
Бу сюймеклекден джан чыгъад?
Джаш джюрекчигим эки джарылыб,
Тюз ортасындан къан чыгъад.


***
Сюймеклик ауруу да тийге эди
Мени джети да къанлыма.
Сени кёрюрге кюсеб тура эм -
Къалай тюбединг аллыма?

Айлана келиб, табыб къойгъанма
Алтын тауукъну уясын.
Дуньяда разы этмесенг мени,
Аллах ахратха къоймасын.

Мени джюрегим бир бек ауруйду,
Ой, теренинден ашланыб.
Да джазыуубуз бир болсун, наным,
Накъырда сёзден башланыб.


***
Эшик аллында балий терекчик
Бир ариу чыммакъ чакъгъанды.
Сеннге тарала, сеннге термиле
Джюрегим ауруу табханды.

Сен лячин болуп, мен а кёгюрчюн -
Узакъ кетейик учханлай.
Сюймеклик ауруу сеннге да тийсин,
Хатымы алыб ачханлай.

Сюеме дейсе, ёлеме дейсе -
Билгенинг бары - ётюрюк.
Сыйрат кёпюрден къалай ётерсе,
Бу гюнахланы кёлтюрюб?


***
Кёкледе баргъан кёксюл кёгюрчюн
Бурулуб тюшдю тенгизге.
Айт деб айтдырыб, кюлмегиз артдан;
Ийнар айтайым мен сизге.

Тарыгъыууму джаза да турама,
Устол джанына олтуруб.
Эсиме тюшсенг, алай джылайма:
Эки кёзюмю толтуруб.

Тылпыуум кёкде тубан болады
Ах, ичим къара кюйгенден.
Эки кёзюмю къакъмай къарайма
Джюрегим кемсиз сюйгенден.

Ах, деб ахсыныб, кёкге къарасам,
Тохтаб къарайла булутла.
Атынгы айтыб, джерге къарасам;
Мууал болалла кырдыкла.

Сени юсюнгде къызыл кёлегинг,
Таймаздан аны кие тур.
Сюйгеним дерге уяла эсенг,
Эгечим де да келе тур.

Бууунунгдагъы сагъат джангыды,
Алай ол бир кюн чачылыр.
Сюймеклик ауруу башынга тюшсе,
Джюрегинг меннге ачылыр.


***
Юйюгюз арты балий терекле,
Тюблери салкъын, кёлекке.
Биз экибизге тилек этсинле
Кёкдеги сыйлы мёлекле.

Бир сюе эсенг, эки сюеме,
Джаратхан Аллах сюерик.
Ой, мен сюйгенча сюялырмыса,
Джаханим отда кюерик!

Арат джандетге ушайды,- дейле,-
Жаз тереклени чакъгъаны.
Мени кёзюмден чырт да кетмейди
Ариуну кирпик къакъгъаны.

Таралмай тангынг атмасын, ариу,
Джыламай кюнюнг батмасын.
Мени кёрмейин къалгъан кюнюнгде
Джюрегинг тынгы табмасын.


***
Акътамакъ эте, Акътамакъ эте,
Акътамакъ дедим атына.
Тарыгъыуларымы мен айтыр эдим,
Джууукъ олтурса къатыма.

Къая тюбюнде къара сюлесин
Къаягъа къалай ёрлесин!
Биз экибизге заран болгъанны
Аллах муратын бермесин.

Гокка хансчыкъла джылтырайдыла,
Тауладан аяз ургъанлай.
Мени аллыма къайдан тюбединг,
Эсимде болмай тургъанлай?

Сен, джангы чакъгъан гокка хансчыкъча,
Къайдан джолукъдунг аллыма?
Ой, къыстасанг да кетерге сюймей,
Сюймеклик тийсин къанлыма!

Ой, мен сюйгенча, сен сюе эсенг,
Тутдурчу бери къолунгу.
Ой, бир эселе кёлюм, кёлюнг да -
Излерме сени джолунгу!


***">***
Мени сюйгеним кетиб барады,
Устолда къалды сураты.
Биз экибизден сора да барды
Джартылай къалгъан мураты.

Мен суу бойнуна баргъанма, алан,
Суудан бир ташчыкъ алгъанма.
Энди кимни да мен башха этдим;
Бек сюйгенимден къалгъанма.

Мени сюйгеним кетгенли, къызла,
Мен ышармайма, кюлмейме.
Ызындан джылай бир барлыкъ эдим,
Къайры барыргъа билмейме.


***
Ой, мындан къараб кёреме, тенгле,
Мен Минги тауну айрысын.
Асыры джашлай алгъанма, къызла,
Бу сюймекликни къайгъысын.

Ой, юсюнгдеги дарий чепкенинг,
Сен тойдан тойгъа кийесе.
Сюесе деб а, къалай ийнаннгын? -
Хар кюннге бирни сюесе.

Ой, мындан къараб кёреме, тенгле,
Мен Минги тауну айрысын.
Эки сюйгеннге заран болгъанны
Аллах джанындан айырсын!
 
***
Сени сюйгенме - сеннге барлыкъма,
Сюймеген кесин ёлтюрсюн.
Мени сюймеген атангды, дейле;
Ол да сюйгенин келтирсин.

Юйюнгю мындан къараб кёреме,
Дагъы башында бёлмесин.
Кесим сюйгенме — кесим барлыкъма -
Джангыз къарнашым ёлмесин!

Къап-къарадыла сени къашларынг,
Къара чиллени бургъанлай.
Тансыкъ болурум келе турады,
Картынга къараб тургъанлай.


***
Башыбыздагъы мийик къар таула,
Башлары бир къат мияла.
Кёб игиликден къуру къалгъанма,
Кёзюнге къараб уяла.

Башыбыздагъы мийик къар таула,
Чегет джанлары - кёлекке.
Башха къызлагъа сени ушатмам -
Ушайса кёкде мёлекке.

Ой, джолгъа джууукъ юйюгюз, ариу;
Озгъаным сайын кёреме.
Беш- алты джылны арадан ийиб,
Анга джарылыб ёлеме.

Бир кёк кёгюрчюн джырлайды, тейри,
Тёгерегине кенг къарай.
Гокка хансчыкъла джашнай чагъалла,
Чапракъчыкъларын джел тарай.


***
Мен мындан къараб таныйма, маржа,
Ой, элигизни къыйырын.
Сен ол дуньяда къалай берликсе
Сюймеклигими къыйынын?

Сени белингде белибаучугъунг
Эки къат джетед белинге.
Сюйгенни сюй деб, китаб да айтад -
Жаным, не келди кёлюнге?

Кече тюшюмде бир тюш кёргенме:
Билегинг мени бойнумда.
Ой, мени былай термилтдинг эсе,
Джылан джукъласын къойнунгда,


***
Ой, юсюмдеги мени чепкеним
Джерге джетеди узундан.
Ой, тенглеримден уялдым, ансы
Джыларыкъ эдим ызынгдан.

Ах, наным кетиб тебрегенинде
Этген болурму таукеллик?
Да армиягъа кетгенди наным,
Ол эсен келлик, сау келлик.

Тауладан джауад, ой, хыны джангур,
Ма бизни юйге бурчакълаб.
Мен кече тангнга чыгъыб кетеме,
Тюшюмде аны къучакълаб.

Мен сюймекликден ёлюб барама,
Ах, джюрегимден къаралыб.
Къачаннга дери турлукъма былай,
Сюйгенчигиме таралыб?


***
Ой, джюрегимде бир кюйген барды,
Ол кёмюрмюдю, кюлмюдю?
Мен сюейим да бир къыйналайым -
Алмай къоярынг тюлмюдю!

Тауланы башы бир ариу болгъанд,
Ол алгъаракъда къар эди.
Сюйдюрюб, мени сюймей къояргъа
Меннге не дертинг бар эди?

Сени сюеме, сеннге барлыкъма;
Кёлюнге тюрлю келмесин.
Ий, мени къоюб, башханы алсанг,
Аллах игилик бермесин.

Наным миниучю ол алашаны
Мангылайында къашхасы.
Ой, сюйгенинден къалгъан къызны уа
Бармыд ёлгенден башхасы?


***
Кечеле сайын къайда жюрюйсе,
Менден сюйгенинг джокъ эсе?
Башха сюйгенинг болгъаны кибик,
Сюйгенинг ёлсюн огъесе!

Къара къашларынг, ала кёзлеринг
Чырт да кёзюмден кетмейди.
Аллахны барды бир сейир иши:
Сюйдюрюб, джазыу этмейди.

Къачаннга дери турлукъма, наным,
Сагъатчыкъ кибик къалтырай?
Джюрек джаууму ашаб бошалла
Алтын тишлеринг, джылтырай.

Сюеме деб а, сюйдюрюб, наным,
Сюймейме деб бир джылатма.
Тамчы акъылынг бар эсе, меннге
Эки сюйгенни сынатма.

Джолда джюрюсенг, алай джюрюйсе,
Ой, джер джарылыб джутарыкъ!...
Сюйгенлеринги артларын этиб,
Мени къолумдан тутарыкъ!


***
Ой, кюн тиякъчыкъ джылтыраб чыгъад
Башыбыз къарлы киришге.
Бир талай болуб, сени сюебиз;
Кимни аласа юлюшге?

Былай олтуруб бир сагъыш этсем,
Тюрлене турур акъылым.
Былай олтур да, джыла да тур,- дер
Ах, джюрегимде салкъыным.

Мени джюрегим аман этеди,
Мен джюрегимден сыласам.
Кёк кюкюрейди, джер титирейди,
Атынгы айтыб джыласам.

Берген акъылын алгъанды Аллах,
Ол салгъан джанын алмайды.
Ой, санларыма асыу болалмай,
Джюрек джауум да къалмайды.

Бир талай барбыз, сени сюйгенле,
Сен бирибизни сайлачы!
Агъачынг ариу, кесинг аламат -
Джюрек джарамы байлачы!


***
Сени къара чачынг табанынга джете,
Кёзлеринг кюле тургъанлай,
Узун кирпиклеринг кёзлеринги джаба -
Нюрюнг барындан да ургъанлай.

Сенден ариу болмаз ой джерни юсюнде -
Ариулугъунг айгъа эрише.
Сюймеклик къапханнга тюшгенме, ариуум -
Къыйналмам чыгъаргъа кюреше!

Теркирек келалсам, сеннге тансыкъ бола,
Джюрегим да отда кюеди.
Башым къалай эсе да, мени джюрегим
Кесимден да сени сюеди.

Сюймеклик отда мен джанама, ариу,
Гитчерек отда кюйгенча.
Мен сен ариучукъну алай да сюеме,
Дахир Зухураны сюйгенча!

undefined
***
Сени башынгда бурма чашчыгъынг -
Мангылайынга кёлекке.
Ма биз экибиз бир болуб, наным,
Амин десинле мёлекле.

Ах, бюгюн кюнюм бир джарыкъ кюндю,
Ол мутхуз болуб батмасын.
Джанымдан эсе сюйгенчигим да
Ауруб тёшекде джатмасын.

Башымы суугъа мен атарыкъма
Суу уллу болгъан заманда.
Бу сюймекликден былай термиле,
Къалай турлукъма хаман да?

Чанчыб ауруй да тынгы бермейле
Джюрекге джууукъ тамырла.
Ахратда хоншу болуб барырла
Сюймеклик салгъан къабырла.


***
Ой, къолунгдагъы алтын джюзюгюнг,
Ол бармагъынга бек болсун.
Кесими къоюб, сеннге тилейме:
Джашар ёмюрюнг кёб болсун!

Бармагъынгдагъы алтын джюзюгюнг,
Ол къоргъашинден ауурду.
Сени берирге сюймеген ананг
Муслиман тюлдю - гяурду!

Сюйген-сюймеген, демегиз, тенгле;
Сюйгенден адам ёледи.
Кёзюне къараб тургъанлайыма
Тансыкъ болурум келеди.

Бир насыблысы болмаса, тенгле,
Киши сюйгенин алмайды.
Кёзюне къараб тургъанлайыма
Тансыкъ болурум къалмайды.


***
Мен юйге келсем, тансыкъ болама -
Юйюгюз таба къарайма;
Сени кёрмеген бир кюнюм кетсе,
Аны сау джылгъа санайма.

Ой, сюйгенчигим бир ариучукъду -
Кавказ тауланы наныгъы.
Ариулугъунда къызны ким сюйсе,
Олду адамны джазыгъы.

Ой, мен сюйгенлей, сен сюе эсенг,
Къурман болайым джанынга.
Ах, сюймегенлей, сюйдюре эсенг,
Сууукъ окъ тийсин санынга.

Ох, салам болсун сени элинге,
Элингден сора - кесинге.
Менича болуб, сен да термилгин -
Сюймеклик тюшюб эсинге.


Базарда базар кёзбауум, сора
Хурджунда базар кёгетим.
Ахратдан джокъду мени хапарым;
Дуньяда сенсе джандетим.


***
Ой, юсюнгдеги сени чепкенинг
Ариу джарашад санынга.
Рамазан айны джарыкъ джулдузу,
Къурман болайым джанынга.

Белингдеги ол кюмюш кямарынг,
Ой, безгилери ууакъды.
Кёзюме къараб, олтур, ариучукъ! -
Ёлгенлеринге сууабды.

Тенглерим меннге уятсыз дейле;
Ах, уят менден кенгдеди.
Ызынга къарай барсанг а, ариу:
Бир джаным бард да - сендеди.


***
Эшик аллында сары чыгъана,
Тёбеннги аяз аудурсун.
Биз экибизге заран болгъаннга
Аллах а къанла джаудурсун.

Мени сюйгеним келеди,- дейле,-
Ол ат чабдыргъан морчепкен.
Ах, менден сора киши болурму
Дуньялыкъ ючюн зор чекген?


***
Ой, ауругъанны сау билмез, - дейле;
Мен джюрегимден тутубма.
Джанынгы бер деб - ал десем - алмай,
Термилтген отну джутубма.

Ой, суугъа кетген таш къармар,- дейле;
Отха кетгеннге не мадар?
Бычакъ джарагъа балхам салыныр;
Сюймекликге уа не джарар?

Анга джарарыкъ, сени ышарыб,
Сюеме,- деген сёзлеринг.
Меннге бу халны джетдирген, наным,
Ол сени къара кёзлеринг.
undefined

***
Тауланы башы къаралыб турад,
Джангур басыныб къуяргъа.
Ой сен, ариучукъ, къайдан кёрюндюнг
Тёрт санымы да къыяргъа?

Джазгъа чыкъгъанлай юйчюк саллыкъма.
Ариуум бла турурча.
Къатыма джууукъ олтурчу, ариу,
Бетингден тылпыу урурча.


***
Талас областда Киров районда
Гокка хансчыгъым джашайды.
Чапракъчыкълары джел ургъаны сайын
Джюрек джаууму ашайды.

Ёпкелерими кюйдюредиле
Сюймегенлени сёзлери.
Ариучугъумдан кери этерге
Къалай къыялла кёзлери?

Таймай кёзюме кёрюнюп турад
Ариуну кирпик къакъгъаны.
Сеннге ушагъан бир затчыкъ барды,
Ол да - гюлчюкню чакъгъаны.

Ёмюрюмде да кетерик тюлдю
Бу джюрегими кюйгени.
Сеннге ушагъан энтда бир зат бар:
Кюнню джылтыраб тийгени.

Тау суугъа джууукъ терекни хаман
Суу тамырларын ашайды.
Сиз билемисиз, сюйген тенглерим? -
Былайда мёлек джашайды.

Сени сюйгенли болгъанма, жаным,
Мен суу башында кёмюкча.
Быллай бир аман неге этеме,
Сенден къалгъанлай ёллюкча?
Изменено: elbars - 31.01.2013 20:20:52
 
***
- Ашха да жокъ къарыуум,
Ишге да жокъ къарыуум.
Тилейме да, тилейме:

Тос болайыкъ, ариуум.

- Тюзюн айтмагъа керек:
Жалгъан сёз жан жубатмаз.
Сени бла тос болсам,
Къарындашым ушатмаз.


- Мени эки къолум да
Сени къойнунгда болсун.
Къардашынгы тохтатхан
Мени бойнумда болсун.


- Неге мынча къыйнадынг,
Сенде болгъан кимде жокъ?
Ай да, жыл да жалынчы,

Менден санга файда жокъ.

- Сары лайлай сёдегей.
Болдум къара къалкъыйна.
Къынжалымдан къан таммай
Къоймам, Аллах хакъына.

- Къара агъачда къар а бар,
Тюз жюрюсенг, жетерсе.
Эмен терек мен болуп,
Жерге битсем, нетерсе?

- Эмен терек сен болуп,
Жерге кирген сен болсанг
Жютю балта мен болуп,
Кесип алсам, нетерсе?


- Жютю балта сен болуп,
Кесип алгъан сен болсанг,
Кёк кёгюрчюн мен болуп,
Кёкге учсам, нетерсе?


- Кёк кёгюрчюн сен болуп,
Кёкге учхан сен болсанг,
Къара лячин мен болуп,
Къагъып алсам, нетерсе?


- Къара лячин сен болуп,
Къагъып алгъан сен болсанг,
Тары болуп, орамда
Жайылышсам, нетерсе?


- Тары болуп, орамда
Жайылышхан сен болсанг,
Балалы тауукъ мен болуп,
Чёглеп алсам нетерсе?


- Балалы тауукъ сен болуп,
Чёплеп алгъан сен болсанг,
Аллахдан ауруу келип,
Ауруп жатсам, нетерсе?


- Аллахдан ауруу келип,
Ауруп жатхан сен болсанг,

Жан дарманынг мен болуп,
Сау къалдырсам, нетерсе?

- Жан дарманым сен болуп,
Сау къалдыргъан сен болсанг,
Ажалым жууукъ келип,
Ёлюп къалсам, нетерсе?

- Аллахдан ажал келип,
Ёлюп къалгъан сен болсанг,
Акъ кебининг мен болуп,
Чырмашылсам, нетерсе!
 
***
Экибиз эки къанатлы болуп,
Таула башына къонайыкъ.
Сен мени сюймей эсенг а, наным,
Эгеч, къарындаш болайыкъ.

Ах, эгечлерим, къарындашларым,
Къарындашларым - ханларым,
Сиз сюйгениме бермей къойсагъыз,
Даучу болурла санларым.

Ах, башымдагъы малай жаулугъум
Имбашларымы жапмайды.
Бир бек насыплы болмаса, къызла,
Сюйгенин киши тапмайды.


***
Аузундан чыкъгъан аууз тылпыуу
Эринлерин а кюйдюрген.
Артыгъыракъ да эки кёзчюгю
Нанымы манга сюйдюрген.

Сюймеклик ауруу, алай сан ауруу -
Сабий санланы къурутхан.
Сыйлы Аллахым, дуньясын къойсун
Бир бирин алгъа унутхан.


***
Ой, къолумдагъы алтын жюзюгюм
Чартлап тюшгенди гарагъа.
Дарман табылса, байлау табылмаз
Сюйгеним салгъан жарагъа.

Ой, къолумдагъы дагъы жюзюгюм,
Башчыгъы кюмюш, тюбю - таш.
Экибиз къалай баш туталлыкъбыз -
Сюйгеним - сабий, кесим - жаш.


***
Ой, къолумдагъы мени жюзюгюм,
Шо ол метчини ишиди.
Келмегиз, жашла, мени къатыма,
Атам огъурсуз кишиди.

Ох, мени атам, аман атады,
Мен ёге ата сынайым.
Сюйгеним къатын алгъандан эсе,
Мен, атам ёлюп, жиляйым.


***
Юйюбюз аллы къутургъан сууну,
Ой, теренлиги, сайлыгъы.
Аны башында акъыл болмаса,
Неге керекди байлыгъы?


***
Сюеме, ханым, сюеме, жаным,
Тилетип киши келмесин,
Мен тилетгенни сюймейме, тейри,
Тилесем, къызын бермесин.
 
***
Сюйгенле дейле, кюйгенле дейле,
Сюйгенле къайда, биз къайда?
Аузум аузунга бир сёлешмесе,
Къуру кёргенден не файда?



***
Сюеме дей да, сюеме дей да,
Сюймезлик жерде сюйдюрдюнг.
Жашла талауу санга тийгеед,
Сюймеклик отда кюйдюрдюнг.


***
Тюкенден сапын сатып алгъанма,
Кир быстырланы жууаргъа.
Обур къатынчыкъ болуп къалгъаем,
Къайын анамы бууаргъа.


***
Былайтын ёрге барырса,
Юч кюннге чалгъы чалырса,
Былай айланып турсанг а, жашко,
Аурууум къатын алырса.


***
Эки сюйгенни бир жерде кёрсем,
Халынг тюшеди эсиме.
Мен кишиге да кёлкъалды тюйюл, -
Кесим этгенме кесиме.

Кесим этгенме кесиме дейме,
Мен мудахланнган кюнюмде.
Жаным дуньяда жашагъанлыкъгъа,
Жюрегим жерни тюбюнде.


***
Арбазыбызда ала тауукъчукъ,
Ой аны, жетип, къуш алсын.
Мени жауум да сабий къыз болуп,
Ата-анагъа ышансын.


Ата-анагъа ышанып къойсанг,
Дунья малына сатарла.
Сатылып барсанг, жарлы башынгы

Къутургъан суугъа атарла.


***
Ой, суу бойнунда суу бабуш,
Сууда болады жатыуу.
Къуру сюйгенден не файда,
Тёшекде болад татыуу.



***
Эки сюйген да бир болса, тенгле,
Ол юйде болур берекет.
Сюйгени бла бир ойнагъаннга
Къор болсун дунья харакет.
 
***
Бызынгыны кёпюрю,
Экеу минсе, кётюрюр.
Келчи, наным, къачайыкъ,
Атанг билсе, ёлтюрюр.



***
Къаракъаш манга письмо жазмайды,
Мен къаракъашха жазмасам.
Ёлсем, къабырым эки жарылыр,
Сен ариучукъну алмасам.



***
Ой къолумдагъы къол жаулукъчугъум,
Жуууп жайгъанма чалманнга.
Санга, кетмезча, бир aypyy тийип,
Мени излегин дарманнга.



***
Ох, аягъымда мени чурукъла,
Жыр-жыр этелле омакъдан.
Кеси башыма умут этгенем
Ол бизге келген къонакъдан.

Ол бизге келген къонакъ жашчыкъны
Сабанла бла ашырдым.
Ол мени сюйген жашым болгъанын
Тенг къызларымдан жашырдым.


***
Сени сюймейин къалай этейим,
Къара къашларынг къошдула.
Мен сюйген кибик, сен да сюялсанг,
Къалгъан сюйгенле бошдула.

Сени къашларынг сейир ариуду,
Ма бир эл барды арасы.
Ах, сени тапхан жаннетни тапсын,
Сен - файхамбарны баласы!

Сен ойнай-кюле, биргеме ишлей,
Кесинги манга сюйдюрдюнг.
Сюеме эте, сюеме эте,
Жаш жюрегими кюйдюрдюнг.


***
Къара къашларынг, акъ мангылайынг,
Бир ариу бола тураса.
Жанымы алып, жанынга салып,
Сен къайры кетип бараса?


***
Сюймеклик ауруу аман аурууду,
Сабий санланы къурутхан.
Да ёлалмайын термиле турсун
Бир бирни алгъа унутхан.


***
Устол юсюнде сени суратынг,
Суратынг манга къарайды.
Аузунг сёлешмейд, кёзлеринг кёрмейд,
Суратынг неге жарайды?

Юй аллыбызда нарат кёпюрчюк,
Ол экибизни кётюрсюн.
Мен сюйгениме къачып барлыкъма,
Сюймеген кесин ёлтюрсюн.
 
***
Сюеме эте, сюймейме эте,
Салдым башымы палахха.
Ах, ол дуньяда бар эсе тёре,
Тарыгъырыкъма Аллахха.


***
Аягъымда уа аллай чарыкъла,
Басмазем ууакъ ташлагъа.
Юйде къалсам да, барлыкъ тюйюлме
Сизнича зыраф жашлагъа.

Жауунла жауа, кюнле да тие,
Баралмай къалдым балчыкъдан.
Сен анда къалып, мен мында къалып,
Ёлюп къадабыз тансыкъдан.


***
Мени сюйгеним, кюнюм алыннган,
Ичиме ауруу салгъанма.
Бир сюйгеним а сизни болгъаед,
Экисинден да къалгъанма.


***
Сени башынгда акъ жаулукъчугъунг,
Чырмалып тюшсюн бойнунга.
Къара жилянла кирип жатсынла
Менден къызгъаннган къойнунга.


***
Жашнайды, дейле, нюр жауад, дейле,
Ол Къарачайны таулары!
Марал бузоугъа бир бек ушайды
Сюйгенчигими санлары.



***
Кенгден къыйылып къара къашларынг,
Бир эл болады арасы.
Мен сени сюймей къалай этейим,
Сау Къарачайны багъасы!


***
Кампетчик берип къапдырдынг,
Ой, жюрек ауруу тапдырдынг.
Сюеме деб а сюйдюрдюнг,
Мени да бир бек кюйдюрдюнг.


***
Ой, къолумдагъы жюзюгюм
Къоргъашинден да ауурду.
Сени уа манга бермеген атанг
Жети орусдан гяуурду.


***
Ой, къолумдагъы ийнечик,
Ол бюгюлмейди, сынмайды.
Сени унутуп къоярыкъ эдим,
Сабий жюрегим тынмайды.
 
***
Къолумдагъы минчакъла,
Мен санайым, сен жокъла.
Аскерге кетип барама,
Бойнумдан бирчик къучакъла.


***
Кёкде жулдузну алып берликме
Санга сюймеклик саугъагъа.
Сени сюйгенли кийик болгъанма
Кавказда бийик таулагъа.


Кёзлеринг къара, къашларьшг къара,
Тенгизни къара къундузу.
Сени сюймейин, кимни сюейим,
Дунияны жарыкъ жулдузу.



***
Ой, манга болур болгъанды, алан,
Тангым аман бла атханды.
Сюйгеним мени алдап къойду да,
Дунья жарыгъым батханды.


***
Сени сюйгенли бир ауруу тийди,
Мен жюрегимден ёлеме.
Былай термилтмей, алып кетсенг а,
Жанымы санга береме.


***
Тау тюзледе гокка хансланы
Сен эгечлери боласа,
Оюнда, ишде, къызла ичинде
Хар жерге хурмет саласа.


***
Ой, толгъан айны юсюн а жапхан
Жауун булутду, къаралтхан.
Жаханим отха жаны сау кирсин
Бир бирибизге таралтхан.


***
Орамны ёрге келеди, ой, ой!
Къарасы болмай, акъ тана.
Мени сюйгеним келе турады,
Ариулугъуна махтана.



***
Суу салгъанма чаллыкъгъа, ой, ой!
Къоян сатама аллыкъгъа.

Ахырат-жаннет, ой, дунья даулет,
Акътамакъ бла къаллыкъма.
 
***
Ала кёзлеринг, къара кёзлеринг,
Бууала тийип, аралсын.
Жанынг чыгъаргъа унамай, жаным,
Ананг юсюнге таралсын.


Атлагъан жеринг тюбюне батсын,
Жюрюген жеринг тау болсун.
Жанынгдан сюйген халал тенгинг а
Кеси башынга жау болсун.


Эки кёзюнг да къармалып, xaрип,
Сен сокъурлагъа саналгъын.
Бауурунг бла сюркеле келип,
Мени аллымда жан алгъын.

Юйюнгю аллында алма терекчик,
Къыл-къызыл бишгенд алмасы.
Ой, тогъуз къатын сен алгъын, гяуур,
Аладан бири къалмасын.


***
Байрым кюн бичген кишмир жыйрыгъым,
Окъа чалыудан жагъасы.
Мен сюйгеними сатып алырем,
Не болур аны багъасы?

Ол башымдагъы чилле жаулугъум,
Ауур чачагъы бойнумда.
Менден да сюйюп алгъан къызчыгъынг
Бир ай жашасын къойнунгда.

Тарыгъыу жырла жиляй жырлайма,
Сюйгени болгъан эс алыр.
Кече да, кюн да термиле кетип,
Менича къурлай ким къалыр?

Бууунумдагъы алтын сагъатым,
Ненча сагъатха бурлукъма.
Кюйген жюрекни сууутуп къоймай,
Энтда да сакълап турлукъма.
 
***
Ой, Бийчесындан жауун жауады,
Ол Бурмабутдан къаралып,
Аллах дегинчин жан алгъа эдинг,
Кёзлеринг кёкге аралып.

Аузумдан чыкъгъан аууз тылпыуум
Эринлерими кюйдюред.
Мени сюйгеним ариу кюледи,
Сюймегенлени сюйдюред.


***
Тауладан бийик мени жюрегим,
Тары бюртюклей, аз болду.
Тойда ойнаучу женгил санларым,
Сапран чабакълай, саз болду.

Ой, жанымдагъы мени сагъатым,
Сабына дери сары алтын.
Мени жюрегим ауруу тапханды,
Сюйгеним, сени амалтын.


***
Ой, дунья малы - терек чапыракъ,
Ол бир адамда турмайды.

Сюйгени тойда болмагъан къызны
Бетине къызыл урмайды.


Мен хапарынгы эшитген болсам,
Тап, Петарбургга барырем.

Битеу дуньяда болгъан жашладан
Мен сени сайлап алырем.
 
***
Сюйгеним эте, сюйгеним эте,
Сюйгеним къайда, мен къайда?
Экеу да бирча татлды сюймесе,
Биреу сюйгенден не файда?

Ой, анам этген дарий жыйрыгъым,
Итуу салмайын кийгенме.
Жарылып къалсын мени жюрегим,
Бир болмаз ишни сюйгенме.

Тауланы талгъыр жиляны болуп,
Бауурум бла баргъаем,
Бу ишден эсе, жарлы анама
Жаратылмайын къалгъаем.

Эндиге дери кирмеген эдим,
Мен энди кирдим туманнга.
Эки дуньямы мутхуз этерча,
Не кёрюннгенди ол, манга?

Ой, тюбюнгдеги тор атынг, наным,
Жохар жалысын эшейим.
Мен ойнай, кюле аллынга барып,
Тюймелеринги тешейим.

Ой, таудан аууп келеди, анам,
Ол чилле сатхан уруя.
Жаханим отдан къыйынды, анам,
Бу мен жашагъан дуния.

Ой, сюйген, сюйге деселе, анам,
Жюрегим ачы тарайды.
Ачыкъ жарагъа туз сепген кибик,
Сюймеклик деген алайды.

Кече арада, жукъу арада
Къолунг чулгъансын бойнума.
Тюймелерими кесим тешейим,
Сал къолларынгы къойнума.
 
МЕЧИЛАНЫ КЯЗИМ

(1859-1945)


***
Тау башында тау болмаз,
Жангыз терек бау болмаз.
Къылыч жара сау болса да,
Гъашик жара сау болмаз.
1890


***
Тели болуп, жулдузлагъа къарайма,
Отуз жылда акъылымы къурутуп.
Жангыз сени зикир этип айтама,
Оразамы, намазымы унутуп.

Кюйсюз болуп айланнгандан не файда –
Атанг сени манга берир халы жокъ.
Къалын берип, бизге жолну ачаргъа
Мени жарлы атамы да малы жокъ.
1890


***
Аллах бизге сюймеклик жазды, -
Сыйыралла адамла аны.
Кёкдеги Аллахдан кючлюмюд
Жердеги адамны айтханы?

Аллах бизге насып буюрду, -
Адамла унамайла аны.
Биз алай тилейбиз, табынып, -
Нек болмайд Аллахны айтханы?
1890


***
Къара къашынг, къара кёзюнг,
Бал шекерден татлы – сёзюнг.
Сакълап турсам сени, тёзюп,
Келирмисе манга ёзюнг?

Суугъа бара кёрдюм – азып,
Бетинг да саз, нюрюнг – къачып…
Болмазмы экен къысха насып,
Аллах бизге жазыу жазып?
1890
Изменено: elbars - 10.02.2013 18:26:14
 
ТАХИР БЛА ЗУХУРА
(поэмадан юзюкле)

***
Бу дуньягъа алай келди сюймеклик, -
Жер жарытып, жаз башы кюн къайтханлай;
Тангнга чыгъып, эркин учхан къанатлы
Адамлагъа сюйюнчюлюк айтханлай!

Бу дуньягъа алай келди сюймеклик, -
Ташны жарып, жашил кырдык чыкъгъанлай;
Жесирлеге жан азатлдыкъ берирге
Тау жоллада женгил атлы чапханлай!

Жашха, къызгъа алай келед сюймеклик, -
Бу дуньягъа огъурлулукъ келгенлей;
Таугъа, ташха бет жарыкълыкъ береди,
Кюн да бизге тазалыгъын бергенлей…


***
Тынгыла, жазгъы гюлюм,
Къарачач, къаракъашым,
Сёлешсем - ариу тилим,
Хакъ жолунда жолдашым.

Кел, ийнагъым, къанкъазым,
Чолпан кёзлю ариуум.
Къыш болуп, чакъгъан жазым,
Къалмагъанды къарыуум.

Жарыкъ ауаз алдыргъын,
Кёзюме нюр жандыргъын,
Бу кюйген жюрегими
Бир сёз айтып, къандыргъын.

Кел, ийнагъым, булбулум,
Жарыкъ жаннган жаухарым,
Сакълайды Тахир къулунг,
Кёре къанлы жауларын.

Кёре къанлы жауларын,
Санга тартады жаным.
Кел, бийикде маралым,
Жарыкъ бериучю тангым!

Кел, къаланы ачайыкъ,
Бирге болуп, къачайыкъ.
Душман табалмаз бизни,
Къайгъыланы чачайыкъ.
 
***
Къардаш эдик жыйында,
Жолдаш эдик оюнда.
Анты урсун, сени атанг
Къоймады мени мында.

Атанг къолгъа алгъанды,
Зор кишеннге салгъанды,
Кери тутхун этсе да –
Жаным мында къалгъанды.

Шагъырей жау чыкъмайын,
Жигит кёлю сынармы?
Сюйгенине жетмейин,
Сюйген кёлю тынармы?

Жесир бугъоу - бутумда,
Къайтыу бар умутумда,
Сюйгенни кючю жетмез
Сюйгенин унутургъа.


***
Къарар болсанг сёзге, сыйлы ханыбыз, -
Санга къурман бизни ёксюз жаныбыз.

Мухамматны аты бла тилейме,
Ханны сыйлы анты бла тилейме,

Зухураны къачы бла тилейме,
Жыл агъартхан чачым бла тилейме,

Тюбюнгдеги тахынг бла тилейме,
Башынгдагъы тажынг бла тилейме.

Сюймекликден шашхын болса къуш бала,
Тюзлюк болмаз, анга асмакъ къурсала!

Учхан къушну къанатларын къайырма,
Азап берип, нёгеринден айырма.

Сюймекликни Аллах болур базманы,
Хайран этип, ол къуумады азланы!

Сыйлы ханым, сыйсыз ишге ашыкъма,
Къара тутуп, сюйгенлени ачытма.

Къуш балагъа ёлюм азап сынатма,
Зухураны, ёксюз этип, жилятма!

Кёп жылланы аны тилеп тургъанса,
Энди анга зулму тёре къургъанса.

Алтын тахынг, накъут-налмас кериуан
Болалмазла Зухурагъа жан дарман…
 
***
Аллах, ариулукъ берип,
Насып юлюш бермеди.
Жанланы тенг жаратып,
Инсанны тенг кёрмеди.

Кёп жилядынг, таралдынг,
Жашлай кюйдюнг, къаралдынг,
Хансарайда эрке къыз,
Тутхун болгъанлай къалдынг.

Жилягъандан не файда, -
Келтирмез узакъдагъын.
Къайда, кимни кёз жашы
Къутхарды тузакъдагъын.
1910
 
КЪУЛИ КЪАЙСЫН

(1917-1985)


***
Сен барда, жарыкъ да бар,
Манга жылылыкъ да бар,
О, ариуум мени!

Сен барда, жазым да бар,
Булбул ауазы да бар,
О, ариуум мени!

Сен барда, къытлыкъ да жокъ,
Кёлсюзлюк, къартлыкъ да жокъ,
О, ариуум мени!

Сен барда, умут да бар,
Жылтырауукъ от да бар,
О, ариуум мени!


СЕН ЮЙГЕ КЕЛЕСЕ

1
Сен жаз ингирликде юйге келсенг,
жер жашиллиги биргенге,
сен, ышара, юйге женгил кирсенг,
жангылыкъ келе хар неге.

Биченликлени жашилликлерин
биргенге келтиресе сен,
акъ тйппелени бийикликлерин
кёреме мен, юйге кирсенг.

Жаз да, сен да жюрекге бир кибик
къууанч бересиз жаз сайын,
жашауум болгъанча жангы, бийик,
жангыдан келгенча жайым.


Чакъгъан терекле, кырдыкла, гюлле,
бийикледе - къар. Кюн - жылы.
Ариуса десем, сен манга кюле,
алай ётедиле жылла.


2
Жай ингирликде сен юйге келсенг,
ырахатлыкъ, жаным, сенде.
кёгетле ашыкъмай бише - ёсе,
ырахатлыкъ жер юсюнде.


Бу сени ариулугъунг ырахат,
жайны сыфатына ушап.
Жюрек тарлыгъындан бола азат,
шатлыкъ сенден кетмей жаша!


Кёк къарай баш къусхан будайлагъа,
жашил тереклени кёре.
Кёгетле бише тургъан жайлагъа
махтау берилсин жюз кере!


Ырахат къарайса биченликге,
кырдыгына, гюллерине,
къарайса жулдузла чыкъгъан кёкге.
Алгъыш жылы кюнлеринге!
Изменено: elbars - 13.02.2013 18:11:11
 
3
Кюз арты ингирде юйге келсенг,
сары, къызыл да гюллени
тюрсюнлерин да бетингде кёрсем,
эсгереме кёп кюнлени.


Азыракъ болуп, шошайгъан суугъа
ушап кёрюнесе манга.
Сени хар атламынг - манга саугъа.
Чек бар игиге, аманнга.


Мирзеулю кюз арты бла бирге
къарайса таулагъа сабыр.
Сюймеклик саулай къалыр ёмюрге,
тиширыу сыйлылай къалыр.


Къышла келирле. Турур сюймеклик,
хар жазгъа да саулай чыгъар,
аны кёгю дайым болур бийик,
къарылгъачы азат учар.


4
Сен къышхы ингирде юйге келсенг,
биргенге - къар тазалыгъы,
сени къызаргъан бетинги кёрсем,
кёргенчады азатлыкъны.


Къар акъ этип тургъан тереклеге
къарайса. Ала - бийикле.
Келесе ыранлагъа, тиклеге
чыгъыучу женгил кийиклей.


Сени сёзлеринг, сени ауазынг
къыш ингирни жылы эте.
Билеме келир жерими жазы,
ол да, санга ушап, жетер.


Къар жауду, орам, арбаз агъарды,
алай ёте кюнле, жылла.
Къыш келгенликге, манга, сен барда,
сууукълукъ жокъ, хар кюн жылы!..

1975
 
***
Иги айтхандан тынчды аман айтхан,
тиширыугъа кёп аман сёз айтылды,
аны азатлыгъы кёп тюшдю отха,
жюреги да балчыкъгъа кёп атылды.


Аны жюрегин балчыкъдан поэтле
чыгъарып, жулдузлагъа жетдирдиле,
«Къоркъма, ариу, юре турсунла итле!» -
деп, тиширыугъа кёп махтау бердиле.


Ала аны айгъа, жулдузгъа, кюннге
тенг этап, айтдыла алтын сёзлерин,
ушатдыла жазгъа, къууанчха, гюлге,
ушатдыла жулдузлагъа кёзлерин.


Ала тюз этдиле, тиширыу, сени
бар сыйлы затлагъа тенг этгенлерин,
сабанчыны, сюрюучюню, Гётени
жарыкъ этгенсе жашагъан кюнлерин.


Тиширыу, ким душман болса да санга,
поэтле шуёх болгъанлай къалдыла,
санга алтын сыбызгъыларын согъа,
сени ёкюлюнг, жырчынг да болдула.


Ала санга къаллай жырла этдиле!
Жулдузладан эсе жарыкъ - ол жырла.
Ол жырла бар кёпюрледен ётдюле,
сыртладан аугъан кибик азат журла.

1975

***
Бу кёкде баргъан акъ булутчукъну,
Жаным, санга ушатама,
Битикле башында жулдузчукъну,
Жаным, санга ушатама.

Суу бойнунда чакъгъан талчыкъны
Дайым санга ушатама,
Адай тюбюнде жаяу жолчукъну,
Жаным, санга ушатама.

Бийик жерибизни тангын, жазын,
Жаным, санга ушатама,
Мында иги затланы барысын,
Жаным, санга ушатама!..
1940
 
***
Экибизни айыргъан тюзледе
Уруш барады, къан тёге,
Бизни айыргъан кенг тенгизлени
Юсюне тютюню чёге.

Ичи бла чексиз палахланы
Жюрегим кетеди санга,
Кюйсюз уруш ырхыларын жырып,
Жарсыуум ётеди санга.

От ичинде барады хар назмум,
Къан жугъулу кече ара,
Тютюн ичинде жарсыуум санга,
Жаралы солдатча, бара

Атынг – биргеме уруш ичинде,
Анда – юйюмю жылыуу,
Чегем башы бийик кёкде чыкъгъан
Кёп жулдузланы жаныуу.

Атынгда – жерибизни чапыракъ
Тауушу, эштеме аны.
Жаным, биз экибиз мында бирге
Барабыз къыйын жолланы.

Ах, энди сени табармамы мен
Топла ойгъан дунияда?
Кёзлеринге да къарармамы мен
Ол мен термилген таулада!
1942


***
Биринчи къар жаугъанда,
Ингирликде экибиз
Бара эдик орамда,
Ойнай, сабийле кибик.

Андан бери бетинги
Кёрюп турама алай,
Узун кирпиклеринги –
Къардан мылы болгъанлай.
 
***
Жауун жауады. Татлыды къалай
Сагъышларым сени юсюнгден.
Сен быллай жаууннга къарагъанлай
Къалгъанса мени эсимде.

Бу жаууннга тынгылай, ёнюнгю
Эшитме. Ырахат жаным.
Сюеди къууандырырыгъа мени,
Хапарынгы айтып, жауун.

Ол шёндю сени кёрюп келгенлей,
Алай келди жауун манга.
Мен аны биринчи эшитгенлей,
Сени атынг – жарыкъ, жангы.

Ашхам келгенди. Жууукъду кече,
Агъара тауланы башы.
Жауун жауады. Татлыды нечик
Сени юсюнгден сагъышым!..


***
Узакъда да ёнюнг эштиле,
Сюеме сени.
Кюнле къаллай саугъа этдиле! –
Сюеме сени.

Хар халынг кёзюме кёрюне,
Сюеме сени.
Жарыкъ жулдуз болдунг кёгюмде, -
Сюеме сени.

Бар къылыгъынг таймай эсимде, -
Сюеме сени.
Ышаргъанынг да кёз юсюмде, -
Сюеме сени.

Жашауум да, ишим да – жангы, -
Сюеме сени.
Ашхам жулдузунг болуп жандынг.
Сюеме сени.
 
***
Айым, жулдузум да – сен,
Жашау алай буюруп.
Жаша, къууан, бол эсен
Сен, жанымы къыйыры!

Мында сени атынгы
Къатлай турама къуру.
Ырахат чыкъ кёп тангнга
Сен, жанымы къыйыры!


***
Къонуп жашил терекге,
Жырлагъан къанатлычыкъ,
Къууан да, жаша кёпге,
Кёп жазлагъа саулай чыкъ!

Сени къууанчынг – жашил
Жаз, кырдык, чууакъ, жылыу.
Тиймей, урмайын киши,
Жырла, жаша кёп жылны.

Мен да, ханым да санга
Энтда кёп тынгылайыкъ,
Сен, терегинг да саулай
Тургъаннга къууанайыкъ.

Жаз, жашиллик, къанатлы
Бюгюн да биргебизге.
Болса да ачы, татлы,
Жашау – саугъады бизге!..


***
Манга иги болгъанынг,
Насыплы этди мани,
Бетинг, халынг, къолларынг
Унутдура кюнлени

Къысхалыгъын, къыйынын,
Жаныма къууанч бере,
Жашауну акъ къайыны
Кёз аллымда кёгере.

Кёрюмдюнг субай, женгил,
Атлагъанынг да алай,
Жылларымы да женгип,
Мен жесиринг болгъанлай

Къалдым, - таукел этдинг сен,
Тюрлене кюнюм, кечем,
Ма кеппе-керти эсеп:
Туугъанса мени ючюн!

Олду таукеллик берген,
Ол ийнаныуум мени,
«Бирди жолубуз!» - дерге,
Элте жюгюн кюнлени.
 
***
Мен сени жарыгъынгдан
Башха жарыкъ кёрмейин
Къалсам да, турурма мен
Къарангыды демейин.

Жашайма мен кесими
Санай сени къулунга.
Энтда болуш жашаргъа,
Къыйын кюн бер къолунгу!

Билмейме мен боллугъун,
Не айтайым мен санга?
Ханым, жашайма сени
Мен насыбыма санап!..


***
Сюйдюм сени насыплы этерге,
Аны кесиме къууанчха тергеп.
Мен санга не айтайым, не дейим?
Сени насыплы къалай этейим? –

Сыртладан аууп кетген жауунлай,
Кетдиле мен жаш, мен кючлю жылла!..
О, санга не айтайым, не дейим?
Сени насыплы къалай этейим?..


***
Къууанч да, азап да – сен,
Гюлюм, хансым да ёсе,
Сен – къайгъымы ауазы,
Насып келтирген жазым,
Къууанч аугъан ауушум,
Жарсыу келтирген къышым,
Алай болдум ыразы:
Не десенг да, сен – жазым!


***
О кечги жарыгъым, артыкъ
Багъалыса энди сен –
Кёп куртланы къоя артда,
Бюгюннге жетдим эсен!

О мени кечги жарыгъым,
Кёбюрек тур биргеме!
Тур ашхам жулдузча жанып,
Насыбым жокъду демем!..
 
***
Игилик этеме деп,
Аманлыкъ этдим эсем,
Кечир манга, жаным, сен!
О, кечир, кечир, кечир!

Мени бир иги сунуп,
Кесинг жангылдынг эсенг,
Ах, кесинге кечир сен,
О, кечир, кечир, кечир!

Иш сен умут этгенлей
Болмай, жарсыдынг эсенг,
Халаллыкъ эт, кечир сен
Манга. О. кечир, кечир!

Сени сюймеклик кеси
Жангылтып къойду эсе,
Сюймекликге кечир сен,
О, кечир, кечир, кечир!

Сен умут этген кибик,
Кёп турмасам сау-эсен,
Ах, аны да кечир сен
Манга. О, кечир,кечир!


***
Сюймеклик – жарыкъ танг кибик,
Жашауум – жангы, татлы,
Тауум – жангыдан акъ, бийик,
Жокъ не ауруу, не къартлыкъ!..

Сюймекликни жарыкъ бети,
Татлы сууу, чагъыры,
Насыплылагъа тенг этди,
Бийиклеге чыгъара.

Мен къууанч барына шагъат,
Жарыкъ сюймеклик келип.
Таукел къарайма жашаугъа,
Жокъча къартлыкъ не ёлюм!..
 
***
Къыш эди. Юйледе от жана,
Сени бетинг ариу къызарып.
Къар, умутларынг кибик, жангы,
Къарда жангы аякъ ызларынг.

Къыш эди. Къаргъа бла санга,
Тийре акълыгъына къууандым.
Бюгюн, ол ингирни сагъына,
Бу сёзлени жазама андан.

Къыш эди. Терекле, арбазла,
Юй башлары да акъ жангыдан.
Сени ол ариу ауазынга
Тынгыладым, бара жанынгда.

Къыш эди. Шош шахарыбызда
Бара эдик биз акъ орамны,
Шош тургъан таула – аллыбызда…
Мен бюгюн эскереме аны!..

Къыш эди. Къар жерни акъ этип,
Хар ким да юйюнде от жагъа.
Ол кюн къар алай ариу эди,
Сюймеклик да – аныча жангы!..
Страницы: 1 2 3 4 5 ... 19 След.
Читают тему (гостей: 1)

 

Написать нам